CC BY
0EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz
QORAQALPOGÏSTONDA ERLARNI REKUL TIVACIYALASH ISHLARINI FAOLLASHTIRISH MASALALARI
Reimov Nietbay Baynazarovich
Qoraqalpogiston qishloq xojaligi va agrotexnologiyalar instituti kafedra mudiri, qishloq xojaligi fanlari doktori, docent. Turon fanlar Akademiyasi Akademigi; Turdishev Bekmurat Xojamuratovich Qoraqalpogiston dehqonchilik ilmiy tadqiqot insituti direktori, qishloq xojaligi fanlari nomzodi, katta ilmiy xodim. Reimov Ömirbay Nietbaevich Qoraqalpogiston qishloq xojaligi va agrotexnologiyalari institutining 3-bosqich tayanch doktoranti; Xojamuratov Salamat Bekmuratovich Mustaqil izlanuvchi. https://www.doi.org/10.5281/zenodo.10623565
ABSTRACT
ARTICLE INFO
Received: 28th January 2024 Accepted: 05th February 2024 Online: 06th February 2024
KEY WORDS QoraqaIpogiston,OroI dengizi, suv tanqisIigi, shorlangan tuproq, rekuFtivaciya,
degradaciya,tuproq, yashil landshaft, cheklangan suv limiti, qishloq xdjaligi.
Qoraqalpogiston Respublikasida suv taqchilligi kuchayib, qurib borayotgan Orol dengizi qoridan haryil 16 million tonnadan kuproq changli-tuzangli-tuzlar aralashmasi ekish erlariga kelib tushmaqda. Erlarning degradaciyalanishb har xil sabablar bilan faol foydalanishdan chiqib ketish jarayonlari kuchayib bormaqda. Bunga asosiy sabablardansuv tanqisligi, dehqonchilik uchun zarur bwlgan suv ehtiyojining 19992001 chiyillari 39-41% ga, 2007-2010 chiyillari 50-55% ga va sungi yillari suv ta^minati 54-58 %gacha kamayishi, Orolga umuman suv tushmay quyganligi, insoniyatni tashvishlantiradi.
Qoraqalpogistondagi suv tanqisligi sharoitida qishloq xojaligi erlaridan va agrotexnologiyadan samarali foydalanish, suvni kam talab qiladigan qishloq xojaligi ekinlari maydonlarini kengaytirish, chorvachilikni rivojlantirish uchun em hashak va ozuqa ekinlarini koplab ekish, faol foydalanishdan chiqqan erlarni rekuFtivaciyalash orqali qayta foydalanishga kiritish, almashlab ekish tizimlariga suv taqchilligiga bardoshli va rejalashtirilgan va yaylovzorlarni rivojlantirish masalalari dolzarb masalalardan hisoblanadi. Sababi Qoraqalpogiston Respublikasi sharoitida qishloq xojaligini suv ta'minatiga va sho'r tuproqda yaxshi osadigan osimliklarga, chorva ozuqa bazasini mustahkamligaydigan ekinlarini ken maydanlarda ostirishga junaltirish lozim boladi.
Bugungi kunda dunyo boyicha dehqonchilikda foydalaniladigan yerlar 4,0 milliard gektar maydonni tashkil etsa da hozirgi vaqtda faqat 1,6 mlrd. gektar erlari gina faol foydalanishda. Qolgan 2,4 millard gektar yerlar har sabablar (sanoatning faol rivojlanishi tâsirida, suv yetib bormasligi, yangi avto va temir yullar qurilishi, foydali qozilmalar va ogitlarning qozib olinishi va boshqa da sabablar bilan holatlari buzilib rekultivatsiyalash ishlarini talab qilmaqda.
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz
Qoraqalpogiston Respublikasi joylashgan Orol bóyi hududida suv tanqisligi tez tez qaytalanib 1999-2001 chi yillari 39-41%, 2007-2010 chi yillari 50-55% va sungi yillari suv ta'minati 54-58 % bólib, Orolga umuman suv tushmay quydi.Hozirgi vaqtda dunyo aholisining 3,6 milliardi suv tanqisligidan aziyat chekayotgan bir davrda butunjahon meteorologiya tashkilotining prognozlariga kwra, 2050 yilga borib bu kórsatkich 5 mlrd nafardan oshib, er sharidagi 60 foizdan kwproq inson mana shu muammo bilan yuzlashishi mumkin ekan. Ushbu sharoitda Orol bwyida joylashgan Qoraqalpogiston Respublikasida qishloq xójaligi ixtisoslashuvi masalalarini qayta qarab chiqish, dehqonchilikda suvni kup talab qiladigan ekinlar urniga suvni kam talab qiladigan ekinlarni ekish, suvni tejovchi texnologiyalarni qo'llanish va takomillashtirish, suvni kup talab qilmaydigan soha -chorvachilikni rivojlantirishni rejalashtirish uchun qishloq xo'jaligi ixtisoslashtiruvini takomillashtirish zarurligi natijasida erdan foydalanish samaradorligini oshirish dolzarb masalalardan hisoblanadi.
Mazkur holatdan kelib chiqib, 2017-2021yillardaWzbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha ishlab chiqilgan Harakatlar strategiyasi bandida kursatilgandak «...qishloq xwjaligini modernizaciya qilish va jadal rivojlantirish, qishloq xo'jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarishini izchil rivojlantirish, oziq-ovqat xavfsizligini yanada mustahkamlash, ekologik toza mahsulotlar ishlab chiqarishni kengaytirish, agrar sektorning eksport salohiyatini sezilarli darajada oshirish...»1 bóyicha ishlanishi zarur muhim vazifalar belgilab berilgan.
Orol bóyi aholisining oziq - ovqat xavfsizligini táminlash, qishloq xójaligini yuqori bosqichga olib chiqishda mavjud resurslardan tógri foydalanish, qishloq xójaligi ekinlarining mahsuldorligini kótarish va tuproq unumdorligini oshirish, oldingi dasturiy ekilayotgan va boshqa regionlardan yangidan olib kelinayotgan ekinlarning bizning tuproq iqlim sharoitimizga moslash, Qoraqalpogistondagi suv taqchilligini hisobga olib Respublikaning chorvachilikga quloy tumanlarida chorva-dehqon xójaligini rivojlantirish uchun dehqonchilikning boshqa da turlari bilan qator yom -hashak bazasini rivojlantirish, er resurslaridan natijali foydalanish uchun har xil sabablar bilan foydalanishdan chiqib ketgan yerlarni qaytadan xalq xójaligida foydalanish uchun foydalanishga kiritish uchun yerlarni sifatli rekultivatsiyalash dolzarb masala hisoblanadi.
Mavzuning dolzarbligi
Ózbekistonda, jumladan Qoraqalpogistondagi suvning taqchilligi, ekologik muvozonatning talabga tuliq javob bermasligi, hozirgi ekilayotgan qishloq xójaligi ekinlarining rejalashtirilgan hosilni bermasligi va don mahsuloti bulgan unning narxi qimmatligi sababli ekinlar tizimiga suvni kam talab qiladigan va tuproq unumdorligiga ijobiy ta'sir kursatadigan ekinlarni ekishga majburlaydi.
Dunyo ekspertlarining kursatgan tahlillaricha Qoraqalpogiston Respublikasi uchun zarur bólgan suv ehtiyojining kamligi sababli suv etishmay, Orolga umuman suv tushmay quydi. Dunyo ekspertlarining taxminlariga qaraganda suv tanqisligi kelajakda yana da 1517% ga ortib, suvsizlik yillari kup qaytalanib, 2050 yillarga kelib hozirgi bulib turgan suv ta'minati yana 5 marta kam bo'lishi mumkin ekan. Ushbu sharoitda Orol bwyida joylashgan Qoraqalpogiston Respublikasida qishloq xójaligida foydalanishdan chiqib ketgan erlarni
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz
qayta foydalanishga kiritish uchun erlarni rekultivatsiyalash dolzarb masalalardan hisoblanadi.
Masalaning mazmuni
Orol va Orol bóyidagi salbiy jarayonlarning oldini olish, faol tirikchilik mazmunini saqlab qolish uchun Prezidentlarimiz SH.M.Mirziyaev BMT Bosh Assambleyasining 48 sessiyasida va 1995-yil 24 oktyabrdagi 50-sessiyasida va 2017 BMT Bosh Assambleyasining 72 sessiyasida butun dunyo va Markaziy Osiyo mintaqasi mamlakatlari vakillari jahon hamjamiyatini Orol va Orolbwyini qutqarishda kumak berishga chaqirgan edilar. Natijada 1996-yilda Wzbekiston, Qozogiston, Tojikiston, Qirgiziston va Turkmaniston ta'sisligida tashkil etilgan Orolni Qutqarish Xalqaro Jamgarmasi (OQXJ) tuzilib, kupgina foydali qarorlar qabul qilingan edi. Albatta, ushbu sayoh harakatlar sababli qurib borayotgan Orol dengizining qoridagi tuzlarning kutarilib atrof-muxitni ifloslashining oldini olish uchun suvdan ochilib qolgan 2,5 millionga yaqin maydoniga har xil tuzga bardoshli va tez usadigan ósimliklar dunyosi plantaciyalari Prezidentimizning shaxsan rahbarligida barpo etildi. Ushbu xayrli ishning natijasida sungi yillari Qoraqalpogiston Respublikasida tez tez bulib turadigan chang-tuzangli-tuzli oralashmalarni olib keladigan changli dovullar soni kamaydi, havo tarkibi ma'lum miqdorda tozalandi.
Tajribaning natijalari
Oldin Qoraqalpogistonda dasturiy ekilayotgan sholi va paxta ekinlari iqtisodiy va strategik jihotdan foydali ekinlar bulgani bilan Respublikada, ayniqsa shimoliy va garbiy tumanlarda amal davrida suv bulmasligi sababli sholi va paxtadan rejalashtirilgan hosil olinmayabdi. Sholi doima suvda ósadigan ekin bulgani uchun umuman hosilga kirmaydi, paxta bulsa amal davrida suv etishmovchiligi sababidan tepasidan oq gul chiqarib, hosilini tukib yuborayabdi.
Shuning uchun suv tanqisligi kuzatilayotgan sharoitda biz urgangan tajribalarda dasturiy ekilib kelayotgan ekinlar orasida suvni kam talab qiladigan ekinlardan - oq juxori, mash, lobiya, kunjut, beda, tariq va bahori bugdoy ekinlaridan rejalashtirilgan hosil olindi.
Suv tanqisligi sharoitida Qoraqalpogistonda suvni kup va kam talab qiladigan ekinlarnidan hosil olishga sarflangan suv miqdori va iqtisodiy samaradorligini solishtirib urgangan dala tajribamizda aniqlandi.
Erlarni rekultivaciyalash samaradorligini aniqlash bóyicha tajribamiz Qoraqalpogiston Respublikasi Taxtakópir tumani "Agitay Adilov" qishloq fuqaralar yiginidagi "Atabay muxtar", "Kaharman taxta" va "Torangil say" fermer xójaligi yerlaridagi tajriba dalasin buldozer, skreper va lazerli yer tekislagich yordaminda ularning pasti balandligin 77-81 sm dan 0-5 sm gacha keltirib tekislandi. Rekultivatciyalangannan songi barsha agrotexnologik ishlar ekilgan ekinlar texnologik xaritasi boyicha ózgarishsiz bajarildi.
Yerlarni rekultivatsiyalash usullarning gózaning hosiliga tasirini urgangan tajribada oddiy rekultivatsiya ishlangan nazorat variantida tajriba qaytariqlari bwyicha gektariga 23,6 centnerdan boshlab 25,6 centnergacha góza hosili olingan bolsa, tajribaning to'rtta qaytarigining o'rtachasi 24,6 centnerga teng bwldi. Variant qaytariqlari orasida eng yuqori hosil (25,6 c/ga) turtinchi qaytariqda va eng past hosil ko'rsatgichi (23c/ga) uchinchi qaytariqda bo'ldi.
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz
Tajribadaning maydonidan yigilgan qurigan yovvoyi ot shoplar maydalanib kumilgan va rekultivatsiya ishlangan variantta tajriba qaytariqlari bo'yicha gektariga 25,1 centnerdan boshlab 26,4 centnergacha goza hosili olingan bo'lsa, tajribaning turtta qaytarigining o'rtachasi 25,8 centnerga teng boldi. Variant qaytariqlari orasida eng yuqori hosil (26,4c/ga) turtinchi qaytariqda va eng past hosil korsatgichi (25,4c/ga) uchinchi qaytariqda olindi. Qurigan ot shoplar maydalanib kumilgan va rekultivatsiya ishlangan usuldan qwshimcha 1,2 c/ga goza hosili olindi. Ushbu korsatgich bizining Respublikamiz tuproqlaridagi ozuqa moddalarning juda kamlini va tuprogining past unumdorli ekanligini kursatadi.
Bizning tajribamizdagi rekultivatsiya ishlangan va gektariga 30 t/ga hisobidan gung berilgan variantida (uchinshi variant) tajriba qaytariqlari boyicha gektariga 27,0 centnerdan boshlab 29,4 centnergacha goza hosili olingan bwlsa, tajribaning turtta qaytarigining ortachasi 28,3 centnerga teng boldi. Variant qaytariqlari orasida eng yuqori hosil (29,4c/ga) turtinchi qaytariqda va eng past hosil korsatgichi (27,0 c/ga) uchinchi qaytariqda olindi. rekultivatsiya ishlangan va gektariga 30 t/ga hisobidan gung berilgan variantida faqat rekuFtivaciya ishlangan variantga nisbatan gektariga ± 3,7 centner qo'shimcha goza hosili, qurigan ot shoplar maydalanib kumilgan va rekultivatsiya ishlangan variantga nisbatan 2,5 c/ga qoshimcha goza hosili olindi.
Tajribaning tortinchi variantida, yani rekultivatsiya ishlangan, gektariga 30 t/ga hisobidan gung berilgan va 300 kg fizik vaznda ammofos berilgan variantida (uchinshi variant) tajriba qaytariqlari bwylab gektariga 30,8 centnerdan boshlab 32,3 centnergacha goza hosili olingan bolsa, tajribaning turtta qaytarigining ortachasi 31,7 centnerga teng boldi. Rekultivatsiya ishlangan va gektariga 30 t/ga hisobidan gung berilgan variantida faqat rekuFtivaciya ishlangan variantga nisbatan gektariga 3,4 centner qoshimcha goza hosili, qurigan yovvoyi ot shoplar maydalanib kumilgan va rekultivatsiya ishlangan variantga nisbatan 5,9 tc/ga va rekuFtivaciya qilinmagan birinchi nazorat variantga nisbatan 7,1 c/ga qoshimcha goza hosili olindi.
Xulosalar
1. Suvni kup talab etadigan ekinlar - paxta, sholi ekinlarini ekishdan olinadigan jami daromad 32 million 890 ming sum daromad olingan bulsa va suvni kam talab qiladigan ekinlardan -joxori, kunjut, tariq va beda ustirishda 62 million 50 ming sum daromad olindi. Suvni kup talab qiladigan ekinlarni ustirishga nisbatan suvni kam talab qiladigan ekinlardan 29 million 160 ming som qushimcha daromad olindi.
Suvni kup talab qiladigan ekinlar-paxta, sholi, kuzgi bugdoy va ovosh poliz ekinlariga ishlatiladigan sugorish suvi jami 41,8 ming kub bulgan bulsa, suvni kam talab qiladigan ekinlar - juxori, tariq, kunjut va bedani ustirishga ishlatiladigan sugorish suvi jami 18,8 ming kub bulib 23,0 ming kubometr suv tejalishini bizning ilmiy tadqiqotlarimizdagi ma'lumotlar dalilladi.
Suv tanqisligi sharoitida paxta ekilganda jami olingan daromad 13 million 640 ming som bulgan bulsa, suvni kam talab qiladigan ekinlardan joxori ustirilganida 23 million 50 ming som daromad olingan, ya'ni paxta etishtirishga nisbatan 9 million 400 ming som, beda etishtirishda 1 million 360 ming som, kunjut etishtirishda 610 ming som kuproq iqtisodiy foyda olinishi dalillandi.
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz
Qoraqalpogiston Respublikasida tadqiqot yillari suvni kup talab etadigan va maydanlari qisqargan paxta, sholi va boshqa da suv sevar osimliklar urnida 1 ga sholi etishtirish uchun ishlatiladigan suv hisobidan 7 ga tariq, 6 ga kunjut, 4,4 ga beda yoki 4,6 ga joxori etishtirish mumkin bulganligi sababli kam suv talab qiladigan qishloq xojaligi ekinlari - juxori, kunjut, tariq va beda ekinlarining maydonlarini kengaytirishni taklif etamiz.
Foydalanishdan chiqib ketgan yerlarda ekologik, iqtisodiy va ijtimoiy barqarorlikni saqlash uchun buzilgan erlarni rekultivatsiyalash orqali qayta foydalanishga kiritish maqsadga muvofiq.
2. Tajribaning ikkinchi variantida rekultivatsiyalash ishlari vaqtida konturdan yigib olingan qurigan ot shoplar (hisobli maydonda 20x20=400 metrda 81 kg va gektarga hisoblaganda 2025 kg) maydalanib kumilgan variantda gektariga ortacha 25,8 centner hosil olindi. Olingan sof foyda 3 million 949 ming somga va rentabellik darajasi 32,8 % ga teng boldi.
3. Tajribaning uchinshi variantida rekultivatsiya vaqtida gektariga 30 t/ga hisobidan gung berilgan variantda gozadan tajriba qaytariqlari boylab gektariga ortacha 28,3 centner hosil olindi. Olingan sof foyda 4 million 666 ming sumga va rentabellik darajasi 36,2% ga teng bo'ldi.
4. Tajribaning tortinshi variantida, yani rekultivatsiya ishlangan, gektariga 30 t/ga hisobidan gung berilgan va 300 kg fizik vaznda ammofos berilgan variantda gektariga ortacha 31,7 centner hosil olindi. Olingan sof foyda 5 million 774 ming sumga va rentabellik darajasi 41,6% ga teng boldi.
5. Bugdoyning «Langar» navni ekib, rekultivatsiya ishlangan, lekin qoshimcha ogit berilmagan, tuproqning tabiiygiy unumdarligi bilan, yani ogitsiz osirgan variantta 43,1 ts/ga unum olinganda olingan sof foyda 2 million 178 mingta somga va rentabellik darajasi 25,3 % ke teng boldi.
6. Ikkinchi variantda rekuFtivaciya ishlaridan sung ushbu konturdan yigib olingan qurigan ot shoplar (hisobli maydonda 20x20=400 metrda 81 kg va gektarga hisoblaganda 2025 kg) maydalanib kumilgan variantda bugdoydan 46,0 ts/ga unum olinib,olingan sof foyda 2 million 577 ming somga va rentabellik darajasi 28, 8 % ga teng boldi.
8. Rekul'tivatsiya ichlangan, gektariga 30 t/ga hisobidan gung berilgan va 300 kg fizik vaznda ammofos berilgan variantda bugdoyning «Langar» navidan 54, 8 ts/ga unum olinib olingan sof foyda 3 million 8227 ming somga va rentabellik darajasi 38, 6 % ga teng boldi.
10. RekuFtivaciya ishlaridan sung ushbu konturdan yigib olingan qurigan ot shoplar maydalanib kumilgan (hisobli maydonda 20x20=400 metrda 81 kg va gektarga hisoblaganda 2025 kg) variantda gektariga 46,7 centner beda pichani etishtirilganda olingan sof foyda 3 million 319 ming somga teng bolib, rentabellik darajasi 39,7% ga etdi.
11. RekuFtivaciya ishlaridan sung rekultivatsiya ishlangan va gektariga 30 t/ga hisobidan gung berilgan variantda gektariga 49,4 centner pichan uchun beda etishtirilganda olingan sof foyda 3 million 829 ming somga teng bolib, rentabellik darajasi 34,9% ga etdi.
12. Rekultivatsiya ishlangan, gektariga 30 t/ga hisobidan gung berilgan va 300 kg fizik vaznda ammofos berilgan variantda gektariga 52,7 centner pichan uchun beda etishtirilganda olingan sof foyda 4 million 459 ming somga teng bolib, rentabellik darajasi 51,1% ga etdi.
Ishlab chiqarishga tavsiyalar;
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz
1. Qoraqalpogiston Respublikasinindagi faol foydalanishdan chiqib ketgan erlarida rekultivatsiya ishlarida qushimsha tadbirlarsiz (organic va mineral ugtlardan, maydalangan begona utlardan ugit sifatida foydalanish guzadan 24,6ts/ga hosil olib, 3 million 425 ming som/ga, bugdoydan 43,1 ts/ga hosil olib 2 million 178 ming sum/ga va 43,4 ts/ga beda pichanlari hosillarini olib, 2 665 ming sum/ga toza foydani gektaridan olinadi.
2. Rekultivatsiyalash vaqtida mineral va organic ugtlarga pul sarflamay, ushbu joydagi konturni bosib ketgan evvoyi utlarni ugit sifatida foydalanganda guza ekkanda 25,8 centner hosil olinib, olingan sof foyda gektariga 3 million 949 ming somga, bugdoydan 46,0 ts/ga hosil olinib,olingan sof foyda gektariga 2 million 577 ming somga va gektariga 46,7 centner beda pichani etishtirilganda olingan sof foyda 3 million 319 ming somga teng sof foyda olindi.
3. Tajribaning uchinshi variantida rekultivatsiya vaqtida gektariga 30 t/ga hisobidan gung berilgan variantda gektariga ortacha 28,3 centner hosil olindi. Olingan sof foyda 4 million 666 ming sumga, bugdoydan esa 49, 2 c/ga unum olinib, oligan sof foyda 2 million 929 ming somga va 49,4 centner pichan uchun beda etishtirilganda olingan sof foyda gektariga 3 million 829 ming somga teng buldi.
4. Rekultivatsiya vaqtida gektariga 30 t/ga hisobidan gung berilgan va 300 kg fizik vaznda ammofos berilgan variantda gektariga ortacha 31,7 centner hosil olindi. Guza ekishdan olingan sof foyda 5 million 774 ming sumga, bugdoyda 54, 8 ts/ga unum olinib olingan sof foyda 3 million 8227 ming somga va 43,4 ts ga beda hosili olinib, bedadan olingan sof foyda gektariga 2 665 ming sum/ga etdi.
References:
1. Ozbekiston Respublikasi Prezidenti 2020 yil 28 yanvardagi PQ-4574 sonli qarorida qishloq xojaligini barqaror rivojlantirishda yer va suv resurslaridan foydalanish samaradorligini oshirishni taminlash hamda atrof-muhitni muhofaza qilish tizimlaridan foydalanilish» togrisida. Toshkent. 2020 yil 28 yanvar.
2. Реймов Н.Б. и другие.Сохранение, повышение плодородия почв и улучшение агроэкологии в Каракалпакстане.//Материалы IV Европейской конференции по сельскому хозяйству, утвержденные по инициативе ассоциации экономических перспектив и образования.В образовании. Австрия Вена. 23 декабря 2014 r.Reimov N.B. i dr. Soxranenie, povishenie plodorodiya pochvi i uluchshenie agroekologii v Karakalpakstane.//Materiali IV Evropeyskoy konferencii po seFskomu xozyaystvu provedennoe po iniciativu associacii perspektivnix issledovaniy i visshego obrazovanie «Vostok-Zapad». Avstriya. Vena. 23-dekabrya 2014g.
3. Turdishev B.X., Reimov N.B. i dr.The Effekt of Water Shortage on the Fral Sea on the Produktivity of Agrikultural Crops. //Jurnal jf Survey in Fishiries Sciieces. 10 (3s) 1218-1224. 2023 y. marts. 1218-1224pp.
4. 4. Reimov N.B., Utepbergenova V.M. Development of Cultivated Pastures in the Ecological Crisis and Water Deficiency in the Aral Sea Area.//EPRA International Journal of Multidisciplinary Research (IJMR) - Peer Reviewed Journal. Volume: 7| Issue: 121 December 2021| | Journal DOI: 10.36713 11 SJIF Impact Factor 2021: 8.047. 296-298 pp. 2021 5 paper
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz
5. Reimov N.B., Kdirbaeva G.U. Issues of agricultural specialization and improvement of crops agrotechnology in the aral sea region. //Epra international journal of «Research & development». Sjif impact factor 2021: 8.0131 isi i.f.value:1.241| journal doi: 10.36713/. (ijrd). 147-148 pp. 24-12-2021.
6. Reimov N.B., Reymov O.N., Djolimbetov O.N., Reymova F.N. Rekultivaciyalangan erlarda jonishqa jetistiriwdin tiykargi ilajlari. Rekomendatsiya. Nokis 2022. 1,25b/t.
7. Reimov N.B., Utepbergenova V.M. Deficiency of cultural conditions for improved plants. //British Journal of Global Ecology and Sustainable Development Volume-16, May, 2023 ISSN (E): 2754-9291, SJIF-5,576, JIF -8,355, 111-113 pp.
8. Reimov N.B., Kdirbaeva G.U. Suv tanqisligida Qoraqalpogistonda qishloq xojaligi ixtisoslashuvini takomillashtirish. //Xorazm Ma'mun akademiyasi Axborotnomasi. 2023-6-1. lyun soni. OAK ruyxatidagi jurnal). 211-215 betlar.
