CC BY
0SANOAT KORXONALARINI RIVOJLANTIRISHDA INVESTITSIYA FAOLIYATNI AMALGA OSHIRISHNING ZAMONAVIY USULLARIDA FOYDALANISH
Ahrorov Komiljon Yorqinovich
"O'zbekneftgaz" AJ Moliyaviy va komplayens nazorat departamenti bosh mutaxassisi
Komilbek@bk.ru Тел: (90) 712-00-95 https://doi.org/10.5281/zenodo.10719730
Annotatsiya. Zamonaviy dunyoda investitsiyalar sanoatni rivojlantirishda asosiy rol o'ynaydi. Korporativ investitsiya imkoniyatlaridan samarali foydalanish ularning rivojlanish strategiyasiga to'liq mos keladi. Raqobat ustunligi va barqaror o'sishga erishish investitsiya tendentsiyalari va imkoniyatlarini diqqat bilan ko'rib chiqishni talab qiladi. Ushbu maqolada sanoat korxonalarining investitsion imkoniyatlari va rivojlanish tendentsiyalari ham tahlil qilinadi.
Kalit so'zlar: investitsiya, sanoat, investitsiya salohiyati, investitsiya resursi, xorijiy investor.
Kirish. Zamonaviy dunyoda investitsiyalar sanoat rivojlanishida hal qiluvchi rol o'ynaydi. Korporativ investitsiya imkoniyatlaridan foydalanish ularning rivojlanish strategiyasining ajralmas qismiga katta hissa qo'shadi. Raqobat ustunligiga erishish va barqaror o'sish investitsiya tendentsiyalari va imkoniyatlarini diqqat bilan ko'rib chiqishni talab qiladi. Yangi O'zbekistonda mustaqil taraqqiyot davrida qulay sarmoyaviy muhit yaratish, kapital ta'minlash orqali iqtisodiy farovonlikni ta'minlash, investisiya faoliyati samaradorligini oshirish ustuvor vazifa sifatida belgilandi. Investitsion jozibadorlikni kuchaytirish uchun investitsiya siyosatini amalga oshirish va xorijiy investorlarni jalb etish bo'yicha keskin chora-tadbirlarni amalga oshirishga alohida e'tibor qaratilmoqda. Bu vazifalarni muvaffaqiyatli va puxtalik bilan amalga oshirish uchun investitsiya loyihalarini amalga oshirish orqali ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnologik taraqqiyot, ishlab chiqarishni takomillashtirish, ijtimoiy infratuzilmani yaxshilash nazarda tutilmoqda. Tarmoqlararo investitsiyalarning tarmoqlar bo'yicha taqsimlanishi va taqsimlanishini tahlil qilish uchun ekonometrik modellashtirish usullarini takomillashtirishning turli yo'llari o'rganilmoqda. Bundan tashqari, investitsiyalar samaradorligi va barqarorlik darajasini aniqlash uchun modellarni ishlab chiqish bo'yicha keng qamrovli ishlar olib borilmoqda.
Ushbu maqolada biz sanoat korxonalarining investitsiya imkoniyatlari tahlilini taqdim etamiz va ularning rivojlanishiga ta'sir qiluvchi hozirgi tendentsiyalar va yo'nalishlarni ko'rib chiqamiz. Biz investitsiyalarni jalb qilishga ta'sir etuvchi omillarni o'rganamiz, shuningdek, sanoat korxonalari zamonaviy iqtisodiy manzarada duch keladigan istiqbollar va muammolarni baholaymiz.
Milliy iqtisodiyotning turli tarmoqlarida investitsiya faolligini oshirish mexanizmlarini tahlil qilish, mavjud muammolarni aniqlash va yechimlarini ishlab chiqish tadqiqotimizning asosiy vazifalaridandir (1-rasmga qarang). Moliyaviy-iqtisodiy mexanizmni milliy iqtisodiyot tarmoqlaridagi investitsiya jarayonlariga nisbatan tahlil qilishda hududlarda investitsiya faoliyati samaradorligini oshirishga qaratilgan vazifalarni aniqlash zarur bo'ladi. Investitsiyalar oqimining eng daromadli yo'llarini topish har doim investitsiya institutlarining asosiy maqsadi bo'lib kelgan.
So'nggi yillarda sanoat korxonalarining investitsion jozibadorligini oshirish tendentsiyasini e'tirof etish zarur.
Mexanizmning tashkiliy tuzilishi
1-rasm. Sanoat korxonalarining investitsion salohiyatining oshirishning tashkiliy-iqtisodiy mexanizmi
Sanoat korxonalarining investitsion salohiyatini oshirishning tashkiliy-iqtisodiy metodologiyasini takomillashtirish bo'yicha olib borilgan tadqiqot natijalari asosida quyidagi nazariy va amaliy xulosalarni shakllantirish mumkin:
Iqtisodiy nazariyalar va adabiyotlar tahlili shuni ko'rsatadiki, investitsiyalarga quyidagi tarzda ta'rif berish mumkin: "Investitsiyalar - bu kapitalni uzoq muddatli va tavakkalchilik bilan (ishonch bilan) taqsimlashga, tadbirkorlik va boshqa faoliyat ob'ektlari uchun ishlab chiqarish quvvatlarini kengaytirishga qaratilgan iqtisodiy kategoriya; va kelajakda foydali daromadga erishish yoki cheklangan sharoitlarda resurslar potentsialini amalga oshirish.
Sanoat korxonalarining investitsiya faoliyati samaradorligini oshirish va ularning investitsion salohiyatini rivojlantirish uchun quyidagi chora-tadbirlarni amalga oshirish zarur: investitsiyalarning moliyaviy resurslari va manbalarini aniqlash, ularni jalb qilish uchun qulay shart-sharoitlar va rag'batlantirish; barqaror investitsiyalarni ta'minlash uchun bozor sub'ektlarini shakllantirish; investitsiyalarga real talabni mos resurslar bilan qondirish; talab va taklif talablarini qondirish, investitsiya jarayonlariga davlat tomonidan qiziqishni rag'batlantirish orqali investitsiyalarni jalb qilish uchun qulay makroiqtisodiy muhitni yaratish.
Xulosa. Barqaror va adolatli iqtisodiy rivojlanishni ta'minlashda, samarali iqtisodiy siyosat; yangi ish o'rinlarini yaratish, ishsizlik darajasini pasaytirish, mehnat bozori samaradorligini ta'minlash; aholining ijtimoiy xizmatlardan foydalanish imkoniyatlarini kengaytirish va hayot sifatini yaxshilash; aholi va tadbirkorlik subyektlari uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish, ishlab chiqarish infratuzilmasi barqarorligi va ishonchliligini ta'minlash; mintaqaviy raqobatbardoshlikni oshirish, iqtisodiyotni yanada diversifikatsiya qilish; ishbilarmonlik muhitini yaxshilash, tadbirkorlikni doimiy qo'llab-quvvatlash va rag'batlantirish; hududlarning moliyaviy mustaqilligiga erishish va bank-moliya sektorini rivojlantirish; fuqarolar murojaatlari bilan ishlash samaradorligini oshirish va axborot shaffofligini oshirishga alohida e'tibor qaratish zarur.
REFERENCES
1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi "O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha Harakatlar strategiyasi to'g'risida"gi PF-4947-son Farmoni. // Xalq so'zi. 2017 yil 8 fevral.
2. Кармов Р.А. Инвестиционный потенциал и социально-экономические условия его реализации в трансформируемой экономике : автореф. дис. ... кандидата экон. наук / Р. А. Кармов.- Москва, 2007. - 25 с.
3. Ахмедова Л.А., Булатова У.Б. Зарубежный опыт привлечения иностранных инвестиций и возможности его использования // Вестник Дагестанского государственного университета. Серия 3: Общественные науки. 2016. №2. URL: https://cyberieninka.ru/artide/n/ zambezhnyy-opyt-privlecheniya-inostrannyh-investitsiy-i-vozmozhnosti-ego-ispolzovaniya (дата обращения: 21.05.2023).
4. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga Murojaatnomasi. 28.12.2018. - https://xs.uz/uz/post/ozbekiston-respublikasi-prezidentishavkat-mirziyoevning-olij-mazhlisga-murozhaatnomasi
