Научная статья на тему 'РАҚАМЛИ ПЕДАГОГИКАНИНГ МЕТОДОЛОГИК АСПЕКТЛАРИ'

РАҚАМЛИ ПЕДАГОГИКАНИНГ МЕТОДОЛОГИК АСПЕКТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
20
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Рақамли педагогика / дидактика / технология / ўқитувчи / талаба / ўқув жараёни / рақамли маданият.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Махмудов Абдулхалим Хамидович

Мақолада рақамли педагогиканинг услубий жиҳатлари, шу жумладан анъанавий педагогиканинг рақамли трансформацияси, ўқитувчилар ва талабаларнинг рақамли компетенцияси, рақамли таълим технологиялари, рақамли хатарлар каби масалалар очиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «РАҚАМЛИ ПЕДАГОГИКАНИНГ МЕТОДОЛОГИК АСПЕКТЛАРИ»

"RAQAMLI TA'LIMNING ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI VA ULARNI TA'LIM-TARBIYA

JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARI" MAVZUSIDAGIRESPUBLIKAILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI

25-oktabr 2023-yil

РАЦАМЛИ ПЕДАГОГИКАНИНГ МЕТОДОЛОГИК АСПЕКТЛАРИ Махмудов Абдулхалим Хамидович

^ори Ниёзи номидаги УзПФИТИ профессори, п.ф.д., Тошкент e-mail: abdu-hm@yandex.ru. https://doi.org/10.5281/zenodo.10033844

Aннотация. Мацолада рацамли педагогиканинг услубий жщатлари, шу жумладан анъанавий педагогиканинг рацамли трансформацияси, уцитувчилар ва талабаларнинг рацамли компетенцияси, рацамли таълим технологиялари, рацамли хатарлар каби масалалар очиб берилган.

Калит сузлар: Рацамли педагогика, дидактика, технология, уцитувчи, талаба, уцув жараёни, рацамли маданият.

Аннотация. В статье раскрываются методологические аспекты цифровой педагогики, включающие такие вопросы как: цифровая трансформация традиционной педагогики, цифровая компетенция педагогов и студентов, цифровые образовательные технологии, цифровые риски.

Ключевые слова: Цифровая педагогика, дидактика, технология, педагог, студент, учебный процесс, цифровая культура.

Abstract. The article reveals methodological aspects of digital pedagogy, including such issues as: digital transformation of traditional pedagogy, digital competence of teachers and students, digital educational technologies, digital danger.

Keywords: Digital pedagogy, didactics, technology, teacher, student, educational process, digital culture.

Кириш. Жамият ва иктисодиётни истикболдаги ривожи куп жихатдан ракамли технологиялар билан боглик. Таълим сохдси бундан истисно эмас. Бугун ривожланган мамлакатларда анъанавий таълимни ракамли трансформациясини кузатишимиз мумкин. Демак истикболда ракамли таълим дидактикаси ва тарбиясини белгилаш педагогиканинг хозирги кундаги долзарб масалаларидан бири десак муболага булмайди.

Тадкикот объекти ва методология. Истикболдаги ракамли педагогикани методологик жихдтларини белгилаш куйидаги масалаларни куриб чикишни такозо этади: ракамли дидактика, ракамли маданият, ракамли инфратузилма, ракамли компетенция(1-расм.).

1-расм.Таълимда ракамли трансформация

Ракамли компетенция бу таълим жараёни субъектларининг(укитувчи, укувчи, рах,барият, ота-оналар ва бошк.) ракамли компетенцияга эга булиши назарда тутилади. Албатта энг аввал бу укитувчини ва укувчини ракамли компетенциясидир. Ракамли компетенциялар-бу х,ар хил турдаги ахборот-коммуникация технологияларидан

"RAQAMLI TA'LШNШG ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI УА ^АИШ TA'LIM-TARBIYA

JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARI" MAVZUSIDAGI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI

25-оИаЬг 2023-уИ

фойдаланган х,олда касбий, ижтимоий ва шахсий муаммоларни самарали х,ал килиш куникмалари. Ракамли компетенцияларни таянч(асосий) ва махсус ракамли компетенцияларга ажратиш максадга мувофикдир. Асосий ракамли компетенциялар гурух,и ижтимоий сохддаги ва касбий фаолият сохдсида билим талаб килмайдиган ишдаги муаммоларни х,ал килиш учун асосий ахборот-коммуникация технологияларини куллаш буйича билим ва куникмаларни белгилайди. Кенг маънода асосий ракамли компетенциялар инсоннинг ракамли саводхонлиги даражасини белгилайди. Шуни х,ам таъкидлаш жоизки, асосий ракамли компетенцияларни эгаллаш инсон хдёти давомида амалга оширилади ва касбий тайёргарликни талаб килмайди. Махсус ракамли компетенциялар гурух,и касбий фаолият сохдсидаги билимлар билан биргаликда иш жойидаги муаммоларни х,ал килиш учун ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланиш буйича билим ва куникмаларни белгилайди. Махсус ракамли ваколатларни эгаллаш касбий тайёргарликни талаб килади, масалан, дастурлаш тилларидан фойдаланган х,олда дастурий таъминот ёзиш.

Ракамли маданият - ракамли мух,итда тарбия воситаларини мавжудлиги, укувчиларда ракамли маданиятни анаъанвий маданият ва кадриятлар асосида шакллантириш. Ракамли мухитда умуинсоний ва миллий кадриятлар асосидаги тартиб ва коидаларга риоя килиш. Ракамли маданият-бу кадриятлар, муносабатлар, хулк-атвор нормалари ва коидалари тизими. Ахборот билан максадли ишлаш ва компютер ахборот технологиялари, уни кабул килиш, кайта ишлаш ва узатиш учун замонавий техник воситалар ва усуллардан фойдаланиш кобилияти замонавий инсоннинг ахборот маданиятининг намоёнидир. Ракамли маданият ахборот маданиятининг бир кисмидир. Ахборот окимига эркин йуналтириш учун одам ахборот маданиятига эга булиши керак. Бу инсоннинг турли хил ижодий кобилиятлари мах,сулидир ва инсоннинг ракамли хатти-хдракатларида намоён булади: техник курилмалардан фойдаланиш куникмаларида (телефондан шахсий компютер ва компютер тармокларига); уз фаолиятида компютер ахборот технологияларидан фойдаланиш кобилиятида, уларнинг асосий таркибий кисми жуда куп дастурий мах,сулотлар; турли манбалардан маълумот олиш кобилиятида: даврий нашрдан ва электрон алокадан, уни тушунарли тарзда такдим эти ва ундан самарали фойдалана олиш; касбий фаолиятида ахборот окимларининг хусусиятларини билиш.

Ракамли инфратузилма - бу техник ва технологик воситалар мажмуаси, шу жумладан техник воситалар туплами, маълумотларни йигиш, кайта ишлаш, конвертация килиш ва саклаш марказлари, ахборот узатиш марказлари, дастурий таъминот, алока ва ахборот ва телекоммуникация технологиялари ва бошкалар, таълим-тарбия жараёнларининг бозор субъектлари билан алокаларини ташкил этишни таъминлаш. Ракамли инфратузилманинг мох,иятини очиб беришда иккита ёндашув ажратилади, биринчидан, ракамли инфратузилма ракамли технологияларга асосланган жараёнлар учун масъул булган инфратузилмалар мажмуаси сифатида такдим этилади; иккинчи ёндашув ракамли инфратузилмани ракамли хизматлар, воситалар ва технологиялар мажмуаси, шунингдек яратилган мах,сулотлар туплами сифатида куриб чикади, уларнинг ёрдами билан тармок, телекоммуникация ва х,исоблаш кувватини таъминлаш.

Ракамли дидактика - бу педагогика сохдси, илмий йуналиш булиб, унинг предмети укув жараёнини ракамли узгартириш, ракамли иктисодиётга ва тармок жамиятига утиш шароитида укув жараёнини ташкил етишдир. Ракамли дидактиканинг объекти ракамли таълим мух,итида талаба фаолиятини ташкил етишдир. К. Рутвен фикрига кура анаъанвий таълимдаги "уцитувчи - мазмун - уцувчи" дидактик схемадан ракамли таълимда "уцитувчи -мазмун- технология -уцувчи" дидактик схемасига утиш керак (2-расм.).

Уцитувч

10

>

Уцитувч

Уцувчи

"RAQAMLI TA'LIMNING ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI VA ULARNI TA'LIM-TARBIYA

JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARI" MAVZUSIDAGI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI

25-oktabr 2023-yil

2-расм. Дидактиканинг ракамли трансформацияси

Бунда (2-расм. b) ракамли дидактика) "уцитувчи-мазмун-технология" муносабатлар ракамли укитишни билдиради, "уцувчи-мазмун-технология" - ракамли укиш. Шундай килиб ракамли дидактика бу педагогик, мазмунли ва технологик компоненталарнинг яхлитлиги, тизимлилиги ва очиклилиги.

Тадкикот натижалари ва мух,окамаси. Тадкикот давомида ракамли педагогиканинг бир нечта омилларини аниклашга имкон яратилди:

1. Истикболдаги ракамли педагогикани методологик жихдтлари ракамли дидактика, ракамли маданият, ракамли инфратузилма ва ракамли компетенцияли билан богликлиги аникланди.

2. Таълим муассасалари учун талабанинг ракамли маданиятининг юкори даражасини таъминлаш учун жамиятнинг ижтимоий тартибини х,исобга олиш керак. Ракамли маданиятни ривожлантириш жараёнида таълим муассасаси талабаси ахборот йуналишининг назарий фанларини урганиш билан бирга келажакдаги фаолият сохдсининг асосий таркибий кисмлари булган ахборот технологияларига эътибор каратиши керак.

3. Ракамли инфратузилмани ракамли хизматлар, воситалар ва технологиялар мажмуаси, шунингдек яратилган мах,сулотлар туплами сифатида куриб чикади, уларнинг ёрдами билан тармок, телекоммуникация ва х,исоблаш кувватини таъминлаш.

4. Ракамли дидактика - бу педагогик, мазмунли ва технологик компоненталарнинг яхлитлиг, тизимлилиг ва очиклилиг тизимидир.

Хулоса. Ракамли технологиялари даврида таълим жараёнлари ва таълимда укитиш мох,иятини, методологиясини узгариб бормокда. Турли хил электрон воситалари ёрдамида турли х,ил маълумотларга эга булиш таълим мазмунига ва шаклларига катта таъсир курсатмокда. Таълимнинг анъанавий ёндашувлар - бихевиоризм, конструктивизм, когнитивизм коннективизм каби янги ёндашувлар билан тулдирилмокда, унга кура укув жараёни циклик булиб, талабалар янги маълумот алмашиш ва кидириш учун тармокка кайта ва кайта киришади, янги билимлар асосида уз билимларини, карашларини, эътикодларини узгартирадилар ва кейин янги билим алмашиш учун тармокка уланадилар. Бундай холат билимларни яратиш жараёни деб х,исобланади ва талабанинг укув жамияти билан алокаси кандай ташкил этилганига караб шахсий таълим тармоги шаклланади.

REFERENCES

1. Бузыкова Ю.С., Гафиатулина Е.С. Цифровые компетенции преподавателя и их индикаторы. Техник транспорта: образование и практика. 2020;1(4):278-282. https://doi.org/10.46684/2687-1033.2020.4.278-282

2. https://cyberleninka.ru/article/n/o-tsifrovoy-kulture-kak-neotemlemoy-chasti-obschey-kultury-cheloveka-v-sovremennyh-realiyah

3. https://1economic.ru/lib/112066

4. https://ru.wikipedia.org/wiki/.

Мазмун а) анаънавий дидактика

Мазмун b) ракамли дидактика

"RAQAMLI TA'LIMNING ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI VA ULARNI TA'LIM-TARBIYA

JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARI" MAVZUSIDAGIRESPUBLIKAILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI

25-oktabr 2023-yil

5. https://cyberleninka.ru/article/n/tsifrovaya-didaktika-proektirovanie-protsessa-obucheniya-i-ego- soprovozhdenie

6. MaxMygoB A. X., AHapGaeBa O. y. Pa^aM^H Tat.nHMga negarorHK TexHonorHflnapHH Kynnam HMKOHHaT^apH //Development issues of innovative economy in the agricultural sector. - 2021. - C. 476.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.