Научная статья на тему 'СОҒЛИҚНИ САҚЛАШ СОҲАСИДА МАЖБУРИЙ ТИББИЙ СУҒУРТАНИНГ ЎРНИ'

СОҒЛИҚНИ САҚЛАШ СОҲАСИДА МАЖБУРИЙ ТИББИЙ СУҒУРТАНИНГ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
193
21
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
соғлиқни сақлаш / мажбурий тиббий суғурта / иҳтиёрий тиббий суғурта / сифатли тиббий хизмат / соғлиққа бўлган ҳуқуқ. / health / compulsory medical insurance / voluntary medical insurance / quality medical care / the right to health.

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Ёдгоров, Муҳаммад Фурқат Ўғли

Мазкур мақоламизда мажбурий тиббий суғурталаш ахолига сифатли тиббий хизмат ташкил этиш воситаси сифатида илмий таҳлил орқали намоён қилинган. Дарҳақиқат, мажбурий тиббий суғурталашга Президентимиз томонидан алоҳида эътибор берилаётгани бежиз эмас, чунки, бир тарафдан, бу орқали сифатли тиббиётга аҳолимизни барча қатламлари эриша оладилар, бошқа тарафдан эса тиббиёт ходимлари ҳам ижтимоий химояланишини таъмиланади. Мақоламизда илғор ҳорижий тажриба ўрганилган ва таклифлар ишлаб чиқилган. Калит сўзлар: соғлиқни сақлаш, мажбурий

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ROLE OF COMPULSORY HEALTH INSURANCE IN HEALTHCARE

In this article, compulsory medical insurance is presented through scientific analysis as a means of organizing quality medical care for the population. Indeed, it is no coincidence that the president pays special attention to compulsory health insurance, because, on the one hand, he provides access to quality medical care for all segments of the population, and on the other, provides social protection for health workers. Our article has studied the best foreign practices and developed recommendations.

Текст научной работы на тему «СОҒЛИҚНИ САҚЛАШ СОҲАСИДА МАЖБУРИЙ ТИББИЙ СУҒУРТАНИНГ ЎРНИ»

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 6 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

СОГЛЩНИ САЦЛАШ СОХДСИДА МАЖБУРИЙ ТИББИЙ

СУГУРТАНИНГ УРНИ

Ёдгоров Му^аммад Фуркат ртли

Тошкент шахдр юридик техникуми укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Мазкур мацоламизда мажбурий тиббий сузурталаш ахолига сифатли тиббий хизмат ташкил этиш воситаси сифатида илмий таулил орцали намоён цилинган. Даруацицат, мажбурий тиббий сугурталашга Президентимиз томонидан алоуида эътибор берилаётгани бежиз эмас, чунки, бир тарафдан, бу орцали сифатли тиббиётга ауолимизни барча цатламлари эриша оладилар, бошца тарафдан эса тиббиёт ходимлари уам ижтимоий химояланишини таъмиланади. Мацоламизда илзор уорижий тажриба урганилган ва таклифлар ишлаб чицилган.

Калит сузлар: соглицни сацлаш, мажбурий тиббий сугурта, иутиёрий тиббий сугурта, сифатли тиббий хизмат, соглицца булган ууцуц.

РОЛЬ ОБЯЗАТЕЛЬНОГО МЕДИЦИНСКОГО СТРАХОВАНИЯ В

ЗДРАВООХРАНЕНИИ

Ёдгоров Мухаммад Фуркат ртли Преподаватель Ташкентского городского юридического техникума

АННОТАЦИЯ

В данной статье обязательное медицинское страхование представлено посредством научного анализа как средство организации качественного медицинского обслуживания населения. Действительно, не случайно президент уделяет особое внимание обязательному медицинскому страхованию, поскольку, с одной стороны, он обеспечивает доступ к качественной медицинской помощи для всех слоев населения, а с другой - обеспечивает социальную защиту работников здравоохранения. В нашей статье изучен передовой зарубежный опыт и разработаны рекомендации.

Ключевые слова: здоровье, обязательное медицинское страхование, добровольное медицинское страхование, качественное медицинское обслуживание, право на здоровье.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 6 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

THE ROLE OF COMPULSORY HEALTH INSURANCE IN HEALTHCARE

In this article, compulsory medical insurance is presented through scientific analysis as a means of organizing quality medical care for the population. Indeed, it is no coincidence that the president pays special attention to compulsory health insurance, because, on the one hand, he provides access to quality medical care for all segments of the population, and on the other, provides social protection for health workers. Our article has studied the best foreign practices and developed recommendations.

Keywords: health, compulsory medical insurance, voluntary medical insurance, quality medical care, the right to health.

Кейинги икки йилда Президентимизнинг тиббиёт сохасига оид 50 та фармон, карорлар Вазирлар Махкамасининг 70 дан зиёд карор ва фармойишлари кабул килинди. 6 та янги илмий амалий тиббиёт маркази ташкил этилиб уларнинг сони 16 тага етди. Ахолига янада кулай булиши учун худудларда уларнинг 10 та филиали иш бошлади. Туман ва шахар шифохоналарида 306 та янги ихтисослаштирилган булимлар, 1минг 200 та тез тиббий ёрдам шахобчаси очилди. Бизга маълумки, кадимдан дунёда согликни саклаш учун харажатлар катта маблагни талаб этади. Бепул тиббий хизмат аслида нисбий тушунча, чунки фукаро бепул тиббий хизмат олаётган давлат тиббий муассаса харажатларини давлат тулайди, демак бепул эмас. Тиббиёт харажатларини коплаш учун дунёнинг жуда куп мамлакатларида маблаглар жалб этиш манбаларидан бири сугурта тизими хисобланади. Сугуртадан максад факатгина тиббиёт учун сарфланиши лозим булган маблагларни максадли йуналтириш оркали ахолига сифатли тиббий хизмат ташкил этишдир.

2018 йил 7 декабрда Узбекистон Республикаси Президентининг "Узбекистон Республикаси согликни саклаш тизимини тубдан такомиллаштириш буйича комплекс чора-тадбирлар тугрисида"ги фармони кабул килинди. Мазкур фармон билан 2021 йил 1 январдан бошлаб Узбекистон Республикасида мажбурий тиббий сугурталашни боскичма-боскич жорий этиш, шунингдек 2020 йилги кабул килиниши режалаштирилган конунлар руйхатида мажбурий тиббий сугурта тугрисидаги конунни куришимиз мумкин.

Yodgorov Muhammad Furqat o'g'li

Teacher of Tashkent City Law College

ABSTRACT

КИРИШ

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 6

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

fflyHgaft khhh6, ym6y xyKyKHu aManra omupum gaBnar ToMoHugaH aHpuM mapT-mapouraapHu aparum, my ^yMnagaH, HorupoH eKu HorupoHnuru 6ynraH $y;aponap ynyH TynoBnap Ba ynapra xH3MaT KypcarumHuHr MaB^ygnuru 6unaH TatMuHnaHagu. Cofhu; cyFypTacu - 6y axonuHuHr 6apna KaraaMnapu ynyH cofhhfhhh Hy;oTraHga axpnHHH h^thmohh xuMoa Kunum Ba tu66uh epgaM onum HMKOHuaTHHH TatMHHnam.

MYXOKAMA BA HATH^A^AP

Tu66uh cyFypTaHHHr uKKuTa Typu MaB^yg:

- Ma»6ypuH;

- HxTuepuft.

HxTuepuft th66hh cyFypTa $y;aponapra KymuMna Tu66uH Ba 6om;a xu3MaraapHu y3 Ma6naFnapu 6unaH TatMuHnaftgu. Ma»6ypuH tu66uh cyFypTanamra anoxuga эtтu6op ;apamnMOKga. MacanaH, n.n.EyTKOBCKHH y3 guccepтaцuacuga KyUugaru Ma»6ypuH h^thmohh cyFypTa Tatpu^uHu TaKnu^ Kunagu: gaBnar TOMOHugaH cyFypTanaHraH $y;aponapHHHr Mogguft Ba (eKu) h^thmohh MaBKeuHu y3rapTupum oKu6araapuHu KaMaHTupum eKu KucMaH Konnam Ma;caguga gaBnar ToMoHugaH aManra omupunaguraH xyKyKuft, uKTucoguft Ba TamKunufi nopanap tu3umu kuhuh Ba3uaTnapga ynapHu ca;na6 Konum1.

Э.A.Рyceцкaa Tatpu^ura Kypa, Ma^6ypufi tu66uh cyFypTa (MTC) xap 6up $y;apoHuHr u:muMouH-uK;TucoguH Ma;oMugaH Kartu Ha3ap, u^tumouh cyFypTa maKrnapugaH 6upu 6ynu6, 6apna axonura 6enyn tu66uh epgaM Kypcarumga gaBnar Ka^onaraapuHu 6epumra Myn^arnaHraH.

Oy;aponapHuHr cofhukhu ca;namra 6ynraH xyKyKgapuHu u^tumouh Myxo$a3a Kunum MexaHu3Mu u^tumouh rypyxnapHuHr u:muMouH-uK;TucoguH xy^K-aTBopuHuHr 6ap;apop tu3umu Ba tu66uh xu3MaT Kypcarum, TapKarum, ajiMamum Ba ucretMon Kunum ynyH Ma^6ypufi tu66uh cyFypTa ^aonuaTuHu aManra omupum mapouTuga gaBnar 6unaH, myHuHrgeK, Ma;cag - onu; Ba cu^arau, cu^arau Ba cu^arau tu66uh epgaM ynyH aHu; u^tumouh Ba maxcuU эxтue:®пapнu KoHgupumgup2.

fflyHgaft Kunu6, uxTuepuU tu66uh cyFypTa gaBonam 6unaH 6eBocuTa 6ofhuk 6ynraH tu66uh xu3Maraap ynyH xa; TynamHu TatMuHnaftgu Ba

1ByTKoBcKuH n.n. npo6^eMM npaBoBoro pery^upoBaHua o6a3aTe^bHoro мeguцuнcкoгo cTpaxoBaHua. Affrope^epaT guccepтaцuu Ha coucKaHue yneHou cTeneHu KaHgugaTa ropuguHecKux HayK (Сneцuaflbнocтb: 12.00.05 - TpygoBoe npaBo; npaBo coцuaflbнoгo o6ecneneHua). MocKBa, 2005.

2Pyce^aa Э.A. ®opMupoBaHue u pa3BuTue cucTeMM Meg^uHcKoro cTpaxoBaHua. ABTope^epaT gнccepтaцнн Ha coucKaHue yneHou cTeneHu KaHgugaTa экoнoмuнecкux HayK. (Спeцнaflbнocтb 08.00.10 - ®uHaHcw, geHe^Hoe o6pa^eHue u KpeguT). CTaBpono^b, 2004.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 6 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

сугурталанганларга сугурта дастурининг турли вариантлари таклиф этилади. Улардан баъзилари доимий ва вактинчалик ногиронлик буйича тиббий сугурталаш ёки реабилитатсия зарурати; ва шахсий таклифлар, спорт ва фитнесс хизматларига хак тулаш ва соглом турмуш тарзига риоя килиш каби элементларни уз ичига олиши мумкин.

Ихтиёрий тиббий сугурта ихтиёрий тиббий сугурта шартномалари асосида амалга ошириладиган ижтимоий сугуртанинг бир тури булиб, фукароларга тиббий сугурта дастурлари билан белгиланган кушимча равишда кушимча тиббий ва санитария хизматларини курсатади.

Шу билан бирга, мажбурий тиббий сугурта - согликни саклаш сохасидаги ахоли манфаатларини химоя килишнинг давлат томонидан кафолатланган тизими булиб, сугурта ходисалари касаллик ёки жарохатлар шаклида юзага келадиган шароитларни даволашга сарфланадиган харажатларни коплаш учун сугурта мукофотлари хисобига яратади.

Шунингдек, тиббий сугурталашнинг максади сугурталанадиган ходиса содир булган такдирда фукароларга жамгарма маблагларидан тиббий ёрдам олиш ва профилактика чораларини молиялаштиришга кафолат беришдир. Бундай ижтимоий химояни ягона фукаролик жамгармаси ташкил этиш йули билан амалга ошириш мумкин, бунинг натижасида хар бир фукаро охир-окибат мазкур жараёнда иштирок этади.

Агар тарихга эътибор каратадиган булсак, 1883 йилда Германияда тиббий сугурталаш «Ишчиларни сугурталаш тугрисида»ги конун (Бисмарк конуни) кабул килинган давлат муаммолари даражасида бошланган деб айтиш мумкин. Уша вактдан бошлаб Германияда барча ходимлар, шунингдек, уларнинг оила аъзолари, Германияда маълум микдорда даромадга эга булган даромадидан тиббий сугуртага эга булишлари шарт.

Бироздан сунг, 1911 йил 15 январда, Буюк Британияда «Миллий сугурта конуни» кабул килинди. ^онун билан ахолининг бой катлами - камбагаллар учун, соглом катлам - беморларга тулайди деган норма урнатиб куйилди.

Куп утмай, 1913 йил 21-май куни Швеция Риксдаги "Касаллик, ногиронлик, карилик давида мажбурий сугурта тугрисида" конунни кабул килди.

Швециядагидек конун кабил килиниб, бахтсиз ходиса ва мехнатда орттирилган касалликлар учун курсатиладиган тиббий хизматни сугурталаб куйилди.

Хрзирги вактда учта асосий принципиал тиббий ёрдам тизими мавжуд:

Худди шу вактда, яъни 1913 йилнинг июль ойида Францияда хам

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 6 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

1. Умуман айтганда (Буюк Британия).

2. Асосан Германия, Франция, Голландия, Австрия, Белгия, Швейцария, Лотин Америкаси, Япония ва бошка айрим мамлакатларда вакиллик килаётган сугурта тизими; Уларда 1 миллиарддан ортик одам яшайди - бу дунё ахолисининг туртдан биридан купрок.

3. Одатда, хусусий (пулли) тизим. (А^Ш)

Етарли ривожланган мамлакатларнинг деярли хеч бирида бундай тизимлар соф шаклда такдим этилмайди. Бундан ташкари, бир катор мамлакатларда бир тизим ёки бошка тизим устувор ривожланишни олади. Юкоридагилардан ташкари хусусий тиббиёт ва хусусий ихтиёрий тиббий сугурталаб булган давлатларга хам ном бериш кийин. Мисол учун, барча мамлакатларда, хатто согликни саклаш тизими билан хам, ихтиёрий, хусусий тиббий сугуртани таъминлайдиган ташкилотлар ва муассасалар мавжуд. Умуман давлат согликни саклаш тизими давлат ижтимоий сиёсат йуналиши сифатида ишлаб чикилган.

Натижада, давлат тиббий ва сугурта ташкилотларининг фаолиятига таъсирини ва назоратини кучайтирди

Германияда касалликларни сугурталаш хизмати касаллик фондлари деб аталадиган махсус ташкилотлар томонидан таъминланади. Германиядаги мижозларга тиббий сугуртани таклиф килган биринчи сугурта компанияси 1848 йилда пайдо булди. "Берлин полиция идораси ходимлари учун соглик сугуртаси жамгармаси" деб номланган. Аммо олдинрок, 1843 йилда тамаки саноати ходимлари учун тиббий сугурта прототипи жорий этилди. Буларнинг барчаси хусусий ташкилотлар эди.

Мажбурий сугурталашнинг афзаллиги, хар бир фукаронинг ижтимоий-иктисодий макомидан катъи назар, ижтимоий сугурта кафолатланган таъминоти ва барча ахолига бепул тиббий ёрдам курсатиш учун давлат кафолатларини беришга мулжалланган. Яъни, бепул, арзон, малакали ва юкори сифатли тиббий ёрдам олиш учун муайян ижтимоий ва шахсий эхтиёжларни кондириш учун тиббий хизматлардан фойдаланиш хукукини беради.

Кушма штатлар конститутсияси ахолини маьлум гурухларидан ташкари, хаммасини давлат томонидан кафолатланган тиббий ёрдам таьимлашни назарда тутмаган. А^Шдаги согликни саклаш мажбурий тиббий сугурта дастурларини давлат томонидан бошкариладиган хусусий согликни саклаш модели деб аталади. Американинг согликни саклаш ижтимоий-иктисодий модели тармокларда жуда мухим молиявий ресурсларни жамлашга ёрдам берди, бу эса

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 6

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

кучли моддий техник базаларни яратиш, юкори малакали кадрларни жалб килиш имконини берди.Сифатни хар томонлама назорат килиш билан, тиббиёт ходимларини моддий кизикканлиги биргаликда А^Шдаги тиббиёт ва согликни саклашни юкори обруйини саклаб турмокда.

Шу билан бирга бундай тизимнинг маълум камчиликлари хам бор, улар орасидан асосийлари куйидагилар: биринчидан, тиббий ёрдамнинг хамма ахоли учун оммабоп эмаслиги. 40 млн.га якин америкаликлар сугурта полисига эга эмас. Бундан ташкари, турли территориялардаги согликни саклаш нафакат молиявий жихатдан чекланган, балки оммабоплиги хам етарли эмас. Согликни саклашнинг молиявий томондан, тиббий кадрлар билан таъминланганлиги штат ва туманлари буйича бир текис эмас. Айникса кишлок жойларида тиббий ёрдам сезиларли даражада етишмайди.

Иккинчидан, доимо тиббий хизматга сарф харажатлар ошиб бораётганлиги сабабли сугурта бадалларини ошишига ва тармокни молиялаш муаммосини кучайтирмокда.

Учинчидан согликни саклашга сарфланган маблагнинг самараси паст. АКЩ дунё буйича битта одам учун ва абсолют маблаг сарфлаш буйича биринчи уринда туради (Германия, Францияга нисбатан 2 баробар куп, Японияга нисбатан 2,5 баробар, Буюк Британияга нисбатан 3 баробар). Шунга карамасдан, жамият саломатлигининг купгина мухим параметрлари буйича давлат лидерликдан узокда (уртача умр давомийлиги буйича дунёда 15 уринда, болалар улими даражаси буйича 17 уринда).

Туртинчидан, вактда тармок фаолиятида «огирлик маркази» даволанишга тугри келади, профилактикага эса керакли эътибор каратилмаган. АКЩда согликни саклашнинг марказлашмаган тизими амал килади 3 . Согликни саклашнинг умумий миллий максадларини амалга оширишда давлатнинг хар бир катлами узига тегишли ролни бажаради. Шу билан бирга, фукаролар узларининг конституциявий хукукларидан ташкари, махсус конунлар билан мустахкамланган бепул тиббий хизматларга булган хукуклар, агар зарур булса, тиббий хизматнинг кенгрок тупламини олиш хукукига эга.

ХУЛОСА

Узбекистон Республикаси фукароларнинг соглигини саклашнинг асосий тамойиллари согликни саклаш сохасида инсон хукукларини хурмат килиш, ахолининг барча катламлари учун тиббий ёрдам олиш имконияти, профилактик

3Жамоат саломатлиги ва согликни саклашни бошкариш: Тиббиёт олий укув юртлари талабалари учун дарслик/ Маматкулов Б. - Тошкент, 2011 648-бет

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 6 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

чора-тадбирларнинг устуворлиги, соглигининг йуколиши холатларида ижтимоий химоя, тиббиёт илми ва амалиётининг бирлиги каби норматив асосга эга. Узбекистан Республикасининг "Фукароларнинг соглигини химоя килиш тугрисида" ги конунига кура, давлатда ягона, согликни саклаш тизими мавжуд булиб, у давлат, хусусий ва бошка согликни саклаш тизимларининг комбинацияси хисобланади.Шундай килиб, ушбу хукукни амалга ошириш давлат томонидан айрим шарт-шароитларни яратиш, шу жумладан, тиббиётнинг ушбу янги сохасини амалиётга татбик этиш, ногирон ёки ногиронлиги булган фукаролар учун туловлар ва уларга хизмат курсатишнинг мавжудлиги билан таъминланади.

REFERENCES

1. Бутковский П.П. Проблемы правового регулирования обязательного медицинского страхования. Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата юридических наук (Специальность: 12.00.05 - трудовое право; право социального обеспечения). Москва, 2005.

2. Русецкая Э.А. Формирование и развитие системы медицинского страхования. Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата экономических наук. (Специальность 08.00.10 - Финансы, денежное обращение и кредит). Ставрополь, 2004.

3. Жамоат саломатлиги ва согликни саклашни бошкариш: Тиббиёт олий укув юртлари талабалари учун дарслик/ Маматкулов Б. - Тошкент, 2011.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.