SIFAT, TA’LIM SIFATI, TA’LIM SIFATINI BOSHQARISH TUSHUNCHALARINING ILMIY-PEDAGOGIK TALQINI Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

Original peper

SIFAT, TA'LIM SIFATI, TA'LIM SIFATINI BOSHQARISH TUSHUNCHALARINING ILMIY-PEDAGOGIK TALQINI

© Y.Turganov1B, A.Qo'shmurodov2^

2Jizzax davlat pedagogika universiteti, Jizzax, O'zbekiston

Annotatsiya

KIRISH: ta'lim sifati, ta'lim sifati va ta'limni boshqarish sifati tushunchalari ta'lim tadqiqotlari va amaliyoti sohasida hal qiluvchi ahamiyatga ega. Ushbu tushunchalar ko'pincha turli ta'lim kontekstlarida turlicha talqin qilinadi va amalga oshiriladi, bu siyosat qarorlari, o'qitish amaliyoti va talabalar natijalariga ta'sir qiladi.

MAQSAD: ushbu tadqiqotning maqsadi sifat, ta'lim sifati va ta'limni boshqarish sifati tushunchalarining ilmiy-pedagogik talqinlarini yoritishdir.

MATERIALLAR VA METODLAR: tadqiqotda ta'lim sifati va sifatini boshqarish bilan bog'liq ilmiy maqolalar, ta'lim siyosati hujjatlari va nazariy asoslarni tahlil qiluvchi adabiyotlarni ko'rib chiqish metodologiyasi qo'llaniladi.

MUHOKAMA VA NATIJALAR: muhokama sifat, ta'lim sifati va ta'limni boshqarish sifati tushunchalarini batafsil izohlab beradi. Sifat samaradorlik, samaradorlik, tenglik va qoniqish kabi turli jihatlarni o'z ichiga olgan ko'p o'lchovli tuzilma sifatida kontseptsiyalangan.

XULOSA: tadqiqot shuni ko'rsatadiki, sifat, ta'lim sifati va ta'limni boshqarish sifati tushunchalarini aniq va har tomonlama tushunish ta'limda mukammallikni rivojlantirish uchun zarurdir. Ta'limda sifatni samarali boshqarish sifatning turli o'lchovlarini ko'rib chiqadigan va barcha manfaatdor tomonlarni qamrab oluvchi kompleks yondashuvni talab qiladi.

Kalit so'zlar. Sifat, ta'lim sifatini boshqarish, monitoring, standart, mezonlar, o'quv natijasi

Iqtibos uchun: Turganov Y., Qo'shmurodov A. Sifat, ta'lim sifati, ta'lim sifatini boshqarish tushunchalarining ilmiy-pedagogik talqini. // Inter education & global study. 2024. №4(2). B. 259-266.

НАУЧНО-ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ ИНТЕРПРЕТАЦИЯ ПОНЯТИЙ КАЧЕСТВО, КАЧЕСТВО ОБРАЗОВАНИЯ, КАЧЕСТВО УПРАВЛЕНИЯ ОБРАЗОВАНИЕМ

© Ё.Турганов1^ , А.Кушмуродов2и_

12Джизакский государственный педагогический университет, Джизак, Узбекистан

Аннотация

ВВЕДЕНИЕ: нерешение проблем психического здоровья в подростковом возрасте имеет долгосрочные последствия, которые невозможно исправить во

© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 4 (2)

взрослом возрасте, такие процессы негативно влияют как на физическое, так и на психическое здоровье подростка и ограничивают возможности для жизни во взрослой жизни.

ЦЕЛЬ: эти шаги помогают организовать процесс понимания и поддержки учащихся с психическими расстройствами в их самосовершенствовании. Для того чтобы добиться успеха в борьбе с психическими расстройствами, необходимы отношения со студентами, адаптивные и прогрессивные стратегии, а также эффективная поддержка.

МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: эти материалы и методы имеют решающее значение для успеха и поддержки учащихся с психическими расстройствами. Цифровые технологии также открывают возможности помочь людям справиться с психическими расстройствами, например, онлайн-информация, терапевтические программы и опыт.

ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: при работе с психическими расстройствами обсуждение и результаты необходимы для развития у учащихся самопонимания, усвоения информации, решения проблем и изменений. Этот процесс имеет большое значение для поддержки личностного развития учащихся и их самих.

ЗАКЛЮЧЕНИЕ: подростки с проблемами психического здоровья особенно уязвимы перед социальной изоляцией, дискриминацией, стигмой (которая ограничивает их готовность обращаться за помощью), трудностями школьной программы, рискованным поведением, физическое здоровье и права могут быть нарушены.

Ключевые слова: Качество, управление качеством обучения, мониторинг, стандарт, критерии, результат обучения

Для цитаты: Турганов Ю., Кошмуродов А. Научно-педагогическая интерпретация понятий качества, качество образования, управление качеством образования. // Inter education & global study. 2024. №4(2). C. 259-266.

SCIENTIFIC-PEDAGOGICAL INTERPRETATION OF THE CONCEPTS OF QUALITY, QUALITY OF EDUCATION, QUALITY OF EDUCATION MANAGEMENT_

© Y.Turganov1^, A.Kushmurodov2^_

12Jizzakh State Pedagogical University, Jizzakh, Uzbekistan

Annotation

INTRODUCTION: the concepts of quality of education, quality of education and quality of educational management are crucial in the field of educational research and practice. These concepts are often interpreted and implemented differently in different educational contexts, influencing policy decisions, teaching practices, and student outcomes.

© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 4 (2)

AIM: the purpose of this study is to shed light on the scientific and pedagogical interpretations of the concepts of quality, quality of education and quality of educational management.

MATERIALS AND METHODS: the research uses a literature review methodology that analyzes scientific articles, educational policy documents and theoretical frameworks related to educational quality and quality management.

DISCUSSION AND RESULTS: the discussion elaborates the concepts of quality, quality of education and quality of educational management. Quality is conceptualized as a multidimensional construct that includes various aspects such as efficiency, effectiveness, equity, and satisfaction.

CONCLUSION: the research shows that a clear and comprehensive understanding of the concepts of quality, quality of education and quality of educational management is essential for the development of excellence in education. Effective quality management in education requires an integrated approach that addresses the various dimensions of quality and involves all stakeholders.

Key words: quality, learning quality management, monitoring, standard, criteria, learning outcome

For citation: Turganov Y. Koshmurodov A. (2024) 'Scientific-pedagogical interpretation of the concepts of quality, quality of education, quality of education management', Inter education & global study, (4(2)), pp. 259-266. (In Uzbek).

Xalq ta'limi tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasida «pedagogika, didaktika, amaliy pedagogik psixologiya, metodika kabi fanlarga alohida e'tibor qaratgan holda, o'quv materiallarini va pedagogik baholashni ishlab chiqish orqali pedagog kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirish»[1] kabi vazifalar belgilangan. Bu esa pedagogika oliy ta'lim muassasalarida ta'lim sifatini boshqarish tizimini, uning amaliy komponentlariga TQM (Total Quality Management) konsepsiyasi tamoyillarini qo'llashga oid ilmiy-uslubiy ta'minotini takomillashtirishni taqozo etadi.

Oliy ta'lim muassasalarida zamonaviy xalqaro talablar darajasida sifatli mutaxassislar tayyorlash ularda ta'lim sifatini boshqarish tizimini qayta tashkil etish, sifatli ta'lim xizmatlari ko'rsatish borasida motivatsiyasini kuchaytirish, boshqaruvning strategik rejalashtirishga asoslangan yangi tamoyillarini hamda yalpi sifat boshqaruvi tizimini joriy etish vazifalarini amalga oshirishni nazarda tutadi. Sifat tushunchasi yangi mazmun kashf etib, sifatga oid boshqaruv global xarakter kasb etib bormoqda.

Ushbu sharoitlarda sifat kategoriyasi evolyutsiyasi, uning invariantlik xususiyati, ko'p o'lchovli va ko'p aspektli mazmuni borasida ilmiy fikr-mulohazalarga qisqacha to'xtalib o'tamiz.

Sifat falsafiy kategoriya sifatida dastlab qadimgi grek faylasufi Aristotel (eramizdan oldingi 384-322 yillar) tomonidan talqin etilgan. Uning fikricha, sifat bu na faqat xaridor ko'z o'ngida paydo bo'ladigan, balki borliqda o'z-o'zidan mavjud narsalarni anglatadi.

XIX asrda nemis faylasufi Gegel tomonidan sifatga quyidagicha ta'rif berilgan: «Sifat bu birinchi navbatda borliq bilan aynan bir xil ma'lumlikdir, shuning uchun nimadir o'z sifatini yo'qotsa, u o'z borlig'ini yo'qotadi» [6, b. 216].

© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 4 (2)

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

Boshqacha aytganda, obyekt faqat sifat tufayli o'z individual mazmuniga ega bo'lib, barqarorlik va ma'lumlilik kashf etadi. Shunday qilib, falsafa fanida «sifat» xususiyat kategoriyasi orqali ochib beriladi.

Iqtisodiyot va ishlab chiqarish boshqaruvidagi sifatning amaliy talqini avvlambor mahsulot hamda xizmatlardan foydalanish bilan bog'liq bo'lib, boshqaruv obyekti sifatida mahsulot va xizmatlar sifati tushuniladi. Cifatning falsafiy va amaliy talqinlari bir - biriga zid bo'lmasada, uning qadriyatli aspekti bo'yicha farq qiladi. «Sifat» falsafiy kategoriya sifatida sifatni baholash borasida neytral tushunchadir. Iqtisodga oid amaliy tadqiqotlarda sifat talqini baholash xususiyatiga ega: sifatli yoki sifatsiz, ma'lum mezonlar va standartlarga mos yoki mos emas va h.k. [2]. Sifat kategoriyasining zamonaviy talqini U.Deming, V.Shuxart, K.Isikava, Dj.Djuran, A.Feygenbaum, Dj.Xarrington, F.Teylor kabi xorijiy olimlarning ilmiy ishlari asosida shakllangan [8; 9; 7; 5; 6;].

Sifatni boshqarish nazariyasini rivojlantirishga amerikalik olimlar Shuxart Uolter (Walter Andrew Shewhart 1891-1967 va Deming Uilyam Evards (William Edwards Deming 1900 — 1993) katta hissa qo'shishgan bo'lib, mashhur uzluksiz jarayonlarni yaxshilash «Shuxart - Deming Sikli» (PDCA) sikliga asos solishgan (1.1- rasm).

PDCA - rejalashtirish (Plan), amalga oshirish (Do), tekshirish (Check), ta'sir qilish (Act), turli sohalarda tizimli asosda qo'llash natijasida ushbu soha doirasida faoliyat samaradorligini oshirish imkonini beradi (1.2-rasm).

1.1-rasm. Shuxart-Deming sikli(PDCA). 1.2 -rasm. Doimiy yaxshilash.

1950 yillarda E.Demingning doimiy yaxshilash tizimi Yaponiyada Kaydzen tizimini yaratishga olib keldi (1.2-rasm).

Kaydzen, kaydzen (yap. kaydzen. Kaizen - bu ishlab chiqarish

jarayonlarini, ishlanmalarni, yordamchi biznes-jarayonlarni va boshqaruvni, shuningdek, hayotning barcha jabhalarini to'xtovsiz takomillashtirib borishga yo'naltirilgan yapon falsafasi yoki amaliyotidir.

Kaydzenning maqsadi — yo'qotishlarsiz ishlab chiqarish. Shunday qilib, sifat menejmenti quyidagilarni o'zida namoyon etadi:

• barcha manfaatdor tomonlarning ehtiyojlarini qondirishga yo'naltirilganlikni;

• qaror qabul qilishning vositalari va usullarini;

• faoliyatning samaraliligini kafolatlovchi usullarni;

Вакт

Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

mehnat jarayoni ishtirokchilari sa'y-harakatlarini qo'yilgan maqsadlar sari safarbar qilishni ta'minlaydi.

Tadqiqotchilarning fikriga ko'ra pedagogika tarixida «ta'lim sifati» tushunchasi XX asrda paydo bo'lgan. M.M.Potashnikning ta'kidlashicha, 1993 yilda chop etilgan Rossiya pedagogika ensiklopediyasida ushbu tushunchaga hech qanday izoh berilmagan. Ta'lim sifati muammolari bilan shug'ullangan mashhur tadqiqotchilardan biri A.G.Bermus «ta'lim sifati» tushunchasi mazmunining ko'p o'lchovli va ko'p ma'noliligini ta'kidlab, u o'zida nafaqat ta'limga nisbatan normativ-huquqiy talablarni hamda tarixiy-madaniy an'analarni, balki ta'lim tizimlarini yaratishning nazariy-metodologik tamoyillarini qamrab olishini ta'kidlab o'tadi.

Ushbu tushunchaning ko'p aspektliligi Ye.Bondarevskaya, A.Subetto, M.Potashnik, A.Mayorov va boshqalar tomonidan ham qayd etilgan. Masalan, ulardan biri M.Potashnik ta'lim sifatini maqsad va natija o'rtasidagi o'zaro munosabat sifatida talqin etsa, S.Shishov, V.Kalney kabi olimlar ta'lim jarayoni ishtirokchilarining ehtiyoj va maqsadlarining qondirilish darajasi deb tushunadilar.

A.Moiseyev, O.Moiseyevalar uchun ta'lim sifati ta'lim natijalarining talabalar, ularning ota-onalari va jamiyat ehtiyojlariga mosligi xarakterlidir [1].

V.Panasyuk ta'lim sifatining turlarini quyidagicha ta'riflaydi: absolyut va nisbiy; ichki va tashqi tizimli-ijtimoiy sifat; sarf-xarajatlar va resurslarga nisbatan sifat; potensial va real sifat; jarayonlar, faoliyat turlari, natijalar, boshqaruv sifati; pedagogik tizimning turli darajalarida sifat; uning dinamikasi sifati.

Xarvey va Grinlarning ta'kidlashlaricha, muammo «bitta narsaning turlicha ko'rinishlarida emas, balki bir xil nomga ega bo'lgan, lekin turli-tuman narsalarning turli ko'rinishlarda»ligidan iborat. Ular «sifat»ning mavhum tushunchasini ochishga va uning turlicha jihatlariga diqqatni qaratishga intilganlar.

© intereduglobalstudy.com

2024, ISSUE 4 (2)

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

ta'limda sifat tizimiga beshta yondashuvlarni ko'rib chiqishadi. Ular uchun sifat-bu «chiqish»da ijobiy natijalarga yo'naltirilgan maxsus jarayon; ta'lim jarayoni doirasida takomillashtirish; maqsadlarning iste'molchilar talablari va kutishlariga mosligi; kapital qo'yilmalar natijasi; talabalar yoki yangi bilimlarni rivojlantirish uchun taqdim etilayotgan imkoniyatlarning takomillashtirish borasidagi o'zgarishlarga moslashishi.

Ta'lim sifati avvalo, davlat ta'lim standartlarining bajarilish sifatiga, jamiyat va iste'molchilar tomonidan qo'yilgan talablarga, OTM maqsadlari, me'yorlari, yaratilgan shart-sharoitlar, ta'lim jarayoni va yakuniy natijalar sifatiga bog'liq.

Ta'limda sifatni boshqarish tizimi quyidagi tamoyillarga asoslanadi:

• ta'limga bo'lgan talablarni ilmiy-texnik taraqqiyot yutuqlari va xalqaro standartlarni hisobga olgan holda anglash;

• iste'molchiga mo'ljal olish, mehnat bozoridagi keskin raqobat boshqarish tizimidan safarbarlik va dinamiklikni talab etadi;

• monitoring natijalarini hisobga olgan holda o'quv jarayonini doimiy takomilashtirib borish.

Ta'lim sifati ta'lim jarayoni natijadorligi va ahvoli, uning jamiyat va davlat talablariga mosligini belgilovchi, shaxsning fuqarolik, maishiy va kasbiy kompetensiyalarini shakllantiruvchi va rivojlantiruvchi ijtimoiy integral kategoriya sifatida talqin etiladi.

Respublikamizda mustaqillik yillarida yaratilgan va bugungi kunda yangi bosqichda rivojlantirilayotgan ta'lim modeli davlat, jamiyat va shaxs talablariga mos ta'lim sifatini ta'minlashga qaratilgan bo'lib, shaxsga yo'naltirilgan va kompetensiyaviy yondashuvlar asosida amalga oshirilmoqda.

Yuqoridagilardan kelib chiqib, biz «Ta'lim sifati» tushunchasini davlat ta'lim standartlari va davlat talablarida belgilab qo'yilgan natijalarga erishishni ta'minlaydigan ta'lim jarayoni, yaratilgan shart-sharoitlar hamda ta'lim oluvchilar tayyorgarligining yuqori darajasi sifatida ta'riflashni ilgari suramiz.

Shunday qilib, ilmiy-pedagogik adabiyotlar tahlili natijasida ta'lim sifatini boshqarish tushunchasi mohiyati aniqlashtirildi. Ta'lim sifatini boshqarish - bu avvalambor ta'lim sifatiga ta'sir etuvchi omillarni aniqlash va ularga maqsadli ta'sir etish jarayonidir. Zamonaviy ilmiy-pedagogik adabiyotlarda boshqaruv tushunchasi faoliyat sifatida (V.Lazarev, M.Potashnik), bir tizim yoki bir shaxsning boshqasiga yoki guruhga ta'siri sifatida (S.Vishnyakova), ta'lim jarayoni subyektlarining o'zaro hamkorligi sifatida (P.Tretyakov, T.Shamova) talqin etiladi.

M.Potashnikning fikricha, boshqaruv ta'lim jarayonining barcha subyektlarining aniq maqsadga yo'naltirilgan faoliyati bo'lib, ta'lim muassasasining optimal faoliyat olib borishi va albatta rivojlanishini ta'minlashga qaratilgandir [149]. Agar birinchi yondashuvda faoliyat jarayonida ta'lim jarayoni ishtirokchilarining subyektiv tajribasi doimiy ravishda o'zgarib turishi inobatga olinishi mavhum bo'lib qolsa, ikkinchi ta'rifda boshqaruvning subyekt-subyekt tabiati inobatga olinmagan.

S.Vishnyakova boshqaruvni ta'lim jarayoni subyektlari, hokimiyat organlarining insonlarga, o'quv, iqtisodiy va boshqa obyektlarga ularning hatti-harakatlarini yo'naltirish

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

hamda zarur natijalarga erishish maqsadida amalga oshiradigan aniq maqsadga yo'naltirilgan ongli ta'siri deb ta'riflaydi [46, b. 346].

Tadqiqotchilarning ta'kidlashicha, zamonaviy pedagogik boshqaruv konsepsiyasi «samaradorlik, professor-o'qituvchilar va pedagog xodimlar potensialidan unumli foydalanish, yangiliklarga tayyorgarlik kabi qadriyatlarga mo'ljallangan bo'lishi kerak».

Oliy ta'lim muassasalarini boshqarish zamonaviy ilm-fanning alohida sohasi bo'lib, rahbarning muayyan ish tajribasi, shuningdek, uning o'ziga xos tashkilotchilik qobiliyati, iqtidori hamda shaxsiy sifatlarga ega bo'lishini taqozo etadi.

Jamiyatning mavjud taraqqiyoti ta'lim muassasalari rahbarlarining kasbiy mahoratlarini oshirish zarurligini ko'rsatmoqda. Zero, rahbarlarning kasbiy mahoratlari ta'lim muassasalarida ijtimoiy talablarga muvofiq xamqorlikdagi faoliyatni tashkil etishda hal qiluvchi omil hisoblanadi.

Boshqarish har qanday jamiyatga, hayotning barcha sohalariga xos bo'lib, asosiy maqsad fuqarolarning moddiy va ma'naviy ehtiyojlarini tobora to'la qondirish uchun ishlab chiqarishni, barcha ijtimoiy munosabatlarni rivojlantirish va takomillashtirishdan iborat.

Ta'lim sifatini boshqarish tushunchasi ilmiy adabiyotlarda turlicha tavsiflarga ega. Masalan, bir guruh tadqiqotchilar ta'lim sifatini boshqarish tushunchasini ta'lim jarayoniga dixotomik, ya'ni ijobiy yoki salbiy tarzda ta'sir etuvchi boshqaruv faoliyati mahsuloti sifatida talqin etadilar. Boshqa bir tadqiqotlarda ushbu tushunchaga ta'lim jarayoni shart-sharoitlari sifatini, uning amalga oshirilishi va natijalarini loyihalash, qo'llab-quvvatlashni ta'minlash deb ta'rif beriladi. Uchinchi guruh manbalarda ta'lim sifatini boshqarish ta'lim jarayoni sifat ko'rsatkichlarini takomillashtirishga yo'naltirilgan ta'lim natijalari orqali izohlanadi.

Biz keltirilgan ta'riflarni tahlil etib, pedagogika oliy ta'lim muassasalarida ta'lim sifatini boshqarish tushunchasiga quyidagicha ta'rif beramiz: bu xalqaro standartlarga hamda davlat va jamiyat talablari, shaxs ehtiyojlariga mos ravishda yuqori malakali sifatli pedagog kadrlarni tayyorlash uchun zarur shart-sharoitlarni yaratishga yo'naltirilgan, rejalashtirilgan, kafolatlangan va texnologik ta'minlangan boshqaruvdir.

Ta'lim sifatini talqin etuvchi pedagogik tadqiqotlarda asosan ikki xil yondashuv o'z ifodasini topadi: falsafiy va boshqaruvga oid. Falsafiy yondashuvga ko'ra ta'lim sifati shaxsni o'qitish, tarbiyalash va rivojlantirish bo'yicha ta'limning xususiyatlari yig'indisi sifatida, ta'limning integral tavsifi sifatida talqin etiladi. Ikkinchi yondashuvga ko'ra, ta'lim sifati - maqsad va natija, ta'lim natijasining normativ darajaga mosligi, ta'lim xizmatlari iste'molchilarining ehtiyojlari qondirilish darajasidir.

Ilmiy-pedagogik adabiyotlarda ta'lim sifati asosan natija bilan belgilanishi ko'pchilik tadqiqotchilar tomonidan tanqid qilinib, natijalarning o'zi turli-tuman ekanligi qayd etiladi: sonli va sifatli natija, absolyut va nisbiy natija, obyektiv va subyektiv natija, haqiqiy va tasodifiy natija, ko'rinarli va yashirin natija, individual va jamoaviy natija, yagona va ommaviy natija, qisqa muddatli va uzoq muddatli natija va h.k.

Kvalitologik tamoyilga ko'ra ta'lim natijalari sifati to'g'ridan to'g'ri ta'lim jarayonining tashkiliy sifati va faoliyati sifatiga bog'liq. Ta'lim jarayoni sifati esa o'z navbatida yaratilgan sharoitlar sifati bilan aniqlanadi. Shuning uchun ta'lim natijalarini ta'lim

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

jarayonining sifati va yaratilgan shart-sharoitlar sifati bilan uzviy bog'liq holda baholash maqsadga muvofiqdir.

Xulosa qilib aytish mumkinki, ta'lim sifatini biz ta'lim jarayoni, oliy ta'lim muassasalarida sifatli ta'lim olish uchun yaratilgan shart-sharoitlar va natijalar sifati uchburchagi ko'rinishida talqin etamiz. Yuqoridagilarni umumlashtirish jarayonida ta'kidlash mumkinki, «sifat» - bu murakkab falsafiy, iqtisodiy, ijtimoiy va ayni paytda tizimli kategoriya bo'lib, standartlashtirish bilan dialektik bog'liqdir. Ta'lim sifati tushunchasi ta'lim jarayoni subyektlari nuqtayi nazaridan hamda ta'lim muassasasi o'zining nuqtayi nazaridan aniqlanishi mumkin.

ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES

1. Правила оценки участников конкурса на соискание премии Правительства Республики Казахстан «За достижения в области качества». - Астана, 2003.

2. Сластенин В.А., Исаев И.Ф., Мищенко А.И., Шиянов Е.Н. Педагогика. - М.: Школьная пресса, 2005 - 510 с.

3. TQM - XXI. Проблемы, опыт, перспективы. Под ред. В.Л.Рождественского и В.А.Качалова - М.:ИздАТ, 1997. Вып 1. - 192 с.

4. John W. Morgan. Lifelong Learning, Entrepreneurship and Social Development: The Role of Higher Education. EURASHE, Prague, 21-23 May 2009.

5. Kis V. Quality Assurance in Tertiary Education: Current Practices in OECD Countries and a Literature Review on Potential Effect, OECD, 2005.

6. Зимняя И. А. Ключевые компетенции новая парадигма результата образования. // Высшее образование сегодня. — 2005. — № 5. — С. 27-32.

7. ISO 9000:2000 Система менеджмента качества. Основные положениия и словарь.

8. ISO 9001:1994 Системы качества. Модель для обеспечения качества при проектировании, разработке, производстве, монтаже и обслуживании.

9. Конти Тито. Самооценка в организациях. М.: Стандарты и качество, 2000. - 328 с.

10. https://masterjournals.com/index.php/crjp/article/view/l558

11. https://sciencebring.com/index.php/ijasr/article/view/376

MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФOРМATSIЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]

H[Yodgor Turganov,o'qituvchi, Asqar Qo'shmurodov, o'qituvchi] [Ёдгор Турганов,

препадователь, Аскар Кошмуродов, препадователь], [Yodgor Turganov, teacher, Askar Koshmurodov, teacher]; manzil: 130100, O'zbekiston, Jizzax viloyati, Shahar: Jizzax, Sh.Rashidov ko'chasi, 4 [адрес: 130100, Узбекистан, Джизакская область, Город: Джизак, улица Ш.Рашидова, 4], [address: 130100, Uzbekistan, Jizzakh region, City: Jizzakh, Sh.Rashidov street, 4]; e-mail: turganovyodgor@gmail.com asqarqushmurodov@mail.ru