CC BY
23Scientific Journal Impact Factor
QURILISHDA NARXLARNING SUN'IY TARZDA OSHIB KETISHIGA OLIB KELUVCHI MUAMMOLARNI BARTARAF ETISH YO'LLARI
Bozorov Bobur Haqberdievich Toshkent arxitektura qurilish insituti Qurilish iqtisodiyoti yo'nalishi 2 kurs magistranti boburbozorov96@gmail.com Ilmiy rahbar p.f.n.dotsent Hakimov Ravshan Rashidovich
Annotatsiya. Mazkur maqolada qurilishda narxlarning sun 'iy tarzda oshib ketishiga olib keluvchi muammolarni bartaraf etish bo'yicha maxsulotga bo'lgan talabni o 'zgarib borishi, yalpi ichki maxsulotning istemol uchun yetishmasligi yoki ortiqcha bo 'lishi bo 'yicha sxematik chizmalar, nazariy ko 'rsatmalar va narxning o 'sishi yoki kamayishi bozor sharoitida muxum ro 'l o 'ynashi bo 'yicha muammolar yoritilgan.
Kalit so'zlar: yalpi ichki mahsulot, modernizatsiya, diversifikatsiyalashtirish, barqaror rivojlanish, proporsional.
Аннотация: В этой статье описываются схематические диаграммы, теоретические рекомендации по изменяющемуся спросу на продукт, дефициту или избытку ВВП для потребления, а также роли повышения или снижения цен в рыночных условиях для решения проблем, которые приводят к искусственному росту цен в строительстве.
Ключевые слова: валовый внутренний продукт, модернизация, диверсификация, устойчивое развитие.
Abstract: This article describes schematic diagrams, theoretical recommendations on changing product demand, GDP deficit or surplus for consumption, and the role of price increases or decreases in market conditions in addressing problems that artificially increase prices in construction.
Keywords: gross domestic product, modernization, diversification, sustainable development.
Hozirgi jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi davom etayotgan davrida dunyodagi ko'pchilik mamlakatlarni uning ta'siridan chiqmagan bir davrda mamlakatlarning iqtisodiy va ijtimoiy jihatdan barqaror rivojlanishini ta'minlash dolzarb muammo bo'lib hisoblanadi.
Ana shunday bir sharoitda iqtisodiyotda olib borilayotgan strategik rivojlanish
va uni modernizatsiyalash hamda diversifikatsiyalashtirish yo'lida iqtisodiy inqiroz
oldini olish unga qat'iy ravishda kurashish yo'lida erishilgan iqtisodiy ijtimoiy
115
KIRISH
Oriental Renaissance: Innovative, R VOLUME 1 | ISSUE 5
educational, natural and social sciences O ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423
yutuqlar mamlakatimizda olib borilayotgan iqtisodiy siyosatni to'g'ri ekanligini yana bir bor tasdiqlamoqda. Milliy iqtisodiyotimizni barqaror rivojlanishi milliy kadrlarni tayyorlash bilan bog'liq. Milliy iqtisodiyotni rivojlanishi inson kapitalidan samarali foydalanish bilan bog'liq.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODLAR Tadqiqot jarayonida ilmiy bilishning obektivlik usilidan foydalanildi. Mazkur tadqiqot jarayonida qurilish sohasida narxlarning sun'iy tarzda oshib ketishiga olib keluvchi muammolar hamda ularni bartaraf etish bo'yicha narxlarning o'zgarishini bozorga ta'siri va Qurilish mahsulotlarining bozor narxining shakillanishiga ta'sir qiluvchi asosiy omillarni nomoyon bo'lishi ochib berildi. O'zbekiston Prezidentining Qurilish sohasini davlat tomonidan tartibga solishni takomillashtirish bo'yicha qo'shimcha chora chora-tadbirlari to'g'risidagi 2018 yil 14-noyabrdagi PF-5577-sonli Farmonlari metadologik jihatdan olindi.
MUHOKAMALAR VA NATIJALAR Qurilishda ishlab chiqarilayotgan mahsulot xajmi bilan unga belgilangan narx o'rtasida o'zaro bog'liqlik to'g'ri proporsional bo'lib narxlarni o'sib borishiga olib keladi. Narxlar arzonlashgan holatda mahsulot ishlab chiqarish xajmi kamayadi. Quyidagi (1-rasm)da ishlab chiqarilayotgan mahsulotga bo'lgan talabni o'zgarib borishini ko'rish mumkin.
P
AS
gorizontal
vertikal
oraliq
Q
Qi
AC - wnu mawu$; n - Hapx;
A - горuзонта^ KeuœH vu3ufu;
/1 - mfaun, daHdnuK 6ymaHda MyMKuH 6yrnaH uma6 vun,apuw xaMMu;
/_ i il 11 na6 ijuvapui 11 ■^sapaöuuda
1- rasm. Yalpi taklifni o'zgarishi.
Bizga ma'lum, iqtisodiyotda ma'lum miqdorda foydalanilmayotgan moddiy xomashyolar va mehnat resurslari bo'ladi. Bu foydalanilmayotgan moddiy
116
Scientific Journal Impact Factor
mahsulotlarni va mehnat resurslarini ishlab chiqarishga jalb qilish ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarni narxlariga ta'sir etmaydi.
Demak bu qo'shimcha ravishda foydalanilayogan moddiy resurslar va mehnat resurslari milliy ishlab chiqarish xajmini o'sishiga ta'sir etsada uning narxiga va xarajatlarni o'sishiga ta'sir etmaydi. Agar ishlab chiqarish xajmini kamaytirgan holda ham uning narxiga ta'sir etmaydi.
Oraliqdagi (V) ishlab chiqarish jarayonida ishlab chiqarilayotgan milliy mahsulot xajmini o'sib borishini yuqori (AS) nuqtasiga erishish mumkinligini ko'rsatadi. Iqtisodiy rivojlanish jarayonida ma'lum (Q-Qi) tor jarayonlar bo'ladi va ishlab chiqarish xajmini o'sish mahsulotlarga belgilangan narxlarni o'sishi ishlab chiqarish xajmini o'sishiga olib keladi. Milliy iqtisodiyot iste'mol bozoriga turli xilda, turli narxlarda mahsulot taklif etadi.
Ishlab chiqarish jarayonida ishlab chiqarish xajmi va bu ishlab chiqarilgan qurilish materiallariga belgilangan narx milliy iqtisod doirasida yalpi talab va yalpi taklif o'rtasidagi nisbatlar asosida tashkil topadi.
Milliy iqtisodiyotda yalpi talab (2-rasm)va yalpi taklif tengligi asosida tashkil topadi va u quyidagi ko'rinishda ifodalanadi: AD = AS
Yalpi ichki mahsulotni ishlab chiqarish xajmiga qarab ishlab chiqarilayotgan YalM iste'mol uchun yetishmasligi yoki ortiqcha bo'lishi mumkin.
chiqarilgan
milliy
C - yalpi talab;
AC
AD - yalpi taklif;
P - real xajmda ishlab
P
2 - rasm Yalpi taklif va yalpi talab muvozanati.
Yalpi talab (AD) chizig'i bilan yalpi iste'mol (AC) chizig'i
kesishgan joyi bilan belgilangan.
Scientific Journal Impact Factor
XULOSA VA TAKLIFLAR
Qurilishda ishlab chiqarish sub'ektlari ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan moddiy va mehnat resurslarini qanchalik past ya'ni arzon narhlarda sotib olsalar va undan ishlab chiqarish jarayonida ortiqcha xarajat qilmaslikka erishsalar ishlab chiqarilayotgan mahsulot birligi shunchalik ishlab chiqaruvchi tadbirkorlikka arzonga tushadi. Buning natijasida foydani o'sib borishi ta'minlanadi. Narh iqtisodiy kategoriya bo'lib bozor iqtisodiyoti sharoitida erkin raqobatlar asosida tovarning qiymatini ishlab chiqarish jarayonida qanchaga tushishini, iste'mol bozorida tovarni iste'molchiga qanchaga tushishini ifoda etadi. Narh tovar ishlab chiqarish bilan shug'ullanuvchi sub'ektga tovar ishlab chiqarish uchun sarf etilgan xarajatlar qiymatiga ishlab chiqarilayotgan mahsulot turlariga zarur bo'lgan moddiy resurslarning narhlariga va sarf etiladigan xarajatlari qiymatiga bog'liq bo'ladi. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI: (REFERENCES)
1. Экономический словарь. - М.: 2015, 454-620 с.
2. Иктисодиёт назарияси. Т.: 2017, 29-275 б.
3. Экономика предприятий. Учебник - М.: ЮНИТИ, 2018, 391 с.
4. Агафонов С. Как группа пенсионеров по Японски спасли от банкротства знаменитый «Порше» М.: 2018.
5. ^одиров А. Икктисодиёт назарияси. Укув кулланма. Т.: 2012, 183 б.
6. ^одиров В.М. Основы современной экономики. - М.: Финансы и статистика. 2017, 431 с.
7. Вохобов А.В., Аюпов Р.Х. Тадбиркорлик асослари. Т.: 2014. 164 б.
