ПРЫЖЫЎЛЕННЕ І АДРЫНАННЕ СКУРНА-ХРАСТКОВЫХ КСЕНАТРАНСПЛАНТАТАЎ, ПЕРАСАДЖАНЫХ ПАЦУКАМ АД ІГЛІСТЫХ МЫШЭЙ Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

БИОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ

УДК 57.085.1:616-01/09

А.Ф. РАДУТА,

вучоны сакратар1

В.А. ШАТРОВА, канд. бiял. навук, выкладчык кафедры б1ялоги Гродзенсю дзяржауны медыцынсю ушверспэт, г. Гродна, Рэспублка Беларусь

А.А. АСТРОУСК1, д-р мед. навук, прафесар, вядучы навуковы супрацоушк1

:Рэспубл1канскае навукова-даследчае уштарнае прадпрыемства «1нстытут б1ях1мп б1ялапчна актыуных злучэнняу Нацыянальнай акадэмп навук Беларуси, г. Гродна, Рэспублша Беларусь

Статья поступила 30 марта 2024 г.

ПРЫЖЫУЛЕННЕ I АДРЫНАННЕ СКУРНА-ХРАСТКОВЫХ КСЕНАТРАНСПЛАНТАТАУ, ПЕРАСАДЖАНЫХ ПАЦУКАМ АД 1ГЛ1СТЫХ МЫШЭЙ1

Мэта даследавання. Мэтай даследавання з'явыася выяуленне з дапамогай марфалаг1чных мета-дау асабл1васцяу прыжыулення 7 адрынання скурна-храстковых ксенатрансплантатау, вырабле-ных з вушных ракав1н аком1сау (глжтых мышэй) 7 перасаджаных на паверхню паунаслойнага скурнага дэфекту лабараторным пацукам.

Матэрыялы i метады. У якасц рэцытентау было выкарыстана 30 самак пацукоу пароды Wistar масай 210-250 г., у якасц донарау трансплантантау - 9 дарослых ¡глктых мышэй. У рэцытентау у м1жлапатачнай вобласц выдалял1 поусць 7 падшывал1 ахоуную камеру. На участку скуры, абмежаваным камерай, стварал1 паунаслойны скурны дэфект. У аком1сау, донарау ксенатрансплантатау, адразал1 вушныя ракав1ны, з вонкавага боку яюх выдалял1 скуру, а са скуры унутранай паверхш, якая змяшчае пласт хандрацытау, выразалI участак плошчай 1 см2 з якога выраблялI трансплантанты меншага памеру. Кожнаму пацуку на рэцэптыунае ложа клал1 па 1-2 ксе-натрансплантанта. Пацукоу рэцыпентау выводзт з эксперыменту пасля трансплантацъи праз 3 сут-30 сут. Для г1сталаг1чнага даследавання выкарыстоувал1 прамавугольную паласу тканю узятай з рэцэптыунага ложа.

Вытт. У вытку праведзенага даследавання устаноулена, што скурна-храстковыя ксенатранс-плантаты праходзяць у сва1м разв1цц два этапы - прыжыулення (1-5 сутм) 7 адрынання (пасля

1 Статья публикуется в авторской редакции

5-х сутак), падчас якога спачатку разбураецца этдэрмальна-дэрмальны кампанент такога трансплантанта, а затым - пласт хандрацытау, якг першапачаткова можа апускацца у грану-ляцыйную тканку рэцэптыунага ложа.

Ключавыя словы: пацую, ¡гл1стыя мышы (акам1сы), вушная ракавта, скурна-храстковыя трансплантаты, хандрацыты, ксенатрансплантацыя

RADUTA Helena F., Scientific Secretary1

SHATROVA Vera O., PhD in Biol. Sc.,

Lecturer at the Department of Biology

Grodno State Medical University, Republic of Belarus

ASTROWSKI Alexander A., Doctor of Med. Sc., Professor, Leading Researcher1

'Institute of Biochemistry of Biologically Active Compounds of the National Academy of Sciences of Belarus

ENGRAFTMENT AND REJECTION OF SKIN-CARTILAGINOUS XENOGRAFTS TRANSPLANTED TO RATS FROM SPINY MOUSE

Purpose of the study. The aim of the study was to reveal by means of morphological methods the peculiarities of engraftment and rejection of skin-cartilaginous xenografts made from Acomys auricles (spiny mice) and transplanted to the surface of a full-layer skin defect in laboratory rats. Materials and Methods. 30 female Wistar rats weighing 210-250 g were used as recipients, 9 adult Acomys were used as transplant donors. In the recipients the hair was removed in the interscapular region and the plastic security fixation was sutured. A full-thickness skin defect was created on the skin area limited by the camera. In Acomys, the donors of xenografts, the auricles were cut off, from the outer side of which the skin was removed, and from the skin of the inner surface, containing a layer of chondrocytes, an area of 1 cm2 was cut out from which smaller grafts were made. Each rat had 1-2 xenografts placed on the receptive bed. Recipient rats were withdrawn from the experiment after transplantation after 3 days-30 days. A rectangular strip of tissue taken from the receptive bed was used for histologic studies.

Results. As a result of the conducted research it was established that skin-cartilaginous xenografts undergo two stages in their development - engraftment (1-5 days) and rejection (after 5 days). In the course of rejection, the epidermal-dermal component of such a graft is destroyed first, and then - the layer of chondrocytes, which initially may be immersed in the granulation tissue of the receptive bed.

Keywords: rats, spiny mouse (acomys), auricle, skin-cartilaginous xenografts, chondrocytes, xenotransplantation

Уводзшы. Вядомы шматлтя публшацш вышкау навуковых даследаванняу, у яюх вы-вучалюя наступствы ксенатрансплантацып розных органау i тканак памiж рознымi вiдамi млекакормячых [1, с. 5-12; 2], уклю-чаючы таксама грузуноу [3, с. 2053-2066]. Сярод органау, яюя былi аб'ектамi такога вщу трансплантацып, найчасцей выкарысто-увалася скура [4, с. 954-955]. Галоуным аб'ектам вывучэння у нашым даследаванш з'явшася не скура, а храстковая тканка вуш-ной ракавшы донара, якая у ранейшых даследаваннях, выкананых на мадэлi яе ала-

трансплантацыи, прадэманстравала сваю здольнасць захоувацца на рэцэптыуным ложы рэцышента 200 i больш дзён. Так, у папярэдшх даследаваннях ^Mi было прад-эманстравана поунае прыжыуленне скурна-храстковых аутатрансплантатау, вырабленых з вушных ракавш (ВР) лабараторных пацукоу i перасаджаных iM жа на паверхню поунаслойнага скурнага дэфекта (ПСД) [5, с. 174]. Таксама быу выяулены феномен част-ковага адрынання таюх жа алатранспланта-тау, перасаджаных памiж re^mi жывёламi [6, с. 423]. Высветлшася, што пасля апошняга

варыянту трансплантацыi, пераважна у штэрвале 9-20 дзён, адрынаецца дэрма ала-трансплантата, разам з ёю эшдэрмю i вы-творныя скуры. Пры гэтым пласт хандрацытау (ПХЦ), якi таксама Уваходзiць у склад таюх трансплантатау, застаецца у глыбш былой раны у стане, блiзкiм да iнтактнага, на працягу 100, 200 i больш дзён. Выказана меркаванне, што здольнасць алагеннай храстковай тканю (ХТ), у адрозненне ад iншых тканак, прыжываецца i доуга заста-вацца у аргашзме рэцыпiента пасля ала-трансплантацыi, верагодна, абумоулена най-перш наяунасцю эластынавай абалонкi вакол хандрацытау, якая дадаткова да мехашчнай выконвае яшчэ i функцыю iмуналагiчнага бар'ера [6, с. 429].

Зыходзячы з устаноуленых фактау паустае пытанне: цi могуць эластынавыя абалонкi вакол хандрацытау ВР млекакормячых вы-конваць бар'ерную функцыю, калi адрознен-нi памiж донарам i рэцыпiентам па антыгенах тканавай сумяшчальнасщ будуць не унутры-, а мiжвiдавымi (у межах атрада). Для гэтага было вырашана прасачыць за лёсам скурна-храстковых трансплантатау, узятых з ВР гры-зуноу, генетычна далёкiх ад лабараторных пацукоу, i перанесеных апошнiм на паверхню ПСД.

У якасцi жывёл-донарау ксенатрансплата-тау былi выкарыстаны iглiстыя мышы, акомiсы (Acomys cahirinus), паколькi у дадзе-нага вiду грызуноу ВР маюць адносна вялiкiя памеры, а таксама у сувязi з тым, што хадра-цыты данага вщу мышау у апошнiя гады стал папулярным аб'ектам для навуковых даследаванняу, у яюх паказана iх здольнасць да рэгенерацып шырокага спектру тканак [7, с. 1-2; 8, с. 1-5; 9].

Мэта даследавання. З дапамогай марфалапчных метадау выявщь асаблiвасцi прыжыулення i адрынання скурна-храстковых ксенатрансплантатау, атрыманых з вушной ракавiны акомiсаУ i перасаджаных на паверхню ПСД лабараторным пацукам.

Матэрыял i метады. У якасщ рэцышен-тау былi выкарыстаны 30 самак пацукоу пароды Вютар масай 210-250 г., а у якасщ до-нарау трансплантатау - 9 дарослых iглiстых мышау (паколью двух ВР, узятых ад адной мышы дадзенага вiду, як правша, хапала на 3-4 трансплантацып). Усе машпуляцып, якiя патрабавалi абязбольвання i абезрухомлiван-

ня жывёл (выдаленне поУсцi на рэцэптыуным ложы (РЛ), падшыванне ахоунай камеры, стварэнне ПСД, узяцце трансплантатау i iх перанос на рану, перавязю, фатаграфаванне ранавай паверхш, забоi), выконвалiся пад эфiрным наркозам, што адпавядае ДАСТ 33215-2014 [10, с. 1-12], ДАСТ 33216-2014 [11, с. 1-35], а таксама ТКП 125-2008 (02040) «Належная лабараторная практыка» [12, с. 135].

У пацукоу стваралi ПСД шляхам выда-лення поусщ у iх мiжлапаткавай вобласцi i да скуры падшыват пластыкавую ахоуную камеру, дыяметрам 19 мм [1]. На участку ску-ры, абмежаваным сценкай апошняй, стваралi ПСД шляхам выдалення поунаслойнага скурнага лоскуту да падскурнай клятчаткi памерам 5 х 10 мм (з-за наступнага рас-цяжэння раны плошча ПСД звычайна аказва-лася трохi большай за 0,5 см2). Ранавую паверхню (РП) пакрыват некалькiмi пластамi марлi i марлевым тампонам, камеру закрывав крышкай.

Праз суткi пасля стварэння ПСД у пацу-коу-рэцыпiентау у акомюау-донарау ксе-натранплантатау адразалi ВР. З iх вонкавай паверхнi выдалялi скуру, а са скуры унутра-най паверхш, якая дадаткова утрымлiвала ПХЦ, выкройвалi квадратны участак плош-чай 1 см2. Яго дзялш яшчэ на два-тры кавал-кi памерам 5х10 мм i 2,5х10 мм. Кожнаму пацуку на РП клат па адным-два ксе-натрансплантаты хандрацытамi унiз. Фатаграфаванне ПСД i трансплантатау на iм рабiлi у час штодзённых перавязак. Пацукоу-рэцытентау забiвалi пасля ксенатрансплан-тацыi праз 3 сут (5 штук), 5 сут (6 шт.), 7 сут (3 шт.), 9 сут (4 шт.), 14 сут (8 шт.), 17 сут (3 шт.), 30 сут (1).

Для псталапчнага даследавання у жывёл з РЛ брат прамавугольную палоску тканак (да падскурнай клятчатю) шырынёй 6 мм i даужынёй 12 мм (арыентаваную па сагггаль-най лшп адносна цела пацука), якую у рас-прауленым стане i пры нацягненнi, блiзкiм да натуральнага, фiксiравалi у сумеа фармалiну, спiрту, вацатнай кiслаты. Тканю прамывалi вадой i залiвалi у парафiн па традыцыйнай методыцы. Рабш гiсталагiчныя зрэзы (ад-носна рэцэптыунага ложа паралельна сагiтальнай плоскасщ цела пацука - малюнак 1) таушчынёй 4,5 мкм, якiя афарбоУвалi ге-

матаксшшам { эазшам. Прэпараты вывучал1 1 фатаграфавал1 у мшраскопе Leica DM6 B.

Вын1к1 i iх абмеркаванне. Прыклад змен макраскатчнага выгляду ксенатрансплантатау на РЛ паказаны на малюнку 1. Бачна, што непасрэдна пасля перасадю трансплантаты выглядат як тонюя малапразрыстыя пласцшю прамавугольнай формы ружаватага колеру. Праз сутю-двое яны был1 больш шчыльна прылеглым1 да РП. У гэты час эксудат прашкау у перавязачны матэрыял са шчылш у РП, яюя заставалюя пам1ж трансплантатами Праз 3-4 сутак ксенатрансплан-таты у большай щ меншай ступеш цямнель Пры гэтым перавязачны матэрыял над трансплантатам! пасля сутак знаходжання упры-тык да 1х заставауся сух1м. Праз 5-7 сутак эксудат за сутю, яюя прайшл1 ад папярэдняй перавязю, зноу пачынау пратваць перавязачны матэрыял, у т.л. прашкаючы непасрэдна з паверхш ксенатрансплантата. Частка ра-навага эксудату заставалася на паверхш апошняга, паступова ператвараючы яго у ка-рычневаты струп. Далей працэс высыхання трансплантата працягвауся, з-за чаго той пачынау усё больш нагадваць струп, як да таго ж з кожным днём станав1уся усё менша-га памеру.

А * -11 » /¿2

Малюнак 1. - Змена макраскап1чнага выгляду двух ксенатрансплантатау (памерам 2,5х10 мм 1 5х10

мм) на паверхш ПСД рэцышента на працягу 14 дзён пасля трансплантацыь Л1чбам1 пазначаны колькасць сутак, як1 прайш. м пасля трансплантацьп. Дадаткова пазначана: п 1 з - пярэдш 1 задш кра1 раны; 0' - РП перад трансплантацыяй, 0'' - РП пасля яе; жоутай л1шяй на апошшм фота - плоскасць

атрымання г1сталаг1чных зрэзау.

Таюм чынам, арыентуючыся на макрас-катчны выгляд ксенатрансплантатау, можна было дапусцщь, што трансплантаты заставалюя жыццяздольным1, як мшмум, першыя 5 дзён пасля трансплантацьп. Для выяулення далейшага стану трансплантатау праведзена псталапчнае даследаванне.

Прыклад выгляду ксенатрансплантата на псталапчных зрэзах праз 3 сутак пасля трансплантацып паказаны на малюнках 2 { 3. Было бачна, што ксенатрансплантаты са-прауды знаходзшся на РП пам1ж пярэдшм { задшм краям1 скуры, якая абмяжоувала ПСД. Пры гэтым дэрмальная частка скуры рэцышента выдзялялася ютотна большай ташчынёй 1, як правша, утрымл1вала разв1тыя валасяныя фалшулы (ВФ) (малюнак 2). На гэты тэрмш у большасщ выпадкау кра1 шматслойнага эшдэрмюа, адзш з яюх рос з штактнай скуры, друп - з трансплантата, ужо бывал злучаны пам1ж сабой. Керацшацыты донара I рэцышента у дадзеных умовах был1 настолью падобным1, што, нягледзячы на ¡х прыналежнасць да жывёл розных б1ялапч-ных вщау, дакладна вызначыць месца ¡х злучэння было практычна немагчыма.

Мaлюнaк 2. - Гiстaлaгiчны зрэз двух ксематрамспламтатау, рaзмешчaных Ha aдным РЛ, прaз 3 cyTaK

nacra перасадкь Бaчны эпiдэрмic ксематрамспламтатау, яго вытворныя (якчя нaбылi выгляд эпiтэлiяльных цяжоу), рыхлая ЗТ з адзшацытам^ м1жэй за якую знaходзiццa жыццяздольны ПХЦ (якi Ha большacцi сваёй плошчы адпавядае iмтaктмaмy стану). Лггары "п" i "з" на BepxHiM фота пазма-

чаюць адпаведна пяpэднi i зaдмi Kpai ПСД.

Пaд эпiдэрмiсaм ксенaтрaнсплaнтaтa знaходзiлaся тонкaя, aдноснa рыхлая дэрмa, характэрная для ¿глютых мышау, у тоушчы

ь j. ■ , -

V"

якой ВФ i сальныя залозы (СЗ) былi ператво-paHbi у эmтэлiяльныя цяжы (мaлюнкi 2-4).

,-'• г •■■.-,v .-v

•:-. •..'•v. . ... ¡V . *§sr 4 1

■ * . . - M ' - •• ■«-

ft - \ ■ ■ \ . , V

Z - í&S Tt...... - L --

. ^___ X— ÂÂewSÊÏï JS

■i ~.v

v У- V ■ - • - F -

m

>• m--

-w

: \

. * \ \

Wtm

Ш

вt? <

-V. \ , :

i. • / , »i» 'VSESS*

V m 4L. ¿ í

S; \

.V

ь

s®

Малюмак 3. - Пра. ифсрацмя клетак y складзе ксематрамспламтата праз 3 сутак пасля пepacaдкi. Мiтозы керащмащтау эпiдэpмica i трыхацытау у складзе эпiтэлiяльмыx цяжоу пазмачамы чоpмымi

cтpэлкaмi, у клетках дэрмы - жоутымь

Пад дэрмай трансплантата знаходзшася рыхлая злучальная тканка (ЗТ), у якой был1 бачны пашыраныя вены, запоуненыя эрытра-цытам1, { групы адзшацытау. Н1жняя мяжа ксенатрансплантата вызначалася ПХЦ, яю прысутшчау ва ус1х трансплантатах. Апошш мог быць часткова пашкоджаны працэдурай вырабу ксенатрансплантата, але у цэлым, як правша, захоувау будову, бл1зкую да штакт-нага стану (малюнак 2, шжшя фотаздымю) -хандрацыты размяшчалюя у 1,5-2 шэрап, цэнтр клетак запаунял1 буйныя адзшочныя кропл1 тлушчу, яюя адцюкат ядры на перы-ферыю.

У эшдэрмюе 1 эштэл1яльных цяжах ксенатрансплантатау, яюм атрымалася паспяхо-ва перажыць перасадку, ужо на дадзены тэрмш (3 сутак пасля трансплантацып) су-стракалюя шматлшя м1тозы (малюнак 3). Некаторыя клетю, яюя знаходзшся у складзе дэрмы трансплантата, таксама можна было пабачыць у стане м1татычнага дзялення. Апошшя { адзначаныя вышэй адзнаю был1 яскравым1 доказам1 як паспяхова праведзенай трансплантацып (у тэхшчным сэнсе), так { добрага стану ксенатрансплантатау на новым месцы.

Праз 5 сутак пасля трансплантацып будова ксенатрансплантатау была бл1зкай да атса-най вышэй:

- на паверхш РЛ знаходзшюя жыццяздольныя ксенатрансплантаты (малюнак 4), эшдэрмю яюх цалкам зросся з эшдэрмюам скуры рэцышента, утвараючы бесперапынны пласт;

- шжнюю мяжу трансплантату вызначау таксама цалкам жыццяздольны ПХЦ донара (у большасщ выпадкау - цэльны { падобны на штактны);

- у прамежку - у дэрме ксенатрансплантатау - замест ВФ { СЗ па-ранейшаму (як { праз 3 сутак пасля трансплантацып) был1 бачны эштэл1яльныя цяжы;

- працягвалюя м1тозы эшдэрмальных { дэрмальных клетак.

Рознща заключалася у тым, што грануля-цыйная тканка РЛ выглядала больш спелай, а таксама тым, што эшдэрмю трансплантата 1 эштэл1яльныя цяжы у складзе дэрмы з-за папярэдняй прал1ферацып клетак цяпер нярэдка знаходзшюя у стане гшерплази.

Аднак праз 7 сутак пасля перасадю ксе-натрансплантат выглядау на гюталапчных зрэзах прыцыпова па-шшаму.

Малюнак 4. - Псталаг1чны зрэз аднаго з ксенатрансплантатау праз 5 сутак пасля перасадкь На месцы вытворных эп1дэрм1са знаходзяцца эп1тэл1яльныя цяжы. Рагавы слой эп1дэрм1са трансплантата адслоены эксудатам. Пласт ХЦ цэльны 1 жыццяздольны

Haйбoльш ютстныя змeны дaтычылi эпiдэpмica тpaнcплaнтaтa, якi y нeкaтopыx выпaдкax aльбo aдcyтнiчay, aльбo знaxoдзiycя y пpaцэce гiбeлi (npa aпoшняe cвeдчылa пpacвятлeннe цытaплaзмы paцiнaцытay, чacткoвaя aдcлoйкa эпiдэpмica aд дэpмы).

Ha гэты тэpмiн ПХЦ чacтa тaкcaмa 6ыу aдcлoeны na кpaяx кceнaтpaнcплaнтaтay aд ix дэpмaльнaй чacткi i пaгpyжaycя углы6 ipa^-ляцыйнaя TOa^a (ГT) PЛ. З'явiлicя пepшыя ^bi^e™ пpaнiкнeння мoнaнyклepaУ y тoУшчy тpaнcплaнтaвaнaй XT.

Пpaз 9 cyтaк тетя тpaнcплaнтaцыi y cклaдзe кceнaтpaнcплaнтaтay yжo нe нaзipa-лacя y жыццяздoльным cтaнe нi эпiдэpмica, нi яго вытвopныx: яны aльбo aдcyтнiчaлi, aльбo былi мёpтвымi i aдcлoeнымi aд дэpмы (мaлю-нaк 5). Цытaплaзмa кepaцiнaцытay эпiдэpмica

былa пpacвeтлeнa, ядpы пiкнaтычнa зцicнyты. Kлeткi дэpмaльнaй чacткi тpaнcплaнтaтa тaк-caмa былi мёpтвымi, дэpмa былa пpacякнyтa paнaвым экcyдaтaм i пpыyзнятa нaд пaвepx-няй PЛ. Пpы гэтым ГT pэцыпieнтa aльбo cцicкaлa ПХЦ, выклiкaючы яго дэфapмaцыю, aльбo клiнaм ypacтaлa пaмiж нeкpaтызaвaнaй cкypaй тpaнcплaнтaтa i ПХЦ, як нaaдвapoт з кpaёy пaгpyжaycя углы6 ГT PЛ. Aднaк, ^ы Уciм aдзнaчaным, xoндpaцыты y raa^e, як пpaвiлa, пa-paнeйшaмy выглядaлi

жыццяздoльнымi, xaця пaблiзy aд ix yжo мoжнa былo зayвaжыць пaдвышaнyю толь-кacць мoнaнyклeapay (мaлюнaк 5).

Пpaз 14 cyтaк пacля кceнaтpaнcплaнтaцыi y нeкaтopыx выпaдкax Pn былa цaлкaм пaкpытa эпiдэpмicaм pэцыпieнтa, пaд яюм знaxoдзiлacя ГT тыпoвaя для гэтaгa пepыядy pэгeнepaцыi ПCД.

Малюнак 5. - Выгляд аднаго з ксeнaтpaнсплaнтaтay на гiстaлaгiчным зpэзe пpaз 9 сутак пасля пepaносa на РЛ. Эпiдэpмiс тpaнсплaнтaтa i яго Bb^Bop^rn нeжыццяздольныя i aдслоeныяя ад MBepxm дэpмы. Масавы нeкpoз клeтaк у itepximii частцы дэpмы тpaнсплaнтaтa. Тады як эпiдэpмiс

pэцыпieнтa (гл. вдзд вepxнягa фота) жыццяздольны i з абодвух ^аёу РЛ iмкнeццa ypa^i пад тpaнсплaнтaт. Aпoшнi сцiскaeццa сiлaмi кант|)а1ки>и i на зpэзe выглядae змeeпaдoбнa дэфapмaвaным. У ПХЦ пачынаюць пpaнiкaць мoнaнуклeapы (нiжнiя фoтaздымкi).

Але у большасщ выпадкау другасная эшдэрм1зацыя РП (другасная, паколью пача-лася пасля адрынання пачаткова прыжылага трансплантата, яю забяспечыу першасную эшдэрм1зацыю РЛ) у гэты час яшчэ не была завершанай, пры гэтым на РП часта пры-сутшчау нежыццяздольны ксенатрансплан-тат, яю разам з высахлым эксудатам стварау струпападобную масу (малюнак 6).

У тоушчы ГТ РЛ пры гэтым зрэдку яшчэ можна было знайсщ асобныя фрагменты ПХЦ, але жыццяздольных клетак у ¡х складзе ужо не было (малюнак 6).

Наш досвед працы з эксперыментальным1 ранам1 сведчыць [13, с. 341-344; 14, с. 279282], што ПСД, яю стварауся у рэцытентау у дадзеным выпадку { быу адносна невялшм, без ксенатрансплантатау быу бы праз два тыдш цалкам эшдэрм1заваным. Тармажэнне загойвання РЛ ва умовах праведзенага даследвання, верагодна, было абумоулена тым, што ксенатрансплантаты, яюя спачатку прыжылюя на РП, на 5-6 дзён затармазш кантракцыю 1 эшдэрм1зацыю раны (яны ж забяспечыл1 яе "загойванне"). Аднак пасля

адрынання ксенатрансплантатау загойванне пачалося зноу, у сувяз1 з чым пасля адрынання, спазшушыся на 5-6 дзён, { пачауся працэс канчатковага загойвання ПСД.

Пазней за 14 сутак пасля трансплантацып, эшдэрм1зацыя РЛ цалкам завяршалася, мёртвы трансплантат выдаляуся з РЛ. На тэрмшы, большыя за два тыдш, шяюх адзнак прысут-насщ ксенатрансплантаваных ПХЦ у тоушчы ГТ выяулена не было.

Абагульняючы атрыманыя вынш, можна сцвярджаць, што вушныя скурна-храстковыя КТТ, атрыманыя ад мышэй акомюау 1 пе-ранесеныя на паверхню ПСД пацукам пароды Вютар, праходзяць у сва1м посттранс-плантацыйным развщщ два этапы -прыжыулення (1-5-я сутю) { адрынання (пазней за 5-я сутю). Апошш у сваю чаргу пад-раздзяляецца на дзве фазы - адрынання этдэрмальна-дэрмальнага кампанента ксенатрансплантата (5-9 сутю; што суправаджа-ецца яго выштурхованнем на паверхню РЛ { высыханнем) I трох1 больш аддаленага у часе разбурэння пласта хандрацытау (7-14 сутю), якое адбываецца у глыбш ГТ РЛ.

Малюнак 6. - Г1сталаг1чны зрэз аднаго з ксенатрансплантатау праз 14 сутак пасля трансплантацыь РЛ часткова закрыта Э рэцышента, над 1м знаходзщца ксенатрансплантат, прап1таны ранавым эксудатам 1 часткова ператвораны у ф1брынавы струп. Група ксенагенных хондрацытау знаходз1цца у тоушчы ГТ рэцышента. Але усе яны нежыццяздольныя - без жыццяздольных ядзер 1 цытаплазмы. Хаця м1жклеткавы каркас ХТ прысутшчае 1 акружае кропл1 тлушчу

AnomHae a3Hanae, mTO э$eкт npa^rnara 3axaBaHHa nnacra xaHgpa^iTay y FT pэцэmeн-Ta, aKi 6biy BbiayneHbi y na6aparopHbix na^-Koy Ha Ma^ni anaTpaHcnnaHTa^ii BymHbix CKypHa-xpacTKOBHx TpaHcnnamaTay [6, c. 424430], Ba yMOBax gacnegaBaHaH мagэni He нaзiрaeццa. iMyHanariHHbi 6ap'ep, aKi npbi-cyraiHay y ПХЦ Ba yMOBax anaTpaHcnnama-^ii, Ba yMOBax KceHaTpaHcnnam^bii He g3eH-mnae - nepamKag^ae anb6o HacronbKi BaniKaa CTyneHb agpo3HeHHay na TpaHcnnarn^biKHbix aHTHreHax, npbicyrabix Ha xaHgpa^rrax, anb6o HaayHac^ ny^apogHbix gna pэцнnieнтa aHTbi-reHay y caMiM MrnKneTKaBbiM MaTpbiKce.

TaKiM HMHaM, a6arynbHaronbi, MO^Ha c^apg^a^, mTO iMyHanariHHbi 6ap'ep y XT y aTpag3e rpbi3yHoy Mae g3Be Ma^^i: eH 3gonbHbi cxaBa^ ag iMyHHaH cicreMbi pэцнnieнтa ag-po3HeHHi, npMcyTHMa y goHapcKix xaHgpa^i-Tax, na yHyTpwBigaBHx aHTbireHax TKaHaBaH cyMamnanbHac^ (npbmaMci, y Me^ax agHOH napogb ^braen), ane He 3gonbHbi Ha гэтa, Kani agpo3HeHHi з'aynaroццa Mi^BigaBbiMi.

Ha ^OHe ag3HaHHara naycTaro^ nbiTaHHi:

- g3e кaнкpэтнa yHyrpbi ag3HanaHara внmэн iMyHa-reHeTHHHara gbiana3OHy 3Haxog3^^ nepaxogHaa KponKa ag agHaro nocTTpaHcnnaH-Ta^iHHara э$eктy (XT TpaHcnnaHTaTa He ag-pннaeццa) ga gpyrora (ПXЦ TpaHcnnaHTaTa agpннaeццa)?

- aKia кaнкpэтнa agpo3HeHHi, xapaKrepHbia gna XT goHapa, ag3HanaHH 6ap'ep MO»a xa-Ba^ ag iMyHHaH cicreMbi pэцнnieнтa?

- aKiMi кaнкpэтнa MexaHi3MaMi a6yMoyneHbi 6ap'epHH э$eкт y gag3eHbiM BbinagKy?

- aKia BapbiaHTbi 3MeHH 6ap'epa Mory^ вecцi ga CTpaTH arO iMyHa6ap'epHaH ynacцiвacцi?

flna agKa3ay Ha reTbia nbiTaHHi na^agaHa BbiKaHa^ gagaTKOBae gacnegaBaHHe.

3aKnro^HHe. y BbmiKy npaBeg3eHara gacnegaBaHHa ycTaHoyneHa, mTO CKypHa-xpacKOBHa KceHarpaHcnnaHTarbi, Bbipa6neHbia 3 BP irnicTbx Mbimay i nepacag^aHbia naцyкaм napogbi BicTap Ha naBepxHro nayHacnoHHara CKypHara gэ$eктy, npaxogзaцb y cBaiM "pa3B^^" gBa этanн - npbi^biyneHHa (1-5-a cyTKi) i agpbHaHHa (nacna 5-x cyraK). y xOg3e anOmHara npaцэcy cnanaTKy agpннaeццa эnigэpмanbнa-gэpмanbнн KaMnaHeHT TaKOra TpaHcnnaHTaTa, a 3aTbiM paз6ypaeццa nnacT xaHgpa^iTay, aKi nepmananaTKOBa MO»a

naгpy^aeццa y rpaHyna^iHHyro TKaHKy pэцэn-TbyHara no^a.

Cnic na3Ha^HHHy

BP - BymHaa paKaBiHa

BO - BanacaHbia ^aniKynb

FT - rpaHyna^iHHaa TKaHKa

3T - 3nynanbHaa TKaHKa

HCfl - noyHacnoHHb cKypHbi gэ^eкт

ПXЦ - nnacT xaнgpaцнтay

PH - pэцэnтнyнae no^a

Pn - paHaBaa naBepxHa

C3 - canbHba 3ano3b

XT - xpacTKOBaa TKaHKa

Cnic ^iTapaTypw

1. Cooper, D. K. C. Xenotransplantation—the current status and prospects / D. K. C. Cooper [et al.] // British Medical Bulletin. -2017. - Vol. 125(1). - P. 514. D0I:10.1093/bmb/ldx043.

2. Lu, T. Xenotransplantation: Current Status in Preclinical Research / T. Lu [et al.] // Frontiers in Immunology. - 2020. - Vol. 10. doi:10.3389/fimmu.2019.03060.

3. Zhang, Z. Animal models in xenotransplantation. Expert Opinion on Investigational / Z. Zhang [et al.] // Drugs. -2020. - Vol. 9(9). - P. 20512068. D0I:10.1517/13543784.9.9.2051

4. Burdick, J. Variations in the responses of mouse strains to rat xenografts / J. Burdick, S. Jooste, H. Winn // J Immunol. - 1979. -Vol. 123 (2). - P. 954-955.

5. PagyTa, A. O. TpaHcnnama^iKHbi nareH-^ian ninaxaHgpa^iTay BymHOH paKaBiHbi na6aparopHbix na^Koy / A. O. PagyTa [i iHm.] // EnOxHMHa h MOneKynapHaa 6uono-rua. BbinycK 4 : c6. CTareH, nocBa^eHHbiM 95-neTuro OcHOBaTena HHcraTyTa 6hoxhmhh 6uOnOrHHecKH aKTHBHbix coeguHeHHH Haцнoнanbнoн aKageMuu HayK Eenapycu aKageMHKa M. M. OcTpoBcKoro / Mhhck, HBЦ «MuH^HHa» ; rn. peg. CeMeHeHa H.H. g.M.H., npo^. - rpogHO, 2020. - C. 173-177.

6. AcTpoycKi, A. A. Aca6niBac^ npb^byneHHa i agpbHaHHa BymHbx anaTpaHcnnaHTaTay y na6apaTopHbx na^Koy / A. A. AcTpoycKi [i

iHm.] // H3Becraa Haцнoнanbнoн aKageMHH HayK Eenapycu. Cepua мegнцннcкнx HayK. - 2021. - T. 18, № 4. - C. 422-432.

D0I.org/10.29235/1814-6023-2021-18-4-422-432.

7. Maden, M. Model systems for regeneration: the spiny mouse, Acomys cahirinus / M. Maden, J. A. Varholick // Development -

2020. - Т. 147, № 4. dev167718. D0I:10.1242/dev.167718.

8. Gaire, J. Spiny mouse (Acomys): an emerging research organism for regenerative medicine with applications beyond the skin / J. Gaire [et al.] // NPJ Regenerative Medicine. -

2021. - 4;6(1):1. DOI: 10.1038/s41536-020-00111-1.

9. Allen, R. S. Neural crest cells give rise to non-myogenic mesenchymal tissue in the adult murid ear pinna / R. S. Allen, Sh. K. Biswas, A. W. Seifert // bioRxiv. - 2023. DOI: 10.1101/2023.08.06.552195.

10. Руководство по содержанию и уходу за лабораторными животными. Правила оборудования помещений организации процедур : ГОСТ 33215-2014. - М. : Стандар-тинформ, 2019. - 12 с.

11. Руководство по содержанию и уходу за лабораторными животными. Правила содержания и ухода залабораторными грызунами и кроликами : ГОСТ 33216-2014. -М. : Стандартинформ, 2019. - 9 с.

12. Надлежащая лабораторная практика : ТКП 125-2008 (02040). - Минск : М-во здравоохранения Респ. Беларусь, 2008. -35 с.

13. Бакуновiч, А. А. Эксперыментальная мад-эль для ацэню гатоунасщ ранавай паверх-ш да прыняцця скурных трансплантатау / А. А. Бакуновiч [i шш.] // Известия Национальной академии наук Беларуси. Серия медицинских наук /- 2021. - Т. 18, № 3. -С. 340-350. https://doi.org/10.29235/1814-6023-2021-18-3-340-350.

14. Астроусю, А. А. Комплекснае макрас-катчнае, псталапчнае i электронна-мшраскашчнае даследаванне загойвання паунаслойнай скурнай раны у лабаратор-ных пацукоу / А. А. Астроусю, А. А. Ба-куновiч, А. Б. Астроуская // Известия Национальной академии наук Беларуси. Серия медицинских наук. - 2022. - Т. 19, № 3. - С. 278289. https://doi.org/10.29235/1814-6023-2022-19-3-278-289.

References

1. Cooper D. K. C. et al. Xenotransplantation— the current status and prospects. British Medical Bulletin; 2017; 125(1):5-14. D01:10.1093/bmb/ldx043.

2. Lu T. et al. Xenotransplantation: Current Status in Preclinical Research. Frontiers in Immunology;

2020:10. D0I:10.3389/fimmu.2019.03060.

3. Zhang Z. [et al.] Animal models in xenotransplantation. Expert Opinion on Investigational. Drugs, 2020; 9(9): 20512068. doi: 10.1517/13543784.9.9.2051.

4. Burdick J., Jooste S., Winn H. Variations in the responses of mouse strains to rat xenografts. J Immunol, 1979; 123 (2): 954955.

5. Raduta A.F. Transplantacyjny patencyyal lipahandracytay vushnoj rakaviny labaratornyh pacukoy [Transplantation potential of auricle lipochondrocytes of laboratory rats]. Biochemistry and molecular biology. Issue 4, a collection of articles devoted to the 95th anniversary of the founder of the Institute of Biochemistry of Biologically Active Compounds of the National Academy of Sciences of Belarus, Academician Yu. M. Ostrovsky, see Ed. Semenenia I. N. Doctor of Medicine, Prof. Minsk, ITC "Ministry of Finance", 2020:173-177.

6. Astroyski A.A. Asablivasci pryzhyylennya i adrynannya vushnyh alatransplantatay u labaratornyh pacukoy [Features of engraftment and rejection of ear alatransplants in laboratory rats] // Proceedings of the National Academy of Sciences of Belarus, Medical series, 2021; 18(4) :422-432. (In Bel.) D0I.org/10.29235/1814-6023-2021-18-4-422-432

7. Maden M., Varholick J.A. Model systems for regeneration: the spiny mouse, Acomys cahirinus. Development, 2020;147(4), dev167718. D0I:10.1242/dev.167718

8. Gaire J. Spiny mouse (Acomys): an emerging research organism for regenerative medicine with applications beyond the skin. npj Regenerative Medicine, 2021; 4;6(1):1.

9. Allen R.S., Biswas Sh.K., Seifert A.W. Neural crest cells give rise to non-myogenic mesenchymal tissue in the adult murid ear

pinna. bioRxiv. 2023

DOI: 10.1101/2023.08.06.552195.

10. Rukovodstvo po soderzhaniyu i uhodu za laboratornymi zhivotnymi. Pravila oborudovaniya pomeshchenij organizacii procedur [State Standart 33215-2014. Guidelines for the maintenance and care of laboratory animals. Rules for equipping premises and organizing procedures], Moscow, Standartinform Publ., 2019. 12 p. (in Russian).

11. Rukovodstvo po soderzhaniyu i uhodu za laboratornymi zhivotnymi. Pravila oborudovaniya pomeshchenij organizacii procedur : GOST 33215-2014. [State Standart 33216-2014. Guidelines for the maintenance and care of laboratory animals. Rules for the maintenanceand care of laboratory rodents and rabbits.]. Moscow, Standartinform Publ., 2019. 9 p. (in Russian)

12. Nadlezhashchaya laboratornaya praktika : TKP 125-2008 (02040) [TKP 125-2008 (02040). Good Laboratory Practice. Minsk. Ministry of Health of the Republic of Belarus], Moscow, Standartinform, 2008. 35 p. (in Russian).

13. Bakunovich A.A. Eksperymental'naya madel' dlya acenki gatoynasci ranavaj paverhni da prynyaccya skurnyh transplantatay Izvestiya Nacional'noj akademii nauk Belarusi. Seriya medicinskih nauk [Experimental model for assessing the readiness o f the wound surface to accept skin grafts]. Proceedings of the National Academy of Sciences of Belarus, Medical series, 2021;18(3):340-350. (In Bel.) https://doi.org/10.29235/1814-6023-

2021-18-3-340-350.

14. strowski A.A. Kompleksnae makraskapichnae, gistalagichnae i elektronna-mikraskapichnae dasledavanne zagojvannya paynaslojnaj skurnaj rany y labaratornyh pacukoy [Complex macroscopic, histological, and electron microscopic examination of the healing of a full-thickness skin wound in laboratory rats]. Proceedings of the National Academy of Sciences of Belarus, Medical series. 2022;19(3):278-289. (In Bel.) https://doi.org/10.29235/1814-6023-

2022-19-3-278-289

Received 30 March 2024