CC BY
15
Науковий вкник НЛТУ УкраТни. - 2009. - Вип. 19.13
де: Ор - рекреацшна оцiнка ландшафтiв; В - стадiя дигреси ландшафтiв; Ь -
стушнь зниження стiйкостi насаджень.
Дiапазон змiни значень ступеня придатност територiй до рекре-ацiйного використання сктановить 0,05...3,0. Ступiнь придатностi територш парку до рекреацiйного використання поданий на рис. 4.
Номер кварталу
Рис. 4. Стушнь придатност1 територш парку, вкритих л^овими насадженнями
до рекреацшного використання
Низький стушнь придатност територш свщчить про потребу обме-ження вщвщуваносл територш, а також вжиття заходiв, спрямованих на шд-вищення декоративно-естетично! цiнностi ландшафтiв.
Ощнивши показники лiсового фонду парку, зазначимо, що загальна площа лiсових земель парку становить 123 га (44,3 %), з них покритих ль сом - 85,52 га, непокритих - 37,51 га, зокрема пустирi - 32 га, а отже, е знач-ний потенщал збшьшення люових насаджень парку та зелено! зони мюта.
Л1тература
1. Ковальчук А.А. Заповщна справа: науково-довщкове видання / А.А. Ковальчук. -Ужгород : : Вид-во "Л1ра", 2002. - 328 с.
2. Концепщя розвитку санаторно-курортно! сфери, туризму 1 вщпочинку у Львiвськiй область - Львiв, 2002. - 43 с.
3. Ландшафтно-таксацшш дослщження ландшафтно-iсторичного парку "Знесiння" в м. Львовi: Пояснювальна записка. - Львiв : Вид-во "Львiвський полiтехнiчний iн-т": ПКО "Поттехшка". - 1992. - 105 с.
4. Нормативно-справочные материалы для таксации лесов Украины и Молдавии. -К. : Вид-во "Урожай", 1987. - 560 с.
5. Токарева О.В. Рекреацшний потенщал люопарюв м. Киева // Аграрна освта i наука. - К. : Вид-во "НАУ". - 2004. - Т. 5, № 3-4. - С. 130-134.
6. Методичш рекомендацп щодо визначення максимального рекреацiйного навантаження природних комплексiв i об'ектiв у межах природно-заповщного фонду Украши за зонально-репональним розподiлом // Науково-технiчна рада Державно! служби заповщно! справи Мiнекоресурсiв Укра!ни; затверджено 9 грудня 2003 року. - К. : Вид-во '^рис". -2003. - 43 с.
УДК 663.88:581.522.4 Марщн Кубус - Ртьнича АкадемЫ (Польща)
СИСТЕМА ОЗЕЛЕНЕНИЯ ОКРЕМИХ М1СТ ЗАХ1ДНОГО ПОМОР'Я
Проаналiзовано цiннi дендрологiчнi види пасм рослинносп малих i середшх мiст, що мають середньовiчну юторш та збереглися пiд час Друго! св^ово! вiйни.
2. Екологiя довкшля
43
Нащональний лкотехшчний унiверситет УкраТни
Ключовi слова: стан озеленення, старомюью територп, таксон.
Greenery planting system of separate cities of western seaside
The valuable dendrology types of leas of vegetation of small and middle cities which have medieval history and saved in the Second World War-time are analysed.
Keywords: state of planting of greenery, eldersities territory, sippe.
Marcin Kubus - Akademia Rolnicza Uklad przestrzenny i zadrzewienie wybranych miast Pomorza Zachodniego
Opracowanie przedstawia krotkie informacje o ukladzie przestrzennym, rozwoju miast Pomorza Zachodniego i zmianach w rozumieniu znaczenia zieleni w miescie. Przeana-lizowano rozmieszczenie terenow zieleni w wybranych miastach Pomorza Zachodniego.
Slowa kluczowe: Pomorze Zachodnie, miasto, uklad przestrzenny, zadrzewienie
Wst^p. Na terenie Pomorza Zachodniego zachowaly si<? male i sredniej wi-elkosci miasta niezniszczone dotkliwie podczas II wojny swiatowej, z zacho-wanym sredniowiecznym ukladem przestrzennym i cennymi terenami zieleni. Ce-lem niniejszego opracowania jest przedstawienie ukladu przestrzennego i zadrze-wienia (rozmieszczenia terenow zieleni, walorow dendrologicznych) wybranych miast Pomorza Zachodniego.
Material i metody. Artykul przedstawia wyniki wlasnych badan i zac-zerpni^te z literatury, sk^d przede wszystkim pochodz^. informacje o historii miast.
Zrodla pisane sprzed okolo 1000 lat i badania archeologiczne wskazuj^, ze zamieszkuj^cy na Pomorzu Zachodnim Slowianie, zwani Wenedami, w okresie od VII do XII w. wzniesli liczne osady oraz grody, b^d^ce centrum obronnym wspol-not plemiennych. Na ich bazie w XIII i XIV w. wyksztalcilo si<? osadnictwo sred-niowieczne, zachowane do dzis w formach rozplanowania wsi, miast, budowli (ko-sciolow, murow obronnych) - Baranowska (2001), Kalita-Skwirzynska (2004).
Juz w XII w. wladcy pomorscy zacz^li sprowadzac na Pomorze zakon-nikow - cystersow i benedyktynow, templariuszy, joannitow i in., nadaj^c im zi-emie. Pod koniec XII w. zacz^li naplywac na Pomorze osadnicy z Meklemburgii, Brandenburgii, Westfalii i z krajow skandynawskich. Zakladano nowe wsie i prze-noszono stare osady na nowe prawa (Kalita-Skwirzynska 2004). Do dzis zachowaly si<? na Pomorzu wsie typu okolnicy (najstarsze), cz^sciej - owalnicy i uli-cowki, czasem wsie placowe i widlice.
Okolo polowy XIII w. rozpocz^l si<? proces kolonizacji miast i przenosze-nia starych osrodkow na nowe prawa miejskie wzorowane na prawie magde-burskim lub lubeckim, z czym wi^zaly si<? zmiany w organizacji zycia i budowa nowych struktur urbanistycznych. Miastom, zwlaszcza zakladanym od podstaw, jak np. Mysliborz i Maszewo, nadawano regularny uklad, z centralnie polozonym rynkiem i szachownic^ ulic przecinaj^cych si <5 pod k^tem prostym. Regularnego ukladu nie uzyskal np. Stargard lokowany w nawi^zaniu do planu wczesniejszych osad. Wi^kszosc miast po lokacji otoczono kamiennymi lub ceglanymi murami ob-ronnymi; otaczano je ponadto walami ziemnymi i fosami (Turek-Kwiatkowska i in. 1961, Baranowska 2001, Kalita-Skwirzynska 2004). W wielu miastach Pomorza mury obronne przynajmniej w cz^sci zachowaly si<? do dzis; jest tak np. w Mi-eszkowicach, Moryniu, Chojnie, Trzcinsku Zdroju, Mysliborzu, Lipianach, Pyrzy-cach, Reczu, Stargardzie, Maszewie, Trzebiatowie. Mury okreslily zarys miast, np.
44
Збiрник науково-техшчних праць
HayK'OBiiii BicHHK H^TY YKpaÏHH. - 2009. - Bun. 19.13
w przypadku Mysliborza i Maszewa (rys. 2) - zblizony do kola, Morynia - kola sciçtego od polnocy, Trzebiatowa - zblizony do prostok^ta, Mieszkowic - posred-ni miçdzy prostok^tem a elipsy, Lipian - elipsy, Trzcinska Zdroju - elipsy sciçtej od wschodu, Pyrzyc - trojk^ta. Miastami, ktore nie byly otoczone murami ob-ronnymi s^ np. Cedynia i Ploty. W ci^gu wiekow miasta byly niszczone przez wojny i pozary, odbudowywane i rozbudowywane, z czym wi^zaly siç zmiany w zabudowie. Jedna w wiçkszosci - zwlaszcza w miastach malych i sredniej wiel-kosci - zachowal siç dawny uklad przestrzenny Starego Miasta.
W XVIII w. powstawaly manufaktury; rozwijalo siç m.in. wlokiennictwo. Na w. XIX i XX przypadl intensywny rozwoj przemyslu i budowa linii kole-jowych. Nowymi elementami w krajobrazie staly siç fabryki, magazyny, gazownie i inne budowle, np. dworce kolejowe. Miasta ulegly reformom organizacyjnym; ujednolicono kompetencje wladz miejskich (Bialecki i Turek-Kwiatkowska 1991; Baranowska 2001; Kalita-Skwirzynska 2004).
Badaj^c zadrzewienie miast zachodniej czçsci Pomorza Zachodniego (rys. 1) - w latach 90. XX w. i w w. XXI - zwracano szczegoln^ uwagç na uklad przestrzenny miast i rozmieszczenie w nich zalozen ogrodowych oraz na wystçpowanie drzew najstarszych, osi^gaj^cych najwiçksze wymiary.
Wyniki. Wyniki badan ukladu przestrzennego i zadrzewienia miast wska-zuj^, jak zmienialo siç rozumienie znaczenia zieleni w miescie, na co wskazuj^ m.in. uklad zalozen ogrodowych i wiek drzew w miastach. W strukturze prze-strzennej miast na przestrzeni dziejow nastçpowaly przeksztalcenia terenow zieleni (Kubus 2007).
/n
Rys. 1. Lokalizacja miast objçtych opracowaniem
2. EKO^orÏH goBKÏ^^H
45
Ha^OH&^bHHH ^icoTexHiHHHÖ ymBepcHTeT yKpaiHH
Badania wykazaly, ze obszary staromiejskie, w wi^kszosci miast otoczone murami, s^ niemal bez drzew i krzewow (Stachak i in. 1999; Stachak i Kubus 2000, 2001; Kubus 2002, 2003, 2004 a, b; Kubus i in. 2003; Kubus i Szewczyk 2006). W sredniowiecznych miastach - z zabudow^. skupion^. wzdluz ulic o mniej lub bardzi-ej regularnym ukladzie - brakowalo miejsca na zielen. Drzewa sluzyly do spec-jalnych funkcji, np. odbywania s^du; sadzono je z okazji jakiegos wydarzenia. Przy odbudowie zniszczonych miast zachowywano ich dawny uklad przestrzenny, st^d tez nie bylo tam miejsca na drzewa i krzewy. Z czasem zacz^to wprowadzac do miast drzewa i krzewy, jednakze zasadnicze zmiany nast^powaly dopiero w w. XVIII i pozniej wraz z rozwojem przemyslu oraz rozwojem nauk spolecznych i przyrod-niczych, w tym w zakresie higieny. Rozwoj przemyslu powodowal migraj lud-nosci do miast. Wzrastalo potrzebowanie na mieszkania. D^zenie do maksymalne-go wykorzystania powierzchni - zwlaszcza w XIX i pocz^tku XX w. - bylo powo-dem powstawania dzielnic o chaotycznej i g^stej zabudowie.
Rys. 2. Szkic miasta Maszewo (wg Stachak i Kubusa 2001)
46
36ipHHK HayKOBO-Texm^HHx npani»
HayK'OBiiii BicHHK H^TY YKpaiHH. - 2009. - Bun. 19.13
Jednoczesnie wzrastalo zapotrzebowanie na zielen; coraz bardziej rozumi-ano i doceniano jej znaczenie, zwlaszcza na obszarach z trudny warunkami sani-tarnymi. Nast^powaly zmiany w zadrzewieniu miast uprzemyslowionych, jak i tych, ktorych mieszkancy nadal trudnili si^ przede wszystkim rolnictwem i rzemi-oslem. Zmiany techniki walki i udoskonalenie broni spowodowaly ze sredniowi-eczne fortyfikacje stracily na znaczeniu. Rozbierano wi^c umocnienia, glownie bramy i budowle obronne. Likwidowano waly i fosy, przeznaczaj^c te tereny np. na ci^gi spacerowe. W Maszewie miejsca walow i fosy zaj^ly ogrody (Stachak i Kubus 2001). W Stargardzie w miejscu walow s^ dzis tereny zieleni o charakterze promenady, 4 parkow i bulwaru wzdluz fosy (odgal^zienia rzeki Iny) - Kubus (2008). Drzewa i krzewy wprowadzano na place, rowniez na obszary staromiejskie (choc wi^kszosc ulic pozostala bez drzew). Sadzono je na rynku, glownie w oko-licy ratusza. Stare rosliny drzewiaste rosn^. dzis - wsrod mlodszych - na rynku przy ratuszu roznych miast, np. w Cedyni - Taxus baccata L. o obw. pnia 200 cm (nad ziemi^) - fot. 1, w Lipianach - Quercus robur L. o nazwie "D^b piwowarow" z pniem o obw. 430 cm w Mysliborzu - Acer pseudoplatanus L. o obw. pnia 302 cm (Stachak i Kubus 2000; Kubus 2003, 2004 a). Na rynek w Mieszkowicach wprowadzono rz^dy lip i inne rosliny drzewiaste (Kubus 2002). Wzdluz bokow rynku w Trzcinsku Zdroju posadzono lipy szerokolistne (Tiliaplatyphyllos Scop.), w Moryniu - lipy szerokolistne i jarz^biny (Sorbus aucuparia L.) - Kubus (2004 b); Kubus i Szewczyk (2006).
Fot. 1. Ratusz i cispospolity w Cedyni (fot. M. Kubus)
obwod pnia - jezeli nie podano inaczej - mierzony na wysokosci 130 cm
2. EKO^oria goBKimH
47
Нaцiонaльний лкотехшчний унiверситет yKpa'1'ни
Na obszarach staromiejskich zadrzewione s^. tereny przykoscielne - dawne cmentarze; zadrzewione s^. tez tereny przy kosciolach i kaplicach polozonych poza obrçbem murów. Rosn^. tam drzewa i krzewy w róznym wieku, w tym stare drzewa krajowe i rzadziej introdukowane. W Kamieniu Pomorskim przy katedrze zac-howal siç wirydarz, gdzie m.in. rosnie stary okaz ostrokrzewu kolczastego (Ilex aquifolium L.) - Nowak (2003). W Maszewie rózne stare drzewa rosn^ przy kosci-ele zlokalizowanym w s^siedztwie rynku; takze w otoczeniu kaplicy sw. Alberta Chmielowskiego (dawniej sw. Jerzego) - polozonej poza murem miejskim - gdzie s^ pomnikowe drzewa lipy szerokolistnej z pniami o obw. 351-481 cm i d^b szy-pulkowy o obw. pnia 507 cm tez uznany za pomnik przyrody (Stachak i Kubus 2001). Po likwidacji cmentarzy przykoscielnych zakladano zadrzewiane cmentarze poza murami.
Nastçpowal rozwój przestrzenny miast. Zabudowywano i zadrzewiano tereny poza murami. W róznych miastach - np. w Szczecinie, Stargardzie, Trzebi-atowie - rozbudowywaly siç przedmiescia; niektóre z czasem staly siç duzymi dzi-elnicami. Na wiek XX przypadla budowa dzielnic willowych z domami w ogród-kach. Rozwój przestrzenny niektórych miast, np. Szczecina, powodowal wl^czanie w ich obrçb najblizszych wsi. Zakladano parki, w których dzis rosn^ drzewa i krzewy w róznym wieku, równiez stare o imponuj^cych wymiarach. Na przyklad w Moryniu, Trzcinsku Zdroju i Mysliborzu urz^dzono parki na terenach w bez-posrednim s^siedztwie jezior (Kubus 2003, 2004 b; Kubus i Szewczyk 2006). W Pyrzycach s^ parki w s^siedztwie kosciola poaugustianskiego i w okolicy ul. Mic-kiewicza (Kubus i Nowak 2004). W Maszewie park z licznymi starymi drzewami znajduje siç na pólwyspie stawu (Stachak i Kubus 2001) - rys. 2. W Plotach park przy palacu, z cennymi introdukowanymi drzewami i krzewami, oraz zadrzewienie wzdluz rzeki Regi skladaj^ siç na duzy kompleks zieleni (Sienicka i Kownas 1963; Kubus i Skorodecka 2002). Interesuj^ce parki s^ w Barlinku (Przybylski 1996), w Lobzie (Kubus 2001), w miescie Wolin (Kubus i Nowak 1998), w Kamieniu Pomorskim (Nowak 2003). Z czasem na parki zamieniano stare cmentarze, np. tak ut-worzono park Zeromskiego w Szczecinie (Kownas i Sienicka 1962; Stachak i Maslak 1989). W Lipianach rolç parku spelnia stara czçsc cmentarza usytuowane-go poza murami miasta, w okolicy jeziora (Stachak i Kubus 2000).
Rzçdy drzew sadzono wzdluz ulic; powstaly ulice-aleje charakterystyczne dla wszystkich badanych miast. Wzdluz ulic tworzono zywoploty. Przed frontami kamienic zakladano tzw. przedogródki - spotykane np. przy róznych ulicach Szczecina. Tworzono ogródki podwórkowe i ogrody dzialkowe, Drzewa i krzewy sadzono przy budynkach róznych instytucji. Po II wojnie swiatowej drzewami i krzewami wypelniano luki po wyburzonych domach, tak w obrçbie murów mi-ejskich, jak i poza nimi.
W duzych miastach bardzo istotn^ rolç spelniaj^. aleje przecinaj^ce tereny z gçst^ zabudow^. i ci^gi zieleni l^cz^ce dzielnicç staromiejsk^ lub inne centrum miasta z terenami pozamiejskimi, w tym z lasami komunalnymi (Stachak i Maslak 1986/87; Stachak 1993). Na przyklad w Szczecinie fragment Puszczy Wkrzanskiej, zwany Lasem Arkonskim, oraz - urz^dzone na wolnej przestrzeni - tzw. Ogród Botaniczny (z 1926 r.), park Kasprowicza i Jasne Blonia skladaj^ siç na klin zieleni
48
Збiрник HayKOBO-техшчних iipaiii»
Науковий вкник НЛТУ Украши. - 2009. - Вип. 19.13
wsrod zabudowanego obszaru. Przedluzeniem tego klina - w zagçszczonym srod-miesciu - jest al. Jana Pawla II o charakterze promenady.
Wraz z rozwojem miast wzmogla siç degradacja srodowiska. Dotyczy to przede wszystkim gleb w rejonie ulic miejskich. Badania przeprowadzone w drugi-ej polowie lat 90. XX w. wykazaly, ze powszechne wzdluz ulic lipy zle znosz^. trudne warunki siedliskowe (Nowak 2000). Zgodnie z badaniami Nowakowskiej (2000) trudne warunki miejskie dose dobrze toleruje Sorbus intermedia (Ehrh.) Pers. Wyj^tkowo odpornym drzewem jest Gleditsia triacanthos L. (Kubus 1999). Niestety spotykane s^ przypadki spontanicznego, bezplanowego sadzenia roslin drzewiastych gatunkow i odmian nieodpowiednich, niedostosowanych do charak-teru miejsca (np. nadmiernie sadzone s^ liczne odmiany uprawne cyprysikow Cha-maecyparis i zywotnikow Thuja) - Kubus (2007). Z tych powodow dobor drzew i krzewow do sadzenia w miastach, zwlaszcza do obsadzania ulic, stal siç spraw^ bardzo istotn^, wymagaj^c^ odpowiednich badan.
Literatura
1. Baranowska O., 2001. Pomorze Zachodnie. Wydawnictwo "INES", Szczecin.
2. Bialecki T., 1991. Szczecin stary i nowy. Szczec / T. Bialecki, L. Turek-Kwiatkowska. -Tow. Kultury, Szczecin.
3. Kalita-Skwirzynska K., 2004. Zarys dziejow. W: Z Lipian do Maszewa i z powrotem. Seria: Pomorze Zachodnie - Okolice, Tajemnice, Szlaki pod red. A. Stachak. Oficyna In Plus, Wolcz-kowo k. Szczecina: 6-13.
4. Kownas S., 1962. Obecny stan zadrzewienia miasta Szczecina. Szczec / S. Kownas, A. Sienicka. - Tow. Nauk., Szczecin.
5. Kubus M., 1999. Fenologia glediczji trojcierniowej Gleditsia triacanthos L. na roznych stanowiskach w Szczecinie. Folia Univ. Agric. Stetin. 198 (76): 81-157.
6. Kubus M., 2001. Drzewa i krzewy miasta Lobez. Ibidem 221 (88): 141-152.
7. Kubus M., 2002. Drzewa i krzewy miasta Mieszkowice. Ibidem 226 (90): 119-129.
8. Kubus M., 2003. Drzewa i krzewy miasta Mysliborz. Ibidem 231 (92): 57-74.
9. Kubus M., 2004 a. Uklad przestrzenny i zadrzewienie Cedyni - miasta w chronionym kra-jobrazie. Ibidem 241 (97): 35-48.
10. Kubus M., 2004 b. Uklad przestrzenny i zadrzewienie Trzcinska Zdroju. Ibidem 241 (97):
49-62.
11. Kubus M., 2008. Uklad przestrzenny i zadrzewienie Stargardu - miasta nad In^ (w druku).
12. Kubus M., 2003. Drzewa i krzewy miasta Trzebiatow. Folia Univ / M. Kubus, A. Neider, B. Skorodecka. - Agric. Stetin. 231 (92): 75-92.
13. Kubus M., 2007. Przeksztalcenia terenow zieleni w wybranych miastach Pomorza Za-chodniego. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu CCCLXXXIII. Ogrodnictwo 41. Wydaw. Akademii Rolniczej im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu. - S. 87-91.
14. Kubus M., 1998. Drzewa i krzewy miasta Wolin / M. Kubus, G. Nowak. - Ibidem 188(71): 153-160.
15. Kubus M., 2004. Uklad przestrzenny i zadrzewienie miasta Pyrzyce / M. Kubus, G. Nowak. - Ibidem 241 (97): 71-88.
16. Kubus M., 2002. Drzewa i krzewy miasta Ploty / M. Kubus, B. Skorodecka. - Ibidem 226 (90): 131-144.
17. Kubus M., 2006. Uklad przestrzenny i zadrzewienie miasta Moryn / M. Kubus, T. Szew-czyk. - Ibidem 248 (101). - S. 135-146.
17. Nowak G., 2000. Fenologia wybranych gatunkow lipy Tilia na terenie Szczecina. Ibidem 215 (86): 75-139.
18. Nowak G., 2003. Drzewa i krzewy miasta Kamien Pomorski. Ibidem 231 (92): 135-148.
19. Nowakowska M., 2000. Fenologia wybranych gatunkow jarzçbu Sorbus na terenie Szczecina. Ibidem 215 (86): 17-73.
20. Przybylski G., 1996. Drzewa i krzewy Barlinka. Praca magisterska (promotor A. Stachak). Akademia Rolnicza w Szczecinie.
2. Еколопя довкшля
49
Нащональний лкотехшчний унiверситет Украши
21. Sienicka A., 1963. Parki wiejskie wojewodztwa szczecinskiego. Szczec / A. Sienicka. - S. Kownas. - Tow. Nauk., Szczecin.
22. Stachak A., 1993. Zielen Szczecina i najblizszych okolic. W: Stan srodowiska miasta i re-jonu Szczecina, pod red. J. Jasnowskiej. Szcze Tow / A. Stachak. Nauk., Szczecin: 173-190.
23. Stachak A. 2000. Drzewa i krzewy miasta Lipiany. Folia Univ / A. Stachak, B. Maslak. -Agric. Stetin. 215 (86): 3-16.
24. Stachak A., 2001. Drzewa i krzewy miasta Maszewo / A. Stachak, M. Kubus. - Ibidem 221 (88): 257-268.
25. Stachak A., 1999. Drzewa i krzewy miasta Nowe Warpno / A. Stachak, B. Maslak, G. Nowak. - Ibidem 198 (76): 51-60.
26. Stachak A., 1986/1987. Drzewa i krzewy placôw i ulic centrum Szczecina oraz glôwnych arterii komunikacyjnych miasta / A. Stachak, B. Maslak. - Rocz. Dendrol. 37: 169-190.
27. Stachak A., 1989. Drzewa i krzewy parkôw centrum Szczecina / A. Stachak, B. Maslak. -Ibidem 38: 73-103.
28. Turek-Kwiatkowska L., 1961. Zarys dziejôw miast i osiedli wojewodztwa szczecinskiego. "Szczecin" miesiçcznik Pomorza Zachodniego. Zarz^d Woj / L. Turek-Kwiatkowska, W. Fili-powiak, H. Lesinski, Myslenicki V., Z. Radacki. - Tow. Rozwoju Ziem Zachodnich i Szczec. Tow. Nauk. z.4-5, Szczecin. _
УДК631.432.3:621.643.8 Доц. Ф.Д. Матжо, канд. техн. наук;
асист. Г. Ф. MamiKo, канд. техн. наук; студ. А.В. Федоришин - НУ "Львiвськa полШехтка "
ВИЗНАЧЕННЯ ГАЗОПРОНИКНОСТ1 ГРУНТ1В ДЛЯ РОЗРАХУНКУ ВТРАТ ГАЗУ ВНАСЛ1ДОК ПОШКОДЖЕНЬ П1ДЗЕМНИХ ГАЗОПРОВОД1В
Наведено опис розроблено! установки та представлено результати експеримен-тальних дослщжень коефщента газопроникносп грунтсв, як застосовують для заси-пання газопроводiв. Показано, що точне визначення об'ему газу, втраченого iз тд-земного газопроводу, можливе тшьки на основi результат експериментальних дослщжень газопроникносп грунту у мющ витоку газу.
Ключов1 слова: газопроникнiсть грунту, експериментальне визначення, втрати газу, пошкодження газопроводу.
Assoc. prof. F.D. Matiko; assist. H.F. Matiko; stud. A.V. Fedoryshyn -
NU "L'vivs'kaPolitekhnika"
Determination of gas permeability of soils for calculation of gas losses as a result of damages of underground gas pipelines
This article contains the description of the developed plant and the results of experimental investigation of coefficient of gas permeability of soils which are applied for backfilling of pipeline ditch. It is rotined that exact determination of volume of gas, lost from an underground gas pipeline, is possible only on the basis of results of experimental researches of gas-penetrability of soil in the place of gas source.
Keywords: gas permeability of soil, experimental investigation, gas losses, pipeline damages.
Постановка проблеми. Велика частина газорозподшьних мереж в Ук-ра1ш збудована is стальних газопровод1в, як за неналежного виконання 1золяци i 1х тдземного прокладання швидко кородують, що призводить до виникнення втрат газу в газорозподшьних оргашзащях. У чинних нормативних документах не передбачено методики визначення втрат внаслщок пошкоджень газопрово-
50
Збiрник науково-техшчних праць
