CC BY
82
УДК491.550-3+891.550-1
ТАФОВУТИ МАЪНОӢ ВА УСЛУБИИ МУРОДИФОТИ ФЕЪЛӢ ДАР «ГУЛИСТОН»-И САЪДИИ ШЕРОЗЙ
СЕМАНТИЧЕСКИЕ И СТИЛИСТИЧЕСКИЕ РАЗЛИЧИЯ ГЛАГОЛЬНОЙ СИНОНИМИИ В «ГУЛИСТАНЕ» СААДИ ШЕРОЗИ
SEMANTIC AND STYLISTIC DIFFERENCIES OF VERBAL SYNONYMY IN «GULISTAN» BY SAADI SHEROZI
Назарова Зарина Абдухамитовна,
н.и.ф., дотсенти кафедраи забонҳои хориции Донишгоҳи миллии Тоцикистон (Тоцикистон, Душанбе)
Назарова Зарина Абдухамитовна,
к.ф.н., доцент кафедры иностранных языков Таджикского национального университета (Таджикистан, Душанбе)
Nazarova Zarina Abdukhamitovna,
Candidate of philological sciences, Associate Professor of the department offoreign languages under the Tajik National University, (Tajikistan, Dushanbe) E-MAIL-.shburiev11@gmail. com
Ключевые слова: связь, значение, стилистика, различие, арабское заимствование, денотация, коннотация
В данной статье речь идёт о семантических и стилистических различиях глагольной синонимии в выдающемся произведении XII века - «Гулистане» Саади Шерози. Целью и задачей исследования является изучение семантико-стилистических особенностей глагольной синонимии, определение узких и широких кругов употребления, степени использования и индивидуальных характеристик строения. Автор статьи приводит примеры глагольной синонимии, разрабатывает значения слов, определяет пласты их употребления и выявляет 5 видов синонимии: лексическую, фразеологическую, лексикофразеологическую, словообразовательную и формообразовательную. Научная новизна исследования заключается в выборе объекта исследования: автор статьи предпринимает попытку разработать основные принципы и критерии определения семантических и стилистических различий глагольной синонимии в данном произведении. Синонимия словообразования и составного глагола, кроме круга использования, также отличается оттенками лексического значения и стилистической окраской.
Key words: connection, meaning, stylistics, difference, Аrabic borrowings, denotation, connotation
The article dwells on semantic and stylistic differences of verbal synonymy in the outstanding literary production of the XII-th century - that of “Guliston ” by Saadi Sherozi. The objective and goal of the research is a study of semantico-stylistic peculiariries of verbal synonymy, determination of narrow and wide ranges of usage, a degree of occurrence and
- 108 -
Nazarova Z.A. Semantic and Stylistic Differencies of Verbal Synonymy in «Gulistan» by Saadi Sherozi
individual structural features. The author of the article adduces the examples of verbal synonymy, elaborates the meanings of words and elicits 5 types of synonymy: lexical, phraseological, lexico-phraseological, word-building, form-building. The scientific novelty of the research lies in a selection of an object of study: the author of the article makes an endeavour to develop major principles and criteria concerned with a determination of semantic and stylictic differences of verbal synonymy in Saadi's work. The synonymy of word-building and a compound verb, except a range of usage, also differs with shades of meaning and stylistic colouring.
Ҳодисаҳои семантикӣ бо матн алоқаи қавӣ доранд. Алалхусус муродифоти воҳидҳои гуногуни забон тамоми нозукиҳои маъноиро маҳз дар матн зоҳир мекунанд. Дар аксари тадқиқоте, ки дар заминаи маводи асарҳои бадеии нависандагон анҷом пазируфтааст, бештар ба масъалаҳои муродифоти лугавӣ, интихобу мавқеи истеъмоли вожаҳои ҳаммаъно, тобишҳои маъноӣ ва обуранги услубии онҳо эътибор дода шудааст. Маълум аст, ки ҳодисаҳои муродифот на танҳо дар сатҳи воҳидҳои лугавӣ ва фразеологӣ, балки дар сатҳи калимасозӣ ва грамматика (сарфу наҳв) низ вуҷуд доранд ва қобили таваҷҷӯҳ аст. Мутаассифона, забоншиносон ба муродифоти чунин унсурҳои забон кам эътибор додаанд.
Андозаи истифодаи муродифот яке аз нишонаҳои бойигарии захираи лугавии ҳар шоиру нависанда аст. Ҳар шоиру нависанда дорои услуби муайянест. Саъдӣ низ бо услуби ба худ хоси асарэҷодкуниаш имкониятҳои шефтаангези забони модарии худро ба оламиён нишон додааст. Дар ҳикояҳои «Гулистон» феълҳои ҳаммаъно ва наздикмаъно хеле фаровон истифода шудаанд. Маълум аст, ки муаллифи асар ба тарзи баёни худ диққати ҷиддӣ медодааст, зеро дар он феълҳо такрор нашуда, балки бо ифодаҳои гуногуни ҳамон як маъно ба асар ҳусну ҷилои тоза бахшидаанд. Барои тасдиқи гуфтаҳои худ ба феълҳои «Гулистон» рӯ меорем, то бубинем, ки кадом муродифшавандаҳои он дар ҳикояҳои «Г улистон» истифода шудаанд:
1) Падар бихандид ва аркони давлат биписандиданд ва бародарон ба ҷон биранҷиданд (7, с. 36).
Дар «Фарҳанги забони тоҷикӣ» феъли «писандидан» чунин маънидод шудааст:
писанд омадан - қабул афтодан, мақбул гаштан, хуш омадан (9, с.65).
Ин мафҳум (писанд омадан)-ро аз дигар матнҳо ҷустуҷӯ менамоем:
2) Филҷумла, писарро ба нозу неъмат баровардан гирифт ва устоди адибро ба тарбияти ӯ насб кард, то занни хато равад ва хӯи некӯяш биёмӯхт ва соири одоби хидмати мулукаш таълим кард, чунон ки дар назари бузургон писанд ояд (7, с. 46).
3) Филҷумла, мақбули назари султон омад, ки ҷамоли сурату маънӣ дошт ва хирадмандон гуфтаанд... (7, с. 48).
мақбул- қабул кардашуда, пазируфта, писандида
4) Маликро хуш омад, суррае ҳазор динор аз равзан берун дошт ва гуфт, ки доман бидор, эй дарвеш (7, с. 61).
5) Малик бори дигар ба ӯ дил хуш кард ва амал фармуд, қабулаш наёмаду гуфт. (7, с. 65).
дил хуш кардан воҳиди фразеологӣ буда, маънои «писанд омадан»-ро дорад.
6) Маликро гуфтаи дарвеш устувор омад (7, с. 103).
устувор омадан - маъқул гаштан, хуш омадан
7) Маликро сухан гуфтани ӯ матбӯъ омад (7, с. 230).
- 109 -
Назарова З.А. Тафовути маънои ва услубии муродифоти феьли дар «Гулистон»-и Саъдии Шерозй
матбӯъ - мувофиқи табъ, мақбул, писандида, дилкаш (8, с. 654)
8) Имтинои сухан гуфтанам ба иллати он ихтиёр омадааст, ки голиби авқот дар сухан неку бад иттифоқ афтад ва дидаи душманон ҷуз бар бадй намеояд (7, с. 274).
ихтиёр омадан - маъқул шудан (8, с. 513).
9) Чунон ки дар одоби дарси ман назар мефармой, дар одоби нафсам низ тааммул фармой, то агар дар ахлоқи ман нописандй бинй, ки маро он писанд ҳаменамояд, бар онам иттилоъ фармой, то ба табдили он саъй кунам (7, с. 301-302).
10) Ҳанӯзат гар сари сулҳ аст, боз ой,
К-аз он мақбултар бошй, ки буди (7, с. 320).
Бо «омадан» сохта шудани таркибҳои феълй дар «Г улистон» хеле маъмул будааст:
Таркибҳои феълие, ки бо «омадан» сохта шудаанд, бо таркиби номии «маъқул шудан» муродиф буда, аз лиҳози мавқеъ ва дараҷаи истеъмол фарқ мекунанд. Таркиби феълии «маъқул шудан» хусусияти умумиистеъмолй дошта, чй дар адабиёт ва чй дар гуфтугӯ васеъ истифода мешавад(маъқул шудан, маъқул гардидан). Вале доираи истифодаи таркибҳои феълие, ки бо «омадан» сохта шудаанд (писанд омад, маъқул омад, хуш омад, устувор омад, ихтиёр омад) маҳдудтар буда, бештар хусусияти адабй - китобй дорад.
Дар матнҳои боло панҷ навъи муродифот: лугавй, лугавию фразеологй, фразео-логй, калимаю таркибсозй ва шаклсозй (сарфй) мушоҳида мешавад:
1) Муродифоти лугавй: писандидан // мақбул кардан;
2) Муродифоти лугавию фразеологй: писандидан (писанд кардан) // писанд
омадан;
3) Муродифоти фразеологй: писанд омадан // мақбули назар омадан // дил хуш
кардан;
4) Муродифоти калимаю таркибсозй: писандидан (содда) // писанд кардан
(таркибй);
5) Муродифоти шаклсозй: писанд ҳаменамуд // писанд менамуд.
«Писанд ҳаменамояд» (варианти шаклиаш намояд ҳаме)-ро бо дигар феълҳои ёридиҳанда низ ифода кардан мумкин аст:
Феъли ёвари «фармудан» дар осори гузаштагон хеле серистеъмол ва дар таркибсозй сермаҳсул буд. Ҷанбаи услубии нармгуфторй дошт.
Назар фармудан // назар кардан (яъне эътибор додан), тааммул (андеша, саъю кӯшиш) фармудан, иттилоъ (огаҳй) фармудан.
Дар байти:
Ҳанӯзат гар сари сулҳ аст, боз ой,
устувор
ихтиёр
омадан
намудан
писанд
кардан
афтодан
- 110 -
Nazarova Z.A. Semantic and Stylistic Differencies of Verbal Synonymy in «Gulistan» by Saadi Sherozi
К-аз он мақбултар боши, ки буди (7, с. 320).
феъли таркибии мақбултар бошӣ ба маънои мақбултар ҳастӣ омада, ба силсилаи муродифҳои писандидан // писанд омадан // мақбул омадан // хуш омадан // ба дил хуш омадан // устувор омадан // матбӯъ омадан // ихтиёр омадан дохил шуда, хусусияти ҳаммаъноӣ касб намудааст. Мисоли дигар:
Зинд(а) аст номи фаррухи Нӯшервон ба хайр,
Гарчи басе гузашт, ки Нӯшервон намонд.
Хайре кун, эй фалону ганимат шумор умр
З-он пештар, ки бонг барояд, фалон намонд (7, с. 35).
мурдан, вафот кардан; (8, с. 832) нагузоштани чизе дар ҷое;
Феъли «намондан» сермаъно буда, дар дубайтӣ ба яке аз маъноҳояш - мурдан, вафот кардани Нӯшервон омадааст ва муродифи лугавӣ шудааст.
Яке аз муродифҳои калимаи «мурдан» - гузаштан (яъне, аз дунё гузаштан) аст. Дар байти боло низ феъли «гузаштан» мавҷуд аст. Вале он ба маънои дигар -гузаштани вақт, замон омадааст ва бо «гузаштан»-и аввала, ки маънои вафот кардан дорад, хусусияти сермаъноист. Дар мавриди зерин низ ҳодисаи сермаъноии феъл аст.
ягмо кардан - рабудан, бурдан, горат кардан.
Калимаҳои «рабудан» ва «ягмо кардан» ҳаммаъно буда, бо тобиши нозуки маъноӣ аз ҳамдигар фарқ доранд. «Рабудан» дар байти мазкур ба маънои дуюми худ - ҷалб кардан омада, «ягмо кардан» ба маънои «бурдан» омадааст. Яъне, ҳури биҳиштӣ аввал шахсро ба худ ҷалб кард, сипас дилашро бурд (ошиқ кард). Аз ин ҷо бармеояд, ки феълҳои «рабудан» ва «ягмо кардан» наздикмаъно буда, бо тобиши нозуки маъно аз ҳамдигар фарқ доранд:
Дӯш чун товус менозидам андар боги васл Дигар имрӯз аз фироци ёр мепечам чу мор (7, с. 332).
печидан // печ хӯрдан, печу тоб хӯрдан
печидан ба маънои аслӣ кор фармуда шуда, маънояш «тоб хӯрдан, ҳалқа задан, ба таври ҳалқа гирд шудан» мебошад.
. тамом шудан (вақт); манъ кардан, садди роҳ шудан; ба маънои набудани чизе (дигар ҳеҷ чиз намонд).
намонд // мурд // вафот кард
гузаштан
бо ҷаҳон падруд гуфтан вақт, замон
аз як ҷо ба ҷойи дигар ҳаракат кардан, убур кардан
Диле, ки ҳури биҳишти рабуду ягмо кард,
Кай илтифот кунад бар бутони ягмои? (7, с. 412)
бо чобукдастӣ
гирифтан
- 111 -
Назарова З.А. Тафовути маънои ва услубии муродифоти феьли дар «Гулистон»-и Саъдии Шерозй
печ хӯрдан, печу тоб хӯрдан - маънои маҷозист. менозидам // ноз мекардам - неологизми услубии шоир
Истифодаи калимаҳои зиёди гуногуншакли ҳаммаъно дар асари безавол аз боига-рии захираи лугавии шоир дарак медиҳад ва устоди сухан будани ӯро собит мекунад.
Таркиби лугавии забони асрҳои XII - XIII, ки ба давраи ҳаёт ва фаъолияти Саъдии Шерозй рост меояд, натиҷаи пайдоиш, инкишоф ва мавҷудияти чандинасраи забони форсии дарй буда, захираи ниҳоят бойи калимаҳои гуногунбунёди онро дар бар мегирад.
Тагйироти сиёсии охирҳои асри X (яъне аз байн рафтани давлати Сомониён, ба Мовароуннаҳр соҳиб шудани Қарохониҳо ва ба давлати Ғазнавй гузаштани Хуросон) ба ҳаёти адабии халқи тоҷик ва дигар мардуми эронинажоди ин мамлакат таъсир накарда наметавонист. Пешрафти забони дарии тоҷикй... ва адабиёти тоҷик, ки дар асри X беш аз пеш вусъат меёфт, то як дараҷа ба зарба дучор гардид (2, с. 200), яъне инқилоби забонй (забони дарй, форсй ва арабй) ба вуҷуд омад... Аз ин вақт сар карда, баъзе сулолаҳои нави ба сари ҳукумат баромада бар хилофи сиёсати нисбат ба забони тоҷикй пешгирифтаи Сомониён. аз нав забони арабиро пеш ронда (4, с. 28), ба таркиби лугавии забони форсии тоҷикй низ таъсир гузоштаанд, зеро калимаву ибораҳои гуногуни зиёде аз як забон ба забони дигар иқтибос шуда, ба истеъмол ворид мешуданд.
Муҳаммадтақии Баҳор иқтибосшавии калимаҳои арабиро ба таркиби лугавии забони форсии дарй ба чор давра тақсим намуда, чунин меҳисобад, ки иқтибосоти аввалини калимаҳои арабй ба забони тоҷикй ба давраи аввал - асрҳои VII - IX рост меояд (5, с. 327-342).
Иқтибосоти калимаҳоро дар тамоми забонҳои дунё - чи Ғарбу чи Шарқ, чи мамо-лики Шимол ва чи мамлакатҳои Ҷануб мушоҳида кардан мумкин аст. Дар «Гулис-тон» низ калимаҳои иқтибосй хеле зиёд истифода шудаанд ва қисмати асосии онро калимаҳои арабй ташкил медиҳанд:
Якеро аз дӯстон пеши худ овард, то ваҳшати танҳой ба дидори ӯ мунсариф кунад ва шабе чанд дар сӯҳбати ӯ буд, чандон ки бар дирамҳош иттилоъ ёфт, бибурду сафар кард, он гаҳ хабар ёфт, ки офтобаш дар китф тофт (7, с. 261).
Феълҳои ишорашуда дар «Лугатномаи Деҳхудо» чунин шарҳ дода шудаанд:
иттилоъ - иттилои амр, донистани он, иттилоъ бар чизе, воқиф гардидан, ошкор шудани он назди касе, мутаваҷҷеҳ шудан, омадан назди касе, пинҳон гардидан, бохабар будан.
иттилоъ додан - огаҳй додан, хабар кардан, огоҳ сохтан, арза доштан.
воқиф гардонидан (гаштан) - огоҳ кардан, воқиф кардан, хабардор гаштан, дарёфтан.
Феълҳои таркибии иттилоъ ёфт ва хабар ёфт ҳаммаъно буда, барои гурез аз такрори нобарҷой дар як ҷумла ду муродифи як феъл оварда шудааст.____
муродифи исмй муродифи сифатй муродифи феълй
иттилоъ // хабар воқиф // хабардор иттилоъ ёфт // хабар ёфт (хабардор шуд) // воқиф гардид (шуд)
Яке аз далелҳои барҷастаи қудрату нерӯи забони форсии тоҷикй дар он зоҳир мегардад, ки калимаҳои зиёди бегонаро бо роҳи калимасозй ва таркиббандй ба қонунияти худ мутобиқ намудааст:
- 112 -
Nazarova Z.A. Semantic and Stylistic Differencies of Verbal Synonymy in «Gulistan» by Saadi Sherozi
Аз калимаҳои арабии иттилоъ (исм), хабар (исм), воқиф (сифат) бо феълҳои ёвари тоҷикии ёфтан (иттилоъ ёфтан, хабар ёфтан), шудан (воқиф шудан), гардидан, кардан, намудан феълҳои таркибӣ сохта шудааст.
Мунсариф кардан ба маънои бартараф кардан, дур кардан истифода шудааст.
Мунсариф (сифат) бо феъли ёвари кардан (мунсариф кардан, намудан, гардидан, шудан) омада, феъли таркибӣ месозад. Бо таркиби дур кардан (сохтан, шудан, намудан) муродифи лугавӣ шудааст.
мунсариф кардан // бартараф кардан, дур кардан
Феълҳои арабӣ, ки бевосита амалу ҳолатро дар шакли сига, замон ё шахсу шумо-ра ифода карда, ба забони тоҷикӣ гузашта бошанд, дар таркиби лугавии забонамон вучуд надоранд. Вале исмҳои арабии ифодакунандаи мафҳумҳои амал, ҳолат, аломат, ҳодиса, воқеа ва гайра, ба монанди масдар ва сифатҳои феълии арабӣ хеле зиёд иқтибос шудаанд. Аз чунин унсурҳои лугавии забони арабӣ бо ёрии феълҳои ёвари забони точикӣ феълҳои таркибии бешумор сохта шудаанд: фикр - фикр кардан, тааҷҷуб - тааҷҷуб намудан, мушоҳида - мушоҳида намудан, машгул -машгул шудан, мубориза - мубориза бурдан ва гайра. Ба ҳамин васила миқдори зиёди феълҳо сохта шуда, хазинаи лугавии забонамон боз ҳам ганитар гардидааст.
Чунин унсурҳои лугавии иқтибосӣ бо калимаю таркибҳои забони точикӣ силсилаи воҳидҳои лугавии ҳаммаъноро ба вучуд овардаанд, ки намунаи онҳоро дар «Г улистон» ҳам мушоҳида кардан мумкин аст.
Калимаҳои зиёди арабӣ ба хазинаи лугавии забони точикӣ ворид шуда, хусусияти серистеъмолӣ пайдо кардаанд:
Бандаи ҳалцабагӯш ар нанавозй, биравад,
Лутф кун, лутф, ки бегона шавад ҳалцабагӯш (7, с. 50).
Латофат кун он цо, ки бинй ситез,
Набурад цази нармро теги тез (7, с. 255).
Яъне чандон ки хубу латиф аст, дуруштӣ кунаду сахтӣ, чун сахту дурушт шуд, талаттуф кунаду дӯстӣ намояд (7, с. 313).
Лутф, латофат ва талаттуф калимаҳои арабӣ буда, дар «Фарҳанги забони точикӣ» чунин маънидод шудаанд: Лутф - меҳрубонӣ, нармӣ; Латофат - нозукӣ, борикӣ, зарифӣ; Талаттуф - меҳрубонӣ, дилнавозӣ;
Исмҳои арабии лутф, латофат ва талаттуф бо феъли ёвари кардан (намудан) таркибҳои феълӣ сохтаанд. Ба маънои меҳрубонӣ ва дилнавозӣ омада, муродифоти таркибҳоро пайдо кардаанд:
лутф кардан // латофат кардан // талаттуф кардан
Аз се калимаи иқтибосии ҳамрешаи арабӣ дар «Гулистон» феълҳои таркибӣ сохта шудаанд. Шояд дар марҳалаҳои аввал дар байни қаламкашон чунин ақида вучуд доштааст, ки аз ҳама гуна шакли калимаҳои арабӣ бо феълҳои ёвари точикӣ таркибҳои феълӣ сохтан мумкин аст, вале чараёни минбаъдаи инкишофи забони адабӣ собит намуд, ки чунин андеша ва кӯшиши адибон чандон пояи устувори илмӣ надоштааст, чунон ки латофат кардан ва талаттуф кардан дар забон мавриди истифода қарор нагирифт, танҳо лутф кардан аз чониби соҳибзабонон пазируфта шуд.
Калимаҳои лутф, латофат (аз решаи вожаи арабии лутф) дар забони точикӣ серис-теъмоланд. Инчунин мардуми точик ба фарзандони хеш номҳои Латиф ё Латофат
- 113 -
Назарова З.А. Тафовути маънои ва услубии муродифоти феъли дар «Гулистон»-и Саъдии Шерозй
мегузоранд. Вале калимаи талаттуф нисбат ба исмҳои арабии лутф ва латофат хеле камистеъмол аст. Дар адабиёти илмй ва бадей баъзан ба чашм мерасанд.
Калимаи латиф, ки аз решаи вожаи арабии лутф гирифта шуда, маънои нозук, нарм, зарифро мефаҳмонад, бо феъли ёвари шудан ё гардидан феъли таркибии латиф шудан месозад ва он ба услуби китобй хос буда, дар адабиёти бадей фаровон истифода мешавад.
Ҳангоми таҳлили услубии муродифот дар осори эҷодкоре на танҳо истифодаи силсиланоки муродифҳо, ки ҳадафи гӯянда аз онҳо мушаххастар мегардад, бояд ба инобат гирифта шавад, инчунин, пеш аз ҳама, ба интихоби калима низ диққати ҷиддй додан лозим аст. Интихоби калима, ба назар гирифтани тобишҳои нозуки маъно ва обуранги услубии калимаҳо аз ҷанбаҳои сабки нигориш буда, бо масъалаи муродифот алоқамандй дорад. Ба андешаи услубшиносон, муродифот аз ҷумлаи масъалаҳои муҳимтарини услуби бадеист. Бесабаб нест, ки дар тадқиқи забони асарҳои бадей за-боншиносон ба интихоб ва мавқеи истеъмоли муродифҳо бештар таваҷҷӯҳ зоҳир намудаанд. Муродифоти калимаю таркибсозй дар «Гулистон» ба ҷуз тобишҳои нозуки маънои лугавй аз ҷиҳати доираи танг ё васеъ, дараҷаи истеъмол ва хусусияти фардии сохт аз ҳамдигар фарқ доранд.
Калидвожаҳо: алоқа, маъно, услуб, тафовут, иқтибоси араби, тафовути услуби, тафовути маънои
Пайнавишт:
1. Ali Akbar-i Dehhudo. Luqatnoma. -Tehron, 1377. Chop-i duvvum. -J.1-15. - 23902 s.
2. Гафуров Б. Таърихи мухтасари халқи тоҷик. -Сталинобод, 1947. -С. 200.
3. Камолиддинов Б. Хусусияти услубии сарфу наҳви забони тоҷикӣ. -Душанбе: Маориф, 1992. -128 с.
4. Маъсуми Н. Асарҳои мунтахаб. - Душанбе: Адиб, 2005. -Ҷ. II. -350 с.
5. Muhammad Taqi-i Bahor. Sabkshinosi. -Tehron, 1349. -Jildi avval. -462s.
6. Назарова З.А. Лексическая и грамматическая синонимия глаголов в произведении «Гулистан» Саади Шерози: автореферат дисс. ...канд. фил. наук: 10 02 22. / Назарова Зарина Абдухамитовна. -Душанбе, 2009. -26 с.
7. Са’ди. Гулистан. Критический текст, перевод, предисловие и примечание Р.М. Алиева. -М.: Изд.-во восточной литературы, 1959. - 487 с.
8. Фарҳанги забони тоҷикӣ. -М.: Сов. энцикл., 1969. -Ҷ. 1. -951 с.
9. Фарҳанги забони тоҷикӣ. -М.: Сов. энцикл., 1969. -Ҷ. 2. -947 с.
Reference literature:
1. Ali Akbar Dehhudo. Dictionary. -Tehran, 1377. The second edition. -VV.1-15. - 23902pp.
2. Gafurov B. A Brief History of the Tajik Nation. -Stalinabad, 1947. - 200 p.
3. Kamoliddinov B. Stylistic Properties of Morphology and Syntax in the Tajik Language. -Dushanbe: Enlightenment, 1992. - 128 pp.
4. Ma’sumi N. Selected Works. -Dushanbe: Adib, 2005. -V.2. -350pp.
5. Muhammad Taqi Bahor. Stylistics. -Tehran, 1349. -V.1. - 462pp.
6. Nazarova Z.A. Lexical and Grammatical Synonymy of Verbs in the "Gulistan" by Saadi Sherozi: Synopsis of the dissertation for Candidate's degree in phylology -Dushanbe, 2009. -26p.
7. Saadi. Gulistan. Critical text, translation, preface and notes by Aliyev R.M. - М.: Publishing house of Oriental Literature, 1959. - 487pp.
8. Dictionary of the Tajik Language. -М.: Soviet encyclopaedia, 1969. -V.1. -951 pp.
9. Dictionary of Tajik language. -М.: Soviet encyclopaedia, 1969. -V.2. -947pp.
- 114 -
