CC BY
57
mgr inz. Karolina LEMANSKA1,2 tech. Sylwester GLOWKA1
PRZEGL^D, ZASTOSOWANIE I TENDENCJE ROZWOJOWE ARMATURY POZARNICZEJ
Review, application and development trends of firefighting equipment
Streszczenie
W niniejszym artykule dokonano przegl^du oraz przedstawiono tendencje rozwojowe armatury pozarniczej. Opisano poszczegolne grupy armatury pod wzgl^dem jej zastosowania. Armatura pozarnicza stanowi jeden z najwazniejszych dzialow technicznego wyposazenia strazy pozarnej. Warunkiem koniecznym wymaganym podczas akcji gasniczo-ratowniczych jest wyposazenie strazaka w sprz^t pozarniczy, do ktorego zalicza si§: pozarnicze w^ze ssawne, pozarnicze w^ze tloczne do hydrantow, pozarnicze w§ze tloczne do pomp pozarniczych, l^czniki, przel^czniki, nasady, pokrywy nasad, rozdzielacze, zbieracze, smoki ssawne, pr^downice wodne, pr^downice pianowe, wytwornice pianowe, dzialka wodno-pianowe, stojak hydrantowy, urz^dzenie do wytwarzania zaslony wodnej, zasysacze liniowe.
Przedstawiona w artykule armatura wodno-pianowa i zagadnienia techniczne j^. okreslaj^ce spelniaj^. wymagania
i tendencje rozwojowe w pozarnictwie.
Summary
This article reviewed and introduced development trends of firefighting equipment. Individual goups of equipment were described from the viewpoint of application. Firefighting equipment is one of the most important components of the Fire Service technical arsenal. It is important that firefighters involved with firefighting and rescue operations are suitably equipped with such items as: suction fire hoses, delivery hoses for connection with fire hydrants and fire pumps, hose couplings, hose adapters, outlet couplings, blank couplings, triple head distributors, collecting breeches, suction strainers, water nozzles, foam nozzles, foam generators, hydrant standpipe water-foam monitors, water screen creation device, inline inductors.
The water-foam equipment and associated technical issues presented in this article satisfy the needs and development trends in the Fire Service.
Slowa kluczowe: pozarniczy w^z tloczny, pozarniczy w^z ssawny gumowy, smok ssawny, l^cznik pozarniczy tloczny, zbieracz 2x75/110, rozdzielacz kulowy, pr^downica wodna, pr^downica pianowa, wytwornica pianowa, dzialka wodno-pianowe, pokrywa nasad, nasada, przel^cznik;
Keywords: delivery fire-hose, suctions fire rubber hose, suction strainers, hose couplings, collecting breeching 2x75/110, triple head distributors, water nozzle, foam making nozzle, foam generator, water-foam monitor, blank couplings, outlet coupling, hose adapter;
Wprowadzenie
Armatura pozarnicza jest niezb^dna podczas akcji ratowniczo-gasniczych, a od jakosci i trwalosci jej wykonania zalezy bezpieczenstwo ludzi. Z bie-giem lat zacz^to wprowadzac zmiany, przejawiaj^-ce si^ w zastosowaniu nowych materialow oraz roz-wi^zan konstrukcyjnych. Taka sytuacja doprowadzi-
1 Zespol Laboratoriow Technicznego Wyposazenia Strazy Pozarnej i Technicznych Zabezpieczen Przeciwpozaro-wych, Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciw-pozarowej - Panstwowy Instytut Badawczy, ul. Nadwi-slanska 213, 05-420 Jozefow k. Otwocka, Polska; wspol-autorzy wniesli rowny wklad merytoryczny w powstanie artykulu (po 50%)
la do szybkiego rozwoju techniki gaszenia pozarow oraz rozwoju sprz^tu pozarniczego, co mialo miej-sce glownie w okresie powojennym. Ponizej przedstawiono zastosowanie oraz charakterystyczne ce-chy poszczegolnych rodzajow armatury pozarniczej.
1. Pozarnicze w$ze tloczne do pomp pozarniczych
Pozarnicze w^ze tloczne do pomp pozarniczych [1] sluz^. do tloczenia wody oraz wodnych roztwo-row srodkow pianotworczych pod odpowiednim ci-snieniem od motopomp i autopomp do miejsca dzia-lan ratowniczych.
W zaleznosci od srednicy wewn^trznej rozroz-nia si^ wielkosci w^zy w mm: 25, 42, 52, 75 i 110.
W zaleznosci od wyposazenia w l^czniki rozrôznia siç odmiany wçzy:
• LA - z l^cznikami ze stopôw aluminium,
• LM - z l^cznikami ze stopôw miedzi,
• B - bez l^cznikôw
W zaleznosci od konstrukcji tasmy wçzowej rozrôznia siç pozarnicze wçze tloczne z powlok^ ze-wnçtrzn^. lub bez powloki.
Pozarnicze wçze tloczne wykonywane s^. w po-staci dwuwarstwowej powloki. Powlokç zewnçtrz-n^. stanowi tasma tkana w cylindrycznym obwodzie zamkniçtym z jedwabiu poliestrowego (torlenu). Do wewn^trz tak utworzonego rçkawa wkleja siç wy-kladzinç uszczelniaj^c^. z poliuretanu, PCV oraz gumy. Zadaniem warstwy zewnçtrznej jest przeno-szenie naprçzen wywolanych dzialaniem cisnienia i zabezpieczenie przed mechanicznymi uszkodze-niami, natomiast wkladka wewnçtrzna zapewniac ma szczelnosc. Moze byc rôwniez zastosowana po-wloka zewnçtrzna wykonana z PCV, gumy lub z in-nych materialôw plastycznych i ich mieszanin.
Pozarniczy w^z tloczny sklada siç z tasmy wç-zowej zakonczonej l^cznikami tlocznymi odpowia-daj^cymi srednicy wewnçtrznej wçza.
Ryc. 1. Pozarniczy w^z tloczny do pomp pozarniczych Fig. 1. Delivery fire-hose for fire pumps
Jedn^. z istotniejszych wlasnosci hydraulicznych statycznych w^zy jest zmiana ich wymiarow pod wplywem cisnienia wody. W^ze pozarnicze podczas zwi^kszania cisnienia zmieniaj^. zarowno srednicy, jak i dlugosc. Ich elastycznosc charakteryzuj^. dwie nizej zdefiniowane wielkosci:
a) wzgl^dny przyrost srednicy sD w % okreslony wzorem:
£d _
D 2 D1
Di
• 100%
gdzie: D1 - srednica przed obci^zeniem,
D2 - srednica po obci^zeniu wçza.
b) wydluzenie wzglçdne eL w % okreslone wzorem:
L 2 L1 Li
■ 100%
gdzie: L1 - dlugosc wçza przed obci^zeniem, L2 - dlugosc wçza po obci^zeniu.
Dokladne okreslenie strat cisnienia w wçzu po-zarniczym jest praktycznie niemozliwe. Dlatego tez stosuje siç najczçsciej wzôr przyblizony o postaci ogôlnej:
AHstr = S0 • L • Q2
gdzie: Q - wydatek [dm3/s],
L - dlugosc wçza [m],
S0 - wspôlczynnik opornosci wçza [s2/dm6]
Wzôr okresla charakterystykç przewodu sklada-j^cego siç z pojedynczego wçza, ktôrego pocz^tek i koniec znajduje siç na tym samym poziomie.
2. Wçze ssawne
Wçze ssawne [2] umozliwiaj^. zassanie wody lub innych plynôw z miejsca ich magazynowania do na-sady ssawnej pompy.
W zaleznosci od srednicy wewnçtrznej rozrôz-niamy wçze: 52, 75, 110, odmiana L - z l^cznika-mi, B - bez l^cznikôw. Mozna rôwniez spotkac wçze ssawne wielkosci: 125, 150 uzywane do agregatôw pompowych o duzych wydajnosciach.
Pozarnicze wçze ssawne gumowe skladaj^. siç z warstwy wewnçtrznej i zewnçtrznej wykonanej z gumy, wewnçtrznej spirali wzmacniaj^cej z drutu stalowego, wzmocnienia tekstylnego.
Ryc. 2. Pozarniczy w^z ssawny gumowy Fig. 2. Suctions fire rubber hose
Pozarnicze w^ze ssawne PCV: tasma w^zowa wykonana z mi^kkiego PCV, ktora zbrojona jest spi-ral^. z twardego PCV. Niektore w^ze mog^. posiadac oslony termoizolacyjne zabezpieczaj^ce tasmowa-nie.
Ryc. 3. Pozarniczy w^z ssawny z PCV Fig. 3. Suctions fire PCV hose
Jednym z istotniejszych wlasnosci pozamiczych w^zy ssawnych jest oznaczenie wytrzymalosci na miejscowe obci^zenie. Dwa odcinki w^zy poddaje si^ obci^zeniu ci^zarkami o okreslonej masie i wy-znaczeniu stopnia odksztalcenia w stosunku do pier-wotnej srednicy zewn^trznej w^za.
Odksztalcenie w^za po obci^zeniu (E) nalezy obliczyc w % wedlug ponizszego wzoru:
E = d° - di . 100% dn
gdzie: d0 - srednica zewnçtrzna wçza przed obci^ze-niem [mm],
d1 - srednica zewnçtrzna po obci^zeniu wçza [mm]
3. Li]czniki
L^czniki [3] przeznaczone s^. do pol^czen szyb-kozl^cznych odcinkôw wçzy tlocznych i ssawnych ze sob^, lub l^czenia ich z nasadami pomp, rozdzie-laczy, prçdownic oraz wszelkiego rodzaju sprzç-tu pozarniczego zakonczonego zl^czem „Storz” od-powiedniej wielkosci. Ich wielkosc i oznaczenia s^. znormalizowane i dopasowane do wspôlpracy wçzy z pozostal^. armature wodn^. i sprzçtem do podawa-nia piany.
Wyrôzniamy l^czniki tloczne przeznaczone do wçzy tlocznych oznaczone liters T: 25, 42, 52, 75, 110 oraz l^czniki ssawne: 52, 75, 110. W l^cznikach ssawnych pojawiaj^. siç rôwniez wielkosci 125 i 150.
W budowie l^cznika wyrôzniamy: koronç, tu-leje, pierscien i uszczelkç, ktôrej ksztalt rôzni siç w zaleznosci od tego, czy jest to l^cznik tloczny, czy ssawny. L^czniki mog^. byc wykonane ze stopôw aluminium lub mosi^dzu.
Ryc. 4. L^cznik pozarniczy tloczny Fig. 4. Coupling of fire hoses
Róznice, jakie mozna wyróznic miçdzy l^czni-kiem tlocznym a ssawnym, to odmienny ksztalt tu-lei. Tuleja do l^czników ssawnych jest dluzsza i po-siada wiçksz^. ilosc zeber. Zwiçkszona liczba ze-ber na tulei wynika z faktu, iz w przypadku pozar-niczych wçzy ssawnych pol^czenie konca wçza z l^cznikiem ssawnym dokonuje siç przez otasmo-wanie trzema sekcjami drutu, a nie dwoma jak przy wçzach tlocznych. W l^cznikach ssawnych stosu-je siç gumowe uszczelki ssawno-tloczne o innym ksztalcie i odmiennej zasadzie dzialania niz uszczel-ki w l^cznikach tlocznych. Pozostale elementy, czy-li korona i pierscien oporowy, s^. jednakowe w obu konstrukcjach.
Wskaznikiem decyduj^cym o sczepnosci l^cz-ników jest wyznaczenie momentu obrotowego (M), przy l^czeniu l^cznika badanego z l^cznikiem kon-trolnym. Oblicza siç go wedlug wzoru:
M = P • l
gdzie: P - sila odczytana na silomierzu [N],
l - odleglosc punktu przyl^czenia silomierza od osi obrotu l^cznika kontrolnego [m]
4. Przelqczniki
Przel^czniki [4] sluz^. do l^czenia l^czników wçzy o róznych wielkosciach oraz l^czników wçzy z nasadami sprzçtu pozarniczego o róznych wielko-sciach. W zaleznosci od srednic wewnçtrznych wçzy tlocznych rozróznia siç trzy wielkosci przel^czni-ków: 52/25, 75/52, 110/75. Przel^cznik zbudowa-ny jest z oprawy zewnçtrznej, oprawy wewnçtrznej, wstawki redukcyjnej, wkrçtu dociskowego, dwóch uszczelek tlocznych.
Ryc. 5. Przel^cznik Fig. 5. Hose adapter
Moment obrotowy (M) oblicza siç, l^cz^c bada-ny przel^cznik z l^cznikiem kontrolnym (tej samej wielkosci), zgodnie ze wzorem podanym przy oma-wianiu l^czników.
5. Nasady
Nasady [5] stosowane s^. do pol^czen szybko-zl^cznych pozarniczych wçzy tlocznych lub ssaw-nych ze sprzçtem pozarniczym zakonczonym gwin-tem zewnçtrznym. Stosuje siç je jako stale wypo-sazenie wylotów urz^dzen pozarniczych takich jak pompy pozarnicze, stojaki hydrantowe, rozdziela-cze, pr^downice, zasysacze liniowe, kurtyny wodne, suche piony itp. Wykonywane s^. jako nasady ssawne lub tloczne. Wyrózniamy nasady tloczne (ozna-czone liters T) oraz nasady ssawne (bez oznaczenia). W zaleznosci od srednicy podl^czanych wçzy wy-rózniamy nasady 25, 52, 75 i 110. Mog^. byc wy-konane ze stopów aluminium lub mosi^dzu. Nasada sklada siç z korpusu podkladki i uszczelki tlocznej dla nasad tlocznych i ssawnej dla nasad ssawnych.
Ryc. б. Nasady: mosiçzna (po lewej), aluminiowa (po prawej)
Fig. б. Outlet couplings
Moment obrotowy (M) oblicza siç, l^cz^c badana nasadç z l^cznikiem kontrolnym (tej samej wiel-kosci, typem i materialem), zgodnie z podanym wzorem, jak przy omawianiu l^czników.
б. Pokrywy nasad
Pokrywy nasad [6] przeznaczone s^. do zasle-piania linii pozamiczych i krócców urz^dzen gas-niczych zakonczonych nasadami o odpowiednich wielkosciach. S3. równiez stosowane do zabezpie-czania hydrantów naziemnych przed zanieczyszcze-niem oraz zatykaniem przez niepoz^dane osoby.
W zaleznosci od wielkosci nasad rozrózniamy wielkosci pokryw 25, 52, 75, 110. Mog^. byc wyko-nane ze stopów aluminium lub mosi^dzu.
Pokrywy nasad skladaj^. siç z korony, denka, pierscienia oporowego i uszczelki. Do denka pokry-wy przymocowany jest lancuszek, mocowany do stalego urz^dzenia zapobiega zgubieniu pokrywy.
Ryc. T. Pokrywa nasad Fig. T. Blank couplings
T. Rozdzielacz
Rozdzielacz [7] umozliwia rozdzielenie wody dostarczonej pojedyncz^. lini^. glówn^. na dwie lub trzy linie gasnicze.
W zaleznosci od typu zastosowanych zawo-rów wyrózniamy rozdzielacze kulowe i grzybkowe, w dwóch wielkosciach zaleznosci od zastosowanych nasad 52, 52/25-52-25 i 75, 75/52-75-52.
Rozdzielacze zbudowane s^. z nasady wejscio-wej, korpusu, zaworów, trzech nasad wyjsciowych. Na korpusie powinny znajdowac siç nózki umozli-wiaj^ce stabiln^. pracç rozdzielacza, uchwyt do prze-noszenia oraz widocznie oznaczony kierunek prze-plywu.
Ryc. 8. Rozdzielacz kulowy Fig. 8. Triple head distributors
W rozdzielaczu (kulowym i grzybkowym) wiel-kosci^. decyduj^c^. o przeplywie jest okreslenie wspólczynnika oporów przeplywu (Z), który nalezy obliczyc wedlug ponizszego wzoru:
Z = 2-10« • g
Y • V
gdzie: g - przyspieszenie ziemskie, 9,81 m/s2,
Ap - spadek cisnienia, [MPa]
Y - ci^zar wlasciwy cieczy manometrycznej,
[N/m3]
V - srednia pr^dkosc przeplywu wody w naj-mniejszym przekroju rozdzielacza, [m/s]
Sredni^. pr^dkosc przeplywu wody (V) dla rozdzielacza (kulowego i grzybkowego) oblicza si^ wedlug wzoru:
V = 4-^y n-d
gdzie: Q - nat^zenie przeplywu wody, [m3/s]
d - srednica przelotu zaworu kulowego, [m]
Pomiary i obliczenia wykonuje si^ przy pelnym otwarciu zaworow.
8. Zbieracze 2x75/110
Zbieracze 2x75/110 [8] s^. stosowane do zbiera-nia wody z dwoch pozarniczych w^zy tlocznych 75 w jeden w^z tloczny 110. Zbudowane s^. z korpusu, dwoch nasad wejsciowych, nasady wyjsciowej i kla-py zwrotnej. Klapa zwrotna w zbieraczu spelnia rol^ samoczynnego zaworu zwrotnego dla niepracuj^ce-go wlotu. Korpus zbieracza jest tak uformowany, iz umozliwia zbiezny naplyw wody. Na zewn^trz korpusu znajduj^ si^ strzalki wskazuj^ce kierunek na-plywu wody.
Ryc. 9. Zbieracz 2x75/110 Fig. 9. Collecting breeching 2x75/110
9. Smoki ssawne
Smoki ssawne [9] s^. stosowane w celu utrzy-mania slupa wody w linii ssawnej w czasie przerw w pracy pompy, spelniaj^. rowniez funkj ochro-ny przed wci^ganiem wraz z zasysan^. wod^. grub-szych zanieczyszczen o srednicy wi^kszej niz srednica oczek w siatce zabezpieczaj^cej.
W zaleznosci od konstrukcji wyrozniamy smoki ssawne proste i skosne wyposazone w nasady 52, 75, 110.
W korpusie smoka ssawnego wbudowany jest zawor zwrotny dzialaj^cy na zasadzie sily ci^zenia w smokach prostych wyposazony w dzwigni^ umoz-liwiaj^c^. otwarcie zaworu z zewn^trz poprzez po-ci^gni^cie linki. W smokach skosnych nie ma wy-mogu montowania urz^dzenia umozliwiaj^cego otwarcie zaworu zwrotnego z zewn^trz. Smok ssaw-ny prosty powinien byc wyposazony w stale ucho o Srednicy wewn^trznej 15 mm stosowane do pol^-czenia z plywakiem. Plywak jest elementem umozli-wiaj^cym utrzymanie smoka prostego na odpowied-niej gl^bokosci, zabezpieczaj^c tym samym przed jego swobodnym opadaniem na dno zbiornika wod-nego i wci^ganiem przez smok ssawny mulu z dna.
Ryc. 10. Smok ssawny Fig. 10. Suction straines
W smoku ssawnym (prostym i skosnym) wielko-sci^. decyduj^c^. o przeplywie jest okreslenie wspol-czynnika oporu przeplywu (Z), ktory nalezy obliczyc wedlug ponizszego wzoru:
Ap
V2
Z = 2 S7TT-«
gdzie: g - przyspieszenie ziemskie, 9,81 m/s2,
Ap - spadek cisnienia, [MPa]
V - pr^dkosc przeplywu wody w najmniej-szym przekroju smoka, [m/s] a - wspolczynnik okreslaj^cy stosunek energii kinetycznej rzeczywistej do energii kinetycz-nej okreslonej na podstawie pr^dkosci sred-
V2
niej, wedlug wzoru: —, dla przeplywu tur-
2 g
bulentnego a =1,06.
W smoku ssawnym (prostym i skosnym) prçdkosc przeplywu (V) okresla siç w [m/s] wedlug wzoru:
V=Q
An
gdzie: Q - natçzenie przeplywu, [m3/s]
An - najmniejszy przekrój przeplywu smoka,
[mN2]
10. Prqdownice wodne
Pr^downice wodne [10] sluz^. do wytwarzania odpowiedniego strumienia wody i stanowi^. zakon-czenie linii wçzowych. W zaleznosci od nasad wy-róznia siç wielkosci pr^downic: 25, 52, 75.
W zaleznosci od konstrukcji rozróznia siç typy pr^downic:
у proste PW - przeznaczone s^. do wytwarzania pr^-dów wodnych zwartych lub rozproszonych. Do przestawiania pr^downicy na wymagany rodzaj pr^du wodnego lub do zamykania wyplywu slu-zy zawór kulowy bçd^cy integraln^. czçsci^. prç-downicy.
Ryc. 11. Pr^downica wodna prosta Fig. 11. Water nozzle
• pistoletowe PWS - przeznaczone s^. do wytwarzania prçdôw wodnych zwartych lub rozproszonych
o regulowanym stopniu rozproszenia. Do przesta-wiania pr^downicy na wymagany rodzaj pr^du wodnego zwartego lub rozproszonego sluzy rç-kojesc obrotowa. Do zamykania wyplywu sluzy zawôr kulowy z dzwigni^. zaworu. W pr^downi-cy znajduje siç rôwniez pokrçtna dysza wyplywo-wa. Przez zmianç dyszy mozna regulowac zasiçg. Ze wzglçdu na niewygodn^. obslugç i przestarzal^. konstrukcjç, s^. wypierane przez pr^downice wodne typu TURBO.
у pr^downice wodne typu TURBO - przeznaczone s^. do pracy na zakonczeniu linii wçzowej sa-mochodów pozarniczych oraz wszelkiego rodzaju motopomp. Sluz^. do wytwarzania wodnych stru-mieni zwartych i rozproszonych oraz zapewniaj^. plynn^. regulacjç k^ta brylowego strumienia rozproszonego. Maj^. bardziej skomplikowan^. budo-wç, u wylotu pr^downicy posiadaj^. grzybek usy-tuowany w osi pr^downicy oraz ruchom^ turbin-kç poruszaj^c^. siç dziçki energii strumienia wody. Wyposazone s^. w zawór kulowy i najczçsciej w nasady obrotowe. Posiadaj^. mozliwosc plyn-nej regulacji wydajnosci wody, a takze funkcjç oczyszczania (plukania). Niektóre z pr^downic typu TURBO maj^. mozliwosc dol^czenia przy-stawki pianowej do wytwarzania piany ciçzkiej.
Ryc. 1З. Pr^downica wodna typu TURBO Fig. 1З. Water nozzles type TURBO
у pr^downice wodne wysokocisnieniowe - stosowane s^. do linii szybkiego natarcia w samocho-dach wodno-pianowych lub agregatach wysoko-cisnieniowych.
Ryc. 14. Pr^downica wysokocisnieniowa Fig. 14. Water nozzles
Obecnie wszystkie pr^downice wodne (proste, pistoletowe oraz typu TURBO) wykonuje siç ze sto-pów metali kolorowych. Elementy sluz^ce do ob-slugi takie jak uchwyty, wykonuje siç z tworzyw sztucznych. Uszczelnienia wszystkich podzespolów wykonuje siç z teflonu.
Ryc. 12. Pr^downica pistoletowa PWS do pomp pozarniczych Fig. 12. Water nozzles for fire pumps
11. Prqdownice pianowe
Pr^downice pianowe [11] przeznaczone s^. do wytwarzania i podawania piany ciçzkiej na zakon-czeniu linii wçzowych stosowanych w samochodach ratowniczo-gasniczych i motopompach. W zalezno-sci od natçzenia przeplywu dzielimy je na: у PP2 o wydajnosci 200 dm3/min у PP4 o wydajnosci 400 dm3/min у PP8 o wydajnosci 800 dm3/min
Pr^downica w swej konstrukcji posiada nasadç wielkosci 52 lub 75, zawór kulowy, rurç oraz uchwyt do jej przenoszenia. Otwarcie pr^downicy nastçpu-je przez przesuniçcie dzwigni zaworu kulowego do siebie. Pr^downica nie posiada regulacji wydajnosci.
Ryc. 15. Pr^downica pianowa Fig. 15. Foam making nozzle
Parametrami decyduj^cymi o jakosci piany s^. okreslenie liczby spienienia (L) i szybkosci wykra-plania piany (wartosci polówkowej), wyrazone wzo-
rami:
y liczby spienienia (L )
L s =
Vp • d G„
gdzie: Vp - pojemnosc pojemnika pomiarowego piany wynosz^ca 50 dm3,
Gp - masa piany [kg],
d - gçstosc roztworu srodka pianotwórcze-go [kg/dm3]
у szybkosci wykraplania piany (wartosci polów-kowej) okreslona poprzez pomiar czasu w min, w którym wykropli siç 50% objçtosci roztworu X, obliczone w dm3, wedlug wzoru:
X=
2L„
gdzie: Vp - pojemnosc pojemnika pomiarowego piany [dm3],
Ls - liczba spienienia
12. Wytwornice pianowe
Wytwornice pianowe [12] przeznaczone s^. do wytwarzania i podawania piany sredniej na zakon-czeniu linii wçzowych stosowanych w samochodach ratowniczo-gasniczych i motopompach. W zalezno-sci od natçzenia przeplywu wytwornice dzielimy na: у WP2 o wydajnosci 200 dm3/min у WP4 o wydajnosci 400 dm3/min
W zaleznosci od liczby spienienia dzielimy na 75 i 150 dostçpne kombinacje to WP2-75, WP2-150, WP4-75.
Wytwornica sklada siç z rury stalowej z dwo-ma uchwytami, do której przymocowany jest za-wór kulowy z manometrem. Na wlocie wytwornicy umieszczono dwa sita o róznej wielkosci oczek. Do podl^czenia wytwornicy z wçzem zastosowano nasadç wielkosci 52 lub 75. Otwarcie wytwornicy na-stçpuje przez przesuniçcie dzwigni zaworu kulowego do siebie.
Ryc. 1б. Wytwornica pianowa Fig. 1б. Foam generator
W wytwornicach pianowych liczbç spienienia (L) i szybkosc wykraplania piany (wartosci polów-kowej) oblicza siç wedlug wzorów zastosowanych przy pr^downicach pianowych.
1З. Zasysacze liniowe
Zasysacze liniowe [13] sluz^. do zasysania pia-notwórczego srodka gasniczego do wody plyn^cej w ukladzie linii wçzowej.
W zaleznosci od wartosci zmianowego przeplywu roztworu wodnego pianotwórczego srodka ga-sniczego, wynosz^cej 200 dm3/min, 400 dm3/min, 800 dm3/min, rozrózniamy trzy podstawowe wiel-kosci zasysaczy Z-2, Z-4, Z-8.
Zasysacz zbudowany jest z korpusu, nasady wlotowej, nasady ssawnej, nasady wylotowej, l^cz-nika rurowego oraz zaworu dozuj^cego.
Ryc. 17. Zasysacz liniowy Fig. 17. In-line inductor
Istotnym parametrem okreslanym podczas pracy zasysacza s^. straty cisnienia (AP). Po ustaleniu wa-runków natçzenia przeplywu, w zaleznosci od wiel-kosci zasysacza: у 200±10 dm3/min dla Z-2, у 400±20 dm3/min dla Z-4, у 800±40 dm3/min dla Z-8,
straty cisnienia (AP) wyraza siç ponizszym wzorem:
P - P AP = -\---2- -100%
P\
gdzie: Pj - cisnienie odczytanie na manometrze przed zasysaczem [MPa],
P2 - cisnienie odczytanie na manometrze za zasysaczem [MPa]
Kolejnym waznym parametrem decyduj^cym
o wlasciwej pracy zasysacza jest okreslenie st^zenia roztworu wodnego srodka pianotworczego (C), kto-re nalezy wykonac dla nastaw pokr^tla zaworu do-zuj^cego od 1-6% oraz obliczyc wedlug wzoru:
C = Q -100%
Qr
gdzie: Qs - nat^zenie przeplywu srodka pianotworczego odczytane na przeplywomierzu [dm3/min], Qr - nat^zenie przeplywu roztworu wodnego srodka pianotworczego odczytane na drugim przeplywomierzu [dm3/min]
14. Urzqdzenie do wytwarzania zaslony wodnej
Urz^dzenia do wytwarzania zaslony wodnej [14] sluz^. do wytwarzania zaslon wodnych ograniczaj^-cych rozprzestrzenianie si^ ognia oraz promienio-wanie cieplne na obiekty zagrozone lub dzialaj^cych ratownikow. Zbudowane s^. z korpusu w ksztalcie rury wyposazonego w podporki do ustawiania oraz uchwyt do przenoszenia na wejsciu korpusu zamon-towana jest nasada umozliwiaj^ca podl^czenie kur-tyny do w^zy. Prostopadle do wyjscia korpusu za-montowano metalow^ plyt^ (zazwyczaj w ksztalcie polkola lub trapezu).
Obecnie na polskim rynku funkcjonuj^ - w za-leznosci od wielkosci nasady - dwie wielkosci urz^-dzenia ZW 52 i ZW 75.
Ryc. 18. Urz^dzenie do wytwarzania zaslony wodnej Fig. 18. Device for producing water curtains
15. Dzialka wodno-pianowe
Dzialka wodno-pianowe [15] sluz^. do wytwarzania i podawania pr^dow wody i piany o duzej wydajnosci oraz umozliwiaj^ podawanie ich na dal-sze odleglosci. Dzialka dzieli si^ na wodno-piano-
we, wodne oraz pianowe, a ze wzgl^du na konstruk-j na:
• przenosne
• przewozne
• do stalej zabudowy
Dzialka umozliwiaj^ osi^gni^cie nat^zenia przeplywu wody przy cisnieniu 8 bar w zakresie od 1600 do 6000 ± 10% dm3/min.
Dzialko wodno-pianowe w swej budowie po-winno posiadac: pr^downic^ wodn^. lub pianow^ (moze byc wymiennie), korpus, blokad^ pr^downi-cy, kierownic^, blokad^ obrotu dzialka w plaszczyz-nie pionowej i poziomej, cisnieniomierz. Dopusz-cza si^ stosowanie deflektorow do ksztaltowania strumienia piany. Dzialko powinno miec mozliwosc plynnej zmiany polozenia k^towego w plaszczyz-nie poziomej w zakresie 360o oraz w plaszczyz-nie pionowej od -30o do +80o (dla dzialek w wersji przenosnej co najmniej od 30o do 80o). Dzialko po-winno miec mozliwosc skutecznego zablokowania w kazdym polozeniu k^towym w podanych zakre-sach. Zmiany k^towego polozenia dzialka powinny odbywac si^ za pomoc^ uksztaltowanej kierownicy lub za pomoc^ silownikow.
*
*
Ryc. 19. Dzialka wodno-pianowe z pr^downic^. wodn^ Fig. 19. Water-foam monitor with water nozzles
Ryc. 20. Dzialko wodno-pianowe z pr^downic^. pianow^ Fig. 20. Water-foam monitor with foam making nozzle
Parametrami decyduj^cymi o jakosci piany w dzialku wodno-pianowym i pianowym s^: okres-lenie liczby spienienia (L) i szybkosci wykraplania piany (wartosci polowkowej), wyrazone wzorami:
liczby spienienia (L )
L s =
G
gdzie: Vp - pojemnosc pojemnika pomiarowego piany wynosz^ca 50 dm3,
Gp - masa piany [kg],
d - gçstosc roztworu srodka pianotwórczego [kg/dm3]
у szybkosci wykraplania piany (wartosci polówko-wej) okreslona poprzez pomiar czasu w minutach, w którym wykropli siç 50% objçtosci roztworu X, obliczone w dm3, wedlug wzoru:
X = -V.
2L.
gdzie: Vp - pojemnosc pojemnika pomiarowego piany [dm3],
Ls - liczba spienienia
1б. Stojak hydrantowy 80
Stojak hydrantowy 80 [16] do hydrantów pod-ziemnych stosowany do czerpania wody z sieci hy-drantowej o srednicy nominalnej 80 mm.
W zaleznosci od zastosowanego materialu mo-zemy wyróznic stojaki z тщ. aluminiow^. lub stalo-w^.. Stojak zostal wyposazony w dwie nasady wyj-sciowe wielkosci 75. Zbudowany jest z korpusu w ksztalcie rozwidlaj^cej siç rury, dwóch zaworów grzybkowych zakonczonych nasadami. W dolnej czçsci rury znajduje siç stopka z nakrçtk^. mocuj^c^. pasuj^ca do koncówki hydrantu podziemnego.
Obecnie na rynku pojawiaj^. siç równiez stojaki hydrantowe z jedn^. nasady wyjsciow^. wielkosci 52
i 75. Wystçpuj^ takze stojaki hydrantowe z mozli-wosci^. podl^czenia siç do ruroci^gu DN 100 posia-daj^ca jedn^. lub dwie nasady wyjsciowe.
Ryc. 21. Stojak hydrantowy Fig. 21. Standpipe
17. Podsumowanie
W zwi^zku z kwesti^. zwiçkszania bezpieczen-stwa strazaków podczas akcji ratowniczo-gasni-czych od producentów armatury pozarniczej ocze-kuje siç ci^glego doskonalenia i unowoczesniania wyrobów. Armatura pozarnicza musi spelniac wy-sokie wymagania co do niezawodnosci, szczelno-sci i wytrzymalosci. Materialy, z których wykona-
ne s^. wyroby opisane w artykule i stosowane w nich uszczelnienia, musz^. zachowywac najwyzsze stan-dardy zwi^zane z uzytkowaniem w strefach zagro-zenia pozarem.
Rozwój omawianej armatury pozarniczej pod^-za w kierunku zwiçkszania jej jakosci, bezawaryjno-sci oraz efektywnosci dzialania w niebezpiecznym srodowisku pracy strazaka.
Literatura
1. PN-87/M-51151 Sprzçt pozarniczy. Pozarnicze wçze tloczne.
2. PN-76/C-94250/15 Wçze gumowe. Oznaczanie wytrzymalosci na miejscowe obci^zenie.
3. PN-91/M-51031 Sprzçt pozarniczy. L^czniki.
4. PN-91/M-51042 Sprzçt pozarniczy. Przel^czniki.
5. PN-91/M-51038 Sprzçt pozarniczy. Nasady.
6. PN-91/M-51024 Sprzçt pozarniczy. Pokrywy nasad.
7. PN-91/M-51048 Sprzçt pozarniczy. Rozdzielacze.
8. PN-79/M-51153 Sprzçt pozarniczy. Zbieracz
2 X 75/110.
9. PN-86/M-51152 Sprzçt pozarniczy. Smoki ssawne.
10. PN-89/M-51028 Sprzçt pozarniczy. Pr^downice wodne do pomp pozarniczych.
11. PN-93/M-51068 Sprzçt pozarniczy. Pr^downice pianowe.
12. PN-93/M-51078 Sprzçt pozarniczy. Wytworni-ce pianowe.
13. PN-96/M-51069 Sprzçt pozarniczy. Zasysacze liniowe.
14. Rozporz^dzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych
i Administracji z dnia 27 kwietnia 2010 r. zmie-niaj^ce rozporz^dzenie w sprawie wykazu wyrobów sluz^cych zapewnieniu bezpieczenstwa pu-blicznego lub ochronie zdrowia i zycia oraz mie-nia, a takze zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do uzytkowania (Dz. U. Nr 85 z 2010 r., poz. 553).
15. PN-91/M-51270 Sprzçt pozarniczy. Dzialka wodno-pianowe
16. PN-73/M-51154 Sprzçt pozarniczy. Stojak hy-drantowy 80
mgr inz. Karolina Lemanska - absolwentka kierunku Technologia Chemiczna na Wydziale Che-micznym Politechniki Warszawskiej. Obecnie pra-cuje w Zespole Laboratoriów Technicznego Wypo-sazenia Strazy Pozarnej i Technicznych Zabezpie-czen Przeciwpozarowych w Centrum Naukowo-Ba-dawczym Ochrony Przeciwpozarowej-PIB.
tech. Sylwester Glówka - wieloletni pracownik na stanowisku technik laboratoryjny w Zespole Labo-ratoriów Technicznego Wyposazenia Strazy Pozar-nej i Technicznych Zabezpieczen Przeciwpozaro-wych w Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpozarowej - PIB.
