Научная статья на тему 'СИНФДАН ТАШҚАРИ ИШЛАРНИ ТАШКИЛ ЭТИШ: УСУЛ ВА ШАКЛЛАР'

СИНФДАН ТАШҚАРИ ИШЛАРНИ ТАШКИЛ ЭТИШ: УСУЛ ВА ШАКЛЛАР Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

4379
477
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
синфдан ташқари ишлар / ташкилотчи / ўқувчилар / тарбиявий фаолият / тарбиячи / extracurricular activities / organizer / students / educational activities / educator

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — У. Ходжамқулов, Н. Пердешова

Ушбу мақолада синфдан ташқари тарбиявий ишларни ташкил қилиш, синфдан ташқари ишларнинг ташкилотчиси вазифалари, синфдан ташқари олиб бориладиган тарбиявий ишларда иш усуллари, синфдан ташқари ишлар ўз мазмунига кўра хилма – хиллиги ва тўгарак машғулотлари ҳақида сўз боради

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — У. Ходжамқулов, Н. Пердешова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ORGANIZATION OF EXTRACURRICULAR ACTIVITIES: METHODS AND FORMS

This article deals with the organization of extracurricular activities, the role of the organizer of extracurricular activities, methods of work in extracurricular activities, the diversity and content of extracurricular activities

Текст научной работы на тему «СИНФДАН ТАШҚАРИ ИШЛАРНИ ТАШКИЛ ЭТИШ: УСУЛ ВА ШАКЛЛАР»

СИНФДАН ТАШЦАРИ ИШЛАРНИ ТАШКИЛ ЭТИШ: УСУЛ ВА

ШАКЛЛАР

У. Ходжамкулов

Чирчик давлат педагогика институти

Н. Пердешова

Чирчик давлат педагогика институти

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада синфдан ташкари тарбиявий ишларни ташкил килиш, синфдан ташкари ишларнинг ташкилотчиси вазифалари, синфдан ташкари олиб бориладиган тарбиявий ишларда иш усуллари, синфдан ташкари ишлар уз мазмунига кура хилма - хиллиги ва тугарак машгулотлари хдкида суз боради.

Калит сузлар: синфдан ташкари ишлар, ташкилотчи, укувчилар, тарбиявий фаолият, тарбиячи.

ORGANIZATION OF EXTRACURRICULAR ACTIVITIES: METHODS

AND FORMS

U. Khodjamkulov

Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent region

N. Perdeshova

Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent region

ABSTRACT

This article deals with the organization of extracurricular activities, the role of the organizer of extracurricular activities, methods of work in extracurricular activities, the diversity and content of extracurricular activities.

Keywords: extracurricular activities, organizer, students, educational activities, educator.

КИРИШ

Синфдан ташкари ишлар - умумий урта таълим мактаби укув тарбиявий ишининг таркибий кисми, укувчиларнинг буш вактини ташкил этиш

шаклларидан бири. Синфдан ташкари ишлар укувчиларни баркамол шахс сифатида шакллантириш ва уларни хаётга тайёрлащда кенг имкониятлар яратади. Синфдан ташкари ишларга укувчилар билан утказиладиган ва уларга тарбия хамда билим беришга каратилган турли хил машгулотлар тизими киради. Мазкур жараённинг тугри ва окилона ташкил этилиши укувчиларнинг фанларни пухта узлаштиришларига, уз устида ишлашларига, маънан ва жисмонан баркамол булиб вояга етишларига хизмат килади.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Синфдан ташкари ишларни ташкил килишнинг назарий асослари, амалий жихатлари, унинг усул ва шакллари махаллий олимлар Ш.Мардонов, А.Халиков, А.Садикова, Ф.Ибрагимова, Н.Артикова, Ж.Абдусаматов, Р.Шерматов, О.Норбадалов, Э.Нокувватовлар томонидан урганилган. Мазкур тадкикотчилар синфдан ташкари ишларни ташкил килиш килишнинг назарий ва амалий жихатларини ёритишда муайян фан нуктаи назаридан ёндашган. Аммо уларда таълим боскичларида, хусусан, бошлангич таълимда ушбу масаланинг амалиётга жорий этилиши етарли даражада ёритилмаган.

Маколамизда илмий тадкикотнинг тахлил, тавсиф, кузатиш, солиштириш каби методлардан фойдаланилди.

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Синфдан ташкари ташкил килинган ишлар укувчилар хаётидаги тарбиявий фаолиятни тулдиради. Уларнинг дунёкараши тугри шаклланишига ва ахлокий камол топишига кумаклашади. Назарий билимларни амалиёт, ишлаб чикариш билан богланишига замин яратади.

Синфдан ташкари тарбиявий ишларни куйидагича ташкил килиш максадга мувофик:

• Турли тадбирлар (ролли уйинлар), касб танлаш ишлари(касблар руйхатини тузиб чикиш, касб хакида бурчак ташкил килиш, мехнат фахрийлари билан учрашувлар, укувчиларга анкеталар таркатиш, жавобларни тахлил килиш, кизикишлар харитасини тулдириш, касб хакида иншо ёздириш, укувчиларнинг техник ижодиёти кургазмасини ташкил килиш)

• Синфдан ташкари укишни ташкил килиш (фан укитувчилари билан биргаликда адабиётлар руйхатини тузиб чикиш, укилган асарлар юзасидан давра сухбати уюштириш, синфда адабий - бадиий кургазма ташкил килиш, мактаб ахборот ресурс маркази билан узвий алока боглаш ва хоказолар).

Синфдан ташкари укишни хам ташкил килиш билан укувчиларда адабиётга мехр уйготиш мумкин. Махмуд ^ошгарий "Девони лугати-турк"асарида "Илмли, ацлли одамларга яхшилик цилиб, сузларини тингла, илмларини, уунарларини урганиб амалга ошир"дея таъкидлайди.

Синфдан ташкари ишларнинг ташкилий вазифаларига куйидагилар киради:

1. Дарсдан ташкари тарбиявий ишларни режалаштириш ва амалга оширишни назорат килиш.

2. Укувчиларнинг синфдан ва мактабдан ташкари куп киррали ишларини мактаб етакчиси, синф фаоллари ёрдамида йулга куйиш.

3. Синфдан ташкари ишлар йуналишига бевосита рахбарлик килган холда укитувчилар, синф рахбарлари, ота - оналари, синф фаолларига услубий ёрдам курсатиш.

4. Умуммактаб ва мактаблараро утказиладиган энг мухим тарбиявий тадбирларда катнашиш.

5. Укувчиларнинг буш вактларини ташкил килишда тарбия ва маданият муассасалари хамда жамоатчилик кучидан кенг фойдаланиш.

Синфдан ташкари олиб бориладиган тарбиявий ишларда куйидаги иш усулларидан фойдаланиш тавсия этилади:

а) Огзаки иш усуллари: мажлислар, маърузалар, китобхонлар конференциялари, газета ва журналлар.

б) Кургазмали иш усуллари: мактаб музейлари, мехнат кахрамонлари хонаси, янги китоблар кургазмалари ва совриндорлар билан учрашувлар.

в) Амалий иш олиб бориш усуллари: сайёхатлар, олимпиадалар, шанбаликлар ва тугараклар.

Укувчиларни кадриятларимиз, урф-одат ва анъаналаримиз асосида тарбиялаш хар бир укитувчининг вазифаси булиб, синфдан ташкари ишлар уз мазмунига кура хилма-хилдир. Уларни шартли равишда уч хил шаклга булиш мумкин:

1. Оммавий шакллар: эрталиклар, мактаб кечалари, болалар байрамлари, куриклар, кувноклар ва топкирлар клуби, сайрлар, синф ва мактаб музейи.

2. Синфдан ташкари индивидуал шакллар: энг яхши китобларни таргиб этиш, усимликлар устириш, сабзавотлар етиштириш.

3. Тугарак шакллари: мактабдаги хар бир тугарак узининг доимий иш кунлари ва соатларига эга булиши лозим.

Тугарак машгулотларига нисбатан жиддий муносабатни шакллантириш, машгулотларга кечикмасдан келиш, тугарак топширикларини бажариб келиш, тугаракнинг моддий бойликларини эхтиёт килишни укувчиларга сингдирмок лозимдир. Синфдан ташкари иларни тула камраб олган тугараклар бир неча хилда булиши мумкин: фан тугараклари, моуир цуллар. дурадгорлик, спорт мусобацалари ва бадиий уаваскорлик.

Синфдан ташкари ишларни ташкил этиш ва утказишда тарбиячининг энг мухим вазифаси укувчиларни укув вазифаларини хал этишга ургатишдан иборатдир. Бунинг учун харакат усулларини тугри танлашдан, уз хатти -харакатларига рахбарлик фаолиятини назорат килишдан, мустакил иш куникмаларини бошка мухим хаётий вазиятларга утказишдан келиб чикишдан иборат эканлигини назарда тутиш лозим.

ХУЛОСА

Умуман, синфдан ва мактабдан ташкари ташкил килинган ишлар укувчилар хаётидаги тарбиявий фаолиятни тулдиради. Уларнинг дунёкараши тугри шаклланишига ва ахлокий камол топишига кумаклашади. Жадидчилик намоёндаларидан бири А.Авлоний айтганларидек: "Назарий билимларни амалиёт ишлаб чикариш билан богланишга замин яратади, укувчиларга бирор максадга каратилган педагогик таъсир вактини узайтиради, укувчиларда фаолликни, ташкилотчиликни тарбиялайди"

REFERENCES

1. А.Ж.Жураев. «Тарбиявий дарсларни утиш». Т., «Укитувчи» 1994 йил.

2. Р.Мавлонова, Б.Нормуродова "Тарбиявий ишлар методикаси" Укув кулланма. Т., 2010 йил.

3. Р.Мавлонова, О.Тураева, К.Холикбердиев. «Педагогика»Т., «Укитувчи» 2002 йил.

4. http://qomus.info

5. Khodjamkulov, U. (2020). Necessity and Conditions for Forming a Cluster of Pedagogical Education (on the Example of the Education System of Uzbekistan). European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 8(4), 133-137.

6. Mukhamedov, G., Mukhamedov, U., Shofkorov, A., & Makhmudov, K. (2020). Pedagogical Education Cluster: Content and Form. Theoretical & Applied Science, 01(81), 250-257. https://doi.org/10.15863/TAS.2020.01.81.46

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.