CC BY
5SOLIQ MADANIYATI VA AHOLINING SOLIQ SAVODXONLIGINI YAXSHILASH
Xasanova.L
Fiskal instituti https://doi.org/10.5281/zenodo.10810833
Annotatsiya. Maqolada soliq madaniyatini rivojlantirish soliq tizimini isloh qilishning asosiy yo'nalishlari ko'rib chiqiladi. Soliq ma'muriyatchiligi mexanizmlarini doimiy ravishda optimallashtirish, byudjetni to'ldirish manbai sifatida soliq tizimining to'liq faoliyat yuritishi uchun muhim bo'lgan mamlakatda soliq madaniyatini yuksaltirish.Mamlakat soliq munosabatlarini qaysi tamoyillar asosida qurish kerakligi o'rganiladi. Maqolada aholining fiskal organlarga ishonchsizlik muammolari ochib berilgan. Soliq madaniyati nuqtai nazaridan adolat turlari ko'rib chiqiladi.Jamiyatda soliq madaniyatiniyuksaltirishyo'nalishlari asoslab berilgan. Soliq munosabatlarini takomillashtirish chora-tadbirlari tavsiya etiladi. Soliq madaniyatini shakllantirish va rivojlantirish sohasidagi davlat siyosatining faoliyati, soliq tizimining samaradorligi va soliq xodimlarining kasbiy mahorati, soliq madaniyatini shakllantirishning subyektiv va obyektiv omillari.
Kalit so'zlar: Soliq madaniyati, soliq madaniyatini shakllantirish, soliq madaniyatini shakllantirishning subyektiv va obyektiv omillari, fiskal organlarga ishonchsizlik, adolat turlari, xodimlarning kasbiy mahorati.
Аннотация. В статье рассматривается развитие налоговой культуры как одно из основных направлений реформирования налоговой системы. Постоянная оптимизация механизмов налогового администрирования, повышение налоговой культуры в стране, что важно для полноценного функционирования налоговой системы как источника наполнения бюджета. В статье раскрываются проблемы недоверия населения к фискальным органам. Рассмотрены виды правосудия с точки зрения налоговой культуры. Объяснены направления повышения налоговой культуры в обществе. Рекомендуются меры по улучшению налоговых отношений. деятельность государственной политики в области формирования и развития налоговой культуры, эффективность налоговой системы и профессиональные навыки налоговых работников, субъективные и объективные факторы формирования налоговой культуры.
Ключевые слова: Налоговая культура, формирование налоговой культуры, субъективные и объективные факторы формирования налоговой культуры, недоверие к фискальным органам, виды правосудия, профессиональные навыки сотрудников.
Abstract. The article considers the development of tax culture as one of the main directions of tax system reform. Continuous optimization of tax administration mechanisms, raising the tax culture in the country, which is important for the full functioning of the tax system as a source of filling the budget. The article reveals the problems of the population's lack of trust in fiscal authorities. Ways to improve tax culture in society Measures to improve tax relations are recommended. the activity of state policy in the field offormation and development of tax culture, the effectiveness of the tax system and the professional skills of tax service employees, subjective and objective factors of formation of tax culture.
Keywords: Tax culture, formation of tax culture, subjective and objective factors of formation of tax culture, mistrust of fiscal bodies, types ofjustice, professional skills of employees.
Soliq madaniyatini fikrlash va xulq-atvor madaniyati toifalari bilan bog'liq bo'lgan ham iqtisodiy, ham umumiy insoniyat madaniyatining ajralmas quyi tizimi sifatida ko'rib chiqish kerak.
Soliq madaniyatini shakllantirish uzoq davom etadigan jarayon bo'lib, u soliq to'lovchining xatti-harakatlariga ta'sir ko'rsatadigan sub'ektiv va ob'ektiv omillar, shuningdek, soliq to'lovchi va soliq organlari o'rtasidagi munosabatlarning shakllari bilan belgilanadi, bu davlat soliq tizimini rivojlanishiga yordam beradi.Soliq munosabatlarining yuqori darajaga ega bo'lganligi soliq tushumlarining o'sishiga yordam beradi va ular, o'z navbatida, davlat byudjetining asosiy daromad manbai hisoblanadi. Soliqlarning taqchilligi turli xil salbiy ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlarga olib keladi. Shuning uchun ham soliq munosabatlarini takomillashtirish butun mamlakat iqtisodiyotining rivojlanishi hal qilinishiga bog'liq bo'lgan muhim muammolardan biridir. Soliq tizimining madaniy tarkibiy qismining ta'siri juda katta. Davlat tomonidan bunday huquqbuzarliklarni aniqlash chora-tadbirlarini moliyalashtirishni ko'paytirishdan ko'ra, soliqqa oid huquqbuzarliklarning oldini olish maqsadga muvofiqroq bo'ladi.
Ma'lumki, soliqqa tortishning eng muhim muammolaridan biri bu sun'iy bankrotlik yo'li bilan amalga oshirilayotgan soliq to'lashdan bo'yin tovlashning sezilarli ko'lami hisoblanadi, korxonalar tomonidan QQSni qaytarish uchun taqdim etilgan hujjatlarni qalbakilashtirish, soliq to'lovchilarning mavjud soliqqa tortish tizimiga salbiy munosabatda bo'lgan axloqiy va psixologik holati. Shu bilan birga, tartibga soluvchi qoidalarga ommaviy ravishda rioya qilmaslikka olib keladi, davlatga tuzatib bo'lmaydigan moddiy zarar yetkazadi va soliq jinoyatlarini sodir etishga yordam beradi. Bunday holat ko'p jihatdan aholining soliq madaniyatining pastligi bilan izohlanadi. Ta'kidlash joizki, davlat va fuqarolar o'rtasidagi o'zaro ishonchsizlik, soliq xizmati organlari xodimlari va soliq to'lovchilar o'rtasidagi muloqotni yuqori soliq madaniyati talablariga rioya qilgan holda chuqurlashtirmasdan turib, demokratiya taraqqiyotini ta'minlab bo'lmaydi.
Bugungi kunda soliq to'lovchilar soliq organlari oldida amalda ojiz, ularning ko'pchiligi nima uchun soliq to'lashga majbur bo'layotganliklarini tushunmaydilar. Soliq to'lovchilarning soliq to'lashga munosabati doimo noaniq bo'lib kelgan, soliqlarni aholini ko'p qismi salbiy qabul qiladi. Soliq madaniyatini tarbiyalash va rag'batlantirish bo'yicha yanada chuquroq, chora-tadbirlar ham muhim rol o'ynaydi. Ko'pgina mamlakatlarda mahalliy amaliyotda ommaviy targ'ibot deb ataladigan tadbirlarga katta ahamiyat beriladi. Bunday ishlar nafaqat soliq to'lovchilar, balki bolalar bilan ham amalga oshiriladi. Bu boradagi dasturlar maktablarda, hatto maktabgacha ta'lim muassasalarida ham joriy qilingan. Mamlakatimizda ham Ta'lim muassasalarida o'quv bo'limlari bilan birgalikda bitiruvchilarni qayta tayyorlash bo'yicha dasturlarni yaratish, soliq madaniyati va soliq savodxonligini keng targ'ib qilishga yordam beradi. Shu bilan birga, bunday dasturlar uchun soliq sohasidagi mutaxassislarni yuqori texnologiyali tayyorlash markazlari asos bo'lishi kerak.
Shuni ham ta'kidlash kerakki, eng xavfli soliqqa qarshi madaniyatning eng muhim xususiyati korruptsiyadir. Korruptsiya boshqa salbiy iqtisodiy va axloqiy oqibatlar bilan bir qatorda yashirin soliqqa tortish rolini ham o'ynaydi. Agar soliqqa tortish bo'yicha qarorlar adolatli qabul qilingan bo'lsa, xodimlar va to'lovchilar o'rtasida ishonchli, do'stona va xushmuomalalik munosabatlari mavjud bo'lsa, ular o'z daromadlarini halollik bilan e'lon qiladilar va soliq to'lashdan bo'yin tovlashning qonuniy va noqonuniy shakllaridan saqlanadi. Shuningdek, soliq munosabatlarini takomillashtirish maqsadida korrupsiyaga qarshi kurashishning turli strategiyalaridan foydalanish zarur: korruptsiyaga uchragan mansabdor shaxslar - soliq xizmati xodimlarining o'z mansab vakolatlaridan shaxsiy boyish maqsadida foydalanish imkoniyatin yo'q qilish, bunday strategiya pora talabini ham, taklifini ham kamaytirishi kerak. Biroq, jahon tajribasi shuni ko'rsatadiki, korrupsiyaga qarshi kurashning yagona to'g'ri strategiyasi mavjud emas.
Soliq madaniyatini shakllantirish ancha murakkab hisoblanadi.Birinchi navbatda :
1) Soliq ma'muriyatining kadrlar tizimini isloh qilish;
2) Soliq savodxonligini ommaviy ravishda tarqatish va soliq madaniyatini shakllantirish
zarur.
• Soliq xodimlarini qayta tayyorlash tizimini kuchaytirish;
• Oliy o'quv yurtlarida kasbiy mahoratni baholash usullarini joriy etish;
• Yangi ta'lim standartlari va o'quv materiallarini yaratish;
• Maktablarda ,,soliq savodxonligi'' ,,Soliqqa tortish asoslari'' fanlarini joriy etish;
• Oliy o'quv yurtlarida barcha yo'nalishlarda Soliqqa tortish asoslari fanlarini joriy etilishi;
• Soliqqa tortishning xuxusiyatlari, muammolarni muntazam yorituvchi teledasturlar yaratish;
Soliq madaniyatini samarali rivojlantirish yo'nalishlari sifatida quyidagilar taklif qilinishimiz mumkin:
1) Davlat soliq xizmati organlarini qayta tashkil etish, axborot infratuzilmasini rivojlantirish dasturini ishlab chiqish va amalga oshirish orqali yuqori malakali, axborotga asoslangan davlat soliq xizmati organini yaratish;
2) Soliq organlarining soliq madaniyatini rivojlantirish mexanizmini oshirish, bu byudjetiga soliq tushumlarining oshishiga yordam beradi;
3) Soliq solish jarayonida ishtirok etuvchi boshqa subyektlarning soliq madaniyatini rivojlantirish mexanizmini yaxshilash, bu soliq tushumlarining byudjetga to'liq va o'z vaqtida tushishini ta'minlaydi
4) soliq to'lovchilar tomonidan soliq qonunchiligi talablarini ixtiyoriy bajarishlari uchun shart-sharoitlarni yaratish;
5) Aholini soliq xizmati organlari faoliyati to'g'risida tizimli ravishda xabardor qilish, uning faoliyatini ommalashtirish;
6) Iqtisodiy, ma'muriy va psixologik usullardan foydalangan holda soliqlarni ixtiyoriy ravishda to'lashni rag'batlantirish;
7) Qo'pol soliq huquqbuzarliklari uchun soliq majburiyatini kuchaytirish;
8) Soliq to'lovchilar bilan do'stona hamkorlik modelini ishlab chiqish;
9) Soliq to'lovchilar o'rtasida tushuntirish ishlari sifatini oshirish;
Xilosa vatakliflar.Tadqiqotda taklif etilgan chora-tadbirlarni qo'llash soliq to'lovchilarda soliqlarga nisbatan hurmatli munosabat va o'zgaruvchan iqtisodiy sharoitlarda soliq innovatsiyalarini joriy etishda tushunishni rivojlantirish imkonini beradi. Shu takliflar bilan soliq intizomini shakllantirish, rivojlantirish va nazorat qilish osonlashadi, aholi ichida soliq madaniyati
Kadrlar tizimini isloh qilish
Soliq savodxon-ligini oshirish
yaxshilanadi, soliq organlari xodimlarining soliq savodxonligini ortadi, soliq bazasi ko'payadi,
davlat byudjetiga va davlat maqsadli jamg'armalariga tushum tushishi ortadi va yaxshilanadi,
xufiyona iqtisodiyot ham kamayadi.
REFERENCES
1. Rozhdestvenskaya E.S. Mintaqada moliyaviy savodxonlikni ta'minlash doirasida aholining soliq madaniyatini shakllantirish / E.S. Rojdestvenskaya //. To'plamda: Moliyaviy ta'lim. Rossiyada moliyaviy ta'lim bo'yicha IV xalqaro ilmiy-amaliy konferentsiya: materiallar to'plami - 2021. 130-138-betlar.
2. Varaksa N.G. Tadbirkorlik sub'ektlarining soliq savodxonligi davlat, viloyat, munitsipalitetning soliq xavfsizligini ta'minlash elementi sifatida / Varaksa N.G. // To'plamda: Moliyaviy ta'lim. Rossiyada moliyaviy ta'lim bo'yicha IV xalqaro ilmiy-amaliy konferentsiya: materiallar to'plami. - 2021. 257-264-betlar.
3. Miller A.E., Miller N.V. Soliq madaniyatining viloyat byudjetiga soliq tushumlariga ta'sirini o'rganish // Omsk ilmiy byulleteni. Seriya "Jamiyat. Hikoya. Zamonaviylik". 2016. - No 1. B. 88-93.
4. Bolotova A.A., Ivanchenko L.A. Soliq madaniyati darajasini oshirish soliq jinoyatlarining oldini olish asosi sifatida // Aviatsiya astronavtikasining dolzarb muammolari.2013. T.2. No 9.P.312-314.
5. Qosimov D.O. Soliq madaniyatini shakllantirish va rivojlantirishning institutsional asoslari: Dis. Ph.D. ekon. Fanlar: 08.00.10: tasdiqlangan. 06.13.12.-M., 2012.-168 b.
6. Anikiets S.G. Rossiya fuqarolarining soliq madaniyati [Elektron resurs]. - Kirish rejimi: http://law.edu.ru/doc/document.asp?docID=1225484
7. Rosstat veb-sayti [Elektron resurs]. - Kirish rejimi: www.gks.ru
