4Tashkent Institute of Economics and Pedagogy Science, education, innovation: modern tasks and prospects
Ташкентский институт экономики и педагогики Наука, образование, инновации: современные задачи и перспективы ^oshkentjqtisodiyot^a^edagogikajnstituti^^^^^^^
SHAXSLARARO MUNOSABATLARDA SUN'IY INTELLEKT TA'SIRI
X. M. Kdirbayeva
Toshkent iqtisodiyot va pedagogika instituti Pedagogika fakulteti o'qituvchisi, p.f.f.d.(PhD), O'zbekiston [email protected]
Ushbu tadqiqotning dolzarbligi shundaki, neyron tarmoqlar bizning hayotimizga aloqa jarayonining ishtirokchisi sifatida faol kirgan. Sun'iy intellektning paydo bo'lishi bilan barcha yoshdagi odamlar aqlli (SMART) qurilmalardan nafaqat har qanday vazifani bajaruvchisi, balki muloqotda suhbatdosh yoki vositachi sifatida ham ko'proq foydalanmoqda. Aqlli texnologiyalar materialni tushuntirish jarayonini sezilarli darajada soddalashtirdi va odamlar o'rtasidagi shaxslararo aloqani kamaytirdi.
Sun'iy intellekt - inson ongining tilni tushunish, muloqot qilish, fikr yuritish, o'rganish, muammolarni hal qilish, harakat qilish, xulosa chiqarish kabi muhim qobiliyatlariga ega bo'lgan aqlli tizimlarning xususiyatlari [1, b. 53]. Sun'iy intellektning asosiy xususiyati uning inson miyasiga o'xshash algoritm yordamida muammolarni hal qilish qobiliyatidir [6, b. 27].
Sun'iy intellektning asosiy maqsadi odamni tushunishni o'rganish va olingan ma'lumotlarni tahlil qilish, uni boshqa odamlarning natijalari bilan solishtirish va naqshlarni aniqlash, so'ngra fikr-mulohazalarni qabul qilish va uning natijalari asosida o'rganish asosida turli xil maslahatlar berishdir. Sun'iy intellektdagi ishlanmalar katta ma'lumotlarni tahlil qilish, bashorat qiluvchi mode llar va boshqa modellarni yaratish uchun ham qo'llaniladi.
Sotsiologik ma'lumotlarga ko'ra, VTsIOMning sun'iy intellekt texnologiyasi bo'yicha tadqiqotlari u yoki bu darajada rossiyaliklarning 87% ga ma'lum va taxminan 55% ishonch.
Ishonch uchun 3 ta asosiy sabablar:
1. Insonlar uchun xavfli ish turlarini suniy intellekt texnologiyalariga o'tkazish qobiliyati (ishonchlilar orasida 35%).
2. Sun'iy intellektning ob'ektivligi (ishonchlilar orasida 34 foiz)
3. Inson hayotini soddalashtirish (ishonganlar orasida 32%).
Shunisi e'tiborga loyiqki, ishonchning maksimal darajasi 18-24 yoshli yoshlar guruhida (75%) qayd etilgan [5, b. 6]. Bu ko'rsatkich erkaklar (60%) va moliyaviy ta'minlangan fuqarolar (65%) orasida ham yuqori. Bu ko'rsatkich erkaklar (60%) va moliyaviy ta'minlangan fuqarolar (65%) orasida ham yuqori.
Aloqa jarayoni nuqtayi nazaridan bizni 5 ta asosiy sun'iy intellekt texnologiyalari qiziqtiradi:
277
^_May 3, 2024
International Scientific and Practical Conference
Tashkent Institute of Economics and Pedagogy Science, education, innovation: modern tasks and prospects
Ташкентский институт экономики и педагогики Наука, образование, инновации: современные задачи и перспективы ^oshkentjqisGdiyGt^a^edagGgikajn^
Maqsadli auditoriyaning ongini o'zgartirish uchun sun'iy intellekt matnlarini yaratish.
Bir tomondan, sun'iy intellekt kuchli reklama matnini yaratish orqali kichik biznesga sezilarli darajada yordam berishi mumkin, bu kopirayterlar yoki SSM menejerlarining xarajatlarini sezilarli darajada kamaytiradi, ammo bu texnologiyaning salbiy tomoni ham mavjud [4, b.11].
Yangi dunyoda - soxta va axborot shovqinlari dunyosida matn yaratish texnologiyasi Internet foydalanuvchilarini onlayn dezinformatsiya qilish uchun ishlatiladi. Ushbu texnologiya raqobatdosh kompaniyaning mahsulotlari uchun yomon sharhlarni yaratish uchun qo'llanila boshlandi, bu esa mahsulotning qidiruv satridagi o'rnini o'zgartiradi.
Saylovlarga putur yetkazish yoki raqobatchilar haqida noto'g'ri ma'lumot tarqatish uchun noto'g'ri "soxta" postlar yaratish uchun aqlli matn generatorlaridan foydalanish xavfi haqida ham ko'proq tashvish bor.
Pavel Durov ta'kidlaganidek: "Eng xavfli zahar - bu ma'lumot" va Internet foydalanuvchisi suhbatdoshini "zaharlamaslik" uchun jamoatchilikka qaysi ma'lumotni tarqatayotganini diqqat bilan kuzatib borishi kerak.
Yaratish «Deepfake»
Deepfake - "chuqur o'rganish" so'zlarining birikmasi (англ. deep learning) va "soxta" (англ. fake), sun'iy aqlga asoslangan tasvir va tovush sintezi texnikasi s'niy intellekt hisoblanadi. Dastlab texnologiya o'yin-kulgi uchun ishlatilgan. Biroq, bugungi kunda turli sohalarda deepfake-dan zararli foydalanish soni ortib bormoqda [7, b. 12].
Firibgarlar tez-tez jabrlanuvchidan pul undirish uchun texnologiyadan foydalanadilar, ko'plab taniqli shaxslar bu texnologiyadan aniq videolarda foydalanishdan jabr ko'rdilar va siyosiy sohada soxta dunyo rahbarlari paydo bo'ldi.
Ushbu sohadagi mutaxassislarning ta'kidlashicha, soxta narsalar ommaviy axborot vositalari va global siyosatni manipulyatsiya qilish uchun etarlicha real bo'lishi mumkin va bu texnologiyani global miqyosda potentsial xavfli qurolga aylantiradi.
"Soxta odamlar" texnologiyalari va tasvirlarni maqsadli ravishda o'zgartirish. NVIDIA odamlarning tasvirlarini yaratish uchun o'rgatilgan tarmoq dasturini (GAN) ishlab chiqmoqda.
Texnologiya neyron tarmog'i ko'plab kichik detallarni taniydi va qo'llaydi. U etnik, yosh, madaniy va hissiy xususiyatlarni hisobga olgan holda minglab yuzlarni chiza oladi. Maqsadli o'zgartirish texnologiyasi shunga o'xshash printsip asosida ishlaydi, lekin "soxta odam" ni yaratishga emas, balki mavjud fotosuratga o'zgartirishlar kiritishga qaratilgan.
Ushbu texnologiya o'yin sanoatida personajlarni yaratish xarajatlarini kamaytirish uchun foydalidir, ammo foydalanishning ko'plab salbiy xavfi mavjud.
Hissiyot tahlili.
May 3, 2024
https://tipi.uz/ International Scientific and Practical Conference
278
Tashkent Institute of Economics and Pedagogy Ташкентский институт экономики и педагогики ^oshkentjqtisGdiyot^a^edagGgikajnstitut^^^^
Science, education, innovation: modern tasks and prospects Наука, образование, инновации: современные задачи и перспективы ^^jmfn^Oljm-tarbiya^nnovatà
Bu matnlardagi lug'atning emotsional ma'nosini aniqlashga qaratilgan hisoblash tilshunosligidagi kontent tahlilining sinfidir.
Dastur keng ko'lamli ma'lumotlar to'plash, mashinani o'rganish va turli hodisalarni bashorat qilish uchun bashoratli tahlillar asosida ijtimoiy tartibsizliklar, saylov natijalari, noroziliklarni bashorat qilish imkonini beradi. Taxmin qilish mumkinki, kelajakda dastur sotsiologlar, davlat amaldorlari va marketologlar tomonidan to'g'ri kasbiy qarorlar qabul qilish, ilmiy tadqiqotlar va strategiyalarni ishlab chiqish uchun faol foydalaniladi.
Noverbal (so'zsiz) imo-ishoralarni aniqlash texnologiyasi
Ayni paytda texnologiya faol ishlab chiqilmoqda, mashinani o'rganishga asoslangan sun'iy intellekt imo-ishoralarni tanib olish va ularni eshitish qobiliyatiga ega bo'lganlarga onlayn muloqotda yordam berishga qodir.
"Skolkov" fondi ko'magida Sensor-Tech kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan "Charli" nutqini o'zgartirish texnologiyasi karlar uchun masofaviy aloqa funksiyasini ishlab chiqiladi.
Ushbu texnologiya eshitish muammolari bo'lgan talabalarga universitetdagi o'qituvchining nutqlarini tushunish va turli konferentsiyalarda onlayn tarzda qatnashish imkonini beradi.
Tahlil qilingan ma'lumotlarga asoslanib, men odamlar va sun'iy intellekt o'rtasidagi aloqaning uchta asosiy modelini aniqladim va ishlab chiqdim:
Tsiklik model
Tsiklik model bu - shaxslararo muloqot modeli bo'lib, unda axborotni uzatish yoki o'zgartirishda vositachi sun'iy intellekt hisoblanadi.
1-Rasm. Tsiklik model
279
^_May 3, 2024
International Scientific and Practical Conference
Tashkent Institute of Economics and Pedagogy Science, education, innovation: modern tasks and prospects
Ташкентский институт экономики и педагогики Наука, образование, инновации: современные задачи и перспективы ^oshkentjqtisodiyot^a^edagogikajnstituti^^^^^^
Ushbu model ko'pincha suhbatdoshga ma'lumotni tushuntirish yoki maxsus atamalarni bilishni talab qiluvchi sohalar uchun xabarni qayta ishlash uchun ishlatiladi.
Misol uchun, nabira buvisiga "hayp" so'zining ma'nosini tushuntirishga harakat qilmoqda, lekin nabirada aniq tushunchani shakllantirish uchun yetarli lu g'at va leksika yo'q va keyin u sun'iy intellekt matnlarini yaratish va o'zgartirish uchun vositalardan foydalanadi, bu esa to'g'ri topadi. Eski avlodga yangi so'zni tushuntirish uchun so'zlar.
Chiziqli-tsiklik model (2-Rasm)
Chiziqli-tsiklik model - bu qabul qiluvchi va so'niy intellekt o'z ichiga olgan qurilma yoki dastur ortasidagi aloqa modeli hisoblanadi.
2-Rasm. Chiziqli-tsiklik model
Ushbu modelni shaxslararo muloqotda qo'llash mumkin emas, chunki sun'iy intellekt dasturiy ta'minot ishlab chiqaruvchisi va qabul qiluvchi o'rtasida to'g'ridan-to'g'ri aloqa yo'q.
Xulosa o'rnida shuni ta'kidlash joizki, bugungi kunda sun'iy intellekt texnologiyalari, dasturlari shaxs hayoti va faoliyatida muhim o'rin tutadi. Ammo, ushbu texnologiya va dasturlar shaxs faoliyati, shaxslar aromunosabatlariga sa'lbiy o'tkazmasligini nazorat qilish zarur.
References / Adabiyotlar
1. Дзялошинский И. М., Коммуникационные сервисы в эпоху цифровой цивилизации: конвергенция с искусственным интеллектом [Электронный ресурс]. URL: https://cmd-journal.hse.ru/article/view/13409/13223 (дата обращения 06.11.2023).
2. Искусственный интеллект: угроза или светлое будущее? [Электронный ресурс]. URL: https://wciom.ru/analytical-reviews/analiticheskii-obzor/iskusstvennyi-intellekt-ugroza-ili-svetloe-budushchee (дата обращения 06.11.2023).
3. .Наступление общества искусственного интеллекта, фрагмент из новой книги Рональда Инглхарта о культурной эволюции [Электронный ресурс]. URL: https://iq.hse.ru/news/ 214111576.html (дата обращения 06.11.2023).
4. Резаев А. В., Трегубова Н. Д. Готовы ли социологи к анализу «искусственной социальности»? Проблемы и перспективы исследований искусственного
280
^_May_3,_2024_
International Scientific and Practical Conference
Tashkent Institute of Economics and Pedagogy Science, education, innovation: modern tasks and prospects
Ташкентский институт экономики и педагогики Наука, образование, инновации: современные задачи и перспективы ^oshkentjqtisodiyot^a^edagogikajnstituti^^^^^^^
интеллекта в социальных науках //Мониторинг общественного мнения : Экономические и социальные перемены. 2018. No 5. С. 91—108.
5. Резаев А. В., Трегубова Н. Д. Искусственный интеллект и искусственная социальность: новые явления, проблемы и задачи для социальных наук // Мо ни то ринг общественного мнения: экономические и социальные перемены. 2021. No 1. С. 4—19.
6. Седых Н.В., Фоканов И.П. Проблемы и перспективы развития технологии искуственного интеллекта // ЕГИ. 2022. №44 (6). URL: https://cyberleninka.ru/article/n/problemy-i-perspektivy-razvitiya-tehnologii-iskustvennogo-intellekta (дата обращения: 07.11.2023).
7. Фиговский О.Л., Пенский О.Г. Фейки и дипфейки в интернете: борьба по принципу айкидо [Электронный ресурс]. (дата обращения 06.11.2023).
281
^_May 3, 2024
International Scientific and Practical Conference
