CC BY
1é
Ws,
THE ORDER OF FORMATION OF LOCAL REPRESENTATIVE AND EXECUTIVE AUTHORITIES OF THE REPUBLIC OF KARAKALPAKSTAN
Amaniyazova Dilafruza
PhD Student at Karakalpak State University https://doi.org/10.5281/zenodo.13771111
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Received: 11th September 2024 Accepted: 16th September 2024 Online: 17th September 2024
KEYWORDS Local government, local representative organizations, electoral system, political parties, council of people's deputies, local councils.
The article examines the functioning of local executive power organizations in our country today, as well as analyzes the reforms being carried out to improve the skills of local representation and executive power organizations. In particular, the procedures established by local representation and local executive power organizations, opinions and recommendations on their implementation were given.
QARAQALPAQSTAN RESPUBLIKASI JERGILIKLI WAKILLIKLI HAM
atqariwshi hAkimiyat uyimlari qAliplesiwi tArtibi
Amaniyazova Dilafruza
Berdaq atindagi Qaraqalpaq mâmleketlik universiteti doktoranti https://doi.org/10.5281/zenodo.13771111
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Received: 11th September 2024 Accepted: 16th September 2024 Online: 17th September 2024
KEYWORDS Jergilikli hdkimiyat, jergilikli wdkiUikli uyimlar, saylaw sistemsi, siyasiy partiya, Xaliq deputatlari Kenesi, jergilikli kenes.
Maqalada bugingi kunde mâmleketimizde jergilikli atqariwshi hâkimiyat uyimlari qâliplesiw târtibi uyrenip shigilgan sonday-aq, jergilikli wâMlikli hâm atqariwshi hâkimiyat uyimlari iskerligin jetilistiriw boyinsha alip barilip atirgan reformalar analiz qilingan. Atap aytqanda, jergilikli wâMlikli hâm jergilikli atqariwshi hâkimiyat uyimlari qâliplesiw târtibi, wâkillikleri, olardi jetilistiriw boyinsha pikir hâm usinislar berilgen.
Mâmleketimizde jergilikli hâkimiyat wâkillik hâm atqariw hâkimiyatina boliniwi konstituciyaliq dârejede bekkemlenip qoyilgan bolip, olardin qâliplesiw târtibi, wâkillikleri hâm huqiqiy statusi nizamshiliqta bekkemlenip berilgenligin koriw mumkin.
Wâlayatlar, rayonlar hâm qalalarda (rayonga boysinatugin qalalardan tisqari ) xaliq deputatlari Kenesleri mâmleket hâkimiyatinin wâkillik uyimlari bolip tabiladi. Xaliq deputatlari wâlayat, rayon, qala Kenesi Ozbekstan Respublikasi nizamshiligina muwapiq wâlayat, rayon, qala xalqi târepinen saylanatugin xaliq deputatlarinan ibarat boladi.
é
Ws,
Hámmemizge belgili, jergilikli Keñesler saylawlar tiykarinda qáliplestiriledi. Usi orinda, saylawlar haqqinda aytip ótetugin bolsaq, Sh.Xolbaev pikirinshe, saylaw - dawis beriw arqali mámleket shólkemleri, jergilikli ózin ózi basqariw shólkemleri hám basqa strukturalardi shólkemlestiriw qurali esaplanadi. Puqaralardiñ óz saylaw huqiqin ámelge asiriwi - olardiñ mámleketti basqariwda qatnasiwiniñ eñ zárúrli formalarinan biri bolip tabiladi [1, 70].
Nemis alimi Vinrix Kuxne bugan baylanisli «Saylaw jámiyette turaqliliqti támiyinlew hám de mámleket siyasiy ómirin demokratiyalastiriwdiñ bas faktori bolip, saylawlar járdeminde wákillikli hákimiyat hám xaliq erk-iqirari, siyasiy turaqliliq hám teñ salmaqliliqti támiyinlenedi»[2], dep jazadi.
Akademik A.X.Saidovtiñ atap ótiwinshe, saylaw sistemasi - jámiyette mámlekettiñ wákillik organlarin saylaw joli menen júzege keliwshi mámleketlik-siyasiy múnásibetleri sistemasi bolip tabiladi[3].
Demek, alimlardiñ pikirine qosilgan halda aytiwimiz múmkin, jergilikli keñeslerdiñ saylawlar arqali qáliplestiriliwi demokratiyaliq mámlekette puqaralardiñ huqiq hám erkinlikleriniñ támiynleniwinen derek beredi.
Saylaw procesin huqiqiy tártipke saliwdi jetilistiriwge jóneltirilgen 10 ga jaqin nizamlardiñ analizin inabatqa algan halda birden-bir Saylaw kodeksi qabil etildi. Bul nizamlar, bul 2007-jil 11-apreldegi «Mámleketlik basqariwdi jañalaw hám jáne de demokratiyalastiriw hám de mámleketti modernizaciyalawda siyasiy partiyalardiñ rólin kúsheytiw haqqinda»gi[4], 2012-jil 23-martdagi «Mámleket hákimiyatiniñ wákillik organlarina hám Ózbekstan Respublikasi Prezidentiniñ náwbettegi saylawi haqqinda»gi[5] konstituciyaliq nizamlar, 2004-jil 2-dekabrdegi «Xaliq deputatlari jergilikli keñesi deputatin, Ózbekstan Respublikasi Oliy Majlisiniñ Nizamshiliq palatasi deputatin hám Senati agzasin shaqirip aliw haqqinda»gi[6], 2008-jil 25-dekabrdegi «Saylaw haqqindagi nizam hújjetleri rawajlandiriliwi múnásibeti menen Ózbekstan Respublikasiniñ ayirim nizam hújjetlerine ózgeris hám qosimshalar kirgiziw haqqinda»gi[7], 2013-jil 22-apreldegi jaña redakciyadagi «Puqaralar jiyini basligi (aqsaqali) jáne oniñ máslahátshileri saylawi haqqinda»gi[8] nizamlar usilar qatarina kiredi.
Búgingi kúni jergilikli Keñeslerge saylawlar Ózbekstan Respublikasiniñ Saylaw Kodeksi normalari tiykarinda huqiqiy tártipke salinadi.
Yagniy Saylaw kodeksiniñ 9-statyasina muwapiq, jergilikli Keñeslerge saylaw ótkeriw ushin tómendegi saylaw okrugleri dúziledi:
xaliq deputatlariniñ wálayatliq hám Tashkent qalaliq Keñeslerine saylaw ótkeriw ushin — alpistan kóp bolmagan saylaw okrugi;
xaliq deputatlariniñ rayonliq hám qalaliq Keñeslerine saylaw ótkeriw ushin — otizdan kóp bolmagan saylaw okrugi. Hár bir saylaw okruginen bir deputat saylanadi.
Jergilikli Keñeslerge saylaw aymaqliq bir mandatli saylaw okrugleri boyinsha kóp partiyaliliq tiykarinda bes jil múddetke ótkeriledi.
Siyasiy partiyalar jergilikli Keñeslerge deputatliqqa talaban usiniw ushin saylawga keminde jetpis kún qalganda tiyisli wálayatliq, rayonliq, qalaliq saylaw komissiyasina tómendegi hújjetlerdi usiniwi kerek:
EURASIAN JOURNAL OF ACADEMIC RESEARCH
Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 7.899 www.in-academy.uz
> saylawda qatnasiw haqqinda siyasiy partiyaniñ tiyisli wálayatliq, rayonliq, qalaliq uyiminiñ basshisi tárepinen imzalangan arza;
> siyasiy partiya saylaw kampaniyasi baslanganligi járiyalangan kúnnen keminde tórt ay aldin dizimge alinganligi haqqindagi magliwmatnama.
Joqarida kórsetilgen hújjetler usinilgannan soñ tiyisli wálayatliq, rayonliq, qalaliq saylaw komissiyasi siyasiy partiyaniñ wákillikli wákiline hújjetler qabil etip alingan sáne hám waqit kórsetilgen magliwmatnama beredi. Saylaw komissiyasi usinilgan hújjetler tiykarinda bes kúnlik múddette partiyaniñ saylawda qatnasiwina ruqsat beriw haqqinda úzil-kesil qarar qabil etedi. Saylawda qatnasiwshi partiyalar dizimi arzalardiñ kelip túsiw náwbeti tártibine qarap baspasózde járiyalanadi.
Usi orinda jergilikli Keñesler deputatligina talabanlarga qoyilatugin talaplar haqkinda aytip ótetugin bolsaq, saylaw kúni jigirma bir jasqa tolgan hám keminde bes jil Ózbekstan Respublikasi aymaginda turaqli jasap atirgan puqaralar jergilikli Keñesler deputatligina saylaniw huqiqina iye.
Sonday-aq, nizamshiliqta deputatliqqa talaban sipatinda dizimge alinbaytuginlar shaxslar haqqinda aytip ótilgen, yagniy:
■ islegen awir yaki júdá awir jinayati ushin sudlanganliq jagdayi tamamlanbagan yamasa sudlanganligi alip taslanbagan puqaralar;
■ saylaw kúnine shekem soñgi bes jil dawaminda Ózbekstan Respublikasi aymaginda turaqli jasaamagan puqaralar;
■ Ózbekstan Respublikasi Quralli Kúshleriniñ áskeriy xizmetkerleri, Ózbekstan Respublikasi Mámleketlik qáwipsizlik xizmetiniñ, Milliy gvardiyasiniñ, Ishki isler ministrliginiñ, Mámleketlik bajixana komitetiniñ, basqa da áskeriylestirilgen bólimshelerdiñ xizmetkerleri;
■ diniy shólkemler hám birlespelerdiñ professional xizmetkerleri solar qatarinda.
Sol menen birge, nizamshiliqta sonday qagiyda názerde tutilgan, sudyalar, prokuratura uyimlariniñ hám atqariw hákimiyati uyimlariniñ lawazimli shaxslari (bugan wálayat, rayon hám qala hákimleri kirmeydi) deputat etip saylangan jagdayda, iyelep turgan lawaziminan bosaw haqqinda arza beriw shárti menen jergilikli Keñesler deputatligina talaban etip dizimge alinadi.
Jergilikli Keñeslerdiñ deputatligina talabanlar usiniw saylawga alpis bes kún qalganda baslanadi hám saylawga qirq bes kún qalganda tamamlanadi.
Tastiyiqlap ótiw kerek, siyasiy partiyalar puqaraliq jámiyetiniñ eñ zárúrli institutlarinan biri bolip tabiladi[9, 202-207]. Siyasiy partiyalar puqaraliq jámiyetiniñ mámleket penen siyasiy sistemaniñ basqa bólimleri menen óz-ara baylanislariniñ turaqliligi hám dawam etiw waqitin támiyinleydi. «Mámleket hákimiyatiniñ jámiyetke baylanisliligi jáne oniñ jámiyet tárepinen qadagalaniwi kóbinese siyasiy partiyalar jardeminde ámelge asiriladi»[10, 107].
Solay eken, mámleket basqariwiniñ aktiv qatnasiwshi sipatinda siyasiy partiyalar tárepinen jergilikli Keñesler deputatligina talabanlar usiniwdiñ tómendegishe tártibin kórsetip ótiw múmkin, yagniy:
- talabanlar usiniw siyasiy partiyalardiñ tiyisli uyimlari tárepinen ámelge asiriladi;
é
Ws,
- siyasiy partiyalar tiyisli aymaqta jaylasqan hár bir saylaw okruginen jergilikli Keñesler deputatligina birewden talaban usiniw wákilligine iye;
- bir shaxs tiyisli jergilikli Keñeske saylaw ótkeriw boyinsha tek bir saylaw okruginen deputatliqqa talaban etip usiniliwi múmkin;
- deputatliqqa talabanlar tañlaw tártibi siyasiy partiyalar tárepinen belgilenedi.
Soñgi waqitlari mámleketimiz Prezidenti tárepinen hayal-qizlardiñ jámiyettegi hám mámleket basqariwindagi iskerligin asiriw, olardiñ huqiq hám erkinlerin támiynlew boyinsha ámelge asirip atirgan reformalar nátiyjesinde hayal-qizlardiñ sani siyasiy partiyadan usinilgan jergilikli Keñesler deputatligina talabanlardiñ uliwma saniniñ keminde otiz procentin qurawi kerek degen norma óz sáwleleniwin tapqan.
Soni aytip ótiw kerek, siyasiy partiyalar tek óz partiyasi agzalarin yaki partiyasizlardi deputatliqqa talaban etip usiniwi múmkin. Deputatliqqa talabanlar usinilganligi haqqinda bayanlama dúziledi.
Búgingi kúnde mámleketimizde iskerlik kórsetip atirgan bes siyasiy partiya saylaw processlerinde qatnaspaqta. Atap aytqanda, buni 2021-jilda 24-oktyabr kúni bolip ótken Ózbekstan Respublikasi Prezidenti saylawinda kóriwge boladi.
Siyasiy partiyaniñ tiyisli uyiminiñ basshisi jergilikli Keñesler deputatligina talabanlardi dizimge aliwdi iltimas etip tiyisli wálayatliq, rayonliq, qalaliq saylaw komissiyasina arza menen múrájat etedi. Arzaga tómendegiler qosimsha etiledi:
siyasiy partiyaniñ tiyisli uyiminiñ deputatliqqa talabanlar usiniw haqqindagi qarari;
siyasiy partiyaniñ tiyisli uyimi májilisiniñ jergilikli Keñesler deputatligina talabanlar usiniw haqqindagi bayanlamasi, onda deputatliqqa talabanniñ familiyasi, ati, ákesiniñ ati, tuwilgan sánesi, qásibi, lawazimi (jumisiniñ túri), jumis hám jasaw mánzili, partiyaliligi, sonday-aq, saylaw okruginiñ ati hám tártip sani kórsetiledi;
jergilikli Keñesler deputatligina talabanniñ óz kandidaturasi tiyisli saylaw okruginen dawisqa qoyiliwina kelisim bergenligi haqqindagi arzasi;
Saylaw Kodeksiniñ 90-statyasiniñ úshinshi bóliminde kórsetip ótilgen shaxslardiñ, eger olar jergilikli Keñesler deputatlari etip saylangan jagdayda iyelep turgan lawaziminan bosaw haqqindagi arzasi.
Hújjetlerdi usingan shaxsqa tiyisli rayonliq, qalaliq saylaw komissiyasi hújjetler qabil etip alingan sáne hám waqit kórsetilgen magliwmatnama beredi.
Qalaliq saylaw komissiyasi siyasiy partiyalardan deputatliqqa talabanlardi dizimge aliw ushin hújjetlerdi qabil etiwdi dizimge aliw múddeti tamamlaniwina jeti kún qalganda juwmaqlaydi.
Rayonliq, qalaliq saylaw komissiyasi usinilgan hújjetlerdi bes kúnlik múddet ishinde tekserip shigadi hám olardiñ usi Kodeks talaplarina muwapiqligi haqqinda juwmaq beredi.
Rayonliq, qalaliq saylaw komissiyasi dizimge aliw ushin usinilgan hújjetlerde aniqlangan muwapiqsizliqlar hám usi Kodeks talaplarinan shetke shigiw jagdaylari haqqinda tiyisli siyasiy partiyalar basshilarina málimleydi. Siyasiy partiya hújjetlerde aniqlangan muwapiqsizliqlar hám qátelerdi eki kúnlik múddette dúzetiwge hám olardi tiyisli saylaw komissiyasina usiniwga haqili.
é
Ws,
Deputatliq wákillikleri múddetinen burin toqtatilgan jagdaylarda tiyisli saylaw okruglerinde jaña saylaw ótkeriledi.
Saylaw tiyisli jergilikli Keñes tárepinen saylaw ótkeriliwine keminde bir ay qalganda belgilenedi hám usi Kodekstiñ talaplarin saqlagan halda shólkemlestiriledi. Bunda okruglik saylaw komissiyasi saylawga jigirma bes kún qalganda, uchastkaliq saylaw komissiyalari bolsa on bes kún qalganda dúziledi.
Tiyisli jergilikli Keñestiñ wákillik múddeti tamamlaniwina alti aydan kem waqit qalganda deputattiñ orni bosap qalgan jagdayda, bosap qalgan oringa jaña deputat saylawi ótkerilmewi múmkin.
Usi orinda aytip ótiw kerek, Ózbekiston Respublikasi Prezidentiniñ ayriqsha jagday járiyalaw haqqindagi Pármani tiykarinda ayriqsha jagday engizilgen aymaqta ayriqsha jagdaydiñ ámel qiliw dáwirinde jergilikli mámleketlik hákimiyat uyimlariniñ wákilliklerin toliq yamasa ayirimlarin toqtatip turiw názerde tutiliwi múmkinligi 2022 jil 2 martdagi ÓRN-756 -sanli Nizami menen názerde tutilgan. Bunnan kelip shigadi, bul ayriqsha jagdaydiñ ámel qiliw dáwirinde bul aymaqta jaylasqan Xaliq deputatlari Keñeslerine de saylaw ótkerilmeydi.
Jergilikli atqariwshi hákimiyat uyimlari retinde hákimlikler názerde tutilip, hákimlerdiñ óz lawazimlarin iyelew tártibi Konstituciyada hám milliy nizamshiliq normalarinda óz sawleleniwin tapqanligin kóremiz.
Yagniy, belgilengen huqiqiy tártipke kóre:
Birinshiden, Ózbekstan Respublikasi Prezidenti tárepinen wálayat hám Tashkent qalasi hákimi talabanlari tiyisli xaliq deputatlari wálayat hám Tashkent qalaliq Keñesine tastiyiqlaw ushin usinis etiledi. Biraq, onnan aldin tiyisli xaliq deputatlari Keñeslerindegi partiya toparlariniñ hár biri menen máslahátlesiwler ótkeriliwi kerek.
Ekinshiden, tiyisli xaliq deputatlari Keñesi májilisinde kórip shigilgan talaban deputatlar uliwma saniniñ kópshilik dawisin algan jagdayda gana wálayat hám Tashkent qalasi hákimligine talabanligi tastiyiqlangan esaplanadi.
Qaraqalpaqstan Respublikasinda rayonniñ, qalaniñ hákimi hám olardiñ orinbasarlari Qaraqalpaqstan Respublikasi Ministrler Keñesi Basliginiñ usinisi menen Qaraqalpaqstan Respublikasi Joqargi Keñesiniñ Basligi tárepinen tayinlanadi, lawaziminan bosatiladi hám xaliq deputatlariniñ tiyisli Keñesi tárepinen tastiyiqlanadi.
Rayonniñ, qalaniñ hákimi ádette xaliq deputatlariniñ tiyisli Keñesiniñ deputatlarinan tayinlanadi hám tastiyiqlanadi. Xaliq deputatlari Keñesleriniñ hám hákimlerdiñ wákillik múddeti-bes jil.
Sonday eken, joqarida kórip turganimizday, jergilikli atqariwshi hákimiyat uyimlari basshilari joqari turiwshi organ tárepinen lawazimdi iyelewi hám azat etiliwi názerde tutilgan. Xaliq - mámleket hákimiyatiniñ birden bir deregi retinde mámleketlik hákimiyat wákillerin ózleri saylap dawis beriwi haqiyqiy demokratiyaliq mámlekettiñ belgisi. Usi orinda «Keleshekte biz jergilikli hákimlerdi tikkeley xaliq tárepinen saylaw máselesi haqqinda da oylap, dodalap ótiwimiz kerek» ekenligin aytip ótken mámleketimiz Prezidenti «Hár bir aymaq óz basshisin ózi saylasa, basshilardiñ xaliq hám jámiyet aldindagi juwapkershiligin keskin asiriwga erisiw múmkin»[11, 104] dep haqili túrde pikirin bildirip ótedi.
é
Ws,
Haqiyqatliqtan da, hâkim lawazimina saylaw mâmleket wâkillik sholkemleri deputatlarina otkeriletugin saylaw târtibi tiykarinda otkeriliwi maqsetke muwapiq bolip tabiladi.
Sonin menen birge, 2017 — 2021 jillarda Ozbekiston Respublikasin rawajlandiriwdin bes basli bagdari boyinsha Hâreketler strategiyasinin maqsetlerine erisiw mâmleket basqariwinin uliwma jana, nâtiyjeli hâm sapali iskerlik jurgiziwshi sistemasin jaratiwdi, mâmleket basqariwi uyimlari hâm jergilikli atqariwshi hâkimiyat uyimlarinin uygin iskerligin sholkemlestiriw maqsetinde 2017-2021 jillarga molsherlengen, Ozbekiston Respublikasinda hâkimshilik basqariw tarawindagi reformalar koncepciyasi qabil etilip, ogan muwapiq, jergilikli mâmleketlik hâkimiyat uyimlarinin finansliq mumkinshilikleri, roli hâm juwapkershiligin keneytiw hâm jergilikli mâmleketlik hâkimiyat sistemasin sholkemlestiriwde hâkimiyatlar boliniwi principinin âmelge asiriliwin tâmiynlew boyinsha ilâjlar nâzerde tutilgan.
Sonin menen birge, reformalar dawaminda Prezidentimizdin «Hâreketler Strategiyasinan Rawajlaniw strategiyasina qaray» principi tiykarinda tastiyiqlangan «20222026 jillarga molsherlengen Jana Ozbekstan Rawajlaniw strategiyasi»[12] nin qabil etiliwi hâm ol jagdayda insan qâdirin koteriw hâm erkin puqaraliq jâmiyetin jâne de rawajlandiriw arqali xaliqpârwar mâmleket quriw bagdarin âmelge asiriwda Xaliq deputatlari Keneslerin aymaqlarda orin algan mashqalalardi sheshiwdegi tiykargi buwinga aylandiriw boyinsha bir qatar ilajlar âmelge asiriliwi belgilengen.
Sol orinda jergilikli atqariwshi hâkimiyat uyimlarin demokratiyaliq principler tiykarinda qâliplestiriwdin huqiqiy tiykarlarin jaratiw boyinsha pikirimizshe:
- rayon hâm qala hâkimi lawazimina talabanlardi usiniw mâselesin qayta korip shigiw;
- hâkimlikke talaban jergilikli Kenesde aymaqti rawajlandiriw boyinsha oz dâsturin qorgap, lawazimga tastiyiqlaniwi târtibin engiziw;
- hâkimlerdi saylaw sistemasin engiziwdin huqiqiy tiykarlarin jaratiw maqsetke muwapiq bolar edi esaplaymiz.
References:
1. n.Xo^öaeB. MaM^aKaTHMH3ga cafi^oB rçoHyHHRAHrH Ba эркнн^нгн Maca^acu. // ^aMHHT Ba нннoвaцнн^aр - 06m,ecTBo h нннoвaцнн - Society and innovations Special Issue
- 3 (2021) / ISSN 2181-1415. 70 6.
2. Winrich Kühne. The Role of Elections in Emerging Democracies and Post-Conflict Countries (http://www.fes.de/GPol/)
3. CaugoB A. "Cafi^oB-2021": cafi^oB ^oHyHHH^urHHHHr puBo^^aHum 6oc^HH^apu. // Xa^^ cy3H ra3eTacu. https://xs.uz/uzkr/post/cajlov-2021-sajlov-qonunchiligining-rivozhlanish-bosqichlari?ysclid=l3ah7iid1.
4. Y36eKHCToH Pecny6^HKacu o^hh Ma^^ucu na^aTa^apuHHHr Ax6oporaoMacu. 2007. №4. 161-Mogga.
5. Y36eKHCToH Pecny6^HKacu o^hh Ma^^ucu na^aTa^apuHHHr Ax6opoTHoMacu, 2012. № 4, 104-Mogga.
6. Y36eKHCToH Pecny6^HKacu o^hh Ma^^ucu na^aTa^apuHHHr Ax6opoTHoMacu. 2005. №8-9.64-Mogga.
EURASIAN JOURNAL OF ACADEMIC RESEARCH
Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 7.899 www.in-academy.uz
7. Y36eKHCTOH Pecnyö^HKacH o^hh Ma^Hcu na.flaTa.flapHHHHr AxöoporaoMacu. 2008. №12 637-Mogga.
8. Y36eKHCTOH Pecnyö^HKacu KoHyH xy^^aTflapu Tyn^aMH, 2013 h., 17-coh, 220-Mogga.
9. Эргamевa M.3. Cuecufi napTHH^ap - ^y^apo^HK ^aMHHTHHUHr Myx,HM HHCTUTyTH / Y36eKHCTOHga ^y^apo^HK ^aMHHTH HHCTHTyT^apuHu maK^aHum Maca^a^apu: Ha3apuH Ba aMa^ueTH. - T., 2007. - B.143; EeKOB M. CuecHH napTHH^ap - ^y^apo^HK ^aMHHTHHUHr Myx,HM HHCTHTyTH / Yma Tyn^aMga. - B.202 - 207.
10. K^upFH36oeB M. Oy^apo^HK ^aMHHTu: reHe3HCH, maK^aHumu Ba puBo^^aHumu. - T., 2010. - B.107.
11. Mirziyoev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qatiy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik - har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bolishi kerak -T.: "Ozbekiston", -2017. -104. b.
12. Y36eKHCToH Pecnyö^HKacu npe3ugeHTH n.M.Mup3ueeB ToMoHugaH 2022 hra 28 HHBapbga n0-60 coh 6u^aH OapMoHH 6u^aH Tacgu^^aHraH «2022-2026 fiu^^apra My^^a^^aHraH #Hru Y36eKHCToHHHHr TapaKKueT cTpaTeruHcu». www.lex.uz/
