Научная статья на тему 'СПОРТ ЙЎНАЛИШИ ТАЛАБАЛАРИНИ ИНГЛИЗ ТИЛИГА ЎҚИТИШДА КЎНИКМАЛАР ИНТЕГРАЦИЯСИ'

СПОРТ ЙЎНАЛИШИ ТАЛАБАЛАРИНИ ИНГЛИЗ ТИЛИГА ЎҚИТИШДА КЎНИКМАЛАР ИНТЕГРАЦИЯСИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
129
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
спорт йўналиши / инглиз тили / эҳтиёж / миллий менталитет / урфодатлар / ўқитиш / интеграция / ўқиш / тинглаб тушуниш / ёзув / гапириш / коммуникатив компетенция. / направление спорта / английский язык / потребность / национальный менталитет / обычаи / преподавание / интеграция / чтение / восприятие на слух / письмо / речь / коммуникативная компетентность.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Ашурова Нодира Рафиқовна

Ушбу мақолада республикамиз таълим тизимини ислоҳ қилиш ва хорижий тажрибаларга асосланган ҳолда дарсларни ташкил етиш мақсадида спорт йўналиши талабалари учун мўлжалланган дарсликнинг яратилиш жараёни таҳлил қилинган. Мамлакатимизда спортни ривожлантиришга жиддий эътибор қаратилаётган ҳозирги кунда таълим тизимида ушбу соҳага оид касбий сўзлар ва терминларнинг лексик-семантик, грамматик, этимологик, структурал-функционал хусусиятларини ҳисобга олиб, шунингдек кўникмалар интеграцияси ёрдамида соҳа терминларини ўзлаштириш каби масалаларга аҳамият берилган. Шу билан биргаликда кўникмалар интеграциясининг афзаллиги ва унинг дарс жараёнида қандай машқлар ёрдамида бирлаштириш ҳақида сўз юритилган. Кўплаб чет эл ва юртимиз олимларининг илмий-амалий аҳамиятга эга бўлган ишлари таҳлил қилиниб, уларнинг назарий қарашлари инобатга олинган. Шунингдек, материал танлашнинг ўзига хос хусусиятлари, махсус мақсадлар учун йўналтирилган инглиз тили ўқитувчисининг вазифаси ва дарсни ташкил этишда ёрдам берувчи кўрсатмалар тавсия қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ИНТЕГРАЦИЯ НАВЫКОВ ПРИ ОБУЧЕНИИ АНГЛИЙСКОМУ ЯЗЫКУ СТУДЕНТОВ СПОРТИВНОГО НАПРАВЛЕНИЯ

В данной статье анализируется процесс создания учебника для студентов спортивного направления с целью реформирования системы образования республики и организации занятий на основе зарубежного опыта. В настоящее время в системе образования нашей страны уделяется большое внимание развитию спорта. Учитывая лексико-семантические, грамматические, этимологические, структурно-функциональные особенности профессиональных слов и терминов в этой области, а также преимущество интеграции умений и навыков были рассмотрены вопросы внедрения их в процесс обучения. Проанализированы научные и практические работы многих зарубежных и отечественных ученых и учтены их теоретические взгляды. Рассматриваются особенности отбора материала, роль преподавателя английского языка в специальных целях и представляются рекомендации по организации занятий.

Текст научной работы на тему «СПОРТ ЙЎНАЛИШИ ТАЛАБАЛАРИНИ ИНГЛИЗ ТИЛИГА ЎҚИТИШДА КЎНИКМАЛАР ИНТЕГРАЦИЯСИ»

Ашурова Нодира Рафик,овна,

Андижон давлат университети факультетлараро чет тиллар кафедраси катта укитувчиси

СПОРТ ЙУНАЛИШИ ТАЛАБАЛАРИНИ ИНГЛИЗ ТИЛИГА УКИТИШДА КУНИКМАЛАР ИНТЕГРАЦИЯСИ

УДК: 410 (07)

АШУРОВА Н.Р. СПОРТ ЙУНАЛИШИ ТАЛАБАЛАРИНИ ИНГЛИЗ ТИЛИГА УЦИТИШДА КУНИКМАЛАР ИНТЕГРАЦИЯСИ

Ушбу маколада республикамиз таълим тизимини ислох килиш ва хорижий тажрибаларга асос-ланган холда дарсларни ташкил етиш максадида спорт йуналиши талабалари учун мулжалланган дарсликнинг яратилиш жараёни тахлил килинган. Мамлакатимизда спортни ривожлантиришга жиддий эътибор каратилаётган хозирги кунда таълим тизимида ушбу сохага оид касбий сузлар ва терминларнинг лексик-семантик, грамматик, этимологик, структурал-функционал хусуси-ятларини хисобга олиб, шунингдек куникмалар интеграцияси ёрдамида соха терминларини узлаштириш каби масалаларга ахамият берилган. Шу билан биргаликда куникмалар интеграция-сининг афзаллиги ва унинг дарс жараёнида кандай машклар ёрдамида бирлаштириш хакида суз юритилган. Куплаб чет эл ва юртимиз олимларининг илмий-амалий ахамиятга эга булган ишлари тахлил килиниб, уларнинг назарий карашлари инобатга олинган. Шунингдек, материал танлаш-нинг узига хос хусусиятлари, махсус максадлар учун йуналтирилган инглиз тили укитувчисининг вазифаси ва дарсни ташкил этишда ёрдам берувчи курсатмалар тавсия килинган.

Таянч суз ва тушунчалар: спорт йуналиши, инглиз тили, эхтиёж, миллий менталитет, урф-одатлар, укитиш, интеграция, укиш, тинглаб тушуниш, ёзув, гапириш, коммуникатив компетенция.

АШУРОВА Н.Р. ИНТЕГРАЦИЯ НАВЫКОВ ПРИ ОБУЧЕНИИ АНГЛИЙСКОМУ ЯЗЫКУ СТУДЕНТОВ СПОРТИВНОГО НАПРАВЛЕНИЯ

В данной статье анализируется процесс создания учебника для студентов спортивного направления с целью реформирования системы образования республики и организации занятий на основе зарубежного опыта. В настоящее время в системе образования нашей страны уделяется большое внимание развитию спорта. Учитывая лексико-семантические, грамматические, этимологические, структурно-функциональные особенности профессиональных слов и терминов в этой области, а также преимущество интеграции умений и навыков были рассмотрены вопросы внедрения их в процесс обучения. Проанализированы научные и практические работы многих зарубежных и отечественных ученых и учтены их теоретические взгляды. Рассматриваются особенности отбора материала, роль преподавателя английского языка в специальных целях и представляются рекомендации по организации занятий.

Ключевые слова и понятия: направление спорта, английский язык, потребность, национальный менталитет, обычаи, преподавание, интеграция, чтение, восприятие на слух, письмо, речь, коммуникативная компетентность.

ASHUROVA N.R. INTEGRATION OF SKILLS IN ENGLISH TEACHING TO SPORTS STUDENTS

The article analyzes the process of creating a textbook for students of major of sports, in order to reform the Education system of the Republic and the organization of lessons based on foreign experience. At present, the Education system in the country pays great attention to the development of sports. Taking into account the lexical-semantic, grammatical, etymological, structural-functional features of professional words and terms in this field, as well as the integration of skills - the issues such as assimilation were emphasized. Also, there is discussed the benefits of skill integration and the ways to invent them into the learning process. The scientific and practical works of many foreign and domestic scientists have been analyzed and their theoretical views have been taken into account. Specific features of the material selection, the role of the English teacher for specific purposes have been observed and guidelines for organizing the lesson are recommended.

Key words and concepts: direction of sport, English, needs, national mentality, customs, teaching, integration, reading, listening, comprehension, writing, speaking, communicative competence.

Кириш.

Барча сохаларда мутахассислар тайёрлаш жараёнларида таълим тизими устуворлигини, жумладан, чет тилларини укитишнинг янги технология-механизмларини жорий этишни таъминлаш мухим ахамият касб этади. Зеро, халклар уртасидаги алока, маънавий ва бошка мулокотлар тил оркали намоён булади. Мам-лакатимизда спортни ривожлантиришга жид-дий эътибор каратилаётган хозирги кунда таълим тизимида ушбу сохага оид касбий сузлар ва терминларнинг лексик-семантик, грамматик, этимологик, структурал-функционал хусусиятларини хисобга олиб, шунингдек куникмалар интеграцияси ёрдамида соха тер-минларини узлаштириш алохида ахамиятга эга. Узбекистон Республикаси Президенти-нинг 2017 йил 3 июндаги "Жисмоний тар-бия ва оммавий спортни янада ривожланти-риш чора-тадбирлари туFрисида"ги ПК-3031-сон карори, Узбекистон Республикаси Вазир-лар Махкамасининг 2019 йил 3 июндаги "Жис-моний тарбия ва спорт" ягона ахборот тизи-мини яратиш чора-тадбирлари туFрисида"ги 454-сон карори ва бошка меъёрий-хукукий хужжатларда белгиланган касбий фаолият, таълим сифатини ошириш билан боFлик катор вазифалар белгилаб берилган.

Республикамиз таълим тизимини ислох килишда хорижий тажрибаларга асослан-ган халкаро стандартларга мос келувчи укув дастурлари билан мувофиклаштириш олий

педагогик таълим тизимини такомиллашти-ришга асос булди. Узбекистон шароитида миллий менталитетимиз, урф-одатларимизни инобатга олган холда хорижий тажрибалар асосида таълим сифатини тубдан ислох килиш давр талабидир.

Бу борада 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Харакатлар стра-тегиясида мамлакатимизда " ... таълим ва укитиш сифатини бахолашнинг халкаро стан-дартларини жорий этиш асосида олий таълим муассасалари фаолиятининг сифати хамда самарадорлигини ошириш, олий таълим муассасаларига кабул квоталарини боскичма-боскич купайтириш; илмий-тадкикот ва инновация фаолиятини раFбатлантириш, илмий ва инновация ютукларини амалиётга жорий этишнинг самарали механизмларини яратиш ...", каби асосий вазифалар белгилаб олинган1.

Мацсад.

Хозирги давр талабларини амалга оши-ришнинг асосий максадларидан бири тала-баларга уз йуналишига мос материал бериш, укув жараёнини оддий ва сифатли холатга келтиришдир. Булар янги чет тиллар дасту-рида хисобга олинган булиб бунда, укитувчи

1 Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 фервалдаги "Узбекистон Республикасини янада ривож-лантириш буйича Харакатлар стратегияси туFрисида"ги ПФ-4947-сон Фармони. / Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2017 йил, 6-сон, 70-модда.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 10 (95)

талабалар томонидан материални х,ар томон-лама амалий эгаллаш жих,атидан ёндашади. Шу сабабдан тил материаллари талабаларнинг рецептив (тинглаб тушуниш, укишда), про-дуктив (гапириш, фикрни ёзма баён килиш) узлаштиришига, луFат потенциалини кенгай-тиришга каратилади. Тилни сох,ага йуналтириб укитиш мажбуриятига кура барча инглиз тили укитувчилари катори иш фаолиятимиз жара-ёнида дуч келган кийинчиликларни тах,лил килиб, спорт терминларини инглиз тилида ургатиш максадида "English through sport" деб номланган дарсликни яратишни бош максад килиб олдик. Чунки спорт сох,асига доир инглиз тили куникмалар интеграци-яси ёрдамида укитишга йуналтирилган дарс-ликлар мавжуд эмаслиги, берилган дарсли-клар факат умумий инглиз тилини ургатишга мулжалланганлиги х,еч кимга сир эмас. Шун-дан келиб чикиб, талабаларнинг талаб ва эх,тиёжларига кура, яъни уз сох,асига тегишли сузларни куллай олиш, инглиз тилини билишга кизикиш ва уларнинг уз сох,аларида бемалол инглиз тилида мулокот кила олишга булган интилишлари биз укитувчиларни янги изланишлар томон йуналтирди.

Мавзу буйича бошца олимлар илмий асар-лари цисцача тацлили.

Жах,он амалиётида куникмаларга интегра-циялашган ёндашувни амалга оширишнинг бир катор афзалликлари таклиф этилган. Жум-ладан, Керолс (1990)1 беш афзалликни тав-сифлайди. Унинг фикрига кура, куникмаларни интеграциялашуви укув-таълим дастурнинг узлуксизлигини таъминлайди, интеграциялаш-ган куникма ёндашувидаги х,аракатлар ишлаб чикилади, реал таълим таъминланиб комму-никатив доирада туртта куникмаларни ривож-лантиришга имкон туFилади. Шунингдек, талабаларнинг мотивацияси ошиб узига булган ишончни орттиради.

1 R.Carol Practical Techniques in Language Teaching.- ELT

Methodology. Longman,2013. - P. 209.

3 Kebede Michael Guide to extensive reading. Oxford University Press-Electronic resource: www.ethiopianstories. com.retrieved. Access date: 02.10.2019

Кебеде (2013)2 асарларини тах,лил килиш жараёнида биз куйидаги маълумотларни туFри деб билдик. Тил куникмаларини бир-лаштириш:

1) барча билим даражаларида максадли ва мазмунли урганишни таъминлайди;

2) изчил таълим беришга ва яхши мулокотга ёрдам беради;

3) дарс жараёнига хилма-хиллик олиб келади;

4) тилни урганиш х,аётий заруратга айла-нади;

5) олинган билимларни осонликча топ-ширишга имкон беради;

6) тил урганишга ёрдам беради ва янги тил билимларига ижобий таъсир килади;

7) коммуникатив компетенцияни ривож-лантиришга ёрдам беради;

8) урганилаётган тил билан табиий равишда узаро алока килишлари учун табиий мух,итни яратади;

9) маълумотни яхширок тах,лил килиш, синтез килиш ва бах,олаш учун танкидий фик-рлашни ривожлантиришга ёрдам беради;

10) талабаларда мотивация уЙFотади.

Мацоланинг илмий моцияти.

Маълумки, тилни урганиш шу тилга оид булган фонетик, грамматик ва лексик тизимни х,амда нутк фаолиятининг турла-рига хос булган куникма ва малакаларни эгаллаш булибгина колмасдан, балки шу мамла-кат ва миллатга хос булган барча маълумот ва хусусиятларни х,ам эгаллашдан иборатдир. Шу билан бирга шу мамлакатга хос булган маданиятни сингдириш х,ам ушбу метод-нинг талаби х,исобланади. Бир миллат вакили иккинчи бир миллатнинг тилини урганиш жараёнида унга хос булган миллий хусуси-ятлар х,акида х,ам маълумотга эга булиши лозим. Бу муомала жараёнида ижобий самара беради, аксинча, миллатга хос булган хусусиятларни билмаслик купинча нокулай мух,итни, нотуFри тушунчани келтириб чикариши мум-кин. Шунинг учун х,ам таълим мазмуни маса-ласига масъулият билан караш лозим.

2

Тадцицотнинг объекти.

Спорт йуналиши талабаларининг ком-муникатив компетенциясини куникмалар интеграцияси ёрдамида ривожланти-риш. Укувчиларнинг спорт х,ак,идаги мав-жуд билимларини хисобга олган холда уму-мий инглиз тили ва махсус максадларга йуналтирилган инглиз тили талабларини ино-батга олган холда амалий машFулотларни ташкил этишга мулжалланган дарслик ишлаб чикишдан иборат.

Тадцицотда цулланилган усуллар.

Изланишларимиз давомида адекват холатда урганишни таъминлашга каратилган усуллар мажмуи кулланилди: назарий (тахлилий-статистик, киёсий-таккослаш), диагностик (суровлар, сухбат, кузатиш).

Натижалар ва амалий мисоллар.

Дарслигимиз спорт йуналиши талабаларининг коммуникатив компетенциясини оши-ришга каратилган булиб биз интеграллаш-ган тарзда укитишни таклиф килдик ва уз тав-сияларимиз билан алмашдик. Ушбу дарс-ликни яратишда биз чет эл китобларидан, газета маълумотларидан, интернетдан олин-ган материаллардан самарали фойдалан-дик. Шунингдек, соха вакиллари билан хам маслахатлашган холда умумий тушуниш саволлари, луFат иши ва мунозарали фикрлар, тинглаб тушуниш машклари, спортнинг айрим мавзулари буйича тегишли матнларни тайёр-ладик.

Дарслик етти бобдан иборат булиб: I-Боб. "Кириш", бунда дастлабки ва умумий инглиз тили урганувчилари билиши керак булган матнлар киритилган. Маса-лан: "Узим хакимда", "Менинг оилам", "Буш вактим", "Иш куним". II- Боб "Байрамлар ва спорт" деб номланиб, "Менинг университе-тим ва спорт тадбирлари", "Буюк Британия-нинг байрамлари", "Узбекистон байрамлари" ва "АК.Ш байрамлари" хакидаги мавзуларни уз ичига олган. Бунда биз General English (умумий максадларга йуналтирилган инглиз тили) нофилологик таълим йуналиши талабаларининг 1-боскич, 1-семестрида инглиз тилини

укитишдаги дастлабки боскич талабларига риоя этдик. Олиб борилган тадкикотлар давомида General English боскичида спорт таъ-лими йуналиши талабаларининг профессионал ва профессионал булмаган вазиятларда коммуникатив куникмаларини ривожланти-риш, турли хил матнларни укиш, оддий ило-валар яратиш оркали мулокот куникмаларини ривожлантиришга каратдик. Дарслигимиз-нинг III- боби "Sports and Games" деб ном-ланган булиб куйидагиларни уз ичига олади: "Олимпия уйинлари тарихи", "Олимпия уйинлари", "Халкаро Олимпия ташкилот-лари", "Халкаро Олимпия кумиталари". IV боб - "Дунё буйлаб спорт", V боб - "Спорт ва соFлик", VI боб - "Спортнинг афзаллиги ва ноафзаллиги", VII боб - "Узбек миллий уйинлари" деб номланган ва уз ичига мав-зуга доир дарсларни камраб олган. Ушбу мавзуларни танлашда биз спорт сохасининг мутахассислари ва фан укитувчилари билан маслахатлашдик ва танланган материал-ларни мухокама килдик. Юкорида айтиб утилган мавзулар асосида ташкил этил-ган машFулотлар талабаларнинг инглиз тилини урганишга булган кизикишларини ошишига сабаб булди. Машклар яратишда айрим олимлар фикрларига таянилди. Таникли методист олим В.А.Бухбиндернинг1 фикрига кура, машкларнинг уч турини ажра-тиш мумкин: ахборот, операцион ва моти-вацион. "Машкнинг биринчи боскичида улар материални тушунадилар,яъни ассимиляция килиш таъминланади, иккинчи боскичида автоматизмнинг ривожла-ниши амалга оширилади, учинчи боскичда улар бу хакида зарур маълумотларни мустахкамлайди ва нутк куникмаларини тако-миллаштиради". Э.И.Пассов (1991 )2 мезо-нига мувофик барча машклар икки тои-фага ажратилади: куникмаларни шакллан-тириш учун машклар (улар шартли-нутк

1 Бухбиндер В.А., Берман И.М. Ситуативность и обучение устной речи. / Иностранные языки в школе. 1994. №5. - С.27.

2 Пассов Е.И. Коммуникативный метод обучения иноязычному говорению. М., 1985, с. 108-168; Основы методики обучения ностранным языкам. М., 1977. С. 131.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 10 (95)

деб аталади) ва куникмаларни ривожланти-риш машклари (нутк машклари). Фикрларни асослаш учун куйида биз дарсликнинг1 лек-сик, грамматик, фонетик материалларидан ва тил куникмаларини интеграция килиш учун мулжалланган машкларидан намуна беришни маъкул деб х,исобладик.

IV-Bob. Lesson3. Sport in Uzbekistan.

Look at the picture and guess the meaning.

Юкорида берилган расмлар талаба-ларда танкидий фикрлаш жараёнига ижобий таъсир курсатиб, мавзуга тегишли булган сузлар ва маълумотларни олдиндан тахмин килишларига ёрдам беради. Бундан ташкари расмлар ёрдамида нуткка ундовчи ситуация-лар х,ам яратиш мумкин.

Укиб тушуниш (Reading) учун куйидаги мат-нни танлашга карор килдик, чунки берилган матн талабаларга инглиз тилида уз сох,асига доир маълумотлар билан танишиш имконини беради.

1 Ашурова Н. English Through Sport. - Тошкент: "Шарк" Нашриёт-Матбаа акциядорлик компанияси бош тахри-рияти,2020. - Б.204.

Sport in Uzbekistan.

Traditionally Uzbekistan fosters equestrians and wrestlers. They have this wrestling sport called «Kurash» which is an upright wrestling. «Kurash» refers to a number of folk wrestling styles that were practiced in Central Asia. The players are inside a big circle and uses towels to hold their opponents and their goal is to throw them off the feet. It is like Sumo wrestling but in this sport any size of man can join.

Матнни укиб чикишдан асосий максад -спорт йуналиши талабаларини укишга булган кизикишларини ошириш. Матнларнинг тушу-нарли ёки тушунарсиз булиши танланган мат-ннинг осон, урта, кийин, даражада ва кийин булишига боFл и к булади. Матнлар маълум бир мавзуга асосланган булиб, уша сох,а дои-расига тегишли булган маълумотларни бой-итиш билан бирга унга хос терминологияни хам акс эттиради. Самарали укиб тушунишда (Effective reading) да барча укиш матнлари, айникса, катта ёшлиларнинг эх,тиёжларига мос келадиган тарзда танланган булиши керак. Ж.Хадфилднинг фикрича, (2008)2 укиш кобилиятини ривожлантиришда тил укитувчилари жуда мух,им роль уйнайди. Улар талабаларга укишга эътиборни каратишларига ёрдам беришлари керак, бунда улар алох,ида сузлар, яъни матннинг асосий маъносини йукотадиган ах,амиятсиз тафсилотлар билан шуFулланишнинг урнига сох,ага оид янги маъ-лумот олиш учун кизикиб укийдиган матери-алларни такдим этишлари зарур.

Албатта матндан сунг янги сузлар бери-лиши талабаларнинг суз бойлигини оширишга ёрдам берса, кейинги келадиган машклар кетма-кетлиги ушбу сузларни муста^камлашга омил була олади. Vocabulary

opponents - карама-карши ракиб cater - тадбирларни егулик ичгулик билан таъминламок

throw them off - кутулмок, ирFитмок capacity - х,ажм, кувват, кобилият midfielder - марказий уйинчи

2 J.Hadfield Simple writing activities. - Oxford University Press.-UK, 2011. - р.113.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 10 (95)

consistent - баркарор узгармас concerned - мунособат алока В.Боршчоветска, М.Бурлаков, Н.Саенко, Н.Жовтиук, Р.Дай, М.Жонак, Р.Холм1 каби тадкикотчилар махсус луFат билимларини синаш усулларини ишлаб чикиб бошланFич ва урта даражаларда лексик куникмаларни шакллантириш ва суз бойлигини урганиш стратегияларидан фойдаланиш муаммола-рини тадкик килишган. Биз ушбу дарслиги-мизда талабаларнинг суз бойлигини оши-ришда шу стратегиялардан фойдаландик. Янги мавзу луFати, бу бизнинг фикримиз ва хиссиётларимизни оFзаки ёки ёзма равишда ифодалашнинг жуда мухим воситасидир. Дархакикат, на адабиёт, ва на тил луFатсиз мавжуд эмас. Машхур шоир Радьярд Киплинг (Rudyard Kipling)2 сузлар инсоният томонидан ишлатиладиган энг кучли дори эканлигини айтади. Инглиз тили иккинчи ёки хорижий тил булганлиги сабабли, суз бирикмаларини тизимли равишда урганиш керак. ЛуFат маз-мунни ифодалаш ва кабул килиш (тинглаш ва укиш) ва ишлаб чикариш (гапириш ва ёзиш) куникмаларидан фойдаланиш учун керак. Бу чет тилини урганишнинг ички кисми сифа-тида куриб чикилиши зарур, чунки у мулокот килишни ургатади.

Талабаларнинг гапириш ва гаплашиш мала-каларининг ривожланиши жараёнида улар-нинг тафаккури, фикрлаш, диккат, олдиндан фараз килишга оид малакалари ривожланти-рилади. Гапиришга ва гаплашишга ургатиш жараёнида укувчиларнинг мустакил ижо-дий фаоллик, гузалликка интилиш, дустлик, хурмат, китобни севиш каби хислатлари хам ривожлантириб борилади.

Гапириш (Speaking). Answer the questions.

1. Uzbek people love sports, don't they?

2. Wh^t kind of traditional sporting events in Uzbekistan do you know?

3. Are there any sport clubs in Uzbekistan?

1 Extensive Re8ding Foundation. Electronic resource: http://www.erfound8tion.org/bib/biblio2.php Access ctate: 07.10.2018

2 Rudy8rd Kipling Something of myself Archived from the origins!. - USA,2014. - P.67.

Сузлашиш куникмасини ривожлантириш учун биз савол-жавоб, кейс-стади, аклий хужум каби машклардан унумли фойдаландик. Бунда биз осондан мураккабга йуналтирилган саволлар технологиясини кулладик ва савол-лар бир-биридан дастлабкилари енгил, кей-ингилари мураккаброк ва сунги саволлар кийинлиги билан ажралиб турди.

Тинглаб тушуниш куникмасини ривожлантириш учун биз турли машкларни жорий этдик. Масалан: put the words while listening.

Т^Н^а^ Uzbekistan fosters ... and wrestlers. (equestmns)

They hmve this ... sport са1Ы "Kurash" which is an upright wrestling. (wrestling).

Тинглаш давомида тушириб колдирилган сузларни урнига куйиш, аудиоматнда берил-ган маълумотларни канчалик туFри ёки нотуFрилигини саволлар оркали ифодалаш каби машклар талабаларнинг инглиз тилида спортга оид маълумотларни тинглаб тушу-нишларини ривожлантиришга хизмат килди.

Барчамизга маълумки, грамматик нор-маларга риоя килиш аввало жумла шаклла-рини яхши билиш ва улардан мохирона фой-даланишни, сунгра жумладаги узак, негиз ва кушимчалар урталаридаги муносабатлар-нинг туFри булишини, эга ва кесимнинг мос-лигини, иккинчи даражали булаклар хусусият-ларига яхши эътибор беришни хамда суз тар-тибининг коидага мувофик булишини талаб этади. Дарсликнинг ушбу мавзу кесимининг грамматик кисмида биз вакт предлогларини беришни туFри деб топдик. Чунки юкорида берилган матн ва машкларга ушбу грамматик бирлик мос келиши ва берилган предлогни туFри куллай олиши талабаларда коммуника-тив компетенцияни ривожлантиришига ёрдам беради.

Вакт предлоглари (Preposition of time)

a) We hmve cIsss at two o'clock. at + а specific time on the clock.

I hmve an appointment with the doctor at 4:30. We sleep at night. at + night

b) My birthday is in July. in + а specific month

c) I wss born in 1978. in + а specific year

We hmve cIsss..........Eleven o'clock.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 10 (95)

Ёзиш - бу майорат. У укиш ва гапириш-дан ташкари мавжуд булмайди. Бу талабанинг нутк шаклида тил ишлаб чикариш буйича бир оз тажрибага эга булганидан кейин ва укиш шаклида кейинги тажрибасидан сунг пайдо булиши керак. Гапириш сингари ёзув х,ам фаол куникмадир, тинглаш ва укиш эса пассив. Ёзув аслида «котозда

гаплашиш», товушни ифодалайди. Ёзув куникмасини ривожлантириш учун биз турли машклардан фойдаландик, масалан:

Write sentences by putting the words in the correct order.

1. cinema/my/in/there/street/a/is.

2. on/eighty/the/people/island/are/there.

3. in/three/this/there/supermarkets/are/ town.

4. TV/on/there/great/is/a/program.

5. there/three/are/new/sports shops/in/our town.

6. is/there/the/sea/in/ice.

Шу каби машклар талабанинг, нафакат, ёзув куникмасини ривожлантириб колмасдан, балки грамматик куникмаларини х,ам мустах,камлаб боради. Шунингдек, ушбу дарсликда кизикарли маълумотлар берил-ган булиб, бу маълумотларда спортга доир керакли фактлар ва тавсиялар келтирилган.

It is interesting to know!

Tighter strings give more power but less control.

Thick cotton socks are the best for comfort and support.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Бизнинг фикримизча, бундай кизикарли маълумотлар талабаларда инглиз тилини янада чукуррок урганишга мотивация килади.

Демак, хулоса урнида шуни алох,ида айтиш жоизки, х,ар бир авлод олдида инсоният ярат-ган билимларни урганиш ва узлаштириш вазифаси турар экан, бунга эришишнинг бирдан-бир йули ёш авлоднинг билим, куникма ва малакасини оширишдир. N.Shmitt, R.Ellis, B.Laufer, R.Karter, S.Webb1 каби чет эл тадкикотчиларининг куплаб асарларига

1 Хошимов У., Ёкубов И. Инглиз тили укитиш методи-каси. - Тошкент: "Шарк" Нашриёт-Матбаа акциядорлик компанияси бош тахририяти Тошкент-2003.

карамай ва тадкикотчиларининг суз бойли-гини, шу жумладан терминологияни укитиш услубига кушган салмокли х,иссаси ESP(махсус максадларда инглиз тилига укитиш) жараё-нида суз бойлигини кандай ривожлантириш масаласи х,алигача долзарб булиб колмокда. Бу борада Виддавсоннинг сузларини (1990)2 таъкидлаш керак, талабаларнинг тил куникмаларини эгаллашлари кейинчалик тилда коммуникатив кобилиятларни эгал-лашга кафолат бермайди, оддий килиб айт-ганда, талаба бу ёки бошка сузни ёдлаб оли-шининг узи кифоя килмайди, балки у урганган суз бойлигини кандай ишлатишни, яъни янги сузлардан олган билимларини мулокотда кандай куллашни х,ам билиши керак.

Хулоса ва амалий таклифлар.

Маколамиз сунгида куйидаги хулоса ва таклифларни беришни жоиз деб билдик.

1. Спорт тaълими йунaлишлaридa Укитилaдигaн фaнлaр мox1иятидaн кeлиб чик^н x1oлдa инглиз тилини куникмалар интеграцияси aсoсидa укитиш унинг тaълим унaлишигa мoс тexнoлoгиясини ишлaб чикишни такозо этади.

2. Инглиз тилини мутaxaссисликкa мoс x1oлдa ургaнишгa булгaн эх,тиёж тax1лили нaтижaлaригa курa, булaжaк спорт йунaлиши мутxaссислaри бaжaрa oлиши мумкин бул^н мaшклaр инглиз тилидa ярaтилди. Бу инглиз тилидa тaлaб этилaдигaн ижтимoий мулoкoт килиш, прoфeссиoнaл вa илмий куникмaлaрни кaмрaб oлaди.

3. Инглиз тилини интегратив ёндaшувлaр aсoсидa укитиш буйичa oлиб бoрилгaн ушбу маколамизда, oлий тaълимдa ^aр бир мутaxaссислик йунaлишлaригa мoс x1oлдa ярaтилгaн дaстурлaр асoсидa ургaтиш мух,им ax1aмиятгa эгa экaнлиги aниклaнди.

4. Коммуникатив маданиятни ривожлан-тиришдан максад, авваламбор,шахснинг яхлит ривожланиши, ижодий салох,иятини изчил бойитилиши, куникмаларни доимий равишда такомиллаштирилиши билан ботлик.

2 H.G. WIDDOWSON, Learning Purpose and Language Use, Oxford: Oxford University Press, 1983, 122 pp.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 10 (95)

с МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМ / ДИСТАНЦИОННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 53 и

Адабиёт руйхати:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси тyFрисида"ги ПФ-4947-сон Фармони. / Узбекистон Республикаси конун х,ужжатлари туплами, 2017 йил, 6-сон, 70-модда.

2. R. Carol Practical Techniques in Language Teaching. - ELT Methodology. Longman,2013. - P. 209.

3. Kebede Michael Guide to extensive reading. Oxford University Press. - Electronic resource: www.ethiopianstories.com.retrieved. Access date: 02.10.2019

4. Ашурова Н. English Through Sport. - Тошкент: "Шарк" Нашриёт-Матбаа акциядор-лик компанияси бош тахририяти,2020. - Б.204.

5. Бухбиндер В.А., Берман И.М. Ситуативность и обучение устной речи. / Иностранные языки в школе. 1994. №5. - С.27.

6. J. Hadfield Si mple writing activities. - Oxford University Press. -UK, 2011. - р.113.

7. Extensive Reading Foundation. Electronic resource: http://www.erfoundation.org/bib/ biblio2.php Access date: 07.10.2018

8. Rudyard Kipling Something of myself Archived from the original. - USA,2014. - P.67.

9. Пассов Е.И. Коммуникативный метод обучения иноязычному говорению. - М., 1985, с. 108-168; Основы методики обучения иностранным языкам. М., 1977. С. 131.

10. Хошимов У., Ёкубов И. Инглиз тили укитиш методикаси. -Тошкент: "Шарк" Нашриёт-Матбаа акциядорлик компанияси бош тахририяти Тошкент-2003.

11. Бухбиндер В.А., Берман И.М. Ситуативность и обучение устной речи. / Иностранные языки в школе. 1994. №5. - С.27.

12. H.G. Widdowson, Learning Purpose and Language Use, Oxford: Oxford University Press. - 1983. - P. 122.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.