Научная статья на тему 'РАСПРЕДЕЛЕНИЕ ЭЛЕМЕНТНОГО СОСТАВА ПЕРЕХОДНОГО СЛОЯ ТВЕРДОГО РАСТВОРА НА ГЕТЕРОГРАНИЦЕ CdTe/CdS'

РАСПРЕДЕЛЕНИЕ ЭЛЕМЕНТНОГО СОСТАВА ПЕРЕХОДНОГО СЛОЯ ТВЕРДОГО РАСТВОРА НА ГЕТЕРОГРАНИЦЕ CdTe/CdS Текст научной статьи по специальности «Химические науки»

13
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
переходной слой / твѐрдый раствор / гетероструктура / фаза / толщина / состав.

Аннотация научной статьи по химическим наукам, автор научной работы — С.А. Музафарова, К.М. Файзуллаев, Г.Т. Бадалова, М.Р. Каюмова

Исследовано гетерограница CdTe/CdS где формируется высокоомный переходный i-слой. Приводятся результаты систематических исследований по выявлению элементного состава i-слоя в гетероструктуре CdTe/CdS, который состоит из твердого раствора CdTe1-xSx, где значение х меняется от технологических параметров. Знание природы слоя на гетерогранице представляет большой интерес, так как оно может позволить узнать технологические способы управления его свойствами гетероперехода.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «РАСПРЕДЕЛЕНИЕ ЭЛЕМЕНТНОГО СОСТАВА ПЕРЕХОДНОГО СЛОЯ ТВЕРДОГО РАСТВОРА НА ГЕТЕРОГРАНИЦЕ CdTe/CdS»

СОЦИОЛИНГВИСТИК АСПЕКТДА УЗБЕК ВА ТУРК ТИЛЛАРИДА МУРОЖААТ ШАКЛЛАРИНИНГ ПАРАЛЛЕЛ КОРПУСДА

ИФОДАЛАНИШИ

Нилуфар Зайнобиддин кизи Абдурахмонова

УзМУ в.б. профессори, филология фанлари доктори,

Гулрухсор Гайратовна Холиёрова

УзМУ

АННОТАЦИЯ

Узбек ва турк тилларидаги мурожаат шаклларининг узаро муносабатлари тизими ва ушбу тизимда хдр бир бирликларининг мавкеини белгилашда илмий тадкикот ишимиз му^им ахдмиятга эга. Тиллардаги мавжуд мурожаат шаклларини йигиш, уларнинг узаро муносабатлар тизимини киёсий аспектда та^лил килиш, узбек нутк одатларининг социолингвистик йуналишини алохдда урганиш ишимизнинг асосий мазмунини ташкил килади.

Калит сузлар: Мурожаат шаклар, социолингвистик аспект, узбек тили, турк тили.

ABSTRACT

Our scientific research work is important in determining the system of interrelationships of the forms of address in the Uzbek and Turkish languages and the position of each unit in this system. Collecting existing forms of address in the languages, analyzing their system of mutual relations in a comparative aspect, separately studying the sociolinguistic direction of Uzbek speech habits is the main content of our work.

Keywords: Address forms, sociolinguistic aspect, Uzbek language, Turkish language

КИРИШ

Мурожаат шакли фикр юритиш билан, тафаккур билан боглик булган ижтимоий - мантикий хрдиса сифатида социолингвистиканинг объекти хдсобланади. Нуткий актнинг социолингвистик аспекти тил ва нутк, уларнинг узаро алокаси ижтимоийлиги сингари масалалар билан узвий богликдир.

December, 2022

202

Мулокотнинг бошланишида учрайдиган мурожаат шакллари кейинги мулокот учун хос булган нутк йуналишини белгилайди. Мурожаатда купинча шахснинг номинацияси куринади, шу сабабли нуткий одатда мурожаат шаклларининг урни мухим. Мурожаатда аксар холларда адресатнинг касб, хизмат юзасидан жамоа орасида тутган урни, ёши ва жинси каби белгилар куринади.

Мурожаат жумлалардан фаркланувчи уз белгиларига эга, у сузнинг узида булмаган кушимча характеристкаларни хам олади. Масалан, тикилинч автобусда кетяпсиз,узингиздан ёшрок бир киз йулингизни тусиб олган. Сиз тушадиган бекат якинлашиб колди. Мурожат киласиз: « Синглим!».

Бу холатда ишлатилган мурожаат шакли биринчидан, адресатнинг эътиборини тортиш, иккинчидан (керакли охангда) узр сураш, учинчидан, йулингизни бир оз бушатиш хакидаги илтимосни ифодалаш хамда автобусдан тушмокчи эканингизни англатиш учун хизмат килади. Шунингдек, бу мурожаат шаклидан адресатнинг сиздан ёш эканлиги ва жинси англашилади.

АДАБИЕТЛАР ТАХДИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Тадкикотимизда икки тил уртасидаги мурожаат шаклларни анализ килиш учун узбек тили электрон корпусида параллел корпусига юкланган узбекча ва турча материаллар асосида урганишга харакат килдик.

Не защищено | uzbekcorpus.uz/parallel

BOSH SAHIFA

LOYIHA A'ZOLARI

IZLASH v O'ZBEKCHA-INGLIZCHA

ENGLISH - UZBEK

MORFOANALIZATOR

O'ZBEKCHA - RUSCHA

LING VIST IK ANALIZATOR РУСКИЙ - УЗБЕКСКИЙ

O'ZBEKCHA - TURKCHA

TURKQE - OZBEKgE

O'ZBEKCHA - KOREYSCHA

TA'LIMIY KORPUS

oh^Ofw - t^^OIM

MUALLIFLIK KORPUS]

Мурожаат борасида суз юритганда «уртоц(лар)»(турк тилида «arkadash(lar)») шаклига хам тухталиб утиш лозим. Бу шакл баъзан «жаноб(лар)» сузи билан хам кулланади.

Келиб чикиши бошка тилдан булишига карамай турк тилига чукур сингган ва уз маъносидан ташкари жуда куп

December, 2022

203

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

MatHOHapga KynnaHaguraH efendim cy3H TypK Tunuga 2 maKunga ynpafigu. a) efe\ndi; b)efe\ndim.

TypK Tunuga efendi Kyfiugaru MatHOHapga KynnaHunagu:

1) 3nenH, yKHMHmnn KumunapHHHr ucMnapura KymunuS, «:«:aHo6» MatHOCHHu öungupagH: Ismini gulmeden soylemedigim bu Hafiz Kurban Efendi elli yaslarinda bir olay imamidir.( Guntegin.)

2) «3ra, coxhö, xy^afiuH» MatHonapuHH Sungupagu:

Koylu memleketin efendisidir. (OTaTypK)

3) «TypMym ypTOK, эp» MatHOCuga x,aM KeHr KynnaHagu:

Bizim efendi boyle yemekleri hic bir sekilde agzina bile almaz. (Cy3namyB)

4) 3pKaxnap ynyH xhtoö, yHgoB cy3 cu^arnga KynnaHagu:

Efendi! Allah in emriyle kizini bana ver.

5) «EoHBanna, KyHHHu coByK cyBra ypMafiguraH ogaM» Kaöu MatHonapga: Efendi gibi sikintisiz, varlik icerisinde yasamak isterim

6) Efendi cy3u xywMa cy3 mapuuöuöa x<aM ynpawu MyMKUH:

Beyefendi, hanimefendi, hocaefendi cy3napuga

7) Eup xhtoö eKH Mypo^aaTra ®&bo6 cu^araga «rny epdaMaH, rnööaü, cu3hu эmитаман» ypHuga KynnaHagu:

-Aysun!-Efendim!

-Alyo

-Efendim!

8) TyrnyHOHMafi KonraH cy3HH KafiTapumHH cyparaHga eKH pynapacugaru KHmHHHHr cy3 öopaeTraH MaB3ygaru ^hkphhh öunumga, ch3 HHMa geficro? cypoFHHH u^oganam ynyH KynnaHagu: Bu boyle hic, olacak sey degil efendim. Her istegin bir

9) CeBruHHM MatHOCuga x,aM KynnaHagu: emirdir efendim

Y3ÖeK THHHga ymöy öupnuK Kyfiugaru ypuHHapga KynnaHagu:

1) «A^aHßH» cy3H y3ÖeK Tunuga TypK Tunuga SynraHugeK KHmunapHHHr ucMura KymunuS, «®;aHo6» MatHOCuga KynnaHagu: MaMapaüuM afyauöu caeonuu nua ^aümapöu. (M. Mcmouäuü)

2) TypK THHugarugeK «xy^aöuH» MatHOCuga umnamnagu:

-ÄfiaHÖUM noömoy xa3uuacuuu ysupmöuM. (M.Mcmouäuü)

3) kh3hkhh, yggaöypoH, TonKup ogaM MatHOCuga. Ey KynpoK HacpuguH A^aHgura TyFpu Kenagu.

4) narn^a, xa^Bua MatHOCuga: Cu3uu afyauöu aüтиmгa

wyöa ycma öeö эmитöим.

December, 2022

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

MuconnapgaH aHraamunaguKu, «a^aHgu» cy3uHuHr MatHOcu KeHr. By Mypo^aar maKnu y3ÖeK Ba TypK rarnapuga acocaH эpкaкпapгa Mypo^aarga KynnaHagu.

Ouna KapuHgomnHK araManapuHuHr KynuHHa Mypo^aaTga Ky-MaHHrnu

HmTHpoKHHnapuHHHr emura xoc öenrunap «ona», «aKa», «cumrn», «yKa», «wumh», «тosa», «aмaки», «xona», «an» Kaöu cy3nap öunaH OHunagu.

«moh yKaM.-öeöuM mäuhu6. -YpMaHB, Mapma6aH8U3 6yHÖaH yaM ynys 6yncuH!» (YXoMUMoe).

fflyHH x,aM aÖTHÖ yTum 3apypKu, «KapuHgom ypyrnuKHH aHraaryBHu

aTaManapHHHr xaMMacu x,aM Mypo^aar maKnu öyna onMafigu: ^aüHOHa, ^aüHoma,

K^aüHosa, Kaümaanu, %aüHCUH8m, ^üühu Kaöu KapuHgom ypyr araManapu x,en KaHOH

i

Mypo^aarga Ky^naHMangu.»

Y3ÖeK Tunuga umnaranyBHu Mypo^aar maKrnapu acocaH Kyfiugaru OMunnap öunaH öenrunaHagu:

1. RmuMoufi MaHcyönuK.

2. Kacö (naBO3uM, yHBOH).

3. CyxSargomnapHuHr TaHum- HOTaHumnuru.

4. HyTKuö xapaKaT mapornu.

5. MynoKOTHunapHuHr emu.

6. YnapHuHr ^MHcu.

7. ^mam ^ofiu.

8. YcnyöuH xpnar.

9. MynoKOTHunap xapaKTepu.

Mypo^aar öopacuga $uKp ropmunraHga, эp-хoтнн opacugaru Mypo^aar maKmapura anoxuga TyxTanuö yTum KepaK. MatnyM mkmuh TymyHHanap, guHufi aKuganap W3ara KenraH Typnu Ba3utfraapga KynnaHunyBHu Mypo^aar maKrnapu y3ÖeK xa^Kuga эp- xotuh ypTacugaru MyHOcaöaraapga xunMa-xun KypuHumnapga aKC этagн. 3p-xoTuH ypTacugaru Mypo^aar maKmapuHu myHgaö rypyxnam MyMKuH:

a) TypMym ypTOxnapura y3 ucmu öunaH Mypo^aar KunuHagu, KynuHHa ucMura -xoh, -woh,-oü, -6u6u a^uKcnapu, aennap HyTKuga эca эp ucMura aKa cy3uHu Kymum xonnapu Ky3ra TamnaHagu:

«CopaxoH aeean MeHaa myrnyHmup. CopaxoH! Maünu HUMa öecaH8 xyn, ceH MeH8a myrnyHmup, ¿yHoyuM 6ynca mae6a %maü...» (A.Kaxxop).

Eku:

ynapHuHr xapaKTepnu xycycutfra xucoönaHagu. ÄnoKa-apanamyB

«MyeoH ¿an vpmöu,

December, 2022

- PayuM^on aKa, MeyMon cu3hu üyKnaó Kenmunap» (C.ÁXMaó) 6) ^hhc aHraaTyBHH <op» «xothh» Ka6a cy3nap 6nnaH aTanagn, KynpoK эpкaкпap HyTK^ga «xothh» ge6 Mypo^aaT Kunnm ynpañgH: «3, hoóoh xomuH, Menda nyn HUMa Kunadu,c^up 6y3o^nu comaMan!» (C.ÁXMad);

b) KeKca emnn KOMyHHKaffraapga emHH 6enrnnoBHH cy3nap 6nnaH Mypo^aaT KHnHHagn:

«KaMnup, ceH apanamMaü myp óup nac!» (C.ÁXMad)

KypHHH6 Typn6gHKH, 6yHgañ Mypo^aaTga em 6nnaH 6apra agpecaTHHHr ^hhchhh x,aM H^oganañgn;

r) $ap3aHgnapngaH 6npHHHHr homh 6nnaH, KynHHna TyHFHH $ap3aHg homh 6nnaH aTanagn:

«H^op oüum wгypи6 эрининг opKacudan huk^u: -Xoü, Pabno!-dedu мaydyмгa,-нoнnapимизнинг cyeu ^maH, yaMup киnимгa ea^m 03, 6o3opdan uccuk HOH ondupacu3MU? (Á.Kodupuü).

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

g) $ap3aHgnapHHHr OTa-OHanapra Mypo^aara acocaga Mypo^aaT Ku^HHagH: «OHacu», «omacu», «oüucu», «dadacu», «axcu» Ka6a;

«Eup Mayan dadaMHum xomupwaM oeo3U эмиmиndи:-Mdopada Mawnuc óyndu onacu...» (Y.XomHMOB)

«Hkkh эmнк opaca» poMaHHgara XycaH gyMaHH acpaHga ktoh Po6ha «6o6o» ge6 aTañgn, my ca6a6nn yHra xothhh «óoóocu», ge6 Mypo^aaT Kunagn: «Oüum Menu kaümadan KyuoKfladu:

-Boü, Man oéK-KynudaH 6osnaemгaним üyK-vy, óoóocu» (Y.XomuMoe) e) yMp ñyngomHHHHr naBO3HMH, ^aMH^Tga TyTraH ypHHra Kypa aTam: «doMna», «6eгим», «pauc», «omuHua» Ka6nnap. KyMymHHHr OTa6eKKa «6erHM», Eo6ypra pa^HKanapHHHHr «Mup3aM», «xa3pamuM» geñamnapaga x,aM myHgañ MatHO eTaga; Eo6yp KaTTa MaFny6naTra ynparaH Ke3napga pa^H^acn Mypo^aTHHHHr x,aM y3rapnmH $hkphmh3 ganHnngnp:

«Menum эгaцимdaн Mrnupad^an cupuM üyK, Mup3aM! Eup eaKmnap Eoóypnu ynysnaó «xa3pamuM» deгaн Oüurna 6eгим энdи xoma yxrnaó, óanandpoKdan Kenuó «Mup3aM» deüurnu yaM sanamu эdи.» (n.Kodupoe)

e) эp-хoтнн opacngarH MyHOca6araapga эpкaпam MyHOca6aTHHH 6nngHpyBHH Mypo^aaT maKrnapngaH KeHr ^oñganaHHnagH. EyHgañ Mypo^aaraap hhthm xpnaraapga HmnaTHnagn:

«wohum», «a3U3aM», «xohum», «гyзanим», «^onaM», «fyapurnmaM», «acanuM» CHHrapn. MacanaH: «№yvypoe Kandaüdup y3UHU noKKynaü ce3uó xomuH^a HKUHnamdu: -CanoM, xohum!» (O.ÉKyóoe)

December, 2022

206

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

Ёки:

«Тохир: Ёлзизим! Сени шундай шодлик билан куришни уйлаб, тиззанга бош цуйиб, шодлик йизиларини битказмоц эдим» (Хамза).

ж) кекса эркаклар нуткида учрайдиган турли купол сузлар, лакаблар билан аташ характерли холат булиб, узбек халкида мурожаат меъёрига мувофик келиб колган:

«Аввалига хат ёзиш билан андармон булиб, парво цилмадиму, бобомнинг: «Ховлицма, пакана, бу умр савдоси» дегани кулогимга чалиниб сергак тортдим». (У.Хошимов).

з) факат ундов сузлар билан мурожаат килинади, купрок аёллар мурожаатларида куринади:

«Хой менга каранг, ишдан кейин лацциллаб юрманг, дарров цайтинг!» (С.Ахмад).

Демак, эр-хотин уртасидаги мурожаат шакллари нуткий одат вазиятларида учламчи номинациянинг юзага келишига сабаб булади: бирламчи номинация сифатида комуникантларнинг инсон иккиламчи номинация сифатида комуникантларнинг уз номлари тушунилса, эр-хотин уртасидаги учламчи номинациянинг белгиланиши (тахминан) эркак- адресатга ифодаланиши мумкин.

Нуткий одатда сухбатдошлар уртасида контакт урнатишнинг узига хос усуллари мулокотда шароитга мос муносабатларнинг турли куринишларини белгилаш мумкин булган «сен» ва «сиз» шаклларини ишлатиш билан хам чамбарчас богликдир. Нуткий одатни тадкик килишда шунга кура бу муаммолар мухим ахамиятга эга. Фикримизга ойдинлик киритиш максадида «Узбек тилининг изохли лугати» да берилган изохларда сен-кишилик олмоши, 11-шахс,бирлик.

1.Узидан кичик, якин кишига мурожаатда ишлатилади.

2.Купчиликка муносабатда дагал ёки менсимасликни билдиради. Сиз-кишилик олмоши, 2-шахс, куплик.

1.Купчиликка мурожаатда ишлатилади.

2.Узидан катта кишига ва умуман хар кандай шахсга нисбатан хурмат билдирилади.

Нуткий одат учун якка шахсга каратилган мурожаат характерини алохида куриб чикиш максадга мувофикдир. «Сен/сиз» шаклларининг карама-каршилиги нуткий одатга хос хамма вазиятларда

ишлатилади ва барча тил бирликларига кушилади. Бу

December, 2022

шакллар бирлик ва купликдаги кишилик олмошлари билан бирга феълнинг шахс-сон аффиксларида хам ойдинлашади.

«Сен/сиз» шакллари шароитга мосланган булиб, юкори услубий буёкдорликка эга булган тил бирликлари нуткий одатнинг «сиз» шаклига услубий жихатдан оддий, куполрок бирликлар «сен»шаклига тугри келади. Х,ар кандай суз узиниг денотатив маъносидан ташкари коннотатив ва прогматик маъносига хам эга булиб, мазмунан мураккаблашиши мумкин. Жумладан, сен<=>сиз оппозициясидаги лексик бирликлар умумий денотатив маънога эга булса хам, бирок улар прагматик маъноси билан бир-биридан фарк килади. «Сен ва сиз» узаро хурмат семасига эга эканлиги ва эга эмаслиги асосида фаркланади. Купрок буйрук тарикасидаги сузлар сенлаб, узр, илтимос, миннатдорчилик тарзидаги сузлар сизланиб гапирилади. Шунингдек, акскарият тил бирликларида «сен/сиз» шакллари билан кулланиш мумкинлигини англатувчи курсаткичлар мавжуд жумладан нотаниш шахснинг дастлабки мулокат шароитида эътиборини тортиш усули хозир анча камайиб колган адресатнинг исми ва отасининг исми билан мурожаат килиш «сиз» шаклини ишлатишни талаб килади.

Узбек тилида кариндошлик номини мурожаат вазифаси сифатида куллаш узига хос ахамиятга эга. Бирламчи номинацияда ижтимоийлик, кумуникантларнинг ёшига караб намаён булади: ота, она, буви, тога, хола, амма, ака-опа каби катта ёшли адресатларга сизлаб: угил, киз, ука, сингил, жиян, набира сингари кичик ёшдаги кариндошларга сенлаб мурожаат килиш кузатилади. Бизда ота оналар уз фарзандларига нисбатан «сен» деб мурожаат килиш фарзандларнинг уз ота-онасига узидан ёши катта булган барча кариндошларга «сиз» деб муносабатда булиш меъёрий хисобланади.

Бу хакида гап кетганда, узбек оилалари учун хос яна бир шаркона фазилатга тухталиш лозим. Гарб халкларида эр хотиннинг бир-бирига сенлаб гапириш табиий холат кисобланади. Купчилк узбек эркаклари уз рафикаларига сенлаб гапирадилар. Бирок узбек аёли хеч качон уз турмуш уртогини сенламайди, балки куриб утилганидек мурожаатнинг хурмат белгиловчи турли сузлар кулланади.

Шунингдек, оилага янги аъзо булиб келган келинчак хатто энг кичик кайинсингил эрнинг укаларигача ёш болаларгача сизловчи ва хурмат оттенкаларни ифодаловчи лексик бирликлардан фойдаланади. Бу мурожаатнинг «сен»га айланиши нуткий одатга тугри келмайди. «Эр: намунча, аввал суюнчи берсангчи яхши ховли топиб келдим. Эртага кучамиз. Хотин: кучмайман дедим кучмайман! -узинг

December, 2022

208

кучавер катта куча!» (Т.Пулат). Бу ерда Хотин кишининг уз эрини сенлаш билан нуткий одат меъёри жуда купол равишда бузилиш хрлатлари кузатилади.

АДодирийнинг асарларида сизлашнинг узига хос куринишларини учратиш мумкин: «сабаби жуда аччик, - деди Отабек. Лекин нимани сабаб цилиб курсатишни узи уам биилмас эди.

- Айтингиз ахир» (Зайнаб)

Бирок юкоридаги асарларнинг рус тилидаги таржималарида узбек халкига хос меъёрлар бузилиши кузатилади. Бундай х,олат халкимизнинг урф-одатлари, нуткий одатини билмаслик ёки уларга беписандлик, бепарво карашнинг натижасидир. Нотаниш адресатларга нисбатан кариндошликни белгиловчи мурожаат шаклларининг иккиламчи номинациясида доимо «сиз» шаклини ишлатилиши кузга ташланади: «энди, синглим тушунинг, шу биттагина боламизнинг онаси йизлаб эси кетаяпти мен-ку чидаяпман... ». (С.Ахмад)

ХУЛОСА

Социал ижтимоий ролларнинг узгаришини курсатадиган ушбу «сен/сиз» шаклларининг алмашиниши хам катта ахмиятга эга. Масалан, аввал таниш сунгра дуст булган сухбатдошлар сенлаб гапирадилар. Бу ходиса аксарият коммуникатларнинг ижтимоий макоми узгариши билан белгиланади. Шуни хам айтиб утиш керакки, «сен/сиз» шаклларининг алмашиниш айрим холларда услуб билан хам алокадор булади. Масалан, отанинг уз фарзандига сизлаб мурожаат килиши бироз киноявий маънода булиши мумкин ва х к. Шароит таказоси билан баъзан коммуникация давомида «сен/сиз» шаклларини юзага чикармасликка булган интилиш узаро муносабатларнинг характерини белгилайди. Нуткий одатнинг «саломлашиш», «хайрлашиш» вазиятларида «сен/сиз» шакллари ифодаланмаслиги мумкин.

«Сиз» шакли «сен» га Караганда чукур хурматни ифодалаши табиий. Нуткий одатда тил ва нуткнинг бошка белгиларига караганда купрок ижтимоий рамзийлик хосдир. Бирор гурухда куп ишлатилмаслиги табиийлиги туфайли уларни тил бирликларини ишлатишига караб фарклаш максадга мувофикдир. Масалан, ёшлар нуткида «саломлашиш» вазиятида «Салом калайсан?» кексалар нуткида «Ассалому алайкум бардаммисиз?» каби бирликлар тез-тез жуда кенг кулланади. Ёки «эркалаш» вазиятида аёллар купрок «ургулай» эркаклар «Баракалла» каби тил бирликларини ишлатишлари билан ажраладилар.

December, 2022

209

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

Бунда уларни бирлаштирувчи сема-сурашиш, эркалаш маъноси, дифференциал

орасида ёш ва жинс белгилари нуткий одатда мухим урин тутади. Шуни назарда тутиб, коммуникатларни хусусан, ёш ва жинси нуктаий назаридан гурухларга ажратамиз ва колган барча аломатларини шу гурух таркибида кейинги ишларимизда батафсил тахлил килишга харакат килимиз.

REFERENCES:

1. Искандарова Ш. Лексикани мазмуний майдон асосида урганиш муаммолари. -Т: Фан,1988.

2. Искандарова Ш. Узбек нутк одатининг мулокот шакллари. Филология фанлари номзоди .дис.автореф. -Самарканд,1994.

3. Махмудов Н. Узимиз ва сузимиз -Т: Адабиёт ва санъат,1997.

4. N. Abdurakhmonova, I. Alisher and R. Sayfulleyeva, "MorphUz: Morphological Analyzer for the Uzbek Language," 2022 7th International Conference on Computer Science and Engineering (UBMK), 2022, pp. 61-66, doi: 10.1109/UBMK55850.2022.9919579.

5. Abdurakhmonova N. The bases of automatic morphological analysis for machine translation. Izvestiya Kyrgyzskogo gosudarstvennogo tekhnicheskogo universiteta. 2016;2 (38):12-7.

6. Abdurakhmonova N, Tuliyev U. Morphological analysis by finite state transducer for Uzbek-English machine translation/Foreign Philology: Language. Literature, Education. 2018(3):68.

7. Mengliev D, Barakhnin V, Abdurakhmonova N. Development of Intellectual Web System for Morph Analyzing of Uzbek Words. Applied Sciences. 2021; 11(19):9117. https://doi.org/10.3390/app11199117

8. Abdurakhmonova N., Tuliyev U. and Gatiatullin A., "Linguistic functionality of Uzbek Electron Corpus: uzbekcorpus.uz," 2021 International Conference on Information Science and Communications Technologies (ICISCT), 2021, pp. 1-4, doi: 10.1109/ICISCT52966.2021.9670043.

9. Kubedinova L. Khusainov A., Suleymanov D., Gilmullin R., Abdurakhmonova N. First Results of the TurkLang-7 Project: Creating Russian-Turkic Parallel Corpora and MT Systems. Proceedings of the Computational Models in Language and Speech Workshop (CMLS 2020) co-located with 16th International Conference on Computational and Cognitive Linguistics (TEL 2020) .2020/11:

сема-ёш ва жинс белгиси сифатида курсатилади. Узбек халки учун бу белгилар

90-101

December, 2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.