Научная статья на тему 'Проблема исторического жанра в изобразительном искусстве: взгляд на творческую школу художника Малика Набиева'

Проблема исторического жанра в изобразительном искусстве: взгляд на творческую школу художника Малика Набиева Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
68
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Общество и инновации
ВАК
Область наук
Ключевые слова
миниатюра / цветное изображение / карандашный рисунок / графика / натюрморт / портрет / акварель / масленная краска / образ / композиция. / Miniature / painting / pencil drawing / graphics / nature morte / portrait / watercolor / watercolor / image / composition.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Нозим Талипов, Нигматжон Талипов

Статья о жизни и творчестве известного народного художника Узбекистана Малика Набиева. Если мы посмотрим на жизнь и творческий путь художника Малика Набиева, то не случайно он поднялся до уровня мастерахудожника, добившегося не только своего голоса, но и своего счастья. Сотни повествовательных картин, рисунков и значимых композиций в небольших объемах были превращены в большие холсты, давая молодому поколению необходимую информацию.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The problem of the historical genre in the fine art: A glance at the creative school of the artist Malik Nabiev

This article is about the life and work of the famous People's Artist of Uzbekistan Malik Nabiev.Ifwe look at the life and career of the artist Malik Nabiev, it is no coincidence that he rose to the level of a master artist who achieved not only his voice, but also his happiness. Hundreds of narrative paintings, drawings, and meaningful compositions in small volumes have been turned into large canvases, giving the younger generation the information they need.

Текст научной работы на тему «Проблема исторического жанра в изобразительном искусстве: взгляд на творческую школу художника Малика Набиева»

Жамият ва инновациялар -Общество и инновации -Society and innovations

Journal home page: https://inscience.uz/index.php/socinov/index

The problem of the historical genre in the fine art: A glance at the creative school of the artist Malik Nabiev

Nozim TALIPOV1, Nigmatjon TALIPOV2

Tashkent State Pedagogical University named after Nizami

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Article history:

Received March 2021 Received in revised form 20 March 2021 Accepted 15 April 2021 Available online 20 May 2021

Keywords: Miniature, painting, pencil drawing, graphics, nature morte, portrait, watercolor, watercolor, image, composition.

This article is about the life and work of the famous People's Artist of Uzbekistan Malik Nabiev. If we look at the life and career of the artist Malik Nabiev, it is no coincidence that he rose to the level of a master artist who achieved not only his voice, but also his happiness. Hundreds of narrative paintings, drawings, and meaningful compositions in small volumes have been turned into large canvases, giving the younger generation the information they need.

2181-1415/© 2021 in Science LLC.

This is an open access article under the Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Тасвирий санъатда тарихий жанр муаммоси: Рассом Малик Набиев ижодий мактабига бир назар

Калит суузлар:

тиниатюра,

рангтасвир,

к;аламтасвир,

графика, натюрморт,

портрет, акварель,

мойбуё;,

образ, композиция.

АННОТАЦИЯ

Ушбу ма;олада тани;ли Узбекистан Халк; рассоми Малик Набиевнинг хаёти ва унинг серк;ирра ижоди хакида суз боради. Рассом Малик Набиев х,аёти ва ижодий йулига назар ташлайдиган булсак, у нафа;ат уз овозига, балки бахтига х,ам эришган устоз санъаткор даражасига кутарилганлиги бежиз эмас албатта санъат борасидаги муста;ил ижодий йулини бошлаган ижодкор Малик Набиев ёшлигидан тарихий мавзуларга булган ;изи;иши ва х,аракатлари уни ва;тлар утиши билан рассомнинг утмиш тарихдан х,икоя килувчи юзлаб ранглавхд, чизматасвир ва кичик хажмдаги мазмунли композициялари катта-катта полотноларга айланганлиги ха;идаги ёш авлодга керакли булган маълумотлар келтирилган.

1 Associate Professor, Tashkent State Pedagogical University named after Nizami. Tashkent, Uzbekistan.

2 Head of the Correspondence (Special) Department of Tashkent State Pedagogical University named after Nizami. Tashkent, Uzbekistan.

Проблема исторического жанра в изобразительном искусстве: взгляд на творческую школу художника Малика Набиева

АННОТАЦИЯ_

Статья о жизни и творчестве известного народного художника Узбекистана Малика Набиева. Если мы посмотрим на жизнь и творческий путь художника Малика Набиева, то не случайно он поднялся до уровня мастера-художника, добившегося не только своего голоса, но и своего счастья. Сотни повествовательных картин, рисунков и значимых композиций в небольших объемах были превращены в большие холсты, давая молодому поколению необходимую информацию.

Ключевые слова:

миниатюра,

цветное изображение,

карандашный рисунок,

графика,

натюрморт,

портрет,

акварель,

масленная краска,

образ,

композиция.

"Х,аётда уз кушигини топа олган, уни кайтарилмас охангда купчиликка манзур килиб куйлай олган санъаткорни бахтли деса булади", - деб таъкидлаган эди таникли рассом Урол Тансикбоев. Шу маънода рассом Малик Набиев (19162008) хаёти ва ижодий йулига назар ташласак, у нафакат уз овозига, балки бахтига хам эришган устоз санъаткор даражасига кутарилди. У тажрибали педагог, услубиятчи олим сифатида хам танилди.

Малик Набиев 1916 йилда Тошкент шах,рида тугилган. Тасвирий санъатнинг илк сабоцларини рассом Бах,ром Х,амдамийдан ургангач, устоз маслах,атига биноан рассомлик билим юртига уцишга киради. 1937 йилда билим юртини имтиёзли диплом билан муваффациятли тугатгандан сунг эса шу ерда уцитувчи булиб ишлай бошлайди. Уша йиллардан бошлаб санъат борасидаги мустакил ижодий йули бошланган эди. Малик Набиев ёшлигидан тарихий мавзуларга булган кизикиши ва харакатлари зое кетмади. Вактлар утиши билан рассомнинг утмиш тарихдан хикоя килувчи юзлаб ранглавха, чизматасвир ва кичик хажмдаги мазмунли композициялари катта-катта полотноларга айланди [1-6].

1949 йили Ал-Беруний вафотининг 900 йиллиги муносабати билан олим портретини яратиш учун республика буйича танлов эълон килинади. Бу конкурсда уттиз нафардан ортик узбекистонлик ва бошка юртларнинг йирик рассомлари хам иштирок этишади. Бу танловда устоз Малик Набиев хам катнашди. Мусаввирнинг асарларидаги буюк олим образи бошка рассомлар томонидан ишланган намуналарга нисбатан анча тулаконли, деб эътироф этилади. 1973 йилда эса Беруний таваллудига 1000 йил тулиши муносабати билан иккинчи маротаба танлов эълон килинади. Рассом Малик Набиев Беруний образи устида изланишни давом эттириб ва нихоят иккинчи маротаба хам конкурс голиби булди. Бу портрет конкурсдан сунг ЮНЕСКОнинг "Курьер" журнали муковасида ва хорижий мамлакатларнинг купгина журнал вагазеталарида хамда откритка, марка, плакат тарзида бир неча бор нашрдан чикарилди. Портретда илм муаммоларини ечишга чогланган, вазмин, нигохи олисни

п

«г- vi

кузлаётган аллома характери тулаконли ифода этилган эди. Рассом илм сирларини ечиш учун бутун вужуди билан киришган инсонпарвар олим Абу Райхон Берунийнинг бутун ацл заковати ва салобатини тасвирда хакконий гавдалантиради [7-11]. Асарнинг кейинги пландаги китоблари илм-фанга боглик булган буюмлар Берунийнинг комусий олим ва мутафаккир эканини янада бурттириб курсатилишига хизмат ;илган.

Мусаввирнинг улкан ютукларидан яна бири буюк шоир, адиб, файласуф ва давлат арбоби Захириддин Бобур образидир. Бобур образини яратиш учун рассом Афгонистон, Хиндистон ва бош;а бир канча хорижий мамлакатларда хам булди. Бобур яшаган, ижод килган, жанг килган жойларни уз кузи билан курди. Малик Набиевнинг Бобур шеърияти билан батафсил танишгани, унинг аччи; ва сермазмун хаётини мукаммал урганганлигини, Бобурнинг нав;ирон ва тулаконли гавдалантирган портрети воситасида хис этамиз [13-18].

Куп дан бери ким ёру диёрим йукдир,

Бир лах,за у бир нафас царорим йукдир

Келдим бу сари уз и хтиёрим бирла

Лекин боруримда ихтиёрим йукдир

Бобур уз юртидан олисларга кетиб, она юртига мехру мухаббатини ана шунга ухшаш изхор килаётган холати, рассомнинг жонли буёкларида намоён булган. Хуллас, Бобур портретидаги турли хил буёкларда акс эттирилган туйгулар уйгунлиги бутун борлигингизни ранглар сехри билан камраб олади.

Тасвирий санъатда тарихий шахслар образини Малик Набиев ижодисиз тулик тасаввур килиб булмайди. Айникса, сохибкирон Амир Темур образига рассомнинг мурожаат килиши сабаблари хусусида тухталиш жоиздир [19-22]. Такдир такозоси билан 1941 йил июнь ойида Амир Темур дахмаси, сунгра Мирзо Улугбек ва Бибихоним кабрлари очилганлиги маълум. Бир оз вакт утгандан сунг кабрдан топилган ашёлар, жумладан сохибкироннинг бош суяги хам Тошкентдаги Узбекистон халклари тарихий музейига олиб келинган. Бу хакда мусаввир хикоя килади: "М. Герасимов музей биносида жахонгирнинг бош суяги асосида хайкал портрет ишлашни бошлаб юборади. Мен бу жараённи уз кузим билан курганман. Начора, замон такозоси экан. Албатта, бу вокеа ростдан хам дахшат! Сохибкироннинг арвохи чиркираб, рухи азоб чеккан булиши табиий... Уша 1941 йилдан бери улуг саркарда сиймосини яратиш нияти мени бир дакика хам тарк этгани йук". Эллик йилдан ортик вакт ичида Амир Темур образини хар томонлама урганиш учун олиб борган тадкикотлари, изланишлари хакида сузлаб беришларини сурашганда рассом шундай фикрларни баён килган эди:

"Шу давр ичида Амир Темур хакида куплаб асарлар билан танишдим. Мавжуд миниатюраларни, каерда булмасин, имконият даражасида кидириб топдим. Мен Хиндистоннинг Калькутта, Бомбай шахарларидаги музейларда, Эроннинг Техрон, Исфахон, Туркиянинг Истамбул, Кунё, Измир ва бошка шахарларида, Англиянинг машхур Британия музейида, Франция, Испания каби мамлакатлар музейларида сакланаётган миниатюраларнинг асл нусхаларини куришга муваффак булдим. Уларда Амир Темур турлича тасвирланган. Хиндистонда шаклланган Бобур ва бобурийлар даври миниатюра мактаби, Бехзод (Хирот) миниатюра мактаби вакиллари чизган Амир Темур киёфаси бир-биридан тубдан фарк килади. Истамбул музейидан жой олган Темур портрети хам бутунлай бошкача...

Хуллас, Амир Темур сиймосини яратиш учун бир эмас, бир неча миниатюра мактабини урганиб чикдим. Тарихий асарларни яратишда аввало мен боболар рухидан мадад сурайман, ана шу нарса менга доимо далда бериб туради..." Х,акикатдан хам рассом бу портрет асарини яратиш борасида астойдил изланишлар олиб борган, ютукка юксак махорати, муйкаламининг кучи туфайли эришган [23-27].

Санъат ихлосмандлари эътиборини узига жалб килган Амир Темур портретида Сохибкирон саркарда киёфасида гавдалантирилган. Бошига олтин тож кийган Темурнинг нигохи бир нуктага каратилган. Унинг жиддий хаёл огушида эканлиги чап ковогини бир оз кутарилиб, коши тепага чимирилганидан сезилиб, улугвор фикр билан бандлигидан далолат беради. Юз киёфаси асосан бугдой ранг туслар оркали тасвирланган. Пешона, юз кисмида пайдо булган чизиклар, шунингдек, бурун, лаб, кулок, сокол, муйлов каби жойларидаги холатлар Темурнинг ёши бир оз утганлигини курсатса-да, унинг тетик ва бакувватлилиги сакланганлиги яккол сезилиб турибди.

Айникса бу холат юзда кузга ташланаётган пишиклик, чайирликни тасвирланишида янада аникрок куринади. Жиддий фикр ва хаёл билан бандлиги эса сохибкиронни янада салобатли килиб курсатади. Елкадор, куллари эса бамайлихотир киличга таянган холда тасвирланган. Портретда кул бармоклари шундай характерли тасвирланганки, бу сохибкирон Темурнинг машаккатли жангу жадаллардан мардонавор утганини яна бир бор тасдиклаб турибди [28-32]. Шаркона безатилган шох саройининг бир булаги, деразадан Самарканд шахрининг манзараси куринади. Девордаги фонда накшин безаклар, сохибкирон утирган салтанат курсисининг бадиий бойлиги, шунингдек Амир Темур эгнидаги либосларнинг узига хос кимматбахо куринишига эга булиши томошабинга завк улашади.

Малик Набиев буюк инсон Амир Темур образини тасвирлаш борасида катта муваффакиятни кулга киритди. Темурни илм, санъат ахилларига хомийлик килган маърифат хомийси эканини хам ифодалай олди. Хуллас, Малик Набиев шаркона характерга эга булган Темурни узок ва машаккатли жангу жадаллардан сунгги холатдаги образини тасвирлашга эришган.

Рассомнинг куплаб портретларида буюк сиймолар образи замонага хамоханг даражада гавдаланганлигини курамиз ва беихтиёр хайратланамиз. Амир Темур, Беруний, Бобур, Ибн Сино, Жомий ва Навоий, Ал Розий, Рудакий, Ал Хоразмий каби бир канча йирик арбоблар, олим, шоир, мутафаккирларнинг портретлари хар бири жонли тасвирланган [33].

Тарихий мавзудаги бошка асарларида мусаввир халкпарвар кахрамонлар образини хамда озодлик учун булган халк кузголонлари мохиятини очиб беради. Бу борада, айникса, "Спитамен кузголони" асаридаги жанг пайти тасвири эътиборга молик. Рассом авлоддан-авлодга хикоя килиниб келинаётган тарихий вокеаларни астойдил урганиб, тарих сирларини жонли рангларда тасвирлашга муваффак булган. Ана шундай тарих сирларидан бири Искандар Зулкарнайнга карши жанг килган сугдийларнинг кахрамони булмиш Спитамен эди [34-36].

Шунга ухшаш "XVII асрдаги Самаркандда хунармандлар кузголони", "Жиззахдаги 16-йилги кузголон" деб номланган картиналари хам диккатга сазовор.

Мусаввир Малик Набиевни юртимиздаги шогирди куп устоз, рассомларнинг етакчиси эди, десак муболага булмайди. Бугун устознинг ишини шогирдлари шижоат билан давом эттирмокдалар.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ:

1. Абдирасилов С., Талипов Н. "Дастгохли рангтасвир". Т.: - 2008. - Б. 59.

2. Ойдинов Н. "Узбекистон тасвирий санъати тарихидан лавхалар". Т.: "Уцитувчи", - 1997. - Б. 63.

3. Х,асанов р. "Тасвирий санъат асослари". Гафур Гулом номидаги нашриёт матбаа-ижодий уйи, Т.: 2009.

4. Djumaevich K.K., & Toshkuvatovich D.S. (2021). The book of principle of human specialist. Annals of the Romanian Society for Cell Biology, 7077-7088. http://dx.doi.org/10.5958/2249-7137.2020.00837.X.

5. Ruslan K. (2021). The creative technologies for teaching students to work in short-term colors. Academicia: An international multidisciplinary research journal, 11(2). http://dx.doi.org/10.5958/2249-7137.2021.00448.!.

6. Авазбаев А.И., & Худайберганова М.Э. Формирование необычного или креативного мышления у учащихся в процессе обучения. Международный научный журнал «ВЕСТНИКНАУКИ», (5), 26.

7. Talipov K.N. (2021). Is graphics important in painting? Academicia: an international multidisciplinary research journal, 11(1). - PP. 984-990. DOI: http:// dx.doi.org /10.5958/2249-7137.2021.00117.8.

8. Talipov N.X., & Aliev N.S. (2021). The importance of perspective in teaching art to future fine arts teachers. Asian Journal of Multidimensional Research (AJMR), 10(2), 97103. DOI: http://dx.doi.org/10.5958/2278-4853.2021.00051.3.

9. Amirqulov K., & Abdumutalibova S. (2019). Heuristic Teaching Technology and Its Practical Application Which in Teaching of Draftsmanship. International Journal of Progressive Sciences and Technologies, 17(1). - PP. 281-284. https://ijpsat.ijsht-journals.org/index.php/ijpsat/article/view/1308.

10. Расулов МурадАбсаматович; Маликов КозимГафурович; Жаббаров Рустам Равшанович. «Прикладное искусство и художественно декоративное искусство». 2020/4/24. № DGU 08072, DGU 2020 0409.

11. Valiev A. (2021). About the features of the perspective of simple geometric shapes and problems in its training. Збiрник наукових праць scientia. https://ojs.ukrlogos.in.ua/index.php/scientia/article/view/10540.

12. Tashimov, N., &Samandar, Z. (2021). Improving the quality and efficiency of teaching descriptive geometry in a credit-modular system. ACADEMICIA: An international multidisciplinary research journal, 11(2). - PP. 730-733. DOI: 10.5958/22497137.2021.00398.0.

13. Jabbarov, R. (2021, March). Priorities for the development of painting. In Конференции.https://doi.org/10.47100/conferences.v1i1.952

14. Мансуров Н., & Жалилова В. (2021). Методика профессионального обучения-научная отрасль профессиональной педагогики. Збiрникнауковихпраць SCIENTIA. https://ojs.ukrlogos.in.ua/index.php/scientia/article/view/10515.

15. Talipov N., & Talipov N. (2021). Creative technologies for the development of students'creative activity through art education. Збiрникнауковихпраць Л'ОГО£. https://doi.org/10.36074/logos-19.03.2021.v3.12.

16. Jabbarov R. (2021, April). Developing students'creative abilities through teaching "landscape color picture" in higher education system. In Конференции. https://doi.org/10.47100/conferences.v1i1.1088.

niiSfipnrp

Ull lv"'" Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations

Special Issue - 4 (2021) / ISSN 2181-1415

17. Malikov K.G. (2020). Theory and practice of construction of axonomertic projects. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol, 8(9). http://www.idpublications.org/ejrres-vol-8-no-9-2020/.

18. Hasanov A.A. (2020). Peculiarities of preparing teachers for the development and use of e-learning resources. Theoretical & Applied Science, (9). - PP. 15-17.

19. Khalimov M., & Soliddinova S. (2021). The knowledge gained by students in engineering graphics and its transformation to experience and skill. Asian Journal of Multidimensional Research (AJMR), 10(1), 260-264. Article DOI: http://dx.doi.org/ 10.5958/2278-4853.2021.00040.9.

20. Расулов М. (2021). Научить студентов во внешкольных учереждениях составлять композиции на уроках резьбы по дереву. Збiрникнауковихпраць Л'0Г0£. https://doi.org/10.36074/logos-09.04.2021.v2.44.

21. Akhmedov M.U., & Kholmatova F. (2021). Formation of creative processes in students through teaching composition in fine arts. Збiрникнауковихпраць Л'0Г0£. https://doi.org/10.36074/logos-09.04.2021.v2.03.

22. Jabbarov R., & Rasulov M. (2021). Further formation of students'creative abilities by drawing landscapes in painting. Збiрникнауковихпраць Л0Г02. https://doi.org/10.36074/logos-30.04.2021.v2.09.

23. Xalilov R (2021). Important factors for teaching students to work on landscape composition. Збiрникнауковихпраць Л'0Г0£.. https://doi.org/10.36074/logos-30.04.2021.v2.10

24. Ne'mat A.M., & Ankabaev R.T. (2018). Methodological Principles of Training Fine Arts. Eastern European Scientific Journal, (6).

25. Xasanov A.A., & Mirjamolova F.N. (2019). Access to electronic educational resources in the education system. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 7(12). - PP. 442-445.

26. Urokova Sh., & Tuhtashev U. (2019). Trends of electronic education development.European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, Vol. 7 No. 12.

27. D. Sharipov, A. Abdukadirov, A. Khasanov and 0. Khafizov, "Mathematical model for optimal siting of the industrial plants", 2020 International Conference on Information Science and Communications Technologies (ICISCT), Tashkent, Uzbekistan, 2020. - PP. 13, DOI: 10.1109/ICISCT50599.2020.9351476.

28. Hasanov A.A. (2020). Peculiarities of preparing teachers for the development and use of e-learning resources. Theoretical&AppliedScience, (9). - PP. 15-17.

29. Saodat B. Maxkamova, Sunatulla F. Abdirasilov. Fine Arts Value in Patriotic School Education.Eastern European Scientific Journal.Ausgabe 5-2018. - PP 70-74. ISSN 2199-7977.D0I 10.12851/EESJ201805 www.auris-verlag.de.

30. Bulatov S. (2021). Principles of Using Scientific Discoveries in Modernization of The Art Education System. Psychology and Education Journal, 58(2). - PP. 1221-1225. www.psychologyandeducation.net.

31. Nurtoev S. Makhkamova Issues of preparing students for artistic and creative activity Russia, Kazan Young scientist 2016/7 687 st http://www.moluch.ru/.

32. Талипов Н.Н. (2021). Амалий санъат асарларига композиция тузиш ;онун-;оидалари. Scientificprogress, 1(6). - Б. 309-316.

33. Талипов Н.Х. (2016). Как создаётся композиция натюрморта. Научная перспектива, (2). - С. 32-34.

niiSfipnrp

Ull lv"'" Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Special Issue - 4 (2021) / ISSN 2181-1415

34. Nazirbekova S. (2021). The importance of field practice in fine arts. Збiрникнауковихпраць ЛОГОХ.

35. Байметов Б.Б., & Муратов X.X. (2020). Методика самостоятельной работы над композицией рисунка натюрморта в педагогическом вузе. Science and Education, 1(9). - С. 357-363.

36. Туланова Д.Ж., & Гуломова Н.Х. (2018). Технология и условия проведения дидактических игр в процессе преподавания черчения в вузе. In Образование как фактор развития интеллектуально-нравственного потенциала личности и современного общества (PP. 89-93).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.