Научная статья на тему 'СТАТИСТИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ ТЕСТОВ ПО ФИЗИКЕ'

СТАТИСТИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ ТЕСТОВ ПО ФИЗИКЕ Текст научной статьи по специальности «Психологические науки»

CC BY
64
20
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТЕСТ / АНАЛИЗ РЕЗУЛЬТАТОВ / ЦЕНТРАЛЬНЫЙ / РАСПРЕДЕЛЕНИЕ / ХАРАКТЕРИСТИКА / ФИЗИКА / ВЫБОР / ВОПРОС

Аннотация научной статьи по психологическим наукам, автор научной работы — Ибронов Сайризвон Саидихсонович, Хусравбеков Лоик Давлатбекович, Шерматов Дусназар Саидович

В работе рассматривается анализ мер центральной тенденции в распределении результатов тестирования. Мода распределения, медиана и средней арифметический балл установлены в период интерпретации результатов.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

STATISTICAL ANALYSIS OF PHYSICS TESTS

The paper considers the analysis of measures of the central trend in the distribution of test results. The distribution mode, median and arithmetic mean score are established during the interpretation of the results.

Текст научной работы на тему «СТАТИСТИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ ТЕСТОВ ПО ФИЗИКЕ»

причины не дают права родителям снимать с себя ответственность за воспитание, обучение и развитие личности ребёнка.

ЛИТЕРАТУРА

1. Антонов АИ. Социалогия семьи / АИ. Антонов [Текст]. - М.: ИНФРА, 2007. - 640 с.

2. Божович Л.Н. Личность и её формирование в детском возрасте / ЛН. Божович [Текст]. - М.: Педагогика, 1968.- 464 с.

3. Иванова Н.А, Бобылева И.А., Заводилкина О.В. Воспитание детей в семье в контексте социальных изменений / Н.А Иванова, И.А Бобылева и др. [Текст] // Начальная школа. - 2004. - №3,6. - С. 12-17.

4. Мудрик АВ. Социализация и смутное время / А.В. Мудрик [Текст]. - М.: Просвещение, 1991.- 177 с.

5. Физическое воспитание детей дошкольного возраста / Под ред. Ю.Ф. Луури [Текст]. - М.: ФиС, 1991. - 160 с.

СЕМЕЙНЫЕ ТРАДИЦИИ ФИЗИЧЕСКОГО ВОСПИТАНИЯ КАК ФАКТОР СОЦИАЛИЗАЦИИ ДЕТЕЙ

В данной статье автором подвернут рассмотрено и изучено процесс социализации детей дошкольного возраста в семье. Автор анализируя влияние множественных факторов влияющие на социализации детей отмечает, что несмотря на существующих проблем, семейные традиции физического воспитания способствует социализацию детей и формированием их личностных качеств.

Ключевые слова: социализация, личностные качества, дети дошкольного возраста, физическое воспитание, факторы социализации, семейные традиции физического воспитания.

FAMILY TRADITIONS OF PHYSICAL EDUCATION ASA FACTOR OF CHILDREN'S SOCIALIZATION

In this article, the author examined and studied the process of socialization ofpre-school age children in the family. The author, analyzing the influence of multiple factors affecting the socialization of children, notes that despite the existing problems, family traditions of physical education contribute to the socialization of children and theformation oftheir personality.

Key words: socialization, personal qualities, pre-school age children, physical education, factors of socialization, family traditions of physical education.

Сведения об авторе:

Асозода Б.ДЖ. - кандидат педагогических наук, старший преподаватель кафедры дошкольного воспитания Таджикского государственного педагогического университета им С. Айни Телефон: (+992) 935021823.

About the autor:

Asozoda B.J. - Candidate of Pedagogical Sciences, Senior Lecturer of the Chair of Preschool Education, Tajik State Pedagogical University named after S. Ayni Phone: (+992) 935021823.

ТАХЛИЛИ ТАВСИФХОИ ОМОРИИ ТЕСТ АЗ ФАННИ ФИЗИКА

Ибронов С С, Хисравбеков Л.Д., Шерматов Д. С

Донишгощ давлатии тиббии Тоцикистон ба номи А. И. Сино

Тести педагоги бо тахдили психометрй шарх дода мешавад. Тахдили психометрй бо назардошти натичахои бадастомада ба сифати тест бахо медихад. Тахлили сифати тест аз фанни физика ва бахо додан ба тавсифхои психометрии он аз руйи назарияи классикии тестхо гузаронида шуд. Дар рушди назарияи классикии тестхо Торндайк Э.Л., Спирман С.Е. [1, с.2] сахми арзанда гузошта буданд. Максади асосии ин назария, сохтани модели оморй ва математикии раванди санчиш бо воситаи тест ва муайян кардани тавсифхои психометрии саволу масъалахои тест ва субтест мебошад.

Мо тахлили тавсифхои омории субтест аз фанни физика, ки дар имтихонхои марказонидашудаи дохилшавй истифода шудаанд (ИМД) ва саволу масъалахои ин субтест баррасй карда мешавад. Дар субтест се навъи саволу масъалахо, амсоли [3, с.4]: саволу масъалахои бо интихоби як чавоби дуруст, мувофикат ва навъи кушода истифода шудаанд. [5].

Дар чадвали 1 (ниг. сах. 2) таксимоти басомади натичаи бадастовардаи довталабон дода шудааст. Аз руйи додахои чадвали 1 натичахои довталабонро тахлил карда, дар асоси он хулосахои заруриро доир ба тавсифхои психометрии субтест ва саволу масъалахои дар он воридшуда баровардан мумкин аст. Максади тахлили ба даст овардани маълумот доир ба сифати дониши довталабон ва мувофик будани ин субтест ба талаботи муайяни сифат мебошад.

Аз чадв8ли 1 aëH acx, ки сyммaи х,шш бaсoмaд^o шyмopaи умумии дoвгaлaбoнpo ифoдa мекyнaд.

N = 4 + 6 + 16 + 40 + 76 + 117 + ••• + 5 + 3 + 1 = 4 715 Яъне, дяр тахдакот 4 715 дoвгaлaб иштиpoк дoшт.

Чадвали 1. Таксимоти басомади баллхри довталабон

Холхо Басомад fi (%) Суммам басом i;u\o Суммам (фоизхо (%)

0 4 0,1 4 0,1

1 б 0,1 10 0,2

2 1б 0,3 2б 0,б

3 40 0,S бб 1,4

4 % 1,б 142 3,0

5 lll 2,5 259 5,5

б 202 4,3 4б1 9,S

l 259 5,5 l20 15,3

S 2S9 б,1 1 009 21,4

9 32l б,9 1 ЗЗб 28,3

10 329 l,0 1 бб5 35,3

11 322 6,S 1 9Sl 42,1

12 313 б,б 2 300 48,8

13 301 б,4 2 б01 55,2

14 25б 5,4 2 S5l б0,б

15 250 5,3 3 l0l б5,9

1б 222 4,l 3 329 10,б

ll 145 3,1 3 4l4 13,1

1S 1бЗ 3,5 3 631 11,1

19 139 2,9 3 11б 80,1

20 102 2,2 3 S1S 82,2

21 93 2,0 3 911 84,2

22 9S 2,1 4 0б9 8б,3

23 S1 l,l 4 150 88,0

24 59 1,3 4 209 89,3

25 59 1,3 4 26S 90,5

2б 59 1,3 4 321 91,8

2l 55 1,2 4 3S2 92,9

2S 3S 0,S 4 420 93,1

29 50 1,1 4 410 94,8

30 33 0,l 4 503 95,5

31 42 0,9 4 545 9б,4

32 2S 0,б 4 513 91,0

33 34 0,l 4 б01 91,1

34 24 0,5 4 631 98,2

35 1S 0,4 4 б49 98,б

Зб 24 0,5 4 613 99,1

3l 15 0,3 4 6SS 99,4

3S 9 0,2 4 б91 99,б

39 9 0,2 4 10б 99,8

40 5 0,1 4 111 99,9

41 3 0,1 4 114 100,0

42 1 0,0 4 115 100,0

Аз руйи маълумотхои чавдали 1 натичахои тестгузарониро хосил кардан мумкин аст. Барои чадвали 1 гистограмма дар расми 1 тасвир ёфтааст. Дар расм тири уфукй микдори холхои бадастовардаи довталабон ва тири амудй басомади холхои мушохидашавандаро нишон медиханд.

Расми 1. Гистограммаи таксимоти хощо

400 «300

I 200

ев И

100

4

0 —■ 0

329

■■■■■■■■ ■■■■■■■■■■■■■■■■^■■■■Н—_____1

2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42

Хол

Аз расми 1 аён гардид ки 4 довталаб аз ухдаи ичро кардани тест набаромаданд, яъне ба ягон хол муваффак нашуданд. Танхо 1 довталаб тестро пурра ва дуруст ичро намуд.

Бо максади тахлили натичахо меъёрхои дуршавии (тенденсияи) марказй, ба монанди модаи таксимот, медиана ва кимати миёнаи арифметикй муайян карда шуданд. Ин меъёрхо барои муайян кардани он нуктае, ки дар атрофи он хамаи натичахои ичрои тест гурухбандй мешаванд таъйин шудаанд [6].

Мода киматест, ки дар байни натичахои ичрои тест бисёртар ба назар мерасад. Масалан, барои маълумотхои чадвали 1 ва расми 1 кимати мода 10 хол аст, чунки микдори зиёди довталабон ба ин хол сохиб гаштанд, ё ин ки хамин хол назар ба дигар холхо бештар (329 бор) ба назар расид (расми 1). Таксимоти гуногун метавонанд аз ду ва ё зиёда мода иборат бошанд.

Медиана нуктаи мобайнй дар таксимоти катори мушохидахо мебошад. Медианаи назариявй бошад, он хамон нуктае бояд бошад, ки боло ва поён аз он 50%-и холхо чойгир шудаанд. Барои маълумотхои чадвали 1 кимати медиана тахминан 13 муайян шудааст.

Барои муайян кардани кимати миёнаи арифметикй, хамаи холхои умумии довталабонро чамъ карда,

ба шумораи умумии довталабон таксим мекунем:

— Х1 + X? + • • • + Хм — л,- X, Х= -м ИЛИ Х= ¿Ър ( 1)

Кимати миёнаи арифметикии холхои умумии 4 715 довталабро хисоб мекунем:

- 7 + 6+1 0+ • • - + 5 Л7 15 67 42 3

X = -= —-= 14 3

4715 4715 '

Агар катори холхои мушохидашуда дар шакли чадвали таксимоти басомадхо пешниход шавад, кимати миёнаи арифметикиро метавон аз руи формулаи зерин муайян намуд:

Х = Цт (2)

Дар ин чо,

Г- басомади холхои мушохидашуда

4 ■ (0) + 6 ■ ( 1) + 1 6 ■ ( 2 ) +4 0 ■ (3 ) + • • • + 1 ■ ( 4 2 ) ^ , о

4715 -14'3

мешавад.

Меъёрхои дуршавии марказй дар вакти бахо додан ба сифати тест мухиманд. Агар натичахои апробастияи тест дастрас бошанд, одатан, агар кимати миёнаи холхо дар мобайни таксимот вокеъ буда, дигар киматхо дар атрофи он аз руйи конуни муътадил вокеъ бошанд, (тахминан 68,3%-и киматхо дар мобайн ва дигархо ба канорхои таксимот пахн шаванд), он вакт мегуянд, ки тести хуб таксимоти муътадилро таъмин мекунад.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Дар таксимоти муътадил нисфи натичахо поён аз мода чойгир шуда, нисфи дигари натичахо, ки боло аз мода чойгиранд баробар мебошанд. Мода ва кимати миёнаи арифметикй бояд баробар бошанд. Агар саволу масъалахои тест бисёр душвор бошанд, он вакт кимати миёнаи холхои имтихонсупорандагон ба

тарафи холхои паст тамоюл мекунанд. Агар саволу масъалахои тест бисёр сода бошанд, кимати миёнаи холхои имтихонсупорандагон ба тарафи холхои баланд майл мекунанд.

Минбаъд, меъёрхои татйирёбиро дар таксимоти холхои фардии довталабон дида мебароем. Меъёрхо, аз кабили фосила (размах), парокандагй (дисперсия) ва дуршавии меъёрй (стандартй) бо максади нишон додани пошхурии баъзе киматхои атрофи кимати миёна истифода мешаванд. [7].

Фосилаи киматхо ин масофаи байни кимати баландтарин ва пасттарини холхои гирифташуда мебошад. Аз руйи маълумотхои чадвал барои он ки фосилаи таксимоти бахохо муайян карда шавад, масофаи байни холи баландтарин ва пасттарини бадастовардаи довталабон дар чадвали ракамй мукаррар карда шуд. Дар мисоли мазкур (расми 1) бахои баландтарин - 42 хол ва бахои пасттарин 1 хол аст, бинобар ин фосила ба 42 - 1 = 41 баробар аст.

Дар чадвали 2 натичаи тестсупорй танхо 11 довталаб аз 4715 ворид гардидааст. Аз руйи натичаи имтихон холи умумии хар як довталаб муайян карда шуд.

Чадвали 2. Натицахри довталабон аз руйи субтест

№ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 Умуми

1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 3 2 1 0 0 0 0 0 7

2 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0 6

3 0 0 1 1 0 0 1 0 0 0 1 0 1 1 1 1 2 0 0 0 0 0 10

4 0 1 1 0 1 1 1 1 1 0 1 0 1 2 3 2 4 2 2 0 2 0 26

5 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 3 2 0 0 0 0 0 0 0 9

6 0 1 0 1 0 0 1 0 1 0 1 1 1 0 0 2 2 0 0 0 0 0 11

7 1 1 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 4 3 2 2 2 0 2 0 0 0 19

8 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 2 1 0 1 0 0 0 0 0 5

9 0 0 0 0 0 1 1 1 0 1 1 0 2 4 2 4 3 0 2 0 0 2 24

10 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 1 1 1 1 0 0 2 0 0 0 9

.....

4715 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 5

Аз чадвал маълум гардид, ки довталаби якум ба саволхои №1 то №8, ки он ба интихоби як чавоби дуруст буд, чавоби нодуруст дода сохиби хол нагардид. У масъалаи №9-ро дуруст хал карда сохиби 1 хол шуд. Барои чавоб додан ба масъалаи №15, ки навъи мувофикат аст, довталаб тавонист, аз аз 4 холи имконпазир, ба се хол муваффак гардад. Мутассифона, у масъалахои аз №18 то №22-ро хал карда натавонист. Холи умумии довталаби якум ба 7 муваффак гардид.

Хамин тарик; холхои умумии хамаи довталабон муайян карда шуданд.

Барои аз руйи натичахои довталабон бахо додан, ба тест хамчун асбоб барои ченкунии педагогй, парокандагй (дисперсия) ва дуршавии меъёрии (стандартии) саволу масъалахои тестро хисоб мекунанд.

Барои хисоб кардани парокандагй аз руйи саволу масъала аз холи умумии хар як довталаб кимати миёнаи арифметикиро тарх кардан зарур аст:

X - X (/ = 1, 2, ... , Ы) (3)

Дар ин чо,

Х - холи умумии хар як довталаб;

X - кимати миёнаи арифметикй;

Барои таксимоти якчинса тамоюлхо бояд бо 0 наздик бошанд. Аломати тамоюл мавкеи натичаи довталабро нисбат ба кимати миёнаи арифметикй нишон медихад. Агар холи довталаб аз кимати миёнаи арифметикй баландтар бошад, кимати фарки X - X мусбат хохад шуд.

Масалан, барои довталаби №4, чадвали 2:

XI - X = 26 - 14,3 = 11,7

Агар холи довталаб аз кимати миёнаи арифметикй пасттар бошад, дуршавии X - х манфй мешавад.

Масалан, барои довталаби № 1, чадвали 2:

Х5- X = 7 - 14,3 = - 7,3

Бо формулаи зерин, суммаи квадратхои тамоюлхоро муайян мекунанд:

N

ъ

1=1

(х1 - х)2 = (хг - х)2 + (х2 -х)2 + -■ ■ + (хы - х)2 = а 1 + а 1 +

2 _

+ й2

N

Хар як тамоюлро ба квадрат бардошта, суммаи квадратхои тамоюлхоро муайян мекунем:

4455

^ {X - X)2 = с - У, З )2 + с - б, З )2 + с - 4, З )2 + с i i, У)2 • • • + с - 9, З )2 « 2 s 4 У 4 S

t=i

Кимати cyммa as шyмopaи дoвтaлaбoн вoбacгa acг. Бинoбap ин бapoи чoбaчoгyзopии мeъёpхoи тaFЙиpёбии такшмот, ки аз pyrn хачм аз хамдиф фapк мeкyнaнд, x,ap як cyммapo ба N-1 такшм мск^см, ки

N - myinop^ умумии довталабон мeшaвaд.

Хщмин raprn; бо фopмyлaи зepин пapoкaндaгии иcлoxшyдapo муайян мeкyнaнд:

, ^Xi-X)2

52 = - N l_ - ) с з )

Кимати cyммaи квaдpaтхoи тамою-пх^о ба нaзap г^ифта, пapoкaндaгиpo хиазб мeкyнeм:

, 254 745 254 745

Si =---=-= 54,04

х 4715 - 1 4714

Бapoи хиcoб кapдaни дypшaвии мeъёpи, фopмyлaи зepинpo иcгифoдa мeбapaнд:

S* = VS2 с 4)

Дypшaвии мeъёpиpo муайян мeкyнeм:

S* = VS2 = V S 4, 0 4 = У, З S

Arap пapoкaндaгИ дopoи кимати nacr бошад ин дaлeли он acr, ки шфати тecт nacr буда, ба талабот чавобгу нecт, чунки так^и та^и^ии бaлaндpo таъмин нaмeкyнaд. Arap пapoкaндaгИ кимати баланд дошта бошад, дался бap он acr, ки хамаи довталабон аз pyrn микдopи caвoлy мacъaлaхoи хaлкapдa аз якдигap фapк мскуншнд ва тecт бояд аз нав кopкapд шавад. Истифодаи дypшaвии мeъёpИ бapoи тaкcимoти муътадили холхои довталабон мaxcyc фoидaoвap acr, 3epo аз pyrn он мстшвон, дap бopaи фоизи натичахо, ки дap дохили як, ду ва ce тамоюл чойг^анд, cyxaн гуфт. Дap дилхох тaкcимoти муътадил тахминан 34% холхо дap интepвaли байни X ва X + 1SX чо^^а^, Aзбacки xarn качи такшмот cиммeгpИ acr, он гох 34%-и xoлхoи диrap дap интepвaли байни X ва X - 1SX чойг^ мсшшвшнд [В]. Такминан, 68%-и машхати дap зepи xaiH кач дap худуди як дypшaвии мeъёpИ мexoбaд, 95% мacoхaти дap зфи xa™ кач дap худуди ду дypшaвии мeъёpИ мexoбaд, X ± 2 SX ва 99,7% мacoхaти дap зepи xarn кач дap худуди ce дypшaвии мeъёpИ мexoбaд X ± 3SX

Хангоми тахлили натичахои recr xar^® качи гyнoгyнpo, ки аз pyrn кимати миёнаи apифмeтикИ ва пapкaндaгИ аз хaмдигap фapк мскуншнд, хооил кapдaн мумкин acr.

Хати кшчс, ки баъди тахлили натичахо хооил ^дсм, дap pacми 2 нишон дода шудааог.

400-

В 10 12 14 16 1|В 20 22 24 2б 2В 30 32 34 36 38 40 42

Холи умумИ

Расми 2. Хати каци та^симоти натицаи тестгузаронй

,3ap вакги шapхи натичахои recr, xarхoи качи гуногу^о хооил кapдaн мумкин acr, ки аз якдигap бо киматхои миёнаи apифмerикИ ва пapoкaндaгИ фapк мскуншнд, аммо xocияIхoи ин xaтхoи кач умумИ мс6ошшнд. Ин xocиятхo бо хиооахои мacoхaтe, ки зepи xarn кач чойг^анд, дap худуди микдopи муайян бо хам алокаманд хастанд.

Хати качи хoоилнaмyдaи мо аз такшмоти нaзapиявИ бо он фapк мскуншд, ки натичахо дap он ба rapa^ xoлхoи nacr (pac^M 2) майл дopaнд.

Тавсифхои омории тестро, ки бо методхои математикй-оморй хисоб кардем, дар чадвали 3 ыойгир шудаанд.

Хдмин тарик тахиягарони тест бояд донанд, ки ба туфайли хати качи таксимоти холхои фардии довталабон душвории тест ва саволу масъалахои тестро муайян кардан мумкин аст.

Тавсифхо Нишовдод

Шумораи умумии довталабон 4 455

Мода 10

Медиана 13

Миёнаи арифметикй 14,3

Парокандагй (дисперсия) 54,04

Дуршавии меъёрй (стандарти) 7,35

Холи минималии бадастоварда 0

Холи максималии бадастоварда 42

Холи хадди аксари имконпазир 42

Агар кисми зиёди довталабон ба холхои баланд комёб шаванд, хати кач ба рост, ба тарафи холхои баланд чой иваз мекунад. Агар кисми зиёди довталабон холхои пастро комёб шаванд, хати кач ба чап, ба тарафи холхои паст тамоюл мекунад. Агар душвории саволу масъалахои тест миёна бошад, хати качи муътадили таксимот хосил мешавад.

Хати качи таксимоте, ки мо аз руйи натичахои ичрои тест хосил кардем, ба тарафи холхои паст майл мекунад (расми 2, графики 1), яъне пешкй гуфтан мумкин аст, ки тест барои ин интихоби довталабон нисбатан душвортар аст.

АДАБИЁТ

1. Thorndike E.L. An introductionto the theory ofmental and social measurements. New York: Science Press, 1904.

2. Spearman C. Demonstrations offormulae fortrue measurements of correlation. Americanjournal ofPsychology, 1907.18, P.161-169.

3. Тестовые задания по физике/ Националный центр тестирования при Президенте Республики Таджикистан. Учебное пособие.: - Душанбе, 2018 г. - 111 с.

4. Маркази миллии тестии назди Президент Чумхурии Точикистон Мачмуаи саволу масъалахои тест аз фанни физика. -Душанбе, - 2020. - 135 с.

5. Хусравбеков Л.Д., Шерматов Д.С. Форматы тестовых заданий /Л.ДХусравбеков, Д.С. Шерматов // В сб. науч. статей 61-ой годич с между. участием. Вклад медицинских наук в практическое здравоохранение. - Душанбе, 2013. - С.117-118.

6. Анастази А., Урбина С. Психологическое тестирование: 7-е междунар. изд. - СПБ: Питерербург, 2001.

7. Popham W.J. Modern educational measurement. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall, 1981.

8. Л. Крокер, Дж. Алгина Учебник. Введение в классическую современную теорию тестов. Москва :. «Логос», 2012. - С.41 -42

СТАТИСТИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ ТЕСТОВ ПО ФИЗИКЕ

В работе рассматривается анализ мер центральной тенденции в распределении результатов тестирования. Мода распределения, медиана и средней арифметический балл установлены в период интерпретации результатов.

Ключевые слова: тест, анализ результатов, центральный, распределение, характеристика, физика, выбор, вопрос.

STATISTICAL ANALYSIS OF PHYSICS TESTS

The paper considers the analysis of measures of the central trend in the distribution of test results. The distribution mode, median and arithmetic mean score are established during the interpretation of the results.

Keywords: test, analysis of results, central, distribution, characteristic, physics, choice, question.

Сведения об авторах:

Ибронов Сайризвон Саидихсонович - ассистент кафедры медицинской и биологической физики с основами информационной технологий ГОУ «Таджикского государственного медицинского университета имени Абуали ибни Сино». Тел. (+992) 903200180. Хусравбеков Лоик Давлатбекович - ассистент кафедры медицинской и биологической физики с основами информатики ГОУ «Таджикского государственного медицинского университета имени Абуали ибни Сино». моб. Телефон (+992) 935696376. E-mail: loik.khusrawbekov.1977@mail.ru

Шерматов Дусназар Саидович - доктор физико-математических наук, профессор, зав. кафедрой медицинской и биологической физики с основами информационной технологий ГОУ «Таджикского государственного медицинского университета имени Абуали ибни Сино». Моб. Телефон: (+992) 919044948. E-mail: erkin_sermatov@list.ru.

About the autors:

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Ibronov Sairizvon Saidikhsonovich - assistant of the Department of Medical and Biological Physics with the basics of information technology of the State University of Tajik State Medical University named after Abuali ibni Sino. Ph (+992) 903200180.

Khusravbekov Loik Davlatbekovich - assistant of the Department of Medical and Biological Physics with the basics of informatics of the State University "Tajik State Medical University named after Abuali ibni Sino. "mob. Phone (+992) 935696376. E-mail: loik.khusrawbekov.1977@mail.ru Shermatov Dusnazar Saidovich - Doctor of Physical and Mathematical Sciences, Professor, Head. Department of Medical and Biological Physics with the basics ofinformation technology GOU "Tajik State Medical University named after Abuali ibni Sino. " Mob. Phone: (+992) 919044948. E-mail: erkin_sermatov@list.ru.

ТАВСИФИ МО^ИЯТИИ МАФХУМИ «АРЗИШИ ОИЛА» ^АМЧУН ДАРАЧДИ ПСИХОЛОГИ-ПЕДАГОГИ

Юнусова Н.М.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи САйни Рахимова С С

Донишгощ техникии Тоцикистон ба номи академикМ.Осими

Оила ва ё худ хонавода системам таърихан муайяни муносибатхои зану шавхар, волидон ва фарзандон; гурухи хурди аъзоёнаш бо воситаи акди никоха ё муносибатхои хешутаборй ва масъулияти тарафайни ахлокй алокаманд карда шуда, мебошад.

Зиндагии якчоя дар хонавода, ки бо рузгори умумй алокаманд аст, як катор ухдадорй ва вазифахои гуногунро ба танзим меорад: дастгирии муттасили биологй (таваллуди фарзанд); таъминоти мавчудияти биологй (гизо, либос, манзил); ташкили фарханги бефосила (додани мероси чамъиятй ва фархангй ба насли нав); холати моддй; ташкили шароити эмотсионалй ва бехатар дар оила.

«Оила аз нуктаи назари психология муносибатхои шахсй буда, дахолати дигар одамонро намепазирад. Вале чамъият ва давлат ба такдири оила бепарво нестанд яъне дар ташкил ва мустахкамии оила доимо мусоидат мекунанд. Дар ин бора дар хуччатхои меъёрй - хукукй, аз чумла дар Сарконуни Чумхурии Точикистон ва баромадхои сарвари кишвар, мухтарам Эмомалй Рахмон оид ба масъалахои демографии оила гуфта шудааст» [1, с.3-4]

Вобаста ба ин, Силласте Г.Г. се муносибатро рочеъ ба тахкики оила чудо менамояд: чомеашиносй, педагогй ва иктисодй (мушаххастар: иктисодй - оморй) [6, с. 170 - 173].

Ба акидаи у, муносибати чомеашиносй, ки дар он оила ба сифати вохиди чомеашиносии андозагирии хусусиятхо, маком ва нуфузи он амал мекунад, бунёдй мебошад. Хусусияти ин муносибат аз он иборат аст, ки хонавода ба сифати организми якпорчаи ичтимоие пазируфта мешавад, ки ташаккул ва рушди он дар натичаи таъсири мутакобилаи сохахои иктисодй, ичтимой, маънавй ва сиёсии фаъолияти хаётии чомеа чараён меёбад, ки онхо дар нихоят шароитхо, имкониятхои худамалигардонии шахсият, тарзи зисти хонавода ва чомеаро мачмуан муайян месозанд. Ба муносибати чомеашиносй нисбати тахкики оила дастачамъй будан ва робитаи ногусастанй бо шароитхои мушаххаси ичтимой хос аст, ки дар онхо «коллективи хонаводагй» ва аъзои он инкишоф меёбанд. Мураккабии тахкики чомеашиносии хонавода аз он чихат фахмонда мешавад, ки бо тафовут аз «мухотаб-шахсият», он ^<мухотаб-гурух^>-и дорои махсусияти зиёд мебошад, зеро он дар низоми муносибатхои ичтимой ва хамкорихои ичтимой вазифаи дучандаро ба чо меорад. Махсусан аз як тараф хонавода - ин гурухи хурд аст, аз тарафи дигар - ниходи мухимтарини анъанавии ичтимоиест, ки таъйиноти махсус дорад: тачдидгардонии чомеа хамчун низоми ичтимоии хамкорй ва омодабошии одамон (шахсият, «гуруххо ва умумиятхо»), инчунин шакли хаёти худи давлат.

Марбут ба хонавода хамчун гурухи хурд сухан гуфта, пеш аз хама дар бораи таркиби (сохтори) сифатии он, ки асоси бештари намуду шаклхои оиларо ташкил медихад, савол ба миён гузоштан зарур аст.

Аз руйи микдори шарикони никох хонаводаи моногамй (як шавхар ва як зан) ва полигамиро фарк мекунанд. Полигамия ду навъ дорад: полиандрия (бисёршавхарй) ва полигиния (бисёрзанй).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.