CC BY
4EURASIAN JOURNAL OF MATHEMATICAL THEORY AND COMPUTER SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.906 www.in-academy.uz
PROBLEMS ARISING IN THE PROCESS OF HOT GALVANIZING 1Jumabaev Jaksilik 2Saparniyazova Raxima
Nukus State Pedagogical Institute named after Ajiniyaz Intern-teacher of the Department of Technological Education1 Doctoral student of Nukus State Pedagogical Institute named after
Ajiniyaz2
https://doi.org/10.5281/zenodo.13838395
ABSTRACT
ЙЕЯЙЙ®
ARTICLE INFO
Received: 18th September 2024 Accepted: 24th September 2024 Online: 25th September 2024
KEYWORDS Galvanizing, corrosion,
structural steels, chemical treatment, fluxing, dipping and raising rates, cooling, quality of zinc.
This article provides basic information about the stages of hot-dip galvanizing of metal structures, the correct performance of the galvanizing process, and various factors that affect the quality of galvanizing. Also, information on the composition of the main chemical compounds used in the galvanizing process is given.
ПРОБЛЕМЫ, ВОЗНИКАЮЩИЕ В ПРОЦЕССЕ ГОРЯЧЕГО ЦИНКОВАНИЯ
1Жумабаев Жаксылык Базарбаевич 2Сапарниязова Рахима Махсетбаевна
Нукусский государственный педагогический институт имени Ажинияза Стажер-преподаватель кафедры технологического образования1 Докторант Нукусского государственного педагогического института имени Ажинияза2
https://doi.org/10.5281/zenodo.13838395
ARTICLE INFO
Received: 18th September 2024 Accepted: 24th September 2024 Online: 25th September 2024
KEYWORDS Цинкование, коррозия,
конструкционные стали, химическая обработка,
флюсование, скорости
погружения и подъема, охлаждение, качество цинка.
ABSTRACT
В данной статье приведены основные сведения об этапах горячего цинкования металлоконструкций, правильном проведении процесса цинкования, а также различных факторах, влияющих на качество цинкования. Также дана информация о составе основных химических соединений, используемых в процессе цинкования.
ISSI CINKLEW PROCESSINDE JUZEGE KELETUGIN MASHQALALAR
1Jumabaev Jaqsiliq Bazarbaevich 2Saparniyazova Raxima Maxsetbaevna
Àjiniyaz atindagi Nokis mâmleketlik pedagogikaliq instituti Texnologiyaliq tâlim kafedrasi stajyor-oqitiwshisi1 Àjiniyaz atindagi Nokis mâmleketlik pedagogikaliq instituti tayanch doktoranti2 https://doi.org/10.5281/zenodo.13838395
ABSTRACT
Received: 18th September 2024 Accepted: 24th September 2024 Online: 25th September 2024
KEYWORDS Cinklew, korroziya,
konstrukcion polatlar, ximiyaliq islew beriw, flyuslew, batiriw hám kóteriw tezligi, suwitiw, cinktin sapasi.
Íssi cinklew - metall konstrukciyalardi korroziyaga qarsi qorgawdiñ tiykargi usillarinan biri bolip tabiladi. Cinkli ónimlerdiñ normal xizmet múddeti 50-70 jilga shekem jetedi. Cink qaplamalari metall konstrukciyalardiñ isenimliligi hám shidamliligi talap etiletugin orinlarda keñ qollaniladi. "Íssi cinklew" termini metall buyimlar betine, tiykarinan, polattan jasalgan, iyiliwsheñ hám kúlreñ shoyinlarda cink qaplamasin sol ónimdi cinkli eritpege batiriw joli menen payda etiw túsiniledi.[1]
Hár qanday betti qayta islew usili siyaqli, issi cinklew uilida detaldi cinkli vannaga batirganda cink hám de temir birdey reakciyaga kirisiwi ushin detal betin tuwri tayarlawdi talap etedi. Tayarlaw kislotali maysizlandiriw, ximiyliq islew beriw, juwiw, flyuslew, qurgatiw siyaqlilardi óz ishine aladi. Tap usinday puxta tayarlangannan keyin cink qaplamasiniñ metalga jabisiwi (jabisqaqliq kúshi) joqari boladi, demek cinklengen metall jillar dawaminda korroziyaga ushiramaydi.
Metalldiñ sirtqi júzine ximiyaliq usilda islew beriw. (travlenie).
Metalldiñ sirtqi júzine ximiyaliq usilda islew beriw (travlenie) procesi metall sirtin issi qayta islew (metall shañi) yamasa jaqsi saqlanbagan jagdayda (tat) nátiyjesinde payda bolgan oksidler qatlamin shigarip tazalawdan ibarat. Metalldiñ sirtqi júzine ximiyaliq usilda islew beriw (travlenie) ortaliginda temperatura (18-25 °C) hám 165 ten 170 g/l ge shekem (14-16% eritpe) konsentraciyaga iye bolgan xlorid kislota menen ámelge asiriladi. Xlorid kislotaniñ abzalligi - bul taza jiltir júzin temir xloridleriniñ jaqsi eriwsheñligi hám eritilgen cink penen jetkilikli igalaniwi.
Ximiyaliq islew beriwden (travlenie) keyingi shayiw.
Ximiyaliq islew beriwden keyin kislotaniñ múmkin bolgan qaldiqlarin ziyansizlandiriw hám duzlardi tazalaw ushin jaqsilap shayiw ámelge asiriladi. Kóplegen juwiw vannalarinan izbe-iz paydalaniw shayiwdi optimallastiradi hám suw sarpin azaytadi.
Flyuslew.
Flyuslewdiñ 3 maqseti bar.
- betti tayarlawdi juwmaqlaw (juwiw waqtinda bette payda bolgan temir oksidlerin eritiw)
- detaldiñ betin polattiñ keyingi oksidleniwinen passiv flyus plonkasi járdeminde qorgaw
- eritilgen cink penen jaqsi birigiwin támiyinlew.
Bunda paydalanatugin flyus cink xloridi hám ammoniy xloridinen ibarat. Islew beriw 60-80°C qa shekem bolgan konsentraciyali flyus eritpesi (400-600 g/l) menen ámelge asiriladi. Flyusli eritpe waqti-waqti menen baqlap turiliwi kerek (tigizliq rN hám temirdiñ qurami).
Bul maqalada metall konstrukciyalardi issi halatinda cinklewdin basqishlari, cinklew processinde orinlanatugin jumislardin duris alip bariliwi hám cinklew sapasina tásir etiwshi túrli faktorlar haqqinda tiykargi magliwmatlar keltirilgen. Sonday-aq cinklew processinde qollanilatugin tiykargi ximiyaliq aralaspalar olardin qurami boyinsha da magliwmatlar berilgen.
EURASIAN JOURNAL OF MATHEMATICAL THEORY AND COMPUTER SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.906 www.in-academy.uz
Tazalaw vannarnñ túbine úsh valentli temir duzlarin shóktiretugin vodorod peroksidin qosiw arqali ámelge asiriladi, keyin shógindi filtraciya sistemasina ótedi.
Joqarida aytip ótilgen operciyalardan keyin polat hám suyiq cink ortasindagi baylanis júdá joqari dárejede boladi dep boljawimizga boladi. Keyin metall konstrukciya suyiq cinkli vannaga batiriladi. [2]
Íssi cinklew waqtinda polat eritilgen cinkke toligi menen batiriladi, oniñ barliq betleri, sol qatari ishki tárepleri, múyeshler, jariqlar hám basqa qaplama túri menen kiriw qiyin bolgan bólimleride qaplanadi. Toliq, sol qatari ishki betin, trubalardi hám ishi bos elementlerdi yaki eger zárúr bolsa olardiñ tek sirtqi tárepin qaplaw múmkin. Nátiyjeli operaciyaniñ tiykargi parametrleri.
1. polattiñ sapasi;
2. cinktiñ sapasi;
3. cink eritpesiniñ temperaturasi;
4. batiriwdiñ dawamliligi;
5. batiriw hám kóteriw tezligi;
6. suwitiw;
Polatta basqa da elementlerdiñ bar ekenligi polat hám eritilgen cink ortasindagi óz-ara tásirlesiw qásiyetin sezilerli dárejede ózgertiwi múmkin, bul bolsa óz gezeginde cink qaplamasiniñ dúzilisi, qaliñligi hám qásiyetleriniñ ózgeriwine alip keledi. Nátiyjede bulardiñ hámmesi qorgaw qaplamasiniñ alip taslaniwina alip keledi.
Bizge belgili kremniy, marganec, hám fosfor polat penen cinktiñ óz-ara tásir tezligin sezilerli dárejede asiradi, buniñ nátiyjesinde qaplamadagi eritpe qatlaminiñ ósiwi kúsheyedi.
Íssiliq penen islew berilgen polattan tayarlangan buyimlar abzal, eger ximiyaliq quramina bolgan talaplar orinlansa, qaplama jiltiraq hám tegis bolip shigadi, eger bul koeficient buzilsa qaplama gúngirt boladi, geyde ónimniñ uzinligi boylap reñiniñ ózgeriwi oniñ qorgaw qatlaminiñ qásiyetlerine tásir etpeydi. [2]
Cink eritpesiniñ temperaturasi 419°C ti quraydi, cinklew 445°C tan 460°C araliginda klassikaliq diapazonda ámelge asiriladi.
Batiw tezligide tiykargi faktor bolip tabiladi. Júdá tómen tezlik oksidleniw qáwpine alip keledi al, júdá joqari tezlik betinde duz qaldiqlariniñ qaliwina alip keledi, flyus eritiwge úlgermeydi hám nátiyjede bul kemshiliklerdiñ payda boliwina alip keledi.
Cink qaplamasin qollaniw processindegi texnologik úzilisler metall konstrukciyalar betinde kóplep kemshiliklerdi keltirip shigariwi múmkin.
Qorgaw qatlamlarin tazalaw issi cinklewdiñ eñ aktual mashqalalarinan biri bolip tabiladi. Kópshilik jagdaylarda qatlamlardiñ ózi tegis, prokat ónimniñ joqari betinde jaylasqan. Íssi cink qaplamasinan keyin, mortlasiwshi qirlar cinklengen ónimniñ joqargi tárepinde kóbirek kórinedi. Bunday qatlam materialdi prokatlaw waqtinda júz beredi. Issi cinklew waqtinda suyiq cink qaplama hám tiykargi materiallar arasindagi qirlarga kirip baradi hám temir cink eritpesi qatlami payda boladi hám bul eritpeler qirlardiñ tiykargi materialdan kóteriliwine alip keledi.
Delaminaciya - bul cink qatlaminiñ zaqim aliwi, bunda cink qatlaminiñ ózi, sonday-aq temir-cink eritpesi de tiykrgi cinklenetugin metaldan ajralip shigadi.
Delaminaciya soqqilar nátiyjesinde yamasa islew beriletugin detaldiñ elastik yamasa plastik qaytarip bolmaytugin deformaciyasi sebepli payda boladi. Bunday jagdayda, eger olar
EURASIAN JOURNAL OF MATHEMATICAL THEORY AND COMPUTER SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.906 www.in-academy.uz
arasinda jeterlishe jiljiw stressi payda bolsa, temir-cink qaplamasi jirtilip tiykargi materialdan ajiralip turiwi múmkin. Temir-cink eritpe qatlami astindagi jariqlar da temir konstrukciyaniñ jergilikli elastik deformaciyasi da cink qatlaminiñ ajiraliwina alip keledi.
Delaminaciyani tazalaw processinde de baqlaw múmkin. Bunda sirtqi cink qatlami oniñ astindagi temir-cink eritpe qatlaminan ajiraladi. Olar cink qaplamasiniñ ziyanlanganligin añlatadi. Cink qatlaminiñ bunday ajiraliwiniñ sebebi sonda, cink hám polat ortasindagi reakciya cinktiñ eriw tochkasi astinda da dawam etedi. Bunday jagdayda, cink qaplamaniñ sirtqi qatlaminan temir-cink eritpesiniñ qatlamina tarqaladi, soniñ menen birge eki qatlam arasindagi shegarada tesikler payda boladi, bul bolsa cink qatlaminiñ ajiralip shigip ketiwine sebep boladi. [3]
Issi cinklewden keyin cinklengen ónim júdá ásten suwitilsa da qatlamniñ ajiraliwi júz beriwi múmkin. Bunday jagday kóbinese issi cinklengen ónimler bir-biriniñ ústine jiynalganda júz beriwi múmkin. Eger cinklengen ónim shama menen 200 °C temperaturada uzaq waqit dawaminda isletilse sirtqi cink qatlaminiñ ajiraliwi júz beredi.
Polat konstrukciyalarda bunday kúshler óz aldina túrli kúshler menen kórinedi. Cinktiñ qorgasin mugdari tómenligi bunday kemshilikke alip keledi.
Bunnan tisqari metall konstrukciyalar betinde sharikler payda boladi. Sharikler-bul cinklengen metall júzindegi kishi geweksheler, olar polattiñ betindegi qatlamniñ kóteriliwi nátiyjesunde payda boladi. Materialdiñ bul defekti vodorod tásirinde materialdiñ ajiraliwi nátiyjesinde cinkli ónimniñ júzinde gewekler payda boladi. Geweksheler tek gana bekkemligi tómen bolgan polat ónimlerde ushirasadi. Geweklerdiñ aldin aliw ushin imkaniyat dárejesinde tez hám toliq ximiyaliq islew beriw (travlenie) kerek.
Solay etip biz cink qaplamasiniñ ajiraliwiniñ aldin aliw ushin ximiyaliq islew beriw processindegi (travlenie) barliq talaplarga ámel etiwimiz kerek: metall konstrukciyalar júzindegi kemshilikler, jariqlar, gedir-budirliqlar bolmawi kerek, strukturaliq kemshilikler bulardiñ qatarina kirmeydi.
Bunnan tisqari, issi cinklew polattagi birikpeler quramin aniqlaw zárúrligi bar. Eñ áhmiyetli shart-bul korroziyaga qarsi cink penen islew beriw processi ushin metall konstrukciyalardi duris tayarlaw kerek boladi.
References:
1. Лайнер В. И. Защитные покрытия металлов. - М.: Металлургия, 1974. - 559 с.
2. Радионова Л. В., Субботина Ю. М. Преимущества и недостатки способа горячего оцинкования стальной полосы. Проблемы цинкования // Машиностроение: сетевой электронный научный журнал, 2013. № 2. - С. 3-8.
3. Организация горячего цинкования. POLYGONAL system engineering [Электронный ресурс]. - Режим доступа: http://polygonal.com.ua
4. Семергей Д. В., Пасечник С. Ю.
5. Металлургия XXI века глазами молодых / Материалы II международной научно-практической конференции студентов. - Донецк, ДонНТУ, 2016. - В печати.
