Научная статья на тему 'САНОАТ МАҲСУЛОТЛАРИ ЭКСПОРТИНИ ДАВЛАТ ТОМОНИДАН ҚЎЛЛАБ-ҚУВВАТЛАШНИНГ ГЕРМАНИЯ ТАЖРИБАСИ'

САНОАТ МАҲСУЛОТЛАРИ ЭКСПОРТИНИ ДАВЛАТ ТОМОНИДАН ҚЎЛЛАБ-ҚУВВАТЛАШНИНГ ГЕРМАНИЯ ТАЖРИБАСИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
57
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ахборот-маслаҳат тизими / молиявий механизмлар / саноат маҳсулотлари экспортини қўллаб-қувватлаш механизмлари / суғурталаш / ташкилий-иқтисодий механизмлар. / information and consulting system / financial mechanisms / mechanisms to support the export of industrial products / insurance / organizational and economic mechanisms.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Ilyosov, Asrorjon Akhrorjon Ugli

Мақолада саноат маҳсулотлари экспортини давлат томонидан қўллаб-қувватлашнинг Германия тажрибаси таҳлил қилинган. Тадқиқот мақсади таҳлил асосида мамлакатимизда саноат маҳсулотлари экспортини янада ривожлантириш юзасидан таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат. Тадқиқотда қиёсий таҳлил, гуруҳлаш ва синтез усулларидан фойдаланилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по экономике и бизнесу , автор научной работы — Ilyosov, Asrorjon Akhrorjon Ugli

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

GERMAN EXPERIENCE OF STATE SUPPORT OF EXPORT OF INDUSTRIAL PRODUCTS

The article analyzes the German experience of state support for the export of industrial products. The purpose of the study is to develop, based on the analysis, proposals and recommendations for the further development of exports of industrial products in our country. The study used methods of comparative analysis, grouping and synthesis.

Текст научной работы на тему «САНОАТ МАҲСУЛОТЛАРИ ЭКСПОРТИНИ ДАВЛАТ ТОМОНИДАН ҚЎЛЛАБ-ҚУВВАТЛАШНИНГ ГЕРМАНИЯ ТАЖРИБАСИ»

International journal of theoretical and practical research

QR-Article

Year: 2022 Issue: 9 Published: http://alferganus.uz

Scientific Journal Volume: 2 30.09.2022

Citation:

Ilyosov, A.A. (2022). German experience of state support of export of industrial products. SJ International journal of theoretical and practical research, 2 (9), 46-56.

Илёсов, A.A. (2022). Саноат ма^сулотлари экспортини давлат томонидан куллаб-кувватлашнинг германия тажрибаси. Nazariy va amaliy tadqiqotlar xalqaro jurnali, 2 (9), 46-56.

Ilyosov, Asrorjon Akhrorjon

ugli

Senior Lecturer, PhD Department of Economics, Fergana Polytechnic Institute E-mail: i. asror@ferpi. uz

Doi:

https://dx.doi.org/10.5281/zenodo.7187496

UDC 339.564

GERMAN EXPERIENCE OF STATE SUPPORT OF EXPORT OF

INDUSTRIAL PRODUCTS

Abstract. The article analyzes the German experience of state support for the export of industrial products. The purpose of the study is to develop, based on the analysis, proposals and recommendations for the further development of exports of industrial products in our country. The study used methods of comparative analysis, grouping and synthesis.

Key words: information and consulting system, financial mechanisms, mechanisms to support the export of industrial products, insurance, organizational and economic mechanisms.

САНОАТ МАХСУЛОТЛАРИ ЭКСПОРТИНИ ДАВЛАТ ТОМОНИДАН ЦУЛЛАБ-ЦУВВАТЛАШНИНГ ГЕРМАНИЯ ТАЖРИБАСИ

Илёсов, Асроржон Ахроржон ртли

Каттауцитувчи, и.ф.ф.д.(PhD)

46

ш

T. 2 №9. 2022

ISJIF 2022:5.962

"Ицтисодиёт " кафедраси, Фаргона политехника институти E-mail: i. asror@ferpi. uz

Аннотация. Мацолада саноат маусулотлари экспортини давлат томонидан цуллаб-цувватлашнинг Германия тажрибаси таулил цилинган. Тадцицот мацсади таулил асосида мамлакатимизда саноат маусулотлари экспортини янада ривожлантириш юзасидан таклиф ва тавсиялар ишлаб чицишдан иборат. Тадцицотда циёсий таулил, гуруулаш ва синтез усулларидан фойдаланилган. Калит сузлар: ахборот-маслауат тизими, молиявий механизмлар, саноат маусулотлари экспортини цуллаб-цувватлаш механизмлари, сугурталаш, ташкилий-ицтисодий механизмлар.

НЕМЕЦКИЙ ОПЫТ ГОСУДАРСТВЕННОЙ ПОДДЕРЖКИ ЭКСПОРТА ПРОМЫШЛЕННОЙ ПРОДУКЦИИ

Илёсов, Асроржон Ахроржон угли

Старший преподаватель, PhD Кафедра "Экономика", Ферганский политехнический институт E-mail: i. asror@ferpi. uz

Аннотация. В статье анализируется немецкий опыт государственной поддержки экспорта промышленной продукции. Цель исследования - на основе анализа разработать предложения и рекомендации по дальнейшему развитию экспорта промышленной продукции в нашей стране. В исследовании использовались методы сравнительного анализа, группировки и синтеза.

Ключевые слова: информационно-консультационная система, финансовые механизмы, механизмы поддержки экспорта промышленной продукции, страхование, организационно-экономические механизмы.

Кириш

Ривожланган мамлакатлар саноат маусулотлари экспортини куллаб-кувватлаш чоралари ва механизмларини куллаш тажрибасини урганиш миллий экспортни куллаб-кувватлаш тизимларидан фойдаланишни такомиллаштириш имконини берганлиги сабабли самарали халкаро тажриба сифатида алоуида кизикиш уЙFOтмокда.

Бозор иктисодиёти ривожланган мамлакатларда ташки иктисодий фаолиятни тартибга солишда мавжуд экспорт салоуиятидан самарали фойдаланишни таъминлашга йуналтирилган миллий экспортчиларни раFбатлантириш усуллари алоуида урин тутади. Бу уринда Япония тажрибасини урганиш мууим урин тутади.

© ®

47

INTERNATIONAL JOURNAL OF THEORETICAL AND PRACT

RESEARCH

Хорижий давлатларда кулланилаётган давлат томонидан куллаб-кувватлаш чоралари саноат махсулотлари экспортини куллаб-кувватлашнинг хилма-хил, турли туман ташкилий-молиявий механизмларни уз ичига олади.

Экспортнинг миллий давлат суFуртаси хукуматнинг умумий иктисодий сиёсати, мамлакатнинг иктисодий хаётда бевосита иштирок этишига булган муносабати, миллий суFурта тизимининг узига хос хусусиятлари ва бошка баъзи омилларга боFлик холда турли хил ташкилий шаклларга эга. Экспортни суFурталаш давлат ташкилотлари ёки вазирликлар (масалан, АКШ, Буюк Британия, Япония), хукумат номидан ва унинг топшир^ига асосан хусусий суFурта компаниялари ёки банклар томонидан (Германия, Австрия), жамоат ташкилотлари ёки фондлар (Швеция, Финляндия), давлат мулки иштирокидаги молиявий институтлар томонидан амалга оширилади (Франция, Испания).

Мавзуга оид адабиётларнинг тахлили

Илёсов А. (2020) ракамли иктисодиётда ракамли ишлаб чикариш ва саноат махсулотларини экспорт килишдаги айрим муаммоларга эътибор каратилган [1].

Курпаяниди К., Илёсов А. (2020) мамлакатимиз экспорт салохиятини ошириш контекстида ракамли технологиялардан саноатда фойдаланиш муаммоларини ургандилар [2].

Курпаяниди К. ва бошкалар. (2020) Узбекистонда ракобатбардош миллий инновацион тизимни шакллантириш масаласи тахлил килинган [3].

Курпаяниди К., Илёсов А. (2020) ракамли иктисодиётда саноат махсулотлари экспортининг ривожланиш истикболлари урганилган [4].

Абдуллаев, А. М., & Курпаяниди, К. И. (2020) саноат корхоналарида инновацион бошкарув методолигияси ва механизмлари тадкик килинган [5].

Илёсов, А. (2021). этс. (2021). Саноат махсулотлари экспортини ривожлантиришда кластерли ёндашувга асосланган механизмлардан фойдаланиш истикболлари урганилган [6].

Илёсов, А. А. (2020). Саноат махсулотлари экспортининг мамлакат ва худудий даражадаги тахлили асосида айрим амалий таклифлар ишлаб чикилган [7].

Илёсов, Асроржон Ахроржон угли (2022). Саноат махсулотлари экспорти худудий тахлил килинган, омиллар ва экспортдаги тенденциялар урганилган [8].

Курпаяниди, К. И., & Илёсов, А. А. (2020). Пандемия даврида жахон ва худудий саноат махсулотлари экспортига таъсир килувчи омиллар тадкик килинган [9].

Тад^и^от методологияси.

Тадкикотда тизимли тахлил, синтез, статистик гурухлаш, эксперт бахолари ва бошка усуллардан фойдаланилган.

Тахлил ва натижалар.

Германия экспортини куллаб-кувватлаш тизимининг асосий хусусиятлари юкори баркарорлик ва самарадорлик, федерал, минтакавий даражада ривожланган институционал тузилма ва замонавий куллаб-кувватлаш воситаларининг мавжудлиги хисобланади.

Германияда экспортни давлат томонидан куллаб-кувватлашнинг энг мухим элементи молиявий характердаги чора-тадбирлар булиб, биринчи навбатда,

© ®

ISSN 2181-2357

Т. 2 №9. 2022

I INTERNATIONAL ;OURNAL OF THEORETICAL AND PRACTICAL

RESEARCH_,

ISJIF 2022:5.962

кредитлаш, суFурталаш ва давлат кафолатларини бериш сифатида намоён булади. Ушбу масалалар буйича карорларни Германиянинг турли вазирлик ва идоралари вакилларидан иборат Вазирликлараро кумита кабул килади.

Амалда Германияда экспортни куллаб-кувватлаш тизимлари куйидаги молиявий чораларни кулламокда:

• хорижда немис фирмалари экспорт кредитлари ва инвестицияларини суFурталаш;

• экспортёрларни кушилган киймат солиFини тулашдан озод килиш;

• саноат тармокларини бевосита ва билвосита субсидиялаш;

• илмий тадкикот ва тажриба конструкторлик ишланмалари (ИТТКИ -НИОКР)ни молиявий куллаб-кувватлаш.

Германия экспортини бевосита молиялаштириш асосан ихтисослаштирилган давлат кредит ташкилотлари, шунингдек, хусусий банклар томонидан амалга оширилади. Кичик ва урта бизнес экспорт ва лойиуавий молиялаштиришга ихтисослашган хусусий банклар консорциуми АКА (https: //www. аkаbаnkde. dе) ва KFW давлат банк гурууи (https://www.kfw.dе/kfw.dе) мамлакатдаги этакчи экспорт кредит ташкилотлари уисобланади.

Германияда экспортни молиялаштиришнинг зарурий шарти дунёдаги экспорт кредитларини суFурталашга ихтисослашган энг йирик суFурта компанияси Euler Hermes Kreditversicherungs-AG даги (https://www.eulerhermes.de) - Euler Hermes - уисобланади. Euler Hermes бир вактнинг узида уз фаолиятини консорциумда этакчи консалтинг фирмаларидан бири, консалтинг ва аудиторлик соуасида профессионал хизматларини таклиф этувчи компаниялар халкаро тармоFидаги Германия филиали - PricеwаtеrhоusеCооpеrs билан бирга олиб боради.

Ушбу ваколатли компаниялар куйидагилар учун жавобгардирлар:

• немис экспортёрларининг буюртмаларини амалда сиёсий ва иктисодий таваккалчилик нуктаи назаридан таклиф килинаётган битимларнинг ишончлилигини дастлабки текшириш;

• Вазирликлараро кумита доирасида уни мууокама килиш учун комплекс буюртма тайёрлаш;

• суFурта битимини расмийлаштириш;

• суFурта килинган экспорт операциялари давомида немис экспортчисини кузатиб бориш;

• суFурта уодисаси юз берганда суFурта пули туланишини таъминлаш.

Eyler Hermes суFурта учун маблаFларни давлат бюджетидан олади. Ушбу

маблаFлар уисобидан суFурта уодисаси буйича туловлар туланади. Консорциум уз фаолияти учун туловларни суFурта полиси эгалари томонидан буюртмалар топширилгандан кейин текшириш учун олинадиган й^имлар уисобига амалга оширади. ЙиFимлар суммаси битимнинг умумий микдоридан келиб чикиб уисобланади ва бу суFурта копламаси микдорига боFлик эмас.

ЙиFимлар битим суммаси билан бир каторда, куйидаги параметрлар билан аникланади:

• мамлакат категорияси;

• битимнинг давомийлиги (унга куйиладиган талаблар);

49

T. 2 №9. 2022

• харидорнинг статуси (хусусий ёки давлат);

• банк кафолати мавжудлиги ёки йуклиги.

Экспортни куллаб-кувватлашнинг зарур чора-тадбирлари ва процедуралари "Экспорт кафолатларини кабул килиш буйича курсатмалар" (немисча: "Gesetz zur Uebernahme von Sicherheits- und Gewaehrleistungenim Aus^rgeschaett"^ уз аксини топган, унга мувофик барча чора-тадбирлар (такдим этилган кафолат ва кафилликлар) мамлакат манфаатлари ва амалдаги халкаро хукук нормаларига зид булмаслиги керак.

Курсатмаларга мувофик, Германия давлати иктисодий ва сиёсий рисклардан химоялаш учун кафиллик ва кафолатлар беради. Асосий иктисодий рискларга хусусий карздорларнинг банкротлиги ёки карзни тулаш муддати белгиланган санадан кейин олти ой ичида туланмаслик эхтимоллиги киради.

Агар немис экспортчисининг контрагенти хусусий компания булса, экспорт кафолатлари такдим этилади. Контрагент давлат, муниципал ва бошка давлат идоралари томонидан кафолатланган булса эса, экспорт кафилликлари такдим этилади. Хусусий компания давлат компаниясидан фаркли уларок, туловга кобилиятсизлик холатида унга нисбатан банкротлик таомили кулланилиши мумкин.

Экспортчилар учун товарларни жунатишдан олдин юзага келиши мумкин булган ишлаб чикариш хатарлари ва уларни жунатишдан кейин юзага келадиган экспорт хатарлари суFурталанади. Ишлаб чикариш хавфини суFурталашда, экспортёр шартномани ишлаб чикариш боскичида муддатидан олдин бекор килингани ёки тегишли иктисодий ва сиёсий сабабларга кура тайёр, аммо жунатилмаган товарларнинг мавжудлиги натижасида этказилган ишлаб чикариш харажатларини коплаш кузда тутилади. Экспорт хавфи юзага келганда, товарларнинг суFурта килинган шартномавий киймати копланиши ва экспорт кредити буйича тегишли фоизлар туланиши таъминланади. Кредит ташкилотларига берилган экспорт кредитлари буйича кафолатлар ва кафилликлар такдим этилади.

Немис экспортёрларининг рисклари учун кафолатлар ва кафилликларнинг туртта асосий шакли кузда тутилган:

• бир марталик коплаш (битта экспорт шартномаси буйича ва битта хорижий контрагент учун);

• даврий (кайта тикланадиган) экспорт кафолати ёки кафиллиги куринишидаги бир неча маротаба коплаш (киска муддатли туловлар асосида битта контрагентга доимий этказиб бериш);

• кафолатлар ёки кафилликлар беришнинг соддалаштирилган тартиби ва суFурта мукофотларини тулаш учун янада кулай шарт-шароитлар билан экспортни бир марталик коплаш (киска муддатли туловлар асосида турли мамлакатлардаги куплаб контрагентларга доимий етказиб бериш);

• махсус коплаш (бу тур алохида мухокама килинади, масалан, лизинг битимлари ва курилиш хизматларини коплаш).

Экспортга кумаклашиш миллий тизимининг ташкилий ядроси федерал даражада учта ташкилот - Ташки ишлар вазирлиги (http://www.аuwаеrtigеs-аmt.dе),

50

ISSN 2181-2357

T. 2 №9. 2022

I INTERNATIONAL ;OURNAL OF THEORETICAL AND PRACTICAL

RESEARCH_,

ISJIF 2022:5.962

Иктисодиёт ва энергетика вазирлиги (http://www.bmwi.de) ва хорижий савдо палаталаридан иборат.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Анъанавий равишда, экспортни куллаб-кувватлаш соуасида молиявий институтлар ва жамоат ташкилотлари - Германия Савдо-саноат палаталари уюшмаси (DIHK, http://www.dihk.de), Германия саноат федерал иттифоки ва унга кирувчи тадбиркорларнинг тармок иттифоклари, Немис экспортёрларининг федерал иттифоки, дунёнинг алоуида минтакаларида немис иштирокчиларига ахборот ва таулилий ёрдам курсатишга ихтисослашган Германия иктисодиёти кумиталари мууим рол уйнайди. Германия экспортини куллаб-кувватлаш тизимининг марказий ташкилоти сифатида Германия Федерал иктисодиёт ва энергетика вазирлиги гавдаланади.

Иктисодиёт ва Энергетика вазирлигининг ташки иктисодий фаолиятга кумаклашиш соуасидаги вазифалари:

• ташки иктисодий сиёсат, савдо-инвестициявий уамкорликнинг мамлакат ва тармок устуворликларини ишлаб чикиш, ушбу соуада хорижий давлатлар билан шартномаларни (хусусан, давлатлараро уамкорлик) тайёрлаш ва амалга ошириш;

• ташки иктисодий фаолиятни ривожлантириш буйича Германия Trade & Invest давлат агентлиги фаолиятини бошкариш ва назорат килиш;

• давлат максадли экспорт дастурлари ва ташаббусларини режалаштириш ва амалга ошириш;

• немис кичик ва урта корхоналарининг экспортини куллаб-кувватлаш буйича махсус дастурларни тайёрлаш;

• хорижий Ташки савдо палаталари фаолиятини молиялаштириш (DIHK билан биргаликда).

Германияда экспортни куллаб-кувватлаш миллий тизимининг асосий институтлари 1-расмда курсатилган.

Иктисодиёт ва Энергетика вазирлигининг мууим ваколати ташки иктисодий фаолиятни федерал ва федерал ерлар даражасида куллаб-кувватлаш соуасидаги йирик дастурлар ва ташаббусларнинг амалга оширилишини мувофиклаштириш ва мониторинг килишдир. Вазирлик, шунингдек, экспортга кумаклашиш билан шуFулланадиган федерал институтлар фаолиятини мувофиклаштириш учун жавобгардир.

Х,озирги вактда Германиянинг ташки савдо палаталари (ВТП) мамлакатнинг хориждаги классик савдо ваколатхоналари роли ва функцияларини бажаради. Улар бежизга Германия экспортини давлат томонидан куллаб-кувватлаш тизимидаги учта асосий институтлардан бири уисобланмайди. Расмий маълумотларга кура, 80 дан ортик мамлакатларда Германиянинг ташки савдо палатасининг 120 дан ортик хорижий ваколатхоналари мавжуд.

© ®

51

Федерал даражада экспортни куллаб-кувватлаш институтлари

1-расм. Германияда экспортни куллаб-кувватлаш тизимининг асосий институтлари

Германиянинг ташки савдо палаталари хорижда куйидаги асосий вазифаларни бажарадилар (2-расм):

биринчидан, улар Германия иктисодиётининг ташки иктисодий манфаатларини ифодалайди ва хукумат номидан кабул килувчи мамлакат билан савдо-иктисодий алокаларни ривожлантиришда бевосита катнашиши керак;

бу вазифа аслида бошка куплаб мамлакатларнинг давлат савдо ваколатхоналарига (миссия) юкланган вазифага ухшайди;

иккинчидан, палаталарнинг энг мухим вазифаси Германия фирмаларига уларнинг ташки бозорга чикишига ёки бизнесни ривожлантиришга кумаклашиш максадида бизнес хизматларини курсатишдир.

52

ш

T. 2 №9. 2022

Германия ташки савдо палаталарининг миллий экспортни куллаб-кувватлаш сохасидаги устувор вазифалари

• ^aMKop мaмлaкaтлaрнинг иктисодиёти Ba тaшки иктисодий фaoлияти, инвестиция Ba экспoрт сaлoхияти тaхлили;

• ташки иктисодий ва савдо сиёсатидаги узгаришлар тугрисида бошкарув органларига мунтазам равишда маълумотларни тайёрлаш;

• давлат максадли лойиха ва ташаббусларини амалга оширишда катнашиш;

• Немис корхоналарига ахборот-маслахат ва юридик хизматлар курсатиш;

• ички бозорнинг импорт ва инвестицион талабларига оид тадкикотлар олиб бориш;

• кабул килувчи мамлакат давлат бошкарув органлари билан хамкорликда Немис экспортёр ва инвесторлари манфаатларини химоялаш(лоббилаш);

• ТИФни давлат томонидан куллаб-кувватлаш тизимининг бошка институтлари вакиллари билан кушма тадбирларни амалга ошириш(пиар компаниялар, имиджни ошириш тадбирлари ва х.к.);

• Германия расмийлари ва бизнес сохаси вакиллари ташрифларини ташкил килиш ва кузатиб бориш;

• турли проумоторлик тадбирларини ташкил килиш ва утказишда экспортёрларни куллаб-кувватлаш.

2-расм. Германия таш^и савдо палаталарининг вазифалари

Германия Trade & Invest давлат агентлиги (GTAI, ЬНр://шшш.д1аЫе) ташки иктисодий фаолият миллий иштирокчиларига самарали ахборот-маслахат ёрдами тизимининг марказий бугини хисобланади.

Германия Trade & Invest давлат агентлигининг асосий манбаи агентликнинг барча йирик ёки истикболли хамкор давлатлардаги кучли вакиллик тармогидир, бу ерга барча вазифаларни бажариш учун зарур малакага эга булган тажрибали мутахассислар юборилади. Бугунги кунда дунёда GTAIнинг 50 га якин вакиллик идоралари мавжуд.

GTAI, шунингдек, Германиянинг миллий экспортчиларини куллаб-кувватловчи энг йирик ахборот ресурси, iXPOS Интернет-порталининг (http://www.ixpos.dе) маъмури сифатида ишлайди. Ушбу портал сохадаги барча етакчи ваколатли ташкилотларнинг экспортни ривожлантириш воситалари хакидаги маълумотларни бирлаштиради. Умуман олганда, Германияда экспорт фаолиятини ривожлантириш сохасида уч юздан ортик турли ташкилотлар фаолият курсатмокда.

Германиянинг экспортни куллаб-кувватлаш тизими, ташкилий нуктаи назардан, функциялар, ваколатлар ва мувофиклаштириш механизмларини аник таксимлайдиган ягона механизмдир. Ташки иктисодий фаолият сохасидаги барча мухим тадбирлар ва ташаббуслар (шу жумладан минтакавий микёсда амалга ошириладиган тадбирлар) Иктисодиёт ва энергетика федерал вазирлиги, айрим

© ®

53

INTERNATIONAL JOURNAL OF THEORETICAL AND PRACT

RESEARCH

уолларда эса мамлакат ташки ишлар вазирлиги билан келишилган булиши керак.

Хулоса ва таклифлар

Хулоса килиб айтганда, уозирги вактда ривожланган мамлакатларда миллий экспортни куллаб-кувватлаш учун жуда мукаммал тузилма яратилган ва муваффакиятли фаолият курсатмокда. У бир хил эмас, турли давлатларда умумий хусусиятлар билан бирга фаркли томонлари уам мавжуд. Х,ар бир мамлакатда миллий экспортни куллаб-кувватлаш тизимини такомиллаштириш жараёни давом этмокда, бунинг натижасида экспортни куллаб-кувватлашнинг умумий воситалари жорий этилиб, миллий фарклар, коида тарикасида халкаро ва минтакавий иктисодий интеграция доирасида кабул килинган мажбуриятлар таъсири остида узгартирилади.

Саноат маусулотлари экспортининг ташкилий-иктисодий механизмлари кулланилишининг таулили куйидаги хулосалар чикаришга имкон беради:

Ривожланган мамлакатларда давлат томонидан экспортни куллаб-кувватлаш ташки иктисодий сиёсатнинг мууим таркибий кисми уисобланади.

Замонавий иктисодиётда маусулотлар экспортини амалга ошириш ва экспорт уажмини ошириш учун бир катор чоралар ва воситалардан фойдаланиш мумкин, бу эса экспорт килувчилар учун кулай мууитни яратишдан тортиб, юкори технологияли экспорт ишлаб чикаришни ривожлантиришни раFбатлантириш чораларига кадар амалга оширилади. Деярли уар бир мамлакатда экспортни куллаб-кувватлайдиган махсус институтлар мавжуд.

Турли давлатларнинг миллий экспортни куллаб-кувватлаш тизимлари бир-биридан сезиларли даражада фарк килади. Бу экспортни давлат томонидан куллаб-кувватлаш тизимлари асосан экспортёрларнинг эутиёжларига йуналтирилган булиб, улар асосан маълум бир давлатнинг экспорти хусусиятлари, шунингдек молия бозорининг ривожланиш даражаси каби бир катор омилларга боFлик.

Давлатлар миллий экспортёрларга экспортни ривожлантиришга ёрдам берадиган куплаб молиявий маусулотларни таклиф этадилар. Шу билан бирга, баъзи мамлакатларда экспорт кредитлари, кафолатлар ва суFурта билан таъминлайдиган экспортни куллаб-кувватловчи йирик институтлар ташкил этилган, бошкаларида эса экспортни куллаб-кувватлаш вазифасини бажарувчи давлат иштирокидаги экспорт кредитлари беришга ихтисослашган банклар ва экспортнинг классик кредит агентликлари каби бир нечта институтлар мавжуд.

Етакчи экспортёр-давлатлар томонидан экспортни куллаб-кувватлашнинг номолиявий усулларига жиддий эътибор берилмокда. Экспортни ахборот билан таъминлаш ва маусулотни реклама килиш муаммосини уал килиш учун мамлакатда экспортни ривожлантириш буйича махсус агентликлар ташкил этилган булиб, улар экспорт килувчи мамлакатда уам, хорижда уам кенг ваколатхоналар тармоFи оркали фаолият олиб боради.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Ilyosov, А. (2020). Some problems in digital production and export of industrial products in the digital economy. Economics and finance. 3. 175-182 p. ISSN 2010-9997

© ®

INTERNATIONAL JOURNAL OF THEORETICAL AND PRACTICAL

ISSN 2181-2357

T. 2 №9. 2022

RESEARCH!_,

ISJIF 2022:5.962

2. Kurpayanidi, K. I., & Ilyosov, A. A. (2020). Problems of the use of digital technologies in industry in the context of increasing the export potential of the country. ISJ Theoretical

6 Applied Science, 10 (90), 113-117. Soi: http://s-o-i.org/L1/TAS-10-90-23 Doi: https://dx.doi.org/10.15863/TAS.2020.10.90.23

3. Kurpayanidi, K. et al. (2020). The issue of a competitive national innovative system formation in Uzbekistan. E3S Web of Conferences. - EDP Sciences, 2020. - Т. 159. - С. 04024. DOI: https://doi.org/10.1051/e3sconf/202015904024

4. Курпаяниди, К.И. (2022). Цифровая трансформация как перспективное направление развития промышленности Узбекистана. Экономика и бизнес: теория и практика-Economy and Business: Theory and Practice, vol. 9 (91). С.120-124, ISSN 2411-0450. Doi: https://doi.org/10.24412/2411-0450-2022-9-120-123 http://economyandbusiness.ru/wp-content/uploads/2022/10/Ekonomika-i-biznes-9.pdf

5. Abdullayev, A. M., & Kurpayanidi, K. I. (2020) Analysis of industrial enterprise management systems: essence, methodology and problems. Journal of Critical Reviews,

7 (14), 1254-1260. https://dx.doi.org/10.17605/0SF.I0/E6JFS.

6. Ilyosov, A.A. (2022). Prospects for industrial export cluster development - sanoat eksporti klasterlarini rivojlantirish istiqbollari. Nazariy va amaliy tadqiqotlar xalqaro jurnali, 2(2), 23-30. Doi: https://doi.org/10.5281/zenodo.6466280

7. Ilyosov, A. А. (2020). Industrial and regional analysis of industrial production and export in Uzbekistan. EPRA International Journal of Research and Development (IJRD), 5(10), 173-179.

8. Ilyosov, A. A. (2022). Sanoat mahsulotlari eksporti: hududiy tahlil, omillar va eksportdagi tendentsiyalar (Farg'ona viloyati misolida). Nazariy va amaliy tadqiqotlar xalqaro jurnali, 2 (1), 31-40. Doi: https://doi.org/10.5281/zenodo.6089956

9. Kurpayanidi, K. I., & Ilyosov, A. A. (2020). Koronavirus pandemiyasining jahon va hududiy sanoat mahsulotlari eksportiga ta'siri: muammo va takliflar. "Yangi O'zbekiston iqtisodiyotining makroiqtisodiy barqarorligini taminlash: muammolar, tahlillar va natijalar" mavzusida Respublika miqyosida onlayn, ilmiy masofaviy konferentsiya materiallari.

10. Курпаяниди, K. И., & Илёсов, A. A. (2022). Саноат маусулотлари экспортининг ташкилий-икгисодий механизмларини такомиллаштириш (ФарFOна вилояти саноат тармоFи мисолида)// Монография. Al-Ferganus, 2022. ISBN 9789943-7707-5-1. - DOI: https://doi.org/10.5281/zenodo.6618980

11. Котов, А. В. (2021). Экспортные инициативы германии как меры поддержки вывода технологий на мировой рынок. Экономика и бизнес: теория и практика, (7), 63-68.

12. Margianti, E. S., Ikramov, M. A., Abdullaev, A. M., Kurpayanidi, K. I., & Ashurov, M. S. (2014). Systematical analysis of the position and further development of Uzbekistan national industry in the case of economic modernization. Monograph. Indonesia, Jakarta. Indonesia. Jakarta. Gunadarma Publisher.

13. Михайлов, А. Б. К вопросам инвестирования в человеческий капитал / А. Б. Михайлов, Д. Э. Муниров // Экономика и социум. - 2021. - № 12-2(91). - С. 239249.

55

14. Мамуров, Д. (2021). Инновационная система предприятия как основа модернизации современной промышленной корпорации. Общество и инновации, 2(4/Б), 322-328. Бог https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol2-iss4/S-pp322-328

15. Семенчук, А. В., & Клименкова, Д. С. (2021). Опыт государственного регулирования экспортных операций в Федеративной Республике Германия. Вестник Гродненского государственного университета имени Янки Купалы. Серия 5. Экономика. Социология. Биология, 11(1), 41-46.

56

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.