SAİT FAİK ABASIYANIK’IN “KÖPRÜ” ŞİİRİNİN SÖZ DİZİMİ AÇISINDAN İNCELENMESİ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

KÜLLtYE

ULUSLARARASI SOSYAL BÎLÎMLER DERGÎSÎ

INTERNATIONAL JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES

Sait Faik Abasiyamk'in "Köprü" $iirinin Söz Dizimi Amindan tncelenmesi

Nazan eiFT£i TOMBAL*

Öz

Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatinin en önemli hikäye yazarlanndan Sait Faik Abasiyamk'in §airlik yönü öykücülük yani kadar bilinmese de sanat^inin pek 50k §iiri bulunmaktadir. Qalijmamizin konusu, Istanbul öykücüsü olarak bilinen Sait Faik Abasiyamk'in öykü üslubuyla ve serbest ölfüyle yazmi§ oldugu "Köprü" §iirinin söz dizimi agisindan incelenmesidir. Söz dizimini meydana getiren ögelerin arasindaki bagin biliniyor olmasi cümlenin anlajilmasi i?in gereklidir. Söz dizimi; cümleyi olujturan dizgeleri ara§tiran bir bilim dalidir ve cümledeki sözcük öbeklerinin yapilarmi, ijlevlerini ve sözcüklerin birbiriyle olan bagini arajtirir. Ayrica cümle ve ögelerinin olu§umlarini, cümlenin niteliklerini ve cümle türlerini inceler. Bu ?ali§mada; Istanbul öykücüsü olarak bilinen Sait Faik Abasiyamk'in istanbul'u ve Galata Köprüsü'nü esas alan, günlük yajamdaki siradan insanlan anlattigi Köprü §iiri üzerinde durulmu§tur. Yirmi üf cümleden olujan Köprü §iiri; cümlenin ögeleri, kelime gruplari ve cümle fejitleri yönünden incelenmi§ ve söz dizimi aijisindan degerlendirilmigtir. Böylece §iirin anlaminm daha da güflendirilmesi, pekigtirilmesi ve anla§ilir kihnmasi ama^lanmigtir.

Anahtar kelimeler: Sait Faik Abasiyanik, Köprü, §iir, dil bilgisi, söz dizimi. An Examination of Sait Faik Abasiyanik's "Kopru" Poem in Terms of Syntax

Abstract

Although the poetry aspect of Sait Faik Abasiyanik, one of the most important story writers of the

Republican era Turkish literature, is not known as much as his short story writing, the artist has many poems. The subject of this study is the study of the poem "Köprü", which was written by Sait Faik Abasiyanik, known as the Istanbul short story writer, with the narrative style and in free measure. Knowing the connection between the elements that make up the syntax is necessary to understand the sentence. Syntax is a science that studies the strings that make up the sentence, and it studies the structures and functions of the word groups in the sentence and the relationships between words. Besides, it examines the formation of sentences and their elements, the sentence's features and the sentence types. In this study, the poem Köprü, in which Sait Faik Abasiyanik, known as the Istanbul short story writer, tells about ordinary people in daily life, based on Istanbul and Galata Bridge, is emphasized. Köprü poem consists of twenty-three sentences. The sentence elements were examined in terms of word groups and sentence types and evaluated in syntax. Thus, the meaning of poetry is aimed to be strengthened, reinforced and understandable.

Key words: Sait Faik Abasiyanik, Köprü, poem, grammar, syntax.

* Yiiksek Lisans Ôgrencisi, Marmara Universitesi, Ttirkiyat Ara§tirmalan Enstitiisu, Turk Dili Bôltimu,

Istanbul / Tiirkiye, e-mail: nazan_ciftci@hotmail.com

ORCID https://orcid.org/0000-0002-8074-3562.

Bu makaleyi §u §ekilde kaynak gôsterebilirsiniz / To cite this article (APA):

Çiftçi Tombal, Nazan (2021). "Sait Faik Abasiyamk'in "KOprii" §iirinin Sôz Dizimi Açisindan

tncelenmesi". Külliye, 2 (1): 18-41. DOI: 10.48139/aybukulliye.865141. Makale Bilgisi / Article Information_

Geli$ / Received Kabul / Accepted Türii / Type Sayfa / Page

20 Ocak 2021 03 Mart 2021 Ara^tirma Makalesi 18-41

20 January 2021 03 March 2021 Research Article

Extended Abstract

Sait Faik Abasiyamk is one of our artists who worked in Turkish literature in

the Republican era. Being one of the most important representatives of situation storytelling in Turkish literature, the artist frequently dealt with the joy of life and people's love in his works. Known as the "Istanbul short story writer", the author has produced works in the genre of poetry and his stories. Like his stories, his poems are about his love for human beings and his desire to live. The artist's first and only poetry book was published in 1953 called "§imdi Sevi§me Vakti". The poems in this book are the product of a plain language understanding.

"Koprii" in the poetry book "§imdi Sevi§me Vakti" is the subject of our study. Sait Faik Abasiyamk wrote this poem using the narrative style. Istanbul and Galata Bridge are the basis of this poem. Sait Faik Abasiyamk watched people on

Galata Bridge and poetry his impressions of these people. On Galata Bridge, fishers, bagel makers, pickpockets, and other ordinary people made up the poem's personal staff. The artist has adopted a descriptive style, drawing a human landscape in this way.

The poem "Koprii", which is the subject of the study, consists of twenty-three sentences. This poem was written with a simple understanding of language and free measure. In the study, the sentences in the poem were examined in terms of syntax. Syntax investigates the structures and functions of phrases, word groups, and the link between words. Besides, it examines the formation of sentences and their elements, the sentence's properties, and the sentence types.

"Koprii" poem has a rich vocabulary. A word group collects words that come together under certain principles to meet an entity, concept, quality, situation or action. One hundred and twelve groups of words are used in this poem of Sait Faik Abasiyamk. Artist has created a rich and different vocabulary repertoire using forty-seven adjective phrases, eleven preposition groups, seven noun phrases, six noun phrases, thirteen adjective-verb groups, ten binding groups, one abbreviation group, one title group, four belonging groups, six compound verbs, four adverb-verb groups and two noun-verb groups. Poet used especially adjective clauses and adjective-verb groups more. This situation is related to the artist's adoption of the descriptive style. The poetry very rich structure in terms of sentence types and elements. A sentence is a group of words describing a feeling or thought, action or event as a judgment. In the study, twenty-three sentences in the poem were examined in terms of its elements and types. When the sentences in the poem are examined in terms of structure, it is seen that nine simple sentences, two conditional compounds, two nested compounds, two connected, six dependent order, two independent ordered sentences are used in the poem. When the poem is examined according to the type of predicate, it is seen that eighteen verbs and seven noun phrases are used in the poem. There are seven transpose and sixteen regular

sentences according to the location of the predicate. According to its meaning, twenty-one positive, two negatives and one question, meaningful sentences were used.

When the poem is examined in terms of the sentence elements, it is seen that a total of thirty-five verbs, twenty-six subjects, twenty place clauses, fifteen adverbial complements, twelve objects with signs, five objects without symptoms are used in twenty-three sentences. In addition, six non-sentence elements are used in the poem.

The poem "Koprii" is a work in which Sait Faik Abasiyamk's poetry and

storytelling are intertwined. When examined in terms of syntax, it is seen that it does not have uniform examples. This poem, which has different word groups, sentence types, and sentence elements, is important in reflecting the poet's understanding of art.

Giri;

Sait Faik Abasiyamk'in Yagami, Edebi Kigiligi ve §iir Anlayigi

1906 senesinde Adapazari'nda dogan Sait Faik Abasiyamk'in focuklugu burada ge£mi§tir. Onuncu sinifa kadar Istanbul Erkek Lisesinde okumu§, on arkada§iyla birlikte Arapfa hocasi Salih Bey'in minderine §aka ama^li igne koydugundan dolayi Bursa Erkek Lisesine surgun edilmi§tir (Alangu 1956: 12). Liseyi bitirdikten sonra Istanbul' a doniip Istanbul Universitesi Edebiyat Fakiiltesine 20 girmi§, bir sure Edebiyat Fakiiltesinde okuduktan sonra babasinin istegi iizerine ekonomi egitimi almak amaciyla Isvi9re'ye gitmi§tir. Ardindan Fransa'ya ge?ip U9 sene orada ya§ami§ ve Tiirkiye'ye doniince ticaretle ilgilendiyse de muvaffak olamami§tir. Bir sure Tiirkfe ogretmenligi yapan sanat?i, omriiniin ?ogu zamanini Burgaz Ada'daki ko§klerinde ge9irmi§tir. 11 Mayis 1954 tarihinde siroz hastaligi sebebiyle hayatim kaybetmesinden soma evi, miize haline getirilmi§tir (Alangu 1956: 13).

Sait Faik Abasiyamk, Qehov tarzi olarak bilinen ve bir kesiti ele alan durum hikayeciligimizin edebiyatimizdaki onemli ismidir. ilk hikayelerini, Bursa'da lisede okurken yazmi§tir.

Ya§ama sevinci ve insan sevgisi, sanat?imn oykiilerinde siklikla i§ledigi konulardir. Insandan ba§layarak doganin biitiin unsurlarina sirayet eden sevgi, eserlerine hakimdir ve sanat9imn diinya gorii§iinu anlatir (Enginiin 2005: 304). Oykiilerinin odaginda insan ve insan sevgisi vardir. §air, insan sevgisini §u §ekilde ifade eder: "Sevmek, bir insani sevmekle bailor her ¡¡ey" (Abasiyamk 1954: 25).

Koprii altlannda ya§ayan insanlar, balik?ilar, simitgiler, hamallar, i§i olmayanlar ya da yoksul ve emek?iler onun eserlerinde en sik i§ledigi insan tipleridir. Toplumdaki kuQiik insanlari konu edinen sanatfi, eserlerini yazarken gozlemlerinden ve izlenimlerinden faydalamr. Ama onun bu gozlemleri,

gordüklerini oldugu gibi aktarmak i?in degildir. SanatQi, bu gozlemleri adeta bir ipucu olarak kullanir. Bu §ekilde etrañ ve §ahislan, kendi hayal diinyasina gore, yeniden kurmak ister. Yani yapmi§ oldugu gozlemleri kendi hayal süzgecinden gepirerek okuyucusuna sunar (Kudret 1990:94).

Yalin, sade ve gosteri§ten uzak bir iislubu olan ve oykiilerinde ya§ama arzusunu ifade eden sanat9i; genellikle Istanbul'u mekán olarak kullandigindan "Istanbul oykiicüsü" olarak bilinir. Beh9et Necatigil, bu durumla ilgili §oyle der: "Hikáyelerinde konu ve olaydan gok, §iire ve etkiye en uygun zaman pargalari üzerinde durmasini seven, bu dramatik anlari incelemekte biiyilk ba§ari gósteren bir Istanbul hikáyecisidif (1985: 15).

Durum óykücülügiinün temsilcilerinden kabul edilen Abasiyamk, edebiyat hayatina §iir yazarak ba§lami§; daha sonra óyküde karar kilmi§tir. Óykiilerini olu§tururken §iir yazmaya da devam eden sanatfi, 1953 yilinda §iirlerini "§imdi Sevi§me Vakti" adiyla yayimlami§tir. Mehmet Kaplan, onun aslinda §air huylu bir §ahis oldugunu ve bu ozelliginin hikáyelerinde de goriildiigiinii soyleyerek §iirlerinin giizelligini belirtir (Yal9in 2001: 5).

Hikáyelerinde oldugu gibi §iirlerinde de insam konu edinen sanat9i, §iirlerini yalin bir dil anlayi§iyla yazmi§tir. insana duydugu sevgi ve ya§ama arzusu §iirlerinin temel konusudur.

Bazi §iirlerinde, oyküciilügii ve §airliginin Í9 Í9e ge9tigi goriilür. Sanat9i bu durumla ilgili §oyle der: "Hikóyelerimde §iir kokusu var diyorsunuz. Bir iki tane de §iir yazdim, iginde hikáye kokusu var dediler. Demek ki ben ne hikáyeciyim ne de bir §air. Ikisi ortasi acayip bir §ey. Ne yapalim beni de bóyle kabul edin" (Abasiyamk 2003: 97).

Insam 90k seven ve insan sevgisini hem oykiilerinde hem §iirlerinde anlatan sanat9i §iir ve insan sevgisini birbirine paralel tutar. Sanat9i; §iirin olmadigi yerde insan sevgisinin de az oldugunu, §iirin insam insana sevdirdigini ve yakla§tirdigini, §iirsizligin sava§ ve cinayetlere yol a9tigim dü§iinür (Abasiyamk 2009:1402).

§iir ve insana dair dü§üncelerini bu §ekilde ifade eden ve halkin rahat9a anlayabilecegi bir dil anlayi§iyla §iirlerini yazan Sait Faik, insan sevgisi ve §iiri bir kiimede bulu§turmu§tur.

Koprii ^iirinin tncelenmesi

istanbul'a eserlerinde siklikla yer veren sanat9inin Koprü §iirinin temelinde yine Istanbul vardir. istanbul'u §iirinin merkezine koyan Abasiyamk, Galata Koprüsü'nde gozlemlediklerini ve izlenimlerini; ki§ile§tirme, benzetme ve soru sorma gibi soz sanatlarindan da faydalanarak §iirle§tirmi§tir.

Sanat9i, bir óykiicü üslubuyla yazdigi §iirinde hikáyesi olan insanlara dair izlenimlerini aktarmaktadir. Oykiilerinde siklikla gorülen siradan insanlara, bu ¡•¡iirde de rastlanir. Ortak duygu, dü§ünce, kültüre sahip olan giizel ve iyi

insanlardan, yufkacilardan, §ekercilerden bahseder. Bu insanlar; balikfilan izleyen, balikfilarm yakaladigi toriklere onlardan 50k sevinen, simit yemekten ho§lanan, kü?ük §eylerle mutlu olan siradan insanlardir.

SanatQi, bu §iirde bol miktarda sifat ve sifat-fiil kullanarak betimleyici bir üslup benimsemi§tir. Betimleyici üslubuyla adeta insan manzarasi 9izen §air, Köprü §iirinde sade ve samimi bir dil kullanmi§tir.

Mehmet Kaplan, bu §iirle ilgili görü§lerini §u §ekilde ifade eder: "Bu §iir, adeta Sait Faik'in hikayelerinin bir özeti gibidir. Onlarda bulunan bir asli unsur, hayatin gergek teferruati ile §iir duygusu burada da ig ige ve yan yanadir. Böyle bir görü§ igin, insanin Sait Faik gibi, kalbi §iir duygusu ile dolu büyük bir hikäyeci olmasi lazimdir" (2009: 129).

Köprü $iirinin Söz Dizimi Bakimindan tncelenmesi

Qah§mamizda, serbest öl9Üyle yazilan ve 23 cümleden olu§an Köprü §iiri söz dizimi a9isindan incelenmi§tir. "Köprü", hikäyecilik yönüyle ön plana 9ikan Sait Faik Abasiyamk'in §iirlerinin de hikäye üslubuyla yazildigini kamtlar niteliktedir. Köprü §iiri, Sait Faik Abasiyamk'in sanat görü§ünü yansittigi ve söz dizimi a9isindan farkli ögeleri barindirdigi i9in tercih edilmi§tir. tncelemeye konu olan bu §iir; 9e§itli cümle tipleri, zengin ve birbirinden farkli kelime gruplari banndirmaktadir.

Söz dizimi, sözcük öbeklerinin yani kelime gruplarimn yapilanm, i§levlerini, kelimelerin birbiriyle olan bagini ara§tinr. Ayrica cümle ve ögelerinin olu§umlarini, cümlenin niteliklerini ve cümle türlerini inceler. Söz dizimi, konu§mada sözcüklerin siralanma ve baglanmalarini anlatir (Banguoglu 2011: 20).

Kavram, nitelik, durum, hareket ve varliklar; Türk9ede kelimelerle kar§ilanir. Tek bir kelime bunlardan birini kar§ilayamiyorsa o zaman kelime gruplari kullanilir. Kelime grubu; bir varligi, kavrami, niteligi, durumu ya da hareketi kar§ilamak üzere, belirli ilkeler dähilinde bir araya gelmi§ olan sözcükler toplulugudur (Karahan 1995: 39).

Cümle; bir duygu veya dü§ünceyi, hareketi ya da olayi bir hüküm halinde anlatan kelime grubudur. Cümle en tarn, en geni§ kelime grubudur (Ergin 2007: 398). Cümleler; yüklemin türiine göre, yüklemin yerine göre, anlamina göre ve yapisina göre cümleler olmak üzere dort ba§likta ele alimr.

Cümleler, yükleminin türüne göre fill cümlesi ve isim cümlesi olarak iki alt ba§likta incelenir. Yüklemi 9ekimli bir eylem olan cümleye fiil cümlesi, yüklemi bir isim veya isim soylu sözcük olan cümleye ise isim cümlesi denir (Banguoglu 2011: 532, 535). Yüklemin yerine göre cümleler ikiye ayrilir: Yüklem; cümlenin sonunda ise kuralli, cümlenin ba§i ya da ortasindaysa devrik cümle olur. Cümlenin anlamina Ü9 9e§it cümle tipi vardir: Bahsedilen eylemin yapildigi ya da i§in ger9ekle§tigini bildiren cümleler olumlu cümle, eylemin yapilmadigi veya i§in

gergekle^medigini bildiren cümleler olumsuz cümlelerdir. Soru manasi ta§iyan cümleler ise soru cümlesidir.

Farkli simflandirmalar olsa da cümleleri yapi bakimindan dort gruba ayirmak mümkündür. Bunlar, basit, birle§ik, sirali ve bagli cümlelerdir. Basit cümleler, yalmzca tek bir yargi bildirir. Bir temel cümle ile onu anlam bakimindan tamamlayan bir ya da daha fazla yardimci cümleden olu§an cümleler birle§ik cümledir. Türkfede; §artli birle§ik, ki'li birle§ik, if ife birle§ik cümle olmak üzere Ü9 9e§it birle§ik cümle tipinden söz etmemiz mümkündür (Ergin 2007: 404).

Temeli §art kipinin §art ifadesine dayanan §artli birle§ik cümlede önce yardimci cümle, ardindan temel cümle gelir. Ki'li birle§ik cümle, Farsfa asilli "ki" ekiyle yapilir ve Türkfenin cümle yapisina 90k uygun sayilmaz. I9 Í9e birle§ik cümle ise bir cümlenin ba§ka bir cümlenin Í9ine girmesi ile olu§ur (Ergin 2007:

404-406).

Sirali cümlelerde birden fazla cümle, virgül ya da noktali virgülle birbirine baglanir. Sirali cümleler, aralannda ortak öge olup olmamasma göre ikiye aynlir: Bunlar, bagimli sirali ve bagimsiz sirali cümlelerdir. Bagimli sirali cümlelerde öge ortakligi mevcutken bagimsiz sirali cümleler arasmda öge ortakligi söz konusu degildir. Fakat her türlü iki cümle arasinda mana bütünlügü bulunur.

Birden fazla cümlenin birbirine baglaflarla baglandigi cümle tipine ise bagli cümle adi verilir. Bagli cümlede, bagla9lar cümle di§i unsur olarak gefer. Bazi kaynaklar, cümlelerin bagla9 ya da noktalama i§aretiyle baglanmasimn bir fark oluijturmadigini dü§ünerek bagli cümleleri sirali cümlelerin Í9erisinde degerlendirir.

Duygu ve dü§üncenin anlatilmasini saglayan; ek, kelime ve kelime gruplarindan meydana gelen bir yapi olan cümle, belli bölümlerden olu§ur. Öge adi verilen bu bölümler, cümle i9erisinde belli görevleri kar§ilar. Yüklem ve özne cümlenin esas ögesiyken nesne, yer tamlayicisi ve zarf tümleci yardimci ögelerdir. Cümlede yer alip cümlenin herhangi bir ögesi olmayan ama cümlenin anlamina dolayli olarak katkida bulunan kelime ya da kelime gruplarina cümle di§i unsur adi verilir.

Yüklem, cümlenin esas ögesi durumundadir. Yüklem, fiil ya da isim soylu bir sözcük olabilir (Korkmaz 2009: 206). Yüklem, temel öge durumundadir. Yüklemin gösterdigi kilif, olu§ ve hareketi yapan veya durumu üzerine alan ögeye özne denir. Özne, fiil cümlelerinde yargi ya da haberin kendisine yöneltilmi§ oldugu varlik ya da nesnenin, isim cümlelerinde ise durumundaki varlik ya da nesnenin cümledeki görev ismidir (Dizdaroglu 1976: 39).

Cümlede kimsenin yani öznenin, dolayisiyla yüklemin etkiledigi ki§iyi veya §eyi temsil eden sözcüge nesne denir. Nesne cümlenin ü9üncü unsuru sayilir (Banguoglu 2011: 527). Nesne, yalmzca ge9ͧli fiillerin oldugu cümlelerde

bulunabilir. Nesne; "-i" belirtme durum ekini alirsa belirtili nesne, almazsa belirtisiz nesne olur. Yer tamlayicisi, yüklemin bildirdigi i§i yer bakimindan gösteren cümle unsurudur. Zarf ise fiilin muhtelif çartlarini, durumunu ve zamamm gösteren cümle unsuru olarak geçer (Ergin 2007: 400).

inceleme

Çaliçmada incelenen cümleler; numaralandinlarak, italik olarak ve tirnak içareti içerisinde verilmiçtir. Cümleler, teker teker degerlendirilerek cümlenin ögeleri, cümlede yer alan kelime gruplari ve cümle özellikleri bakimindan simflandirilmiç ve incelenmi§tir. Söz dizimsel tahlil yöntemiyle yapilan incelemede, kelime gruplarina dair çeçitli dil bilgisi kitaplarindan gôrûçlere yer verilmiçtir.

1. "ïnsanlar köprüden geçmedigi zaman Acaba köprü dü§ünür mü?

Çamaçir mandalini gözlerinde sallayan meczubun geçtigini Üsküdar iskelesinin kanepelerinde güne§ banyosu yapani Üsküdar kiyilarinm ötesindeki Kastamonu, Sivas, Safranbolu... Erzurum'u" 1 Cümlenin Ögeleri:

dü§ünür mü: yüklem köprü: özne

insanlar köprüden geçmedigi zaman: zarf tümleci acaba: zarf tümleci

çamaçir mandalini gözlerinde allayan meczubun geçtigini, Üsküdar iskelesinin kanapelerinde giineç banyosu yapani, Üsküdar kiyilanmn ötesindeki Kastamonu, Sivas, Safranbolu... Erzurumu: belirtili nesne

Kelime Gruplari:

insanlar köprüden geçmedigi zaman: sifat tamlamasi köprüden geçmedigi: sifat-fiil grubu

çamaçir mandalini gözlerinde allayan meczubun geçtigini: sifat-fiil grubu çamaçir mandalini gözlerinde allayan meczup: sifat tamlamasi çama§ir mandalini gözlerinde allayan: sifat-fiil grubu çamaçir mandali: belirtisiz isim tamlamasi

Üsküdar iskelesinin kanapelerinde güne§ banyosu yapani: sifat-fiil grubu

1 Köprü çiiri, Sait Faik Abasiyamk'in 1953 yilrnda çikartti|i ilk ve tek §iir kitabi olan §imdi Seviçme Vakti adli eserinin 45-50. sayfalan arasinda yer almaktadir. Çali§mada, çiire ait bölümler italik olarak tirnak ijareti içerisinde gösterilmijtir.

Üsküdar iskelesinin kanapeleri: belirtili isim tamlamasi

güne§ banyosu: belirtisiz isim tamlamasi

Üsküdar kiyilanmn ötesindeki Kastamonu, Sivas, Safranbolu... Erzurum: sifat tamlamasi

Üsküdar kiyilanmn ötesindeki: aitlik grubu

Bir varligi vasiflayan veya belirten kelimeye sifat denir (Banguoglu 2011: 341). Ismi vasiflayan ya da belirten kelimelerin isimlerle kurduklari kelime gruplarina ise sifat tamlamasi adi verilir. Sifat tamlamalarinda önce sifat, ardindan da isim gelir. Bu §iirde ge9en "köprüden gefmedigi zaman, 9ama§ir mandalim gözlerinde allayan meczup, Üsküdar kiyilarimn ötesindeki Kastamonu, Sivas, Safranbolu... Erzurum" kelime gruplari sifat tamlamasina örnektir.

Bir sifat-fiil ve ona bagli tamlayici veya tamlayicilardan olu§an sözcük gruplarina sifat-fiil grubu denir. Bu sözcük grubu, söz dizimi Í9Índe 9e§itli görevler üstlenebilir (Karahan 2012: 53). Yukarida ge9en "köprüden ge9medigi zaman" kelime grubundaki sifat-fiilin görevi, sifattir.

isimler canil, cansiz tüm varliklari ve kavramlari kar§ilayan; varliklarin ve kavramlarin adlan olan sözcüklerdir (Ergin 2007: 218). tyelik eki almi§ bir isim unsurunun, iyeligin i§aret ettigi bir ba§ka isim unsuruyla kurdugu kelime gruplanna isim tamlamasi denir (Altun 2011: 42). Belirtili isim tamlamasinda tamlayanm sonuna ilgi durumu eki, tamlananm sonuna ise ü9üncü §ahis iyelik eki 25 getirilir.(Korkmaz 2009:271). §iirde ge9en "Üsküdar kiyilarimn ötesi" belirtili isim taml^asina örnektir.

Belirtisiz isim tamlamasinda, tamlayan durumundaki isim ek almaz yani yalin halde bulunur. Sadece tamlanan durumundaki isim, ü9üncü §ahis iyelik eki almi§tir. §iirde ge9en "güne§ banyosu" belirtisiz isim tamlamasina örnektir. Tamlayan durumundaki "güne§" kelimesi herhangi bir ek almazken tamlanan durumundaki "banyosu" kelimesi iyelik eki almi§tir.

Aitlik grubu, aitlik eki almi§ kelime ve ondan önce gelen en az bir kelimeyle kurulan kelime grubudur. Yukarida ge9en "onun yanindaki" kelime grubu aitlik grubuna örnektir.

Bu cümle; yapi bakimindan basit, anlam bakimindan soru anlamli, yüklemin yeri bakimindan devrik, yüklemin türü bakimindan ise bir fiil cümlesidir. Bu cümle; cümlenin ögeleri a9isindan incelendiginde yüklem, özne, zarf tümleci, zarf tümleci ve belirtili nesneden olu§maktadir. Cümlede; Ü9 sifat tamlamasi, dort sifat- fiil grubu, iki belirtisiz isim tamlamasi, bir belirtili isim tamlamasi ve bir tañe aitlik grubu olmak üzere toplamda on bir adet kelime grubu vardir.

2. "Burada insanlarin iginde büyük dürbünler,

Güller gibi agmi§tir "

Cümlenin Ögeleri:

açmiçtir: yüklem büyük dürbünler: özne burada insanlann içinde: yer tamlayicisi güller gibi: zarf tümleci Kelime Gruplari:

insanlann içi: belirtili isim tamlamasi büyük dürbünler: sifat tamlamasi güller gibi: edat grubu

Tek baçlarina manalari bulunmayan ve sadece manali sözcüklerle kullanilarak ifade kazamp gramer görevi yapacak duruma gelen kelimelere edat denir (Ergin 2007: 348). Kelime ya da kelime gruplanmn sonuna edatlarin ilave edilmesiyle oluçturulan sözcük gruplarma ise edat grubu ismi verilir. Cümle içerisinde çogunlukla zarf tümleci görevini üstlenirler (Altun 2011: 19). Edat grubunda edat tek kelimeden oluçurken isim unsuru kelime ya da kelime grubundan oluçabilir. §iirin bu bölümünde geçen "güller gibi" kelime grubu, edat grubuna örnektir ve zarf tümleci göreviyle kullanilmi§tir.

Bu cümle; yapi bakimindan basit, anlam bakimindan olumlu anlamli, yüklemin yeri bakimindan kuralli, yüklemin türii bakimmdan ise bir fiil cümlesidir. 26 Bu cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem, özne, yer tamlayicisi ve zarf tümlecinden oluçmaktadir. Cümlede; bir sifat tamlamasi, bir belirtili isim tamlamasi ve bir tane edat grubu olmak üzere ûç adet kelime grubu vardir.

3. "Yufkacilar burada açarlar, koskocaman oMavalarla -içlerindeM hamurdan-§effqf ve titrek memleket rüyalarim. " Cümlenin Ögeleri: açarlar: yüklem yufkacilar: özne burada: yer tamlayicisi koskocaman oklavalarla: zarf tümleci içlerindeki hamurdan: yer tamlayicisi çeffaf ve titrek memleket rüyalanm: belirtili nesne Kelime Gruplari:

koskocaman oklavalarla(+ile): edat grubu koskocaman oklavalar: sifat tamlamasi içlerindeki hamur: sifat tamlamasi

çeffaf ve titrek memleket rüyalan: sifat tamlamasi memleket rüyalan: belirtisiz isim tamlamasi çeffaf ve titrek: baglama grubu

Kelime veya kelime gruplanmn arasina baglaçlann getirilmesiyle oluçan sözcük gruplanna baglama grubu denir (Altun 2011: 18). Yukandaki cümlede geçen "çeffaf ve titrek" kelime grubu, baglama grubuna örnek oluçturur. Bu baglama grubunda iki isim birbirine ve baglaciyla baglanmiçtir.

Bu cümle; yapi bakimindan basit, anlam bakimindan olumlu anlamli, yüklemin yeri bakimindan devrik, yüklemin türü bakimindan ise bir fiil cümlesidir. Bu cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem, özne, yer tamlayicisi, zarf tümleci, yer tamlayicisi ve belirtili nesneden oluçmaktadir. Cümlede; ûç sifat tamlamasi, bir belirtisiz isim tamlamasi, bir edat grubu ve bir baglama grubu olmak üzere alti adet kelime grubu vardir.

4. "Alyanakli, beyaz, kalin ¡¡ekerciler;

Akide ve bergamutlarini mermer tezgâhlara vurduklari zamanki kasvetsiz hallerini burada kaybeder, burada §airle§irler. "

1. Cümlenin Ögeleri:

kaybeder: yüklem

al yanakli, beyaz, kaiin §ekerciler: özne

akide ve bergamutlanm mermer tezgâhlara vurduklan zamanki kasvetsiz

hallerini: belirtili nesne

burada: yer tamlayicisi 1. Cümlenin Kelime Gruplari:

al yanakli, beyaz, kalin çekerciler: sifat tamlamasi

akide ve bergamutlanm mermer tezgâhlara vurduklan zamanki kasvetsiz haller: sifat tamlamasi

akide ve bergamutlanm mermer tezgâhlara vurduklan zamanki: aitlik grubu

akide ve bergamutlanm mermer tezgâhlara vurduklan: sifat-fiil grubu

mermer tezgahlar: sifat tamlamasi

kasvetsiz haller: sifat tamlamasi

akide ve bergamutlar: baglama grubu

kaybeder: birleçik fiil

Bir hareketi karçilamak ya da bunu aynntilanyla anlatmak için en az iki kelimenin bir araya gelmesi ile te§ekkül eden eylemlere birleçik fiil adi verilir. Birleçik fiiller, bir isim ya da fiilin baçka bir yardimci fiil ile bir araya gelmesiyle oluçur. Tek baçina kullamlmayan ya da kullanildiklari zaman asil biçimlerini kaybeden kimi isimler, yardimci fiile bitiçik yazilir (Karahan 2012: 74). Yukandaki

cümledeki "kaybeder" birle§ik fiili buna örnektir. tsim durumunda bulunan "kayip" kelimesi, "etmek" yardimci fiiliyle bir araya gelmi§, asil bifimini koruyamayarak ses dü§mesine ugrami§, bu sebeple de yardimci fiile biti§ik yazilmi§tir.

2. Cümlenin Ögeleri:

§airle§irler: yüklem

burada: yer tamlayicisi

2. Cümlenin Kelime Gruplari: -

Bu cümle; yapi bakimmdan bagimli, anlam bakimindan olumlu anlamli, yüklemin yeri bakimindan kuralli, yüklemin türü bakimmdan ise bir fiil cümlesidir. Birinci cümle; cümlenin ögeleri afisindan incelendiginde yüklem, özne, belirtili nesne ve yer tamlayicisindan olu§maktadir. Birinci cümlede; dort sifat tamlamasi, bir sifat-fiil grubu, bir aitlik grubu, bir baglama grubu ve bir birle§ik fiil olmak üzere sekiz adet kelime grubu vardir. Ikinci cümle; cümlenin ögeleri afisindan incelendiginde yüklem ve yer tamlayicisindan olu§maktadir. ikinci cümlede kelime grubu yoktur.

5. "Higirti ile ve kocaman bigaklarla kesilen tahan helvalarimn kokusu

ellerinde

Askeri müzedeki, balmumundan yenigeri heykelleri gibi, güzel, büyük

insanlar

Burada omuz omuza;

Kötü yaglarla yaptiklari börekten §i§manlami§, iyi insanlarla Dalgici seyrederler." Cümlenin Ögeleri:

seyrederler: yüklem

hi§irti ile ve kocaman bifaklarla kesilen tahan helvalannin kokusu ellerinde askeri müzedeki, balmumundan yeniferi heykelleri gibi, güzel, büyük insanlar: özne

burada: yer tamlayicisi omuz omuza: zarf tümleci

kötü yaglarla yaptiklari börekten §i§manlami§, iyi insanlarla: zarf tümleci

dalgici: belirtili nesne

Cümlenin Kelime Gruplari:

hi§irti ile ve kocaman bigaklarla kesilen tahan helvalannin kokusu ellerinde

askeri müzedeki, balmumundan yeniferi heykelleri gibi, güzel, büyük insanlar: sifat tamlamasi

hi§irti ile ve kocaman bifaklarla kesilen: sifat-fiil grubu

tahan helvalannin kokusu: belirtili isim tamlamasi

askerî müzedeki, balmumundan yeniçeri heykelleri gibi: edat grubu

askerî müzedeki, balmumundan yeniçeri heykelleri: sifat tamlamasi

balmumundan yeniçeri heykeller: sifat tamlamasi

yeniçeri heykelleri: belirtisiz isim tamlamasi

askerî müzedeki: aitlik grubu

giizel, büyük insanlar: sifat tamlamasi

omuz omuza: kisaltma grubu

hiçirti ile: edat grubu

kocaman biçaklar: sifat tamlamasi

kocaman biçaklarla(+ile): edat grubu

hiçirti ile ve kocaman biçaklarla: baglama grubu

kötü yaglarla yaptiklari börekten §i§manlami§, iyi insanlarla: edat grubu

kötü yaglarla yaptiklari börekten çiçmanlamiç, iyi insanlar: sifat tamlamasi

kötü yaglarla yaptiklari börekten §i§manlami§: sifat-fiil grubu

kötü yaglarla(+ile): edat grubu

kötü yaglar: sifat tamlamasi

kötü yaglarla yaptiklari börek: sifat tamlamasi

iyi insanlar: sifat tamlamasi

seyreder: birleçik fiil

Kelime gruplarinin ve cümlelerin kisalmasi, yipranmasi sonucu meydana gelen sözcük gruplanna kisaltma gruplari denir (Ergin 2007: 396). Yukaridaki cümlede geçen "omuz omuza" kelime grubu, bahsedilen kisaltma grubuna bir örnektir.

Bu cümle; yapi bakimmdan basit, anlam bakimindan olumlu anlamli, yüklemin yeri bakimindan kuralli, yüklemin türü bakimindan ise bir fiil cümlesidir. Bu cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem, özne, yer tamlayicisi, zarf tümleci, zarf tümleci ve belirtili nesneden oluçmaktadir. Bu cümlede; dokuz sifat tamlamasi, iki sifat-fiil grubu, be§ edat grubu, bir belirtili isim tamlamasi, bir belirtisiz isim tamlamasi, bir kisaltma grubu, bir aitlik grubu, bir baglama grubu ve bir birleçik fiil olmak iizere yirmi iki adet kelime grubu vardir.

6. "Onlar ki kûçiikparmaMarini birbirine vermiçlerdir. " Cümlenin Ögeleri:

vermiçlerdir: yüklem onlar :özne

kûçûk parmaklarini: belirtili nesne

birbirine: yer tamlayicisi ki: cümle diçi unsur Kelime Gruplari:

kûçûk parmaklar: sifat tamlamasi

Bu cümle; yapi bakimmdan basit, anlam bakimindan olumlu anlamli, yüklemin yeri bakimindan kuralli, yüklemin türü bakimmdan ise bir fiil cümlesidir. Bu cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem, özne, belirtili nesne, yer tamlayicisi ve cümle di§i unsurdan oluçmaktadir. Cümlede kelime grubu olarak sadece bir adet sifat tamlamasi bulunmaktadir.

7. "Onlar ki, sari elbiselerinin içinde Kazsiz köyün sicak gecelerini

Kiragilari ve zelzeleleri, feyezanlari ve harpleri görmü§lerdir; Onlar kiyagsiz ve köpüklü ayranlar içmiç, taçli bulgur pilavi yemiçlerdir; Kûçûk parmaklar ini birbirine vererek... Bazan birdenbire sarasi tutup diiçerek... " 1. Cümlenin Ögeleri:

görmüijlerdir: yüklem onlar: özne

san elbiselerinin içinde: yer tamlayicisi

kazsiz köyün sicak gecelerini, kiragilari ve zelzeleleri, feyezanlari ve harpleri:

belirtili nesne

ki: cümle di§i unsur

1. Cümlenin Kelime Gruplari:

sari elbiselerinin içi: belirtili isim tamlamasi

san elbiseler: sifat tamlamasi

kazsiz köyün sicak geceleri: belirtili isim tamlamasi

kazsiz köy: sifat tamlamasi

sicak geceler: sifat tamlamasi

kiragilari ve zelzeleleri: baglama grubu

feyezanlari ve harpleri: baglama grubu

Belirtili isim tamlamasinda bazen tamlayan ya da tamlanan sifat alabilir. Bu bölümde geçen "kazsiz köyün sicak gecelerini" isim tamlamasinda tamlayan durumundaki "köyün" kelimesi "kazsiz" sifatini, tamlanan durumundaki "geceleri" kelimesi "sicak" sifatim almiçtir.

2. Cümlenin Ögeleri:

içmi§: yüklem

onlar: özne

yagsiz ve köpüklü ayranlar: belirtisiz nesne ki: cümle diçi unsur

2. Cümlenin Kelime Gruplari:

yagsiz ve köpüklü ayranlar: sifat tamlamasi yagsiz ve köpüklü: baglama grubu

3. Cümlenin Ögeleri:

yemiçlerdir: yüklem

taçli bulgur pilavi: belirtisiz nesne

kûçûk parmaklanm birbirine vererek bazan birdenbire sarasi tutup dûçerek: zarf tümleci

3. Cümlenin Kelime Gruplari:

taçli bulgur pilavi: sifat tamlamasi

bulgur pilavi: belirtisiz isim tamlamasi

kûçûk parmaklar: sifat tamlamasi

kûçûk parmaklarini birbirine vererek: zarf-fiil grubu

bazan birdenbire sarasi tutup dûçerek: zarf-fiil grubu

Bir zarf-fiil ve bu zarf fiile bagli tamlayici y a da tamlayicilardan meydana 31 gelen sözcük grubuna zarf-fiil grubu denir (Karahan 2012: 57). Çiirin yukaridaki bölümünde geçen "kûçûk parmaklanm birbirine vererek" ve "bazan birdenbire sarasi tutup dûçerek" kelime gruplari, zarf-fiil grubuna örnektir ve bu kelime gruplari cümle içerisinde zarf tümleci göreviyle kullanilmiçtir.

Bu cümle; yapi bakimindan bagimli sirali, anlam bakimindan olumlu anlamli, yüklemin yeri bakimindan devrik, yüklemin türü bakimindan ise bir fiil cümlesidir. Birinci cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem, özne, yer tamlayicisi, belirtili nesne ve cümle di§i unsurdan oluçmaktadir. Birinci cümlede; ûç sifat tamlamasi, iki belirtili isim tamlamasi, iki baglama grubu olmak üzere yedi adet kelime grubu vardir. Ikinci cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem, özne, belirtisiz nesne ve cümle diçi unsurdan oluçmaktadir. Ikinci cümlede; bir sifat tamlamasi ve bir baglama grubu olmak üzere iki adet kelime grubu vardir. Ûçûncû cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem, belirtisiz nesne ve zarf tümlecinden oluçmaktadir. Ûçûncû cümlede; iki sifat tamlamasi, bir belirtisiz isim tamlamasi, iki zarf-fiil grubu olmak üzere be§ adet kelime grubu vardir.

8. "Neredengelir, nereye giderler Kûçûk parmaklarini birbirine vererek? "

1. Cümlenin Ögeleri:

gelir: yüklem (onlar): özne nereden: yer tamlayicisi

1. Cümlenin Kelime Gruplari: -

2. Cümlenin Ögeleri:

giderler: yüklem nereye: yer tamlayicisi

kûçûk parmaklarini birbirine vererek: zarf tümleci 2. Cümlenin Kelime Gruplari:

kûçûk parmaklarini birbirine vererek: zarf-fiil grubu kûçûk parmaklar: sifat tamlamasi

Bu cümle; yapi bakimindan bagimli sirali, anlam bakimindan olumlu anlamli, yüklemin yeri bakimindan devrik, yüklemin türü bakimindan ise bir fiil cümlesidir. Birinci cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem, özne ve yer tamlayicisindan oluçmaktadir. Birinci cümlede herhangi bir kelime grubu bulunmamaktadir. Ikinci cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem, yer tamlayicisi ve zarf tümlecinden oluçmaktadir. Ikinci cümlede; bir sifat tamlamasi ve bir zarf-fiil grubu olmak üzere iki adet kelime grubu vardir.

9. "Bunlardir köprünün sairfllmenamlari " Cümlenin Ögeleri:

bunlardir: yüklem köprünün sairfilmenamlari: özne Cümlenin Kelime Gruplari:

köprünün sairfilmenamlari: belirtili isim tamlamasi

Bu cümle; yapi bakimindan basit, anlam bakimindan olumlu anlamli, yüklemin yeri bakimindan devrik, yüklemin türü bakimindan ise bir isim cümlesidir. Bu cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem ve özneden oluçmaktadir. Cümlede kelime grubu olarak sadece bir belirtili isim tamlamasi bulunmaktadir.

10. "Hepsiyirmi§er, otuzar yaçinda ihtiyar rüyalari görmü§; Açagida Istanbul biçkinlarinm sögü§tügü sandallarda, Balikçilarin torikyakaladigina -onlardan daha çok memnun; Çifti аЬтц paraya satilan bayat simitlerden hoçlamrlar. "

1. Cümlenin Ögeleri: görmü§: yüklem

Sait Faik Abasiyamk'in "Köprü" Çiirinin Söz Dizimi Açisindan Incelenmesi hepsi: özne

yirmiçer, otuzar yaçinda: zarf ttonleci ihtiyar räyalm: belirtisiz nesne

1. Cümlenin Kelime Gruplari:

yirmiçer, otuzar ya§: sifat tamlamasi ihtiyar rüyalari: belirtisiz isim tamlamasi

2. Cümlenin Ögeleri:

memnun(dur): yüklem onlardan daha çok: zarf tümleci

açagida Istanbul biçkinlanmn sögü§tügü sandallarda: yer tamlayicisi balikçilann torik yakaladigma: yer tamlayicisi

2. Cümlenin Kelime Gruplari:

Istanbul biçkinlarinin sögü§tügü sandallar: sifat tamlamasi Istanbul biçkinlarinin sögü§tügü: sifat-fiil grubu Istanbul biçkinlari: belirtisiz isim tamlamasi balikçilann torik yakaladigma: sifat-fiil grubu

3. Cümlenin Ögeleri:

hoçlamrlar: yüklem

çifti altmiç paraya satilan bayat simitlerden: yer tamlayicisi 3. Cümlenin Kelime Gruplari:

çifti altmiç paraya satilan bayat simitler: sifat tamlamasi çifti altmiç paraya satilan: sifat-fiil grubu bayat simitler: sifat tamlamasi altmiç para: sifat tamlamasi

Bu cümle; bagimli sirali, olumlu ve kuralli bir cümledir. 1. ve 3. cümle fiil, 2. cümle isim cümlesidir. Birinci cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem, özne, zarf tümleci ve belirtisiz nesneden oluçmaktadir. Birinci cümlede; bir sifat tamlamasi ve bir belirtisiz isim tamlamasi olmak üzere iki adet kelime grubu vardir. Ikinci cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem, zarf tümleci, yer tamlayicisi ve yer tamlayicisindan oluçmaktadir. Ikinci cümlede; bir sifat tamlamasi, iki sifat-fiil grubu ve bir belirtisiz isim tamlamasi olmak üzere dort kelime grubu vardir. Ûçiincû cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem ve yer tamlayicisindan oluçmaktadir. Ûçiincû cümlede; ûç sifat tamlamasi, bir sifat-fiil gmbu olmak üzere dort adet kelime grubu vardir.

11. "Onlarda her §ey derin uykudadir

Kahramanlik, dostluk, sevgi ve müsamaha...

Bütün lüzumlar ve lâzimlar. " Cümlenin Ögeleri:

denn uykudadir: yüklem her §ey: özne onlarda: yer tamlayicisi

kahramanlik, dostluk, sevgi ve müsamaha...Bütün lüzumlar ve lazimlar: cümle di§i unsur

Cümlenin Kelime Gruplari:

her §ey: sifat tamlamasi denn uyku: sifat tamlamasi bütün lüzumlar ve lâzimlar: sifat tamlamasi sevgi ve müsamaha: baglama grubu lüzumlar ve lâzimlar: baglama grubu

Bu cümle; yapi bakimindan basit, anlam bakimindan olumlu anlamli, yüklemin yeri bakimindan devrik, yüklemin türü bakimindan ise bir isim cümlesidir. Bu cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem, özne, yer tamlayicisi ve cümle diçi unsurdan oluçmaktadir. Cümlede ûç sifat tamlamasi ve iki baglama grubu olmak üzere be§ kelime grubu bulunmaktadir.

12. "§u ensesi dümdüz ustura ile alinmua

Saçlari arkaya taranmiç,

Bol elbiseli, ahm Ъакгф, sariçin uzun bacakh adam Kimdir biliyor musunuz? " 1. Cümlenin Ögeleri: kimdir: yüklem

§u ensesi dümdüz ustura ile alinmiç, saçlan arkaya taranmiç, bol elbiseli, altin bakiçli, sançin uzun bacakli adam: özne

1. Cümlenin Kelime Gruplari:

§u ensesi dümdüz ustura ile alinmiç, saçlan arkaya taranmiç, bol elbiseli, altin bakiçli, san§in uzun bacakli adam: sifat tamlamasi

ustura ile: edat grubu

ensesi dümdüz ustura ile alinmi§: sifat-fiil grubu saçlan arkaya taranmiç: sifat-fiil grubu

2. Cümlenin Ögeleri:

biliyor musunuz: yüklem (siz) : özne 2. Cümlenin Kelime Gruplari: -

Bu cümle; bagimsiz sirali, olumlu ve kuralli bir cümledir. 1. cümle isim, 2. cumie fiil cümlesidir. Birinci cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem ve özneden oluçmaktadir. Birinci cümlede; bir sifat tamlamasi, iki sifat-fiil grubu ve bir edat grubu olmak üzere dort adet kelime grubu vardir. íkinci cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem ve özneden oluçmaktadir. îkinci cümlede herhangi bir kelime grubu bulunmamaktadir.

13. "Onu köprüden Ьщка, bir de eskipolisler tanir: " Cümlenin Ögeleri:

tanir: yüklem eski polisler: özne onu: belirtili nesne köprüden baçka bir de: zarf tümleci Cümlenin Kelime Gruplari:

köprüden baçka: edat grubu eski polisler: sifat tamlamasi

Bu cümle; yapi bakimindan basit, anlam bakimindan olumlu anlamli, yüklemin yeri bakimindan kuralli, yüklemin türü bakimmdan ise bir fiil cümlesidir. Bu cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem, özne, belirtili nesne ve zarf tümlecinden oluçmaktadir. Cümlede; bir sifat tamlamasi ve bir edat grubu olmak üzere iki adet kelime grubu vardir.

14. "—Ulan senyine burada misin? Derler. " Cümlenin Ögeleri:

derler: yüklem (onlar):özne

ulan sen yine burada misin: belirtisiz nesne

Cümlenin Kelime Gruplari: -

Bu cümle; yapi bakimmdan iç içe birleçik, anlam bakimmdan olumlu anlamli, yüklemin yeri bakimmdan kuralli, yüklemin türü bakimmdan ise bir fiil cümlesidir. Bu cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem, özne ve belirtisiz nesneden oluçmaktadir. Cümlede herhangi bir kelime grubu bulunmamaktadir.

15. "Omuzlarini kisar, ellerini cebinden çikarir. " 1. Cümlenin Ögeleri:

kisar: yüklem (o): özne

omuzlarini: belirtili nesne

1. Cümlenin Kelime Gruplari: -

2. Cümlenin Ögeleri:

çikanr: yüklem

ellerini: belirtili nesne

cebinden: yer tamlayicisi

2. Cümlenin Kelime Gruplari: -

Bu cümle; yapi bakimindan bagimli sirali, anlam bakimindan olumlu anlamli, yüklemin yeri bakimindan kuralli, yüklemin türü bakimindan ise bir fiil cümlesidir. Birinci cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem, özne ve belirtili nesneden oluçmaktadir. Birinci cümlede herhangi bir kelime grubu bulunmamaktadir. îkinci cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem, belirtili nesne ve yer tamlayicisindan oluçmaktadir. îkinci cümlede herhangi bir kelime grubu bulunmamaktadir.

16. "Atar agzindan cigarasini " Cümlenin Ögeleri:

atar: yüklem (о): özne

agzindan: yer tamlayicisi

cigarasini: belirtili nesne

Cümlenin Kelime Gruplari: -

Bu cümle; yapi bakimindan basit, anlam bakimindan olumlu anlamli, yüklemin yeri bakimindan devrik, yüklemin türü bakimindan ise bir fiil cümlesidir. Bu cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem, özne, yer tamlayicisi ve belirtili nesneden oluçmaktadir. Cümlede herhangi bir kelime grubu bulunmamaktadir.

17. "—Gidiyoruz be mâvin agabey, der. " Cümlenin Ögeleri:

der: yüklem (o): özne

gidiyoruz be mâvin agabey: belirtisiz nesne Cümlenin Kelime Gruplari:

mâvin agabey: unvan grubu

Bir §ahis adi ve bir unvan ya da akrabalik bildiren isimden oluçan sözcük grubuna unvan grubu denir (Karahan 2012: 68). Çiirde geçen "mâvin agabey" unvan grubuna örnektir.

Bu cümle; yapi bakimindan iç içe birleçik, anlam bakimindan olumlu anlamli, yüklemin yeri bakimindan kuralli, yüklemin türü bakimindan ise bir fiil cümlesidir. Bu cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem, özne ve belirtisiz nesneden oluçmaktadir. Cümlede kelime grubu olarak bir adet unvan grubu bulunmakt^ir.

18. "Bu тефиг yankesici, Yedikuleli Istavrodur

Ve ho§ çocuktur. " 1. Cümlenin Ögeleri:

Yedikuleli Istavrodur: yüklem bu me§hur yankesici: özne

1. Cümlenin Kelime Gruplari:

Yedikuleli îstavro: sifat tamlamasi bu meçhur yankesici: sifat tamlamasi

2. Cümlenin Ögeleri:

hoç çocuktur: yüklem ve: cümle di§i unsur 2. Cümlenin Kelime Gruplari: ho§ çocuk: sifat tamlamasi

Bu cümle; yapi bakimindan bagli, anlam bakimindan olumlu anlamli, yüklemin yeri bakimindan kuralli, yüklemin türü bakimindan ise bir isim cümlesidir. Birinci cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem ve özneden oluçmaktadir. Birinci cümlede kelime grubu olarak iki sifat tamlamasi bulunmaktadir. Ikinci cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem ve cümle diçi unsurdan oluçmaktadir. íkinci cümlede kelime grubu olarak bir sifat tamlamasi bulunmaktadir.

37

19. "Bir ba¡¡kasi gece saat ondan sonra vapurlari ve i§itíari —

seyreder, güler. " 1. Cümlenin Ögeleri: seyreder: yüklem bir baçkasi: özne

gece saat ondan sonra: zarf tümleci vapurlari ve îçiklari: belirtili nesne

1. Cümlenin Kelime Gruplari:

bir baçkasi: sifat tamlamasi gece saat ondan sonra: edat grubu vapurlari ve îçiklari: baglama grubu seyreder: birle§ik fiil

2. Cümlenin Ögeleri:

güler: yüklem

2. Cümlenin Kelime Gruplari: -

Bu cümle; yapi bakimindan bagimli sirali, anlam bakimindan olumlu anlamli, yüklemin yeri bakimindan kuralli, yüklemin türü bakimindan ise bir fiil cümlesidir.

Birinci cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem, özne, zarf tümleci ve belirtili nesneden oluçmaktadir. Birinci cümlede; bir sifat tamlamasi, bir edat grubu, bir baglama grubu ve bir birleçik fiil olmak üzere dort adet kelime grubu vardir. îkinci cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde sadece yüklemden oluçmaktadir. ikinci cümlede herhangi bir kelime grubu bulunmamaktadir.

20. "Ah ona bir bilet alan olsa dünyayi dola§mak Щеп degil" Cümlenin Ögeleri:

içten degil: yüklem dünyayi dolaçmak: özne ona bir bilet alan olsa: zarf tümleci ah: cümle diçi unsur Cümlenin Kelime Gruplari: bir bilet: sifat tamlamasi bir bilet alan: sifat-fiil grubu bir bilet alan olsa: birleçik fiil dünyayi dolaçmak: isim-fiil grubu

Bir Eid ve onu anlam bakimindan tamamlayan bir isim fiilden oluçan kelime grubuna isim-fiil grubu denir. Yukarida gegen "dünyayi dolaçmak" isim-fiil grubuna örnektir. "dünyayi" adi, "dolaçmak" isim-fiili ile bir araya gelerek isim-fiil grubunu olu§turmu§tur.

Bu cümle; yapi bakimindan çartli birleçik, anlam bakimindan olumsuz anlamli, yüklemin yeri bakimmdan kuralli, yüklemin türü bakimindan ise bir isim cümlesidir. Bu cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem, özne, zarf tümleci ve cümle di§i unsurdan oluçmaktadir. Cümlede; bir sifat tamlamasi, bir sifat-fiil grubu, to birleçik fiil ve bir isim-fiil grubu olmak üzere dort kelime grubu bulunmaktadir.

21. "Onunyanindaki gitmemeyi, gitmek isteyerek dü§ünmekte Yalniz bu sonuncuda her §ey yalanci, hülya, ve melânkolidir. "

1. Cümlenin Ögeleri:

dü§ünmekte(dir): yüklem onun yanindaki: özne gitmemeyi: belirtili nesne gitmek isteyerek: zarf tümleci

1. Cümlenin Kelime Gruplari:

onun yanindaki: aitlik grubu gitmek isteyerek: zarf-fiil grubu

2. Cümlenin Ögeleri:

yalanci, hülya ve melânkolidir: yüklem her §ey: özne

bu sonucuda: yer tamlayicisi yalniz: cümle di§i unsur 2. Cümlenin Kelime Gruplari:

bu sonuncu: sifat tamlamasi

her §ey: sifat tamlamasi

hülya ve melânkoli: baglama grubu

Bu cümle; yapi bakimindan bagli, anlam bakimindan olumlu anlamli, yüklemin yeri bakimindan kuralli, yüklemin türü bakimindan ise bir isim cümlesidir. Birinci cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem, özne, belirtili nesne ve zarf tümlecinden oluçmaktadir. Birinci cümlede; bir aitlik grubu ve bir zarf-fiil grubu olmak üzere iki adet kelime grubu bulunmaktadir. îkinci cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem, özne, yer tamlayicisi ve cümle diçi unsurdan oluçmaktadir. îkinci cümlede, iki sifat tamlamasi ve bir baglama grubu olmak üzere ûç kelime grubu bulunmaktadir.

22. "Her kim ki bir arkadaç bulmak için dolanmakta ise Ondan çekinmeli.. "

Cümlenin Ögeleri:

çekinmeli: yüklem (o): özne

her kim ki bir arkadaç bulmak için dolanmakta ise: zarf tümleci ondan: yer tamlayicisi Cümlenin Kelime Gruplari: her kim: sifat tamlamasi bir arkadaç bulmak için: edat grubu bir arkadaç bulmak: isim-fiil grubu bir arkadaç: sifat tamlamasi

Bu cümle; yapi bakimindan §artli birleçik, anlam bakimindan olumlu anlamli, yüklemin yeri bakimindan kuralli, yüklemin türü bakimindan ise bir fiil cümlesidir. Bu cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem, özne, zarf tümleci ve yer tamlayicisindan oluçmaktadir. Cümlede; iki sifat tamlamasi, bir edat grubu ve bir isim-fiil grubu olmak üzere dort adet kelime grubu bulunmaktadir.

23. "Köprüde arkadaç olunmaz; Köprüden seyredilir. "

1. Cümlenin Ögeleri:

arkadaç olunmaz: yüklem

köprüde: yer tamlayicisi

1. Cümlenin Kelime Gruplari:

arkadaç olunmaz: birleçik fiil

2. Cümlenin Ögeleri:

seyredilir: yüklem

(o): özne

köprüden: yer tamlayicisi 2. Cümlenin Kelime Gruplari: -

seyredilir: birieçik fiil

Bu cümle; bagimsiz sirali, kuralli bir fiil cümlesidir. Birinci cümle olumsuz, ikinci cümle olumludur. Birinci cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem ve yer tamlayicisindan oluçmaktadir. Birinci cümlede kelime grubu olarak bir birleçik fiil bulunmaktadir. Ikinci cümle; cümlenin ögeleri açisindan incelendiginde yüklem, özne ve yer tamlayicisindan oluçmaktadir. îkinci cümlede kelime grubu olarak bir birleçik fiil bulunmaktadir.

Sonuç

Serbest ôlçûyle yazilan ve Galata Köprüsü'ne dair çeçitli insan manzaralan sunan Köprü çiirinde 23 cümle bulunmaktadir. Bu çaliçmada bulunan 23 cümle; ögeleri, çeçitleri ve kelime gruplari bakimindan incelenmiçtir. Bu cümlelerin bazilari basit, bazilari çartli birle§ik, bazilari iç içe birleçik, bazilan bagimli sirali, 40 bazilari bagimsiz sirali ve bazilari ise bagli cümlelerden oluçmaktadir.

§iirdeki 23 cümle yapi bakimindan incelendiginde 9 basit, 2 çartli birleçik, 2 iç içe birleçik, 2 bagli, 6 bagimli sirali, 2 bagimsiz sirali cümle kullanildigi görülür. Yüklemin türüne göre çiirde 18 fiil, 7 isim cümlesi bulunmaktadir. Yüklemin bulundugu yere göre 7 devrik, 16 kuralli cümle vardir. Anlamina göre; 21 olumlu, 2 olumsuz ve 1 soru anlamli cümle kullamlmiçtir. Yaçama arzusuyla yüklü olan sanatçi, olumlu cümleleri kullanmayi tercih etmiçtir.

23 cümlede, 10'u kelime grubundan olmak üzere toplamda 35 yüklem bulunmaktadir. 23 cümlede 26 özne bulunmaktadir. 26 öznenin 12 tanesi kelime grubundan oluçurken 8 tanesi gizli öznedir. Çiirde geçen 20 yer tamlayicisimn 7'si kelime grubundan meydana gelmiçtir. Çiirdeki 15 zarf tümlecinin 14'ü kelime grubudur. 12 belirtili nesnenin 6'si, 5 belirtisiz nesnenin ise 3'ü kelime grubundan oluçmaktadir. 6 cümle diçi ögenin 1 tanesi kelime grubudur.

§iirin 23 cümlesinde 112 adet kelime grubu mevcuttur. Mevcut olan 112 kelime grubunun 47'si sifat tamlamasi, 11 'i edat grubu, 7'si belirtisiz isim tamlamasi, 6'si belirtili isim tamlamasi, 13"ü sifat-fiil grubu, 10'u baglama grubu, l'i kisaltma grubu,l'i unvan grubu,4'ü aitlik grubu, 6'si, birle§ik fiil, 4'ü zarf-fiil grubu, 2 tanesi de isim-fiil grubudur.

Görüldügü üzere §air, kelime gruplarindan siklikla faydalanmiçtir. Özellikle de sifat tamlamalan ve sifat-fiil gruplarindan faydalanarak betimleyici anlatimim

gûçlendirmiç ve kelimelerle manzara resmi çizmiçtir. Böylece çiirin anlamim pekiçtirmiç, ifadesini arttirmiç ve kuwetlendirmiçtir.

Kaynakça

Abasiyamk, Sait Faik (1988). §imdi Seviçme Vakti. Ankara: Bilgi Yayinevi.

Abasiyanik, Sait Faik (2001). Sarniç. Ankara: Bilgi Yayinevi.

Abasiyamk, Sait Faik (2003). Kargani Bagi§la. îstanbul: Yapi Kredi Yayinlan.

Abasiyamk, Sait Faik (2009). Bütün Eserleri. îstanbul: Yapi Kredi Yayinlari.

Abasiyamk, Sait Faik (2016). Alemdag'da Var Bir Yilan. îstanbul: Türkiye î§ Bankasi Yayinlan.

Alangu, Tahir (1956). Sait Faik îçin. îstanbul: Yeditepe Yayinlan.

Altun, Mustafa (2011). Tiirkçede Kelime Gruplari Çôziimlemeleri-Tûrk Romanlarindan Örneklerle. îstanbul: MVT Yayincilik.

Banguoglu, Tahsin (2011). Tiirkçenin Grameri. Ankara: TDK Yayinlan.

Dizdaroglu, Hikmet (1976). Tilmce Bilgisi. Ankara: TDK Yayinlan.

Enginün, înci (2005). Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyati. Istanbul: Dergah Yayinlan.

Ergin, Muharrem (2007). Türk Dil Bilgisi. îstanbul: Bayrak Basim Yayim.

Kaplan, Mehmet (2009). §iir Tahlilleri 2: Cumhuriyet Devri Türk §iiri. îstanbul: Dergâh Yayinlan.

Karahan, Leyla (1999). Tûrkçede Söz Dizimi. Ankara: Akçag Yayinlan.

Korkmaz, Zeynep (2009). Türkiye Tûrkçesi Grameri (§ekil Bilgisi). Ankara: TDK Yayinlan.

Kudret, Cevdet (1990). Türk Edebiyatinda Hikâye ve Roman III. Istanbul: Inkilap

Kitapevi.

Necatigil, Behçet (1985). Edebiyatimizda Isimler Sözlügü. Istanbul: Varlik Yayinlan.

Özkan, Abdurrahman-Aççi, Ufuk Deniz vd. (2016). Türkiye Tûrkçesi Söz Dizimi. Konya: Palet Yayinlan.

Topaloglu, Ahmet (1989). Dil Bilgisi Terimleri Sözlügü. îstanbul: Ötüken Yayinlan.

Türk Dil Kurumu (2008). Büyük Tûrkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayinlan.

Yalçin, Murât (2001). Abasiyamk, Sait Faik Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçilar Ansiklopedisi (I, 1. Baski, s. 5). Istrnbul: Yapi Kredi Yayinlan.