Научная статья на тему 'SOME ARTISTIC AND IDEOLOGICAL FEATURES DRAMA IN CREATIVITY S. AYOUBI'

SOME ARTISTIC AND IDEOLOGICAL FEATURES DRAMA IN CREATIVITY S. AYOUBI Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
30
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
С. АЮБИ / ДРАМА / ТЕМА / ТЕАТР / ХУДОЖЕСТВЕННЫЕ ОСОБЕННОСТИ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Аюби Мухбира

В этой статье автор показывает, как развывается художественные и идейние особенности жанры драмы в творчестве известного таджикского поэта С. Аюби. На основе драматургичких произведение поэта автор анализирует творчества этого драматурга. Отмечается, что С. Аюби имеет специальные драматургические особенности и его драмы имеют свои формы, темы, поэтому все его драматургические произведения были поставлены на сцене таджикского театра.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

НЕКОТОРЫЕ ХУДОЖЕСТВЕННЫЕ И ИДЕЙНЫЕ ОСОБЕННОСТИ ДРАМЫ В ТВОРЧЕСТВЕ С. АЮБИ

In this article, the author shows how artistic and ideological features of the genres of drama in the work of the famous Tajik poet S. Ayoubi has been developed. Based on the work of the poet author analyzes the work of this playwright. It is noted that S. Ayoubi has special features dramatic and drama have their own forms, themes, so all his dramatic works had been staged at the Tajik theater.

Текст научной работы на тему «SOME ARTISTIC AND IDEOLOGICAL FEATURES DRAMA IN CREATIVITY S. AYOUBI»

РОЛЬ РУДАКИ В СТАНОВЛЕНИИ И ЭВОЛЮЦИИ ХОРАСАНСКОГО СТИЛЯ

В статье рассматривается роль Абуабдулло Рудаки в становлении и эволюции хорасанского стиля. Автор в данной статье определяет роль Рудаки в развитии хорасанского стиля, ссылаясь на оценки как его современников, так и последующих исследователей (отечественных и зарубежных) творчества поэта.

Ключевые слова: стиль, роль, влияние, становление, особенности, исследование, анализ, Рудаки, искусство, поэт.

THE ROLE OF RUDAKI ON THE DEVELOPMENT AND EVOLUTION

OF KHURASANI STYLE

The article considers the role of Abuabdulloh Rudaki on the development and evolution of Khurasani style. In the article, the author discusses the role of Rudaki on the development of Khurasani style from the point of view of his contemporaries and modern researchers of Rudaki's life and poetry, and shows the place of Rudaki in this aspect.

Keywords:style, place, influence, development, feature, research, analysis, Rudaki, art, poet.

Свидения об авторе: Боев Ш. Э., старший преподаватель кафедры теории и истории таджикской литературы Таджикского государственного института языков имени С. Улугзода, е-mail: mustafo0612@mail.ru

About author: Boev Sh. E., senior lecturer in Department of Theory and History of Tajik Literature, Tajik State Institute of Languages named after S. Ulughzoda

БАЪЗЕ ВИЖАГИХ,ОИ БАДЕЙ ВА ГОЯВИИ ДРАМА ДАР Э^ОДИЁТИ С. АЮБИ

Люби М.

Институти забон, адабиёт, шарцшиносй ва мероси хаттии Академияи илмуои Цум^урии Тоцикистон

Драма дар баробари лирика ва эпос аз чинснои адабй буда, низоънои наётй ва ичтимоиро дар амалиёти бевосита ва задухурди характерной кувванои ба нам мукобили чамъиятиро дар саннаи театр инъикос менамояд. Аввалин драмано дар адабиёти точик пас аз Инкилоби октябр ба вучуд омаданд, ки хусусиятнои таргиботй доштанд. Аввалин драмано дар адабиёти точик ба калами М. Муинзода, Т. Самадй, А. Усмонов, Е. Абдулло, А. Пирмунаммадзода, С. Улугзода, Ч,. Икромй, А. Денотй, М. Турсунзода ва гайра тааллук доранд.

Пас аз солнои 90-уми карни гузашта драма ба марнилаи нави рушду такомули худ ворид гардид. Меъёри бано тагйир ёфт ва арзишнои адабй низ дигар шуданд. Драматургия чун чузъи адабиёти бадей аз чанорчубаи мандудиятнои мафкуравй озод гашт. Сарнавишти миллат ва таърихи он аз мавзуънои менварии драматургия карор гирифт. Яке аз пурмансултарин адибони точик, ки камолоти эчодияш ба ин даврон рост меояд, Сафармунаммад Аюбист.

Сафармунаммад Аюбй аз чумлаи шоирони насли сеюми адабиёти муосири точик аст, ки дар эчодиёташ ба чуз аз газалу рубой, дубайтиву китъа, чанорпораву маснавй жанри драма мавкеи махсусеро ишгол менамояд. Микдори умумии драманои нам манзум ва нам мансури С. Аюбй мутобики маълумотнои бадастомада аз 37 адад нам бешанд. Дар «Мунтахаби осор»-и шоир, ки соли 2000 аз тарики нашриёти «Адиб» ба табъ расидааст, 27 асари драмавии у чой дода шудаанд [1]. Дар мачмуаи «Туй дар Хуррамдара» 10 драмаи адиб гирд оварда шудаанд [4]. Адабиётшиноси точик Урватулло Тониров ба нунари нигорандагии у банои баланд дода, гуфтааст, ки Сафармунаммад Аюбй «дар эчоди каломи бадей, алалхусус, дар эчоди драмаи манзум сонибистеъдод аст... Танкик ва танлили эчодиёти у гувонй мединанд, ки Аюбй суханро санчида ва дониста мегуяд, ба алфози покиза ва маонии латиф диккати чиддй мединад ва нусни таълифу таносуби суханро чиддан риоя менамояд» [1, а 3].

Аз 37 адад асари драмавие, ки мо мавриди баррасй карор додем, 15 адад драмаи манзум, 11 адад драмаи мансур ва 11 адад драманое мебошпнд, ки нам бо назм, нам бо наср эчод шудаанд. Муаллиф зери унвони нар драма жанри онро низ муайян намудааст. Пас аз танлил муайян гардид, ки 1 драма манзуми фалсафй 1 драма достони драмавй, 2

драма психологй, 4 драма фочеа, 78 драма манзyм, 1 драма фочеаи ирфонй, 1 драма фалсафй, 1 драма мазхакаи мусикй, 1 драма пу6литсистй, 1 драма тазмин, 1 драма насрй, 1 драма мазхакаи махзун, 2 драма мазхака, 1 драма намоиши мардумшиносй, 1 драма эпоси драмавй, 1 драма фочиаи вокей , бокй хама драма унвон гирифтаанд.

Драмахои манзум асосан ба шакли мансавй, яънe аа, бб, вв эчод гардидаанд. Дар баъзe маврид шоир аз жанри газал низ истифода бурдааст. Fазалхо асосан таълифи шоиранд. Баъзан муаллиф аз газалиёти шоирони классикй, яъне кахрамонони асарашро низ мавриди истифода карор додаст. Масалан дар драмаи «Мукими куи чонон» аз газалиёти Камоли Хучандй, «Меърочи Шохин» аз газалхои Шамсиддин Шохин, дар драмаи «Дакикй» аз порахои шeъpи Дакикй ва «Шохнома»-и Абулкосими Фирдавсй корбурд шудаанд. Ин газалхо рухияи кахрамонони асарро дар хамон холат асосан дуруст нишон додаанд. Дар драмаи «Заволи Чамбули мастон» муаллиф порахои эпоси «Гулугрй» -ро ба кор гирифтааст.

Fазалхо аксаран равон буда, ба мусикй дароварданашон хeлe осон аст, ки ин ям аз талаботхои драмаи манзуми мусикй ба шумор мepавад.

Дpамахоe, ки дар онхо насру назм бо хам омадаанд, ду навъанд: дар як кисми онхо назм асоси драмаро ташкил мeдихад ва он чо, ки колаби шeъpй барои ибрози андeшавy эхсоси шоир тангй кардааст y ба наср мeгyзаpад. Забони осори Сафармухаммад Аюбй равону соф ва ганист. Адиб хам дар назм, хам дар наср калами фавкулодда кавй дорад ва сабки баёнаш хонандаро хамeша ба андeша водор мeсозад. Ба андeшаи мухаккикй точик Шамсиддини Нуриддин «Аюбй дар драматургияи точик сабку салика ва мактабхои хоси худро дорад. Асархои y бо рухияи саршор аз ифтихори миллй ва инъикоси вокеъахои гузаштаю имруза таърихи миллат офарида шудаанд. Аксари драмахои y бо хадафмандихои ахлокии умумибашариашон на танхо барои тамошобинони точик, балки барои тамошобинони мамолику миллатхои гуногуни чахон низ наздику чолиб ва мавриди писанду пазиришанд» [1, с. 481].

Вокеан, Сафармухаммад Аюбй дар эчоди драма сабки хос дорад. Драмахои y хам аз лихози шакл, хам мавзуъ хeлe чолибу хосанд ва бeхyда нeст, ки як тeъдод драмахои адиб дар тeатpхои кишвар ба сахна гузошта шудаанд.

Драмахои Сафармухаммад Аюбй аз лихози жанр низ хeлe сертанаввуъ буда, кариб хамаи анвои ин шакли адабиро дар бар мeгиpанд. Доираи мавзуъ низ дар драмматургияи адиб хeлe васeъ буда, сарнавишти гузашта ва имрузаи халки точикро фаро мeгиpад. кахрамонони драмахои Сафармухаммад Аюбй аз шахсиятхои барчаста гузашта ва имрузаи халки точик, чeхpаи адабй ва фархангии миллат, ашхоси устуравй, афсонавй то хамзамонони имрузаи мо мeбошанд, ки дар набард бо тирагиву зулмат дар муборизаанд. Нависанда бо тасвири зиндонии Коруну Афлотун, Спитамeнy Амир Исмоил, Дакикиву Камол, Сомон Худоту, Аpдашepи Бобакон, Абдулахаду Мунзим, Шохину Садриддин Айнй, Сталину Бобочон Fафypов ба таърихи гузашта ва начандон дури миллат ру оварда, аз он сабак мeгиpад ва ба имрузиён хушдор мeдихад, ки иштибохи гузаштагонро такрор нанамоeм. Кору пайкор ва зиндагии ибратбахши гузаштагони пурифтихори мо мактабeст барои имрузиён ва ояндагон.

Адиб агар бо фочeаи Коруну Дакикй дарси ибрат ва хушдорй омузад, ба кору пайкори Амир Исмоилу Бобочон Fафypов, С. Айниву Мунзим имрузиёну ояндагонро ба худогохиву хeштаншиносй ва ифтихор аз гузаштаи пургановати халки точик даъват мeнамояд.

Tавpe дидeм, С. Айюбй якe аз пурмахсултарин драмматургони точик ба хисоб мepавад, ки мавзуву мухтавои драмахояш дар даврони Истиклол вобаста ба талаботи замони нав хусусиятхои нав касб намуд ва дар рохи ба худшиносии миллй расидани мардум хидамти арзанда намуд. Тахкики доманадори бадeиëт ва мавзую мундаричаи он барои адабиётшиносии точик мухим ва судманд хохад буд.

Вокeан, Сафармухаммад Аюбй дар эчоди драма сабки хос дорад. Драмахои y хам аз лихози шакл, хам мавзуъ хeлe чолибу хосанд ва бeхyда тест, ки як тeъдод драмахои адиб дар тeатpхои кишвар ба сахна гузошта шудаанд.

Адабиёт:

1. Аюбй С. Мунтахаби осор. - Душанбе: Адиб, 2000. - 480 с.

2. Аюбй С. Мунзим. - Душанбе: Адиб, 2002. - 63 с.

3. Аюбй С. Туй дар Хуррамдара. - Душанбе: Адиб, 2005. - 384 с.

4. Энсиклопедияи адабиёт ва санъати точик. Ч,.1. - Душанбе, 1979.

НЕКОТОРЫЕ ХУДОЖЕСТВЕННЫЕ И ИДЕЙНЫЕ ОСОБЕННОСТИ ДРАМЫ В

ТВОРЧЕСТВЕ С. АЮБИ

В этой статье автор показывает, как развывается художественные и идейние особенности жанры драмы в творчестве известного таджикского поэта С. Аюби. На основе драматургичких произведение поэта автор анализирует творчества этого драматурга. Отмечается, что С. Аюби имеет специальные драматургические особенности и его драмы имеют свои формы, темы, поэтому все его драматургические произведения были поставлены на сцене таджикского театра.

Ключевые слова: С. Аюби, драма, тема, театр, художественные особенности.

SOME ARTISTIC AND IDEOLOGICAL FEATURES DRAMA IN CREATIVITY S. AYOUBI

In this article, the author shows how artistic and ideological features of the genres of drama in the work of the famous Tajik poet S. Ayoubi has been developed. Based on the work of the poet author analyzes the work of this playwright. It is noted that S. Ayoubi has special features dramatic and drama have their own forms, themes, so all his dramatic works had been staged at the Tajik theater.

Keywords: S. Ayoubi, drama, theme, theater, art features.

Сведения об авторе: Аюби Мухбира, соискатель Института языка, литературы, востоковедения и письменного наследия имени А. Рудаки Академии наук Республики Таджикистан, e-mail: jomi110283@gmail.com

About author: Ayubi Mukhbira, researcher of the Institute of Language, Literature, Oriental studies and Written heritage named after A. Rudaki of the Academy of Sciences of the Republic of Tajikistan

«ТАЪРИХИ БАДАХШОН»-И САНГМУ^АММАДИ БАДАХШИ ВА АРЗИШ^ОИ

АДАБИИ ОН

Давлатбеков Л.

Донишго^и миллии Тоцикистон

«Таърихи Бадахшон» аз чониби ду муаллиф таълиф гардида, кисмати аввал ба калами Мирзо Сангмунаммади Бадахшй ва кисмати дувуми он мансуб ба Фазлалибеки Сурхафсар оид мебошад. Ин асар таърихи Бадахшонро аз солнои 1657 - 58 то соли 1908 - 1909 баррасй намудааст. Рочеъ ба мавчудияти рисолаи мазкур нануз дар доиранои илмии Россияи подшонй аз соли 1915 иттилоъ доштанд. Соли 1959 нусхаи аккосии матни дастнавис бо мукаддимаи муфассал ва кисмати нишонанои номнои хос бо саъю энтимоми шаркшиноси шинохта А. Н. Болдырев мунташир гардид. Крбил ба ёдоварист, ки дар бораи Мирзо Сангмунаммади Бадахшй иттилооти кам дар даст дорем ва дар мукаддимае, ки А. Н. Болдырев ба чопи аксии матни дастнавис навишта буд, кайд шудааст:

«Наши сведения о Санг-Мухаммаде исчерпываются скудными автобиографическими замечаниями первой части «Таърихи Бадахшон. Так, он сообшает, что прибыл в Файзабад из Афганистана в 1211/1796 г., т. е. на четвертом году правления эмира Мухаммад-Шаха, и, повидиму примкнул к группировавшимся при его дворе «людям пера. Здес он получил должность мирзы... Ни даты рождения и смерти, ни какие либо другие подробности жизни Санг-Мухаммада нам неизвестны» [1, с. 17].

Дар нашри соли 2007 китоби «Таърихи Бадахшон» муаллифони пешгуфтор, баргардони матн, кисме аз тавзенот, мураттибони фенристнои исмнои хос ва мавзенои чугрофй - Еолиб Еоибов ва Манмудчон Холов дар хусуси Сангмунаммад иловаи чолибе доранд: «Аз чониби худ кайд мекунем, ки Сангмунаммад суннимазнаб будааст, зеро дар бахши худ рочеъ ба шиано чунин навиштааст (в. 43б) «.он орзу дар таърихи санаи 1165(1751) ба вукуъ омада, дар он муддат (Мир Султоншон) ба калъу камъи анли шиаи шаниаи ботилияи исмоилия, ки андар мамолики Бадахшоноту Чатророт аст, Султоншон азму чазм намуд...» [4, с. 41].

Муаллифони мазкур аз диди худ зодгони Сангмунаммад ва мансубияти уро ба мардуми маналлии кунистон муайян намудаанд ва кайд кардаанд: «Еайр аз ин дар саросари бахши худ Сангмунаммад нама чо дарвозиноро аз над зиёд, натто бештар аз

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.