Научная статья на тему 'САКСОВУЛ ВА ЧЕРКЕЗ УРУҒЛАРИНИ ЭКАДИГАН СЕЯЛКА БУНКЕРИ УРУҒ АЖРАТКИЧ БАРАБАНИНИНГ ПАРАМЕТРЛАРИНИ АНИҚЛАШ'

САКСОВУЛ ВА ЧЕРКЕЗ УРУҒЛАРИНИ ЭКАДИГАН СЕЯЛКА БУНКЕРИ УРУҒ АЖРАТКИЧ БАРАБАНИНИНГ ПАРАМЕТРЛАРИНИ АНИҚЛАШ Текст научной статьи по специальности «Технологии материалов»

CC BY
95
19
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Agro Inform
Ключевые слова
посев / семена / кормовых / растений сеялки / разделительный барабан / исследования / параметры / sowing / seeds / fodder / plant seeders / separating drum / research / parameters

Аннотация научной статьи по технологиям материалов, автор научной работы — Эркин Фармонов, Раҳмонберди Халилов, Дилмурод Омонов, Собир Нурманов

В статье приведены сведения о посеве семян пустынных кормовых растений, в том числе результаты исследований посева семян саксаула и черкеза с помощью сеялок предназначенных для посева сельскохозяйственных культур. Определены показатели качества работы используемых сеялок, которые не удовлетворяют ахротехническим требованиям для посеве семян саксаула и черкеза. Приведены результаты исследовании по этому направлению. Для устранения выявленных недостатков рекомендованы технические решения и приведены по их результатыэтих исследовании.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article provides information on the sowing of seeds of desert fodder plants, including the results of studies of sowing seeds of saxaul and cherkez using seeders intended for sowing agricultural crops. The indicators of the quality of work of the used seeders, which do not meet the agrotechnical requirements for sowing saxaul and cherkez seeds, have been determined. The results of research in this area are presented to eliminate the identified shortcomings and technical solutions are recommended and are given according to their results from these studies.

Текст научной работы на тему «САКСОВУЛ ВА ЧЕРКЕЗ УРУҒЛАРИНИ ЭКАДИГАН СЕЯЛКА БУНКЕРИ УРУҒ АЖРАТКИЧ БАРАБАНИНИНГ ПАРАМЕТРЛАРИНИ АНИҚЛАШ»

Wondershare PDFelement

кузатилиб, 70-72 фоизни ташкил килган. Пайванд интенсив кечки олманинг навларини курсатиш

килинган олманинг кечки навларининг ;иш мав- мумкин. Булар: "К^ишки Х,азорасп" ва "Каврак" нави-

сумидан чи;иши ва кузларининг совукка чидам- дир, айни;са, урта буйли ММ102 ва Х,азорасп олма-

лилиги буйича стандарт навга нисбатан куйидаги сининг вегетатив пайвандтагга уланган кучатлари.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Мирзохидов У., Х,амдамова Э., Холмирзаева Л., Тожибаева З. Интенсив бог барпо килишда олма кучатларининг сифат курсаткичлари. // "Агро илм" журнали, №1, 2017, с. 43-44.

2. Абдуллаев Р., Арипов А. Пакана ва яримпакана боглар парвариши. "Узбекистон ;ишло; хужалиги", №6, 2011, б. 9-10.

3. Гулямов Б.Х., Жанакова Д.У., Юсупова М.С. Паст буйли олма кучатларининг чи;ишига пайвандтаглар диаметрининг таъсири. //"Жах,он молиявий-и;тисодий ин;ирози шароитида аграр тармо; ра;обатбардошлигини ошириш йуналишлари" илмий-амалий конференцияси. Тошкент, 2010. - б.121-123.

4. Афанасьев О.К. Продуктивность яблоневых садов в зависимости от плодов и формы кроны. Ж.: "Вестник с/х науки", 12-изд. "Колос". 1990, стр. 12-15.

5. Мирзаев М.М. Интенсивные формы сада. Ж.: "Сельское хозяйство Узбекистана", 10-изд. 1991, стр. 47-49.

САКСОВУЛ ВА ЧЕРКЕЗ УРУЕЛАРИНИ ЭКАДИГАН СЕЯЛКА БУНКЕРИ УРУЕ АЖРАТКИЧ БАРАБАНИНИНГ ПАРАМЕТРЛАРИНИ АНИЦЛАШ

Эркин ФАРМОНОВ, т.ф.н., доцент,

ТИКХММИ,

Ра;монберди ХАЛИЛОВ, т.ф.н., доцент, Дилмурод ОМОНОВ, катта уцитувчи, Собир НУРМАНОВ, уцитувчи, Тошкент давлат аграруниверситети.

Аннотация. В статье приведены сведения о посеве семян пустынных кормовых растений, в том числе результаты исследований посева семян саксаула и черкеза с помощью сеялок предназначенных для посева сельскохозяйственных культур. Определены показатели качества работы используемых сеялок, которые не удовлетворяют ахротехническим требованиям для посеве семян саксаула и черкеза. Приведены результаты исследовании по этому направлению. Для устранения выявленных недостатков рекомендованы технические решения и приведены по их результатыэтих исследовании.

Ключевые слова: посев, семена, кормовых, растений сеялки, разделительный барабан, исследования, параметры

Аnnotation. The article provides information on the sowing of seeds of desertfodder plants, including the results of studies of sowing seeds of saxaul and cherkez using seeders intended for sowing agricultural crops. The indicators of the quality of work of the used seeders, which do not meet the agrotechnical requirements for sowing saxaul and cherkez seeds, have been determined. The results of research in this area are presented to eliminate the identified shortcomings and technical solutions are recommended and are given according to their results from these studies.

Key words: sowing, seeds, fodder, plant seeders, separating drum, research, parameters

Чул озукабоп усимликлари жумладан, саксовул ва чер-кезнинг уругларини экишни механизациялаш ма;садида ;ишло; хужалиги экинларини экишда кулланиладиган

ва муайян шароитга мос келмайдиган ;ишло; хужалиги экинлари уругларни экишга мулжалланган сеялкалар-дан фойдаланилмокда. Бирок, бундай сеялкаларни

AGRO INFORM MAXSUS SON [1] 2021

22

)Л/опс]ег8Ьаге РЭРе1етегЛ

куллаш саксовул ва черкезнинг уругларни экиш-ни механизациялаш муаммосини хал этмайди ва уругларни экишга куйиладиган агротехник талабларни каноатлантирмайди. Бунинг асосий сабаблари: биринчи-дан, саксовул ва черкез усимликларини урглик аралашма холида экилиши; иккинчидан, уларнинг уруглари ва уруглик аралашмаларининг физик-механик хоссаларини бошка кишлок хужалиги экинлари уруглари ва уруглик аралашмаларидан кескин фаркланиши хисобланади.

Утказилган тадкикотлар ва унда аникланган камчи-ликларни бартараф этиш хамда саксовул ва черкезнинг сочилмайдиган уруглари ва уруглик аралашмаларининг физик механик хоссаларини урганиш натижасда уларнинг сочилмайдиган уругларини экишни механизаци-ялашнинг илмий-техникавий ечими муаммосини хал этиш максадида технология ва сеялканинг конструк-цияси яратилди [1,2]. Сеялканинг янигилиги шундаки, унда икки кисмли бункер тавсия этилган булиб, унинг ичида уруг тузитгич ва меъёрлаш новларига эга уруг ажраткич барабани урнатилган.

Тавсия этилган сеялка бункерининг ичида урнатилган уруг ажраткич барабани бункердаги саксовул ва черкезнинг уруглик аралашмадан белгиланган микдорини ажратиб олиб, меъёрий ораликда экилишини таъмин-лайдиган меъёрлаш новларига эга уруг ажраткич бара-бани параметрларини аниклаш имконини берадиган ЭХ,М учун дастур яратилди [3]. Дастурни куллаш машина параметрларини аниклашга кетадиган мехнат харажат-ларини камайтиради ва дала тажрибаларидан фаркли уларок параметрларни куп параметрларда хисоб;аш мумкин булади.

Лаборатория экспериментлари утказишда сеялка бункери ичидаги уруг ажраткич барабани меъёрлаш новларининг учбурчак шаклидаги конструкцияси ясал-ди (1-расм).

(1)

1

V = — ■ а ■ И ■ I , см

н 2

Технологик иш жараёнида меъёрлаш новларини уруглик аралашма билан тулик тулишини таъминлаш максадида унинг энини а=33 мм улчамда, меъёрлаш новининг узунлигини уруг ажраткич барабаннинг узунлигига мос Lб=lн=70 мм, новнинг чукурлигини эса h = 16 мм ва меъёрлаш новлари бирлашган оралик е=6 мм кабул килинди. Бунда уруг ажраткич барабанида iн=8 дона меъёрлаш нови урнатилди. Натижада уруг ажраткич барабаннинг радиуси г=50 мм ни ташкил этади.

Уруг ажраткич барабани меъёрлаш нови ичидаги уруглик аралашма таркибидаги уругларнинг сони тажриба йули билан аникланди. Бунда меъёрлаш но-вининг хажмига тенг булган унинг андозаси ясалди. Меъёрлаш нови саксовулнинг уруглик аралашмаси билан тулдирилди ва унинг ичидаги уруглар сони санаб чикилди. Тажриба 10 маротаба такрорланди. Нов ичидаги уртача сони 17-18 донани ташкил этди. Уругларни экиш технологик иш жараёнида меъёрлаш новининг тулиш коэффи'и-нги 70-80 % ни ташкил этиши хисобга олиниб, новнин ичида 11-12 дона экиладиган уруглар борлиги аникланди. Бу курсаткич саксовулнинг белги-ланган м ьёрий ораликда экиладиган уруглар сонига тен~ '\либ, са овул уругини экишга куйиладиган агротехник талчбга мос келади. Худди шу усулда, черкез уруги учун хам экиладиган уругларнинг сони аникланди.

Уруглар экиладиган белгиланган макбул меъёрий ор а лик МТА нинг турли харакат тезликлари, уруг ажраткич барабаннинг айланишлар сони, меъёрлаш новларининг сони узгаришига боглик холда куйидаги ифода ёрдамида аник;ланади [4]: 2 яЗа

(2)

а>--

бунда п=3,14; а -МТА нинг харакат тезликлари, м/с; !у-уруглар экиладиган меъёрий оралик масофа, м; iн меъёрлаш новларнинг сони, дона.

(2) ифодадан уруглар экиладиган макбул меъёрий оралик аникланди:

2л9„

(3)

1у =

1-расм. УруF ажраткич барабаннинг параметрларини таджик, этишга доир схема.

L 6=l6-уруF ажраткич барабани ва меъёрлаш новининг узунлиги, г- уруF ажраткич барабаннинг радиуси, а- меъёрлаш новининг эни, ^ меъёрлаш новининг чукурлиги, е- меъёрлаш новлари бирлашган оралик.

УруFлик аралашманинг таркибидаги уруFларнинг сонига, яъни тозалигига боFлик холда уруF ажраткич барабанининг улчамлари асосида учбурчак шаклидаги бир дона меъёрлаш новнинг хажми куйидаги формула ёрдамида хисоблаб чикилди:

Сеялка бункеридаги уруF ажраткич барабаннинг меъёрлаш новлари уруFлик аралашмани белгиланган микдорда ажратиб олиб, меъёрий ораликда экилишини таъминлайдиган, МТА нинг турли харакат тезликла-рида уруF ажраткич барабаннинг айланишлар сонига ва меъёрлаш новларининг сонига боFлик холда унинг параметрлари аникланди.

Хисоблашларда МТА нинг даладаги турли харакат тез-ликларида (1,11-1,88 м/с.), уруF ажраткич барабанининг айланишлар сонига (26-34 айл/мин) мос холда, меъёрлаш новининиг сони (1-10 гача) узгартириб, уруFлар экиладиган меъёрий ораликнинг макбул киймати аникланди.

МЛХ8Ш 80\ [1] 2021 АСКО 1ЛТО1Ш

23

Wondershare PDFelement

Саксовул уругларни экишга куйиладиган талабга мувофик уруг экиладиган белгиланган меъёрий оралик бир метр булиб, у масофада 13-14 дона сифатли уруг экишни талаб этади. Назарий тадкикотларда уруг ажрат-кич барабаннинг айланишлар сонини 30 айл/ мин дан кичик булмаган кийматаларда кабул килиш кераклиги хисоблашларда ани;ланган.

Саксовул уругини экиш учун бир метр масофа меъёрий орали; масофа этиб белгиланган булиб, унда 13-14 дона уруг экилиши белгиланган.

Хисобланган меъёрлаш новининг ичидаги уруглик аралашма таркибидаги экиладиган уруглар сони 11-12 дона булиши лаборатория экспериментларида ани;ланган булиб, уруг ажраткич барабанида 8 дона нов, хар бир новнинг ичида 11-12 донадан уруг булиб, уруг ажраткич барабани бир маротаба тули; айлан-ганда 8 дона новдан, МТА 2 секунд босиб утган 3,10 м масофага 88-96 дона уруг ерга экилади. Бу курсаткич бир метр меъёрий ораликда 30-31 дона уруг экили-шини таъминлайди. Уругларнинг дала шароитидаги унувчанлиги 44-45 фоиз эканлигини хисобга олсак, бир метр меъёрий ораликда 13-14 донадан уруг тугри келади.

МТАнинг 1,55 м/с (5,58 км /соат) харакат тезлигидан кичик тезликларда харакатланиши белгиланган меъё-рий ораликда ерга экиладиган сонини ортиб кетишига сабаб булади.

Шу боис, хисоблашларда МТА нинг даладаги турли харакат тезликларида (1,11-1,88 м/с.), уруг ажраткич барабанининг айланишлар сонини (26-34 айл/мин), меъёрлаш новининиг сони (1-10 гача) узгартириб, уруглар экиладиган меъёрий орали;нинг ма;бул киймати ани;ланди. МТА нинг ма;бул харакат тезлиги V = 1,55 м/сек (уа =5,58км/соат) кабул килинди. Чул майдонларининг нотекис рельефи ва ундаги ярим бута усимликлар атрофида йигилиб колган кумок тупроклар хамда шуларга ухшаш бошка тусиклар МТА ни ундан юкори тезликларда харакатланиш имкониятини бер-майди. МТА харакат тезлигини уз = 5,58 км/соат дан пасайтириш уругларни экиш жарёнини таъминласада, агрегатдан фойдаланиш сарф-харажатларини ортиб кетишига ва иш унумининг пасайишига олиб келади. [38; 112-117 б., 39; 75-78-б.]

Саксовул ва черкезнинг уругларини экадиган сеялка бункери уруг ажраткич барабаннинг параметрлари куйидаги жадвалда келтирилади (1- жадвал.).

1-жадвал

ypyF ажраткич барабанининг параметрлари

Параметрларнинг номи

Улчов бирлиги

Цийматлари

1 Барабаннинг радиуси мм 50

2 Барабаннинг узунли'ч мм 70

3 Барабаннинг айланишлар сони айл/мин 30

4 Меъёрлаш новининг сони дона 8

5 Меъёрлаш новининг узунлиги мм 70

6 Меъёрлаш новининг эни мм 33

7 Меъёрлаш новининг чукурлиги мм 16

8 Меъёрлаш новлари оралик деворининг калинлиги мм 6

Фойдаланилганадабиётлар:

1. Патент РУз № IAP 04515 Сеялка широкозахватная /Э. Т. Фармонов, А. И. Корсун, И. Г. Горлова. //Расмий ахборотнома -2009.-№ 7

2. E. Farmonov, A. Igamberdiev, A. Sadirov, and etc 1 Model fordetermining the parameters of the distribution drum of the sowing seeder hopper of seeds of the desert fodder plants. International Journal of Recent Technology and Engineering (IJRTE) ISSN: 2277-3878, Volume-8 Issue-4, November 2019 Pp 7648-7650

3. Фармонов Э.Т., Игамбердиев А.К. Абдиллаев Т., Фармонова Ф.Э. "Сочилмайдиган уругларни экиш сеялкаси универсал аппаратининг технологик иш жараёнини урганишни таъминловчи масофавий бошкариш ва назорат Килиш дастури" Узбекистон Республикаси интеллектуал мулк агентлиги томонидан 13.01.2021 й. берилган ГУВОХНОМА Uz № DGU 09988

4. E. T. Farmonov, B. M. Khudayarov, T. Abdillaev, F. E. Farmonova Substantiation of the selector drum parameters of the universal seeding device of the innovative seeder. International Scientific Conference «^stuc^on Mashines, Hudrauulics and Water Resources Engentring» (C0NMECHYDR0-2021) held on April 23-25, 2021 in Tashkent, Uz. Pp.1129-1136

24

AGRO INFORM MAXSUS SON [1] 2021

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.