Научная статья на тему 'Создание дорожных карт и ведение государственного кадастра на основе гео-информационных технологий'

Создание дорожных карт и ведение государственного кадастра на основе гео-информационных технологий Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
107
25
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
геоинформационная система (ГИС) / программное обеспечение / ArcGIS / Agisoft MetaShape / тематические слои / база данных / атрибуты / государственные геодезические сети / каналы плановых высот. / geoinformation system (GIS) / software / ArcGIS / Agisoft MetaShape / thematic layers / database / attributes / state geodetic networks / planned elevation feeds.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Азиз Инамов, Мухаммадюсуф Эргашев, Муаззам Назиркулова, Носиржон Сайдазимов

В этой статье рассматриваются такие вопросы, как применение современных технологий ГИС в промышленности, создание электронных карт на основе графических приложений, использование и интеграция космических изображений, создание трехмерных моделей. Постановления и решения Правительства Республики Узбекистан, как основа ведения государственного кадастра дорог, его реализация, порядок и состав, методы и технологии применения, методология исследования инновационными методами, дистанционное проектирование, геопространственная база данных Предложения изложены в статье.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Creation of a roadmaps and maintenance of the state cadastre based on geo-information technologies

This article discusses such issues as the use of modern GIS technologies in industry, the creation of electronic maps based on graphical applications, the use and integration of space images, the creation of three-dimensional models. Resolutions and decisions of the Government of the Republic of Uzbekistan, as the basis for maintaining the state road cadastre, its implementation, procedure and composition, methods and technologies of application, methodology of research by innovative methods, remote design, geospatial database Proposals are set out in the article.

Текст научной работы на тему «Создание дорожных карт и ведение государственного кадастра на основе гео-информационных технологий»

Жамият ва инновациялар -Общество и инновации -Society and innovations

Journal home page:

https://inscience.uz/index.php/socinov/index

Creation of a roadmaps and maintenance of the state cadastre based on geo-information technologies

Aziz INAMOV1, Mukhammadyusuf ERGASHEV2,

Muazzam NAZIRQULOVA3, Nosirjon SAYDAZIMOV4

Tashkent Institute of Irrigation and Agricultural Mechanization Engineers Namangan Engineering and Construction Institute Namangan State University

ARTICLE INFO ABSTRACT

Article history:

Received September 2021 Received in revised form 15 September 2021 Accepted 20 October 2021 Available online 15 November 2021

Keywords:

geoinformation system

(GIS),

software,

ArcGIS,

Agisoft MetaShape, thematic layers, database, attributes,

state geodetic networks, planned elevation feeds.

This article discusses such issues as the use of modern GIS technologies in industry, the creation of electronic maps based on graphical applications, the use and integration of space images, the creation of three-dimensional models. Resolutions and decisions of the Government of the Republic of Uzbekistan, as the basis for maintaining the state road cadastre, its implementation, procedure and composition, methods and technologies of application, methodology of research by innovative methods, remote design, geospatial database Proposals are set out in the article.

2181-1415/© 2021 in Science LLC.

DOI: https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol2-iss10/S-pp84-90

This is an open access article under the Attribution 4.0 International

(CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Геоахборот технологиялари асосида автомобиль йуллари карталарини яратиш ва давлат кадастрини юритиш

АННОТАЦИЯ_________________________________

Ушбу мацолада замонавий ГАТ технологияларининг сох,аларга кулланилиши, график дастурлар асосида, электрон карталар тузиш, космосуратлардан фойдаланиш ва интеграциялаш, уч улчамли моделлар яратиш каби масала-

Калит сузлар:

геоахборот тизими (ГАТ), дастурий таъминотлар, ArcGIS,

Agisoft MetaShape,

1 D.P.T.S. (PhD) Associate Professor, Tashkent Institute of Irrigation and Agricultural Mechanization Engineers. Tashkent, Uzbekistan.

2 Senior teacher, Namangan Engineering and Construction Institute. Namangan, Uzbekistan.

3 Teacher, Namangan State University. Namangan, Uzbekistan.

4 Senior teacher, Namangan Engineering and Construction Institute. Namangan, Uzbekistan.

in

Science

through tit*e **d Срлсе

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations

Special Issue - 10 (2021) / ISSN 2181-1415

мавзули катламлар, маълумотлар базаси, атрибутлар, давлат геодезик тармокдари, планли баландлик тамоклари.

лар келтирилган. Автомобиль йуллари давлат кадастрини юритишга асос булувчи Узбекистон Республикаси хукума-тининг фармон ва карорлари, унинг ижроси, юритилиш ва такдим этиш тартиби хамда таркиби, кулланиладиган техника ва технологиялар, инновацион усулларда тадкик этиш методологияси, масофадан зондлаш материалларидан фойдаланиб лойихалаш, геомаълумотлар базасини шакл-лантириш каби муаммоли масалаларнинг ечими ва таклиф-лар мазкур маколада ёритилган.

Создание дорожных карт и ведение государственного кадастра на основе гео-информационных технологий

Ключевые слова: геоинформационная система (ГИС), программное обеспечение, ArcGIS,

Agisoft MetaShape, тематические слои, база данных, атрибуты, государственные геодезические сети, каналы плановых высот.

АННОТАЦИЯ__________________________________________

В этой статье рассматриваются такие вопросы, как применение современных технологий ГИС в промышленности, создание электронных карт на основе графических приложений, использование и интеграция космических изображений, создание трехмерных моделей. Постановления и решения Правительства Республики Узбекистан, как основа ведения государственного кадастра дорог, его реализация, порядок и состав, методы и технологии применения, методология исследования инновационными методами, дистанционное

проектирование, геопространственная база данных Предложения изложены в статье.

КИРИШ

Республикамизда автомобиль йуллари давлат кадастрини юритиш ва шу асосида лойих,а ишларини олиб бориш учун “Давлат кадастрлари тутрисида”ги Цонун, Вазирлар Махкамасининг 2005-йил 16-февралдаги 66-сонли Царори хамда “Давергеодезкадастр” кумитасининг 2014-йил № 2618-сон билан Адлия вазирлиги руйхатидан утган “Давлат кадастрлари ягона тизимига тегишли давлат кадастрлари маълумотларининг таркиби ва уларни такдим этиш тартиби” номли низоми каби бир катор конун хужжатлари асос булиб хизмат килмокда.

Автомобиль йуллари давлат кадастрини юритиш ва лойихавий ишланма-ларни амалга ошириш учун автомобиль йуллари тутрисидаги атрибутив ва географик жойлашув тутрисидаги статистик маълумотлар талаб этилади. Республикамизда мавжуд автомобиль йуллари халкаро, давлат ва махаллий ахамиятга молик булган йул турларига булинади. Халкаро ахамиятга молик автомобиль йулларига М34, М37, М39, М41, А373, А376, А377, А378, А379, А380 ва А381 йуллари кириб, умумий узунлиги 3979 км.ни ташкил килади. Давлат ахамиятига молик автомобиль йулларининг умумий узунлиги эса 14069 км.ни ташкил этади хамда махаллий ахамиятга молик булган автомобиль йуллари 24606 км.ни ташкил этади. Умумий хисобда халкаро, давлат ва махаллий ахамияти буйича классланган автомобиль йулларнинг узунлиги 42654 км.ни ташкил этади.

85

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations

Special Issue - 10 (2021) / ISSN 2181-1415

in

Science

through tit*e Срлсе

Материаллар ва методлар. Маколани тайёрлашда киёсий тахлил, чет давлатлар тажрибаларини урганиш ва миллийлаштириш, компьютер дастур-ларининг имкониятларини урганиш ва сохага йуналтириш, тарихийлик, мантикийлик ва умумлаштириш методлари кулланилди.

Муаммо. Республикамиз худудидаги барча турдаги автомобиль йулларининг кадастр паспорти мавжуд ва бир канча турдаги дастурий таъминотларда йулнинг жойлашуви тугрисидаги чизмалари шакллантирилган. Цогоз куринишидаги кадастр паспортлари ва бир канча ташкилотлар томонидан турлича форматларда шакллантирилган чизмалар тизимлаштирилмаган. Бундан ташцари, ягона давлат координаталар тизимига проекция килинмаган. Барча автомобиль йулларининг электрон куринишдаги географик жойлашувига эга булган топографик планлари мавжуд булса-да, хукуматга интерактив хизмат курсатиш учун талаб даражасида эмас.

Таклиф. Республиканинг географик жойлашувини хисобга олган холда замонавий автомобиль йуллари тармогини ривожлантириш мамлакатимиз ицтисодиётининг рацобатбардошлигини оширишда, республика транспорт салохиятини ривожлантиришда ва экспорт имкониятларини кенгайтиришда биринчи даражали вазифа хисобланади. Юцоридаги урганилган муаммолардан келиб чициб, дастлаб майда масштаб(1:50000)да автомобиль йулларининг республика мицёсида умумлаштирилган геомаълумотлар базасини шакллантириш мацсадга мувофикдир. Сунгра босцичма-босцич 1:2000 масштабдаги йирик булган автомобиль йулларининг геомаълумотлар базасини янгилаб бориш таклиф этилади. Умумий холда шакллантирилган автомобиль йуллари талаб этилган тахлилий натижаларни тезкорлик билан олиш ва тегишли ташкилотларга ахборотларни узатиш имконини беради.

Механизм. Ишни мацсадли ташкил килиш ва юцори натижаларга эришиш учун куйидаги 1-жадвалда келтирилган кетма-кетликлар тавсия этилади:

1-жадвал.

№ Кадамлар Изохнома

1. Автомобиль йулларининг умумлашган геомаълумотлар базасини яратиш j. m mdb

2. Республикадаги мавжуд автомобиль йулларининг космосурат асосларини юклаб олиш ..... 0 № ■ -Jti - мл-...1

86

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations

Special Issue - 10 (2021) / ISSN 2181-1415

in

Science

through tit*e Срлсе

3. Автомобиль йулларини 1:50000 масштабда векторлаш ва атрибутларни киритиш I ■ \

4. Йирик булган 1:2000 масштабдаги топографик планларни геомаълумотлар базасига трансформация цилиш

5. Худудларда бажарилаётган барча топографик-геодезик ишларни геомаълумотлар базасига интеграцион келиб тушишишини таъминлаш

Юцори турувчи ташкилот томонидан механизмни мацсадли ташкил этиш ва худудлардаги барча олиб борилаётган топографик-геодезик дала тадцицот ишлари натижалари геомаълумотлар базасига интеграциялашуви йул туврисидаги ахборотларни бир тизимда шакллантирилишига замин яратади. Юцорида келти-рилган тартиблар асосида хозирда ишлаб чицариш ташкилотлари томонидан маълумотлар базаси шакллантирилиши зарур. Бу жараённи хар мавсумда янгилаш механик усулда амалга оширилади (1-расм).

1-расм. Космосурат ва топографик карта интеграцияси.

87

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations

Special Issue - 10 (2021) / ISSN 2181-1415

in

Science

through tit*e Срлсе

Бундан ташцари, автомобиль йуллари давлат кадастри объектлари фацатгина йулнинг узидан ташкил топмаганлиги учун визуал маълумотлар тулиц булмайди. Автомобиль йуллари цуйидаги мавзули цатламлардан ташкил топади [6]:

• автомобиль йулларининг умумий куриниши;

• автомобиль йуллари;

• сунъий иншоотлар;

• тартибга келтириш ва жихозлаш объектлари;

• йуллар чоррахалари ва туташувлари;

• химоя иншоотлари;

• бино ва иншоотлар.

Натижалар. Мазкур жараённи автоматлаштириш ва модуллаштириш натижасида юцори самарадорликка эришиш мумкин. Бунинг учун дала тадцицот ишларини GPS цурилмаси ёки электрон тахеометрлар ёрдамида бажариб, ArcGIS дастурида кодлаш ишларини амалга ошириш талаб этилади. Механизм ишга тушгач, геомаълумотлар базасидан кенг куламда фойдаланиш имконияти ярати-лади. Мисол учун, Сардоба сув омборидаги талафотни олайлик. Сув тошцини хацидаги хабар тарцалгач, 5 дацица ичида геомаълумотлар базасидаги автомобиль йуллари конструктив тури, харакат интенсивлиги ва реконструкция цилинган санасига асосланиб, тахлилий натижаларни чицариш мумкин булади. Тахлил натижаларга кура, ахолини хавфсиз жойга кучириш учун энг мацбул булган йул ва хавфни бартараф этиш учун махсус гурухларни воцеа жойига кириб келиши учун энг мацбул булган йул каби тахлилларни амалга оширади хамда юцори аницликдаги маълумотларни тацдим этади (2-расм).

2-расм. ArcGIS дастурида атрибутлари тулдирилган автомобиль йули.

Истицболлари. Геомаълумотлар базасидаги автомобиль йуллари мавзули цатламларининг атрибутив маълумотларига асосланиб, реконструкция цилиш санаси ёки йул лойихаларини амалга оширишда керак буладиган йул тугрисидаги маълумотларни тахлил цилишимиз мумкин булади. Бундан ташцари , ер хажм ишлари картограммасини тузиш ва худудни уч улчамли куринишда визуал-лаштириш имконияти мавжуд булади. Тадцицот худуди учун яратилган геомаълумотлар базасидаги мавзули цатламлар ёрдамида автомобиль йулларининг уч улчамли домели курсатилди ва йул лойиха ишларини амалга оширишда мутахас-сислар томонидан кенг фойдаланилди. Жумладан, автомобиль йулининг мухофаза зонаси ва автомобиль йулига тегишли булган мухофаза зонада цурилган турар

88

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations

Special Issue - 10 (2021) / ISSN 2181-1415

in

Science

through tit*e Срлсе

хамда нотурар жоиларни аницлаш, давлат геодезик тармоцлари ёки планли баландлик тармоцларига ориентирлаш каби масалаларни ечишда кенг фойда-ланилмоцда (3-расм).

3-расм. Автомобиль йулининг уч улчамли модели.

Хусусан, нафацат космосуратларда тадциц этиш ,балки юцори аницликдаги метамаълумотларга эга булиш учун дрон цурилмасидан олинган маълумотлар асосида худудни тадциц этиш мумкин булади. Дрон ёрдамида олинган аэросуратлар ёрдамида худудни топографик-геодезик жихатдан урганишда ва уч улчамли модел яратишда фойдаланиш мумкин булади (4-расм).

3-расм. Автомобиль йулининг уч улчам (3D) ли модели.

89

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations

Special Issue - 10 (2021) / ISSN 2181-1415

in

Science

through tit*e Срлсе

Хулосалар. Автомобиль йуллари хисобини электрон рацамли куринишда юритиш, йулларнинг цурилиши ва хозирда хукуматимиз томонидан тендерда эълон цилинган замонавий пулли йулларнинг яратилишида чет эллик инвестор-ларга визуал тасаввурга эга булиш имкониятини яратади. Бундан ташцари, автомобиль йуллари туризмини хам ривожланган мамлакатлар сингари кучайтиришга замин яратади. Энг асосийси, хар хил табиий офатлар чогида олдиндан башоратлаш йули орцали ахолини хавфсиз жойга кучириш каби масалаларида ортодромия ва локсодромия назариясига асосланиб, тахлилий хулосаларни тацдим этади.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ:

1. Ergashev M.M., Inoyatov Q.M., Inamov A.N. “Avtomobil yo'llarida geoaxborot tizimlari”, Namangan, NamMQI. - 2019.

2. S.A. Toshpo'latov, O'.P. Islomov, A.N. Inamov, A.P. Pardaboyev “Zamonaviy geodezik asboblar”, Textbook, Toshkent. - 2020. - B. 257.

3. O'.B. Muxtorov, A.N. Inamov, J.O. Lapasov “Geoaxborot tizim va texnologiyalari:, O'quv qo'llanma, Toshkent. - 2017. - B. 220.

4. A.N. Inamov, J.O. Lapasov, S.I. Xikmatullayev “Injenerlik geodeziyasi”, Training Guide, Toshkent. - 2017. - B. 200.

5. Ergashev, Mukhammadyusuf, Murodjon Mamajonov, and Mirzokhid Kholmirzayev. “Automation and modulation of highways in gis software”. Теория и практика современной науки 5 (2020): 9-14.

6. Ergashev M., Abdurakhimov V. The use of basic gps stations, which are situated in Namangan, in the field of automobile roads // Экономика и социум. - 2020. - №. 5-1. -С. 28-33.

7. Inamov A.N., Ergashev M.M., Nazirqulova N.A., & Saydazimov N.T. (2020). The role of geo information technologies in management and design of the state cadastre of roads. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 10(11), 154-160.

8. Dadaxodjayev A., Mamajonov M., Ergashv M., & Mamajonov M. (2020).

Automated drawing of roads in credo complex program. Экономика и социум, (11), 1673-1676.

9. Dadaxodjayev A., Mamajonov M., Ergashev M., & Mamajonov M. (2020). Creating a road database using gis software. Интернаука, (43-2), 30-32.

10. Ergashev M., Abdurakhimov V. The use of basic gps stations, which are situated in Namangan, in the field of automobile roads // Экономика и социум. - 2020. - №. 5-1. - PP. 28-33.

11. Inamov A.N., Ergashev M.M., Ruziev I.M., Lapasov J.O., & Egamberdiev J.A. Diagnosis of spatial photo errors in geophysical connection.

12. Inamov A.N., Ergashev M.M., Ruziev I.M., & Lapasov J.O. Development of geographic information system (GIS) variation of soil salinity categories in Syrdarya region.

90

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.