CC BY
32Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 3 | March, 2022 | SJIFactor: 5,965 | UIF: 7,6 | Google Scholar | www.carjis.org
DOI: 10.24412/2181-2454-2022-3-545-548
STIVEN KOLBORNNING "QIROL ARTUR VA AYLANA STOL RITSARLARI" ("KING ARTHUR AND KNIGHT OF THE ROUND TABLE") ASARIDAGI MORFOLOGIK TRANSFORMATSIYALAR TAHLILINI INGLIZ TILIDAN O'ZBEK TILIGA TARJIMA QILISHDAGI
MUAMMOLARI
Muslimbek Jo'rabekovich Askarov
Termiz davlat universiteti Tarjima nazariyasi va amaliyoti talabasi E-mail: [email protected]
Nigina Uralova Kamiljonovna Termiz davlat universiteti Tarjima nazariyasi va amaliyoti talabasi E-mail: [email protected]
ANNOTATSIYA
Mazkur maqola jahon adabiyoti durdonalaridan bo'lgan Stiven Kolborn qalamiga mansub "Qirol Artur va aylana stol ritsarlari" ("King Arthur and knight of the round table") asaridagi morfologik transformatsiyalar tahlilini ingliz tilidan o'zbek tiliga tarjima qilishdagi muammolarini tahlil qiladi. Asarda tahlil uchun olingan gaplar morfologik o'zgarishlari ko'rib chiqildi.
Kalit so'zlar: morfologiya, ingliz tili, o'zbek tili.
PROBLEMS OF TRANSLATION OF MORPHOLOGICAL TRANSFORMATION ANALYSIS FROM ENGLISH INTO UZBEKISTAN IN STEPHEN COLBOURN'S "KING OF ARTUR AND THE KING OF THE
ROUND TABLE"
ABSTRACT
This article analyzes the problems of translating the analysis of morphological transformations from English to Uzbek in King Arthur and the Knights of the Round Table by Stephen Colborne, one of the masterpieces of world literature. The play examines the morphological changes of the sentences received for analysis.
Keywords: morphology, English, Uzbek.
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 3 | March, 2022 | SJIFactor: 5,965 | UIF: 7,6 | Google Scholar | www.carjis.org
DOI: 10.24412/2181-2454-2022-3-545-548
KIRISH
Stiven Kolburn - Literature-study-online.com saytida adabiyot haqida ko'plab maqolalar chop etgan. U mustaqil yozuvchi. U ingliz tilini o'qitish bo'yicha keng yozgan va "Heinemann va Macmillan Education" uchun ko'plab kitobxonlar bilan birgalikda turli jurnallarda adabiyot, tilshunoslik va kompyuterlar bo'yicha maqolalar chop etgan. U 2005-yilda Xodder Arnold tomonidan chop etilgan "The Essentials of Literature in English in 1914" jurnaliga adabiyot bo'yicha maqolalar qo'shgan [1].
ADABIYOTLAR TAXLILI VA TADQIQOT METODOLOGIYASI
Mazkur maqola uchun tadqiqot davomida tarjima qiyosiy adabiyot, qarama qarshi tavsifli tarjima va lingvistik atamalarning izohli tahlili, adabiyotning stilistik tahlili ko'rib, o'rganilib chiqildi [2].
Ushbu tadqiqot uchun, "Tarjimashunoslik terminlarining ko'p tilli lug'at-malumotnomasi" qoTlanmasidan foydalanildi. Morfologiya (yun. Morphe - shakl va logiya) tilning morfologik qurilishi; 2) so'z shakllari haqidagi ta'limot. Birinchi ma'nosida ob'yektni anglatsa, ikkinchi ma'nosida tilshunoslikning shu obyektni o'rganuvchi bo'limini bildiradi. Morfologiya so'z turkumlari, ularga xos grammatik ma'nolarni, har bir turkumga xos grammatik kategoriyalar, bu kategoriyalarni yuzaga keltiruvchi grammatik shakl va grammatik ma'nolarni o'rganadi [3].
Ingliz tili-(English) hind-yevropa oilasining german guruhiga kiruvchi til. Ingliz xalqining tili [4].
O'zbek tili - Oltoy tillari oilasining turkiy tillar turkumiga kiruvchi tildir. Ushbu til O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga muvofiq davlat tili hisoblanadi [5].
NATIJA
Ushbu asarning 30 ta gaplari morfologik tahlil qilindi. Ulardan 73 tasi ot, 38 tasi fe'l, 15-16 ta so'zlari ravish, olmosh, sifatdan iborat. Asarni tarjima qilish jarayonida bundanda kamdan - kam muommoga duch kelgan qism shuki, sifatlar oz ma'nosida emas, balki, ozidan keyingi kelgan so'zga bog'langan holda moslashtirilgan, yani fan tilida aytganda "Adaptatsiya usuli" qoTlanilgan [6].
Morfologik tahlil: Har bir ritsor yengil zirh va kiyimlar kiygan.
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 3 | March, 2022 | SJIFactor: 5,965 | UIF: 7,6 | Google Scholar | www.carjis.org
DOI: 10.24412/2181-2454-2022-3-545-548
1-jadval
LEKSEMALAR MORFOLOGIK TAHLIL
1 Har bir Belgilash olmosh
2 Ritsar Ot
3 Yengil Sifat
4 Zirh Ot
5 Va Bog'lovchi
6 Kiyimlar Ot+Shakl yasovchi qo'shimcha
7 Kiygan Fe'l+Sifatdosh
Morfologik tahlil: Artur, Gavayn hamda Merlin, Nimue va Margana Le Fey bilan Kamelot tomon qaytib ketishdi.
2-jadval
Leksemalar Morfologik tahlil
1 Artur Ot
2 Gavayn Ot
3 Hamda Bog'lovchi
4 Merlin Ot
5 Nimue Ot
6 Va Bog'lovchi
7 Morgana Le Fey Ot
8 Bilan Bog'lovchi
9 Kamelot Ot
10 Tomon Ko'makchi
11 Qaytib Ravish
12 Ketishdi Fe'l
MUHOKAMA
Matn tahlili doirasida tanlangan asarning nominatsiyasi ham alohida o'rin tutadi, chunki har qanday asar nominatsiyasi, birinchidan asarning janr va stiliga xos xususiyatlarda sezilarli iz qoldiradi; ikkinchidan, til vositalarining aniq yig'indisi bilan farq qiladi. So'z turkumlariga ayrim tilshunoslar so'zlarning grammatik tasnifi deb qaraydilar va ularda grammatik kategoriyalarni ko'radilar. Boshqa guruh tilshunoslari esa ularni so'zlarning leksik grammatik tasnifi deb ataydilar.
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 3 | March, 2022 | SJIFactor: 5,965 | UIF: 7,6 | Google Scholar | www.carjis.org
DOI: 10.24412/2181-2454-2022-3-545-548
Bizningcha, ikkinchi fikr haqiqatga yaqin, chunki grammatik ma'no so'z asosidan tashqarida ifodalanadi, so'z negizi esa leksik ma'no anglatadi. Birinchi fikr tarafdorlarining nuqtai nazarlariga munosabat bildirilganda, so'z turkumlariga grammatik kategoriyalar deb qaralsa, ulardagi leksik mavhum ma'no (predmetlik, harakat va boshqa ma'nolar) mavjud emas degan mantiqiy mulohaza vujudga keladi. So'z turkumlarida leksik ma'no mavjud bo'lar ekan, lug'at tarkibidagi so'zlarning barchasi grammatik kategoriyalar hisoblanmaydi. Asar keltirilgan deyarli gapda barcha bo'laklar o'z ma'nosida o'rnida qo'llangan. Bog'lovchidan ham so'z turkumlaridan ham to'g'ri foydalanilgan (ot, fe'l, ravish o'z o'rnida) [7].
XULOSA
Ushbu maqolani yozishdan maqsad asar haqida kitobxonlarga qisqacha ma'lumot berish. Asar ingliz afsonalari va ertaklari asosida yaratilgan bo'lib, Angliyadagi o'rta asrlar feodalizm davridagi hokimiyat boshqaruvi haqida. Shu bilan birga inson hayotida kamdan-kam kuzatiladigan sehrgarlik voqealari aks ettirilgan. Bundan tashqari bu asar kitobxonni o'sha davr va makonga olib boradi va voqealar kitobxon ko'z oldida gavdalanadi.
Keltlar o'z mustaqilliklarini qayta tiklash haqidagi orzu-umidlarini Artur nomi bilan bog'laganlar. Bu asarda Merlin o'z qiroli va qirollik uchun o'z sehrgarligidan to'g'ri foydalanib saqlab qolishga harakat qiladi. Shuningdek, o'sha davrda sehrgarlikka nisbatan qarshi bo'lishgan lekin, Merlin sehrgarlikdan to'g'ri yo'lda foydalanib qirollikni yovuz kuchlardan himoya qilgan.
REFERENCES
1. https://www.waterstones.com/author/stephen-colbourn75 832 48
2. Kamoljnovich, Solijonov Juraali. "JK ROULINGNING FANTASTIK ASARLARIDAGI ANTROPONIMLARNING LINGVO-PERSPEKTIV MUAMMOLARI." Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS) 2.1 (2022): 334-343
3. http : //uz.wikipedia.org/wiki/Morfolo giya
4. https://uz.wikipedia.org/wiki/Ingliz tili
5. https://uz.wikipedia.org/wiki/O%CA%BBzbek tili
6. N.Erkaboyeva "O'zbek tili ma'ruzalar top'lami" kitobidagi 150-153 betlar
7. R.I.Xalmurodov "Ilmiy axborotnoma " asaridagi 59-bet
