Научная статья на тему 'САНОАТ ОҚОВА СУВЛАРИНИ БИОТЕХНОЛОГИК ТОЗАЛАШ ВА ҚАЙТА ҚЎЛЛАШ ТАБЛИЦА КЎРИНИШИДА'

САНОАТ ОҚОВА СУВЛАРИНИ БИОТЕХНОЛОГИК ТОЗАЛАШ ВА ҚАЙТА ҚЎЛЛАШ ТАБЛИЦА КЎРИНИШИДА Текст научной статьи по специальности «Строительство и архитектура»

CC BY
163
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТОЗА САКЛАШ УСУЛЛАРИ / ОЛИМЛАР ЁНДАШИШЛАРИ

Аннотация научной статьи по строительству и архитектуре, автор научной работы — Алимова М.И., Эгамбердиев Н.Б.

Илмий ишнинг долзарблиги. Маълумки ер куррасини гидросфера қобиғини асосан океан, денгиз, кўл, дарё, музлик 5 км гача бўлган ер ости сувлари ташкил этиади. Океан ва денгиз умумий сув миқдорининг - 94%, ер ости сувлари - 4% ни, музликдардаги сувлар - 1,65% ни кўл сувлари - 0,026% ни ва чучук дарё сувлари - 0,001% ни ташкил этади. Инсоният учун зарур бўлган чучук сувнинг миқдори 84 млн 827 минг км3 ташкил этади, бу бутун гидрасферадаги умумий сув миқдорининг 6% га тенг демакдир. Сув ресурсларини ифлосланиши ва бузилиши, бу сувларда хар - хил органик, ноарганик, механик, бақтериологик ва бошқа моддалар тўпланиб, унинг ранги тиниқлиги, хиди, мазаси, органик ва минерал қўшимчалар миқдори ортиб зарарли бирикмалар пайдо бўлиши, сувнинг таркибида кислороднинг камайиб юқумли касалликларни тарқатувчи бақтерияларнинг пайдо бўлишига олиб келади [1-3].

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

BIOTECHNOLOGICAL TREATMENT AND RECYCLATION OF INDUSTRIAL WATERWATER IN THE APPEARANCE TABLE

Relevance of scientific work. It is known that the hydrosphere of the globe consists mainly of oceans, seas, lakes, rivers, and groundwater up to 5 km of glaciers. Ocean and sea water account for 94% of total water, groundwater for 4%, glacial water for 1.65%, lake water for 0.026% and freshwater water for 0.001%. The amount of fresh water needed by mankind is 84 million 827 thousand km3, which is 6% of the total amount of water in the entire hydrosphere.Pollution and degradation of water resources, the accumulation of various organic, inorganic, mechanical, bacteriological and other substances in these waters, its color clarity, odor, taste, the amount of organic and mineral additives, the formation of harmful compounds, reduced oxygen content in the water. leads to the appearance of [1-3].

Текст научной работы на тему «САНОАТ ОҚОВА СУВЛАРИНИ БИОТЕХНОЛОГИК ТОЗАЛАШ ВА ҚАЙТА ҚЎЛЛАШ ТАБЛИЦА КЎРИНИШИДА»

УДК.628.163.(575.12)

Алимова М.И. мустакил изланувчи 2-курс Эгамбердиев Н.Б. профессор

"Тошкент ирригация ва цишлоц хужалигини мелоратциялаш мухандислик институти"миллий тадкикотуниверситети

САНОАТ ОКОВА СУВЛАРИНИ БИОТЕХНОЛОГИК ТОЗАЛАШ ВА КАЙТА КУЛЛАШ ТАБЛИЦА КУРИНИШИДА

Аннотация: Илмий ишнинг долзарблиги. Маълумки ер куррасини гидросфера цобигини асосан океан, денгиз, кул, дарё, музлик 5 км гача булган ер ости сувлари ташкил этиади. Океан ва денгиз умумий сув мицдорининг - 94%, ер ости сувлари - 4% ни, музликдардаги сувлар -1,65% ни кул сувлари - 0,026% ни ва чучук дарё сувлари - 0,001% ни ташкил этади. Инсоният учун зарур булган чучук сувнинг мицдори 84 млн 827 минг км3 ташкил этади, бу бутун гидрасферадаги умумий сув мицдорининг 6% га тенг демакдир. Сув ресурсларини ифлосланиши ва бузилиши, бу сувларда хар - хил органик, ноарганик, механик, бацтериологик ва бошца моддалар тупланиб, унинг ранги тиницлиги, хиди, мазаси, органик ва минерал цушимчалар мицдори ортиб зарарли бирикмалар пайдо булиши, сувнинг таркибида кислороднинг камайиб юцумли касалликларни тарцатувчи бацтерияларнинг пайдо булишига олиб келади [1-3].

Калит сузлар: тоза саклаш усуллари, олимлар ёндашишлари.

Alimova M.I. independent researcher Egamberdiev N.B. professor

National Research University "Tashkent Institute of Irrigation and

Agricultural Mechanization Engineers"

BIOTECHNOLOGICAL TREATMENT AND RECYCLATION OF INDUSTRIAL WATERWATER IN THE APPEARANCE TABLE

Annotation: Relevance of scientific work. It is known that the hydrosphere of the globe consists mainly of oceans, seas, lakes, rivers, and groundwater up to 5 km of glaciers. Ocean and sea water account for 94% of total water, groundwater for 4%, glacial water for 1.65%, lake water for 0.026% and freshwater water for 0.001%. The amount of fresh water needed by mankind is 84 million 827 thousand km3, which is 6% of the total amount of water in the

entire hydrosphere.Pollution and degradation of water resources, the accumulation of various organic, inorganic, mechanical, bacteriological and other substances in these waters, its color clarity, odor, taste, the amount of organic and mineral additives, the formation of harmful compounds, reduced oxygen content in the water. leads to the appearance of [1-3]. Keywords: methods of clean storage, approaches of scientists.

Бундай салбий окибатларни олдини олишда, яни сув хавзаларини санитар гигиеник тоза саклашда окава сувларини тозалайдиган курилмаларни куриш хдмда тозалаш усулларини янада такомиллаштириб бориш хдмда тозаланган окава сувларини кайта ишлатиш, хрзирги вактдаги давлат сиёсати даражасидаги ечилиши зарур булган илмий муаммолардан бири булиб колмокда.

Илмий изланишлар озик -овкат саноатига карашли К,ибрай мусаллас заводидан чикаётган органо минерал моддалар ва OFир металлар билан ифлосланган окава сувларни тозалашга баFишланган.

Объект ва материал ва услублар. Урганилаётган объект сифатида К,ибрай мусаллас заводидан чикаётган окова сувларни таркиби ва тозалаш усуллари гидрохимияда ва алгологияда кабул килинган стандарт усулларидан фойдаландик [1].

Олинган натижалар ва уларнинг тахлили. Илмий ишимизнинг дастлабки вазифалари сув хавзаларида усувчи сув утларини таркибини урганиб уларни ичидан окава сувларни тозалашда фойдаланиш учун соф холда ажратишни ва саноат окав сувларини тозалашда куллашни уз олдимизга максад килиб куйдик.Окава сувларини органо -минерал моддалардан OFир металларадан хамда патоген микроорганизмлардан юксак сув усимликлари пистия ёрдамида тозалашнинг янги самарали биотехнологиясини.Шоякубов,Айтметова,

Исмоилхаджаев,Эгамбердиевлар урганганишган [1-3]. Бизнинг илмий ишимизда конкрет К,ибрай мусаллас заводининг окава сувларни биологик тозалаш усуллари, параметрлари ва жараён натижалари келтирилган. Юксак сув усимликлари пистия ёрдамида кайта тозаланган окава сувлар турли хил органо минирал моддалардан ва патоген микроорганизмлар(ичак таёкчалари бактериялари) дан хам тозаланди (жадвал 1). К,ибрай заводи окава сувларда устирилган пистия биомассаларини термик кайта ишлангандан кейин кишлок хужалик хайвонларининг ва парандаларни бокишга тавсия этилади. Пистия ёрдамида тозаланган окова сувини техник максадларда хамда суFорма дехкончиликда куллаш мумкин. Чунки окова сув чикиндилардан OFир металлардан хамда ичак таёкчасидан тозаланган.

К,ибрай пиво заводида чикаётган окава сувларини хар бир фасл ойларда урганиб сувдаги зарур курсаткичлар, рН, ранги, хиди ва бошка камёвий элементлар микдорини хисобга олдик.

К,ибрай пиво заводи окава сувларини тозалаш иншоатининг биологик ховузларида юксак сув усимликларидан пистия сув усимлигини устириш натижасида сувда эриган кислород микдори 5.26 дан. 0.14мг/л. органик углерод 4.60дан 3.59 мг л гача фосфор 0.88 дан 0.85 мг.л гача КН4 4.6 дан 0.4 мг/ л гача Ш2водород сулфиддан куланса хиди хам пистия устирилганда хиди йуколганлиги исботланди.

Жадвалдан куриниб турибтики окова сувларнинг узи хам органик моддаларга бой, чунки озик-овкат саноати окова сувларидир. Бу сувларда асосан органик чикинди моддалар, оксиллар, ачитки чукмалари мавжуд. Шунинг учун хам бу мухитда пистия сув ути яхши усади. Буни жадвалнинг биринчи тажрибада куриш мумкин. Окова сувларни 75%, 50 % да уларга 25%, 50% тоза сув куйиб аралаштириб устирганимизда хам пистия сув утиларни яхши усаётганлиги кузатилди. Албатта стандарт мухитда эса окова сувни тозалаш юкори самара берди.

Демак озик-овкат саноати окова сувларини пистия сув ути билан устириш максалга мувофик экан.

Жадвал 1

Саноат окова сувларини пистия сув ути иштирокида тозалаш

№ Тажриба турлари Мухит Пистиянинг хул биомассаси мг/л

Экилган пистия микдори мг/л Кундалик усиш мг/л 15-кунлик биомасса микдори мг/л 1-ойлик биомасса микдори мг/л

1 Намуна (факат окова сув) 150 33,5 316.8 610,6

2 Окава сув 75% тоза сув 25% пистия экилган 150 27.3 274.5 538,6

3 Окава сув 50% тоза суви50% пистия экилган 150 19.6 236.8 456,3

4 Намуна стандарт мухитпистия экилган 150 41.2 392.2 946.3

Етиштирилган биомассани турли максадларди яни кишлок хужалик хайвонлари ва паррандаларини бокишда, оксил витаминли ва минерал озука сифатида, биоуFит ва биогаз олишда ундан ташкари, тупрок структурасини яхшилашда "яшил уFит" сифатида фойдаланиш мумкин.

Хулоса:

1. Олинган натижалардан куриниб турибдики озив-овкат заводларини чунончи К,ибрай пиво заводи окава сувларида органик моддалар куплиги сабабли сув утлари яхши усади ва бу окава сувлрни яхши тозалади.

2. Биологик тозаланган окава сувларни кайта суFорма дехкончиликда куллаш мумкин.

3. Пистия сув усимликларни биомассасини эса ем сифатида чорвачиликда (стерилизация килингандан сунг) ёки биологик уFит сифатида ишлатиш мумкин.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Шоякубов. Р. Ш, Аитметова. К,.И, К,ондратъева. В.П. Очистка сточных вод, "Ч П О електрохимпром" УЗБ биол. Журнал 1994 №3 ст 25.27.

2. Эгамбердиев. Н.Б, Якубов. Х, Шоякубов.Р. Иследование биохимического состава микроводрочслей хлорелле сцинедесмуса. Журнал компазиционные материали. 2005 №3 ст 52-54.

3. Исмоилходжаев Б.Ш.Определение тяжолых и токсичных металлов как загрязнител окружаюшей среди.СБ трудов РНТК ТИМИ 2009 ст 26-29.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.