CC BY
19
ТYЙIН
Н.1. 1З1МБЕРГЕНОВ
БОЛАШАК ДЭР1ГЕРЛЕРД1 ДАЙЫНДАУДАГЫ СТУДЕНТТЕРД1Н ГЫЛЫМИ КОГАМЫНЬЩ МАНЫЗЫ
Марат Оспанов атындагы Батыс Казахстан мемлекеттiк медицина университету Актебе каласы
Жумыста болашак дэр^ер мамандарын дайындаудагы студенттердiч гылыми когамыныч мачызы женiнде айтылады. Кргам жумысын тиiмдi уйымдастыру, студенттердiч шыгармашылык белсендтИн кетеру, кездесетiн кемшiлiктержэне оларды болдырмауженшде усыныстар берiлген. Автор студенттердiч гылыми когамы оку жумысыныч мачызды белИ, эр кафедраныч жумыс керсетюштер^ч бiрi деген корытынды жасайды.
Негiзгiсвздер: студент, гылым, кафедра.
SUMMARY
N.I. IZIMBERGENOV
ROLE OF STUDENT'S SCIENTIFIC SOCIETIES IN THE PREPARATION OF FUTURE DOCTORS
West Kazakhstan Marat Ospanov state medical university, Aktobe city
Participation of students in work of student's scientific societies (SSS) raises creative activity, imparts them skills ofthe analysis and generalization ofexperience, search and usingofthe necessary literature. WorkofSSS is an important component of educational process andoneof criteria ofan estimation of activity of chai rs. Ключевые слова: a student, a science, a chair
УДК 371-001
Ж.С. СУНДЕТОВ, Е.Ш. ШАЙХИМОВ, Г.Ж. КАНДЫГ¥ЛОВА, Т.Ж. СYНДЕТОВ
ТЕОРИЯЛЫК КАФЕДРАЛАРДА ПРОБЛЕМАЛЫК БАГЫТТАП ОКЫТУ ЭД1С1Н КОЛДАНУ МЭСЕЛЕЛЕР1
Марат Оспанов атындагы Батыс Казакстан мемлекеттк медицина университету Актебе каласы
Проблемалык багытталган окыту теориялык пэн кафедраларында студенттерге дэрiстердi енжарлы тычдатпай оларды белсендi iзденуге жэне бокл ойды кабылдауга Yйретедi. Сондыктан теориялык, медицина-биологиялык жэне клиникалык пэндер интеграциясы мен координациясы оку-эдiстемелiк жумыста кез келген медициналыкжогаргы окуорнындажеткiлiктiYлкен келемдi мэнге ие. Ал бом беру бос энциклопедиялык болмай, ашык емiрлiк тэжiрибелiк дэл мысалдармен берiлу керек. Шет ел тiлiн тiлдiк емес оку орындарында коммуникативтiкэдiспен окыту казiргi багдарламаларды iске асыруда еч колайлы багыт.
Нег/'зг/'свздер: проблема, оцыту, кафедра.
Шетел авторлары, медициналыкокуорындарында проблемалыкбагыттапокытуды (ПБО) колдануда, окушылардыч материалдарды мечгеру келемi, YPДiстiк окытудагы мечгеру келемiмен бiрдей болуына карамастан, емтихан нэтижелерi, ПБО эдiсiмен окыган курстарда, ежелгi эдiстермен салыстырганда жогары екендiгiн атап керсетедi. ПБО эдiсiн колданган курстарда, студенттер тэжiрибелiк жетiлген дагдылыгына байланысты, кездестiрген зэрулiктердi ез бетiнше шешетiн кабiлеттерi бар, ездерЫ багалай да, дагдылы акпараттыкдеректердiжинайдабiлетiн, окушы ретiндетанытабiлген [1].
102 Батыс Казахстан медицина журналы №2 (30) 2011 ж. / " "
__/ Медицинский журнал Западного Казахстана №2 (30) 2011 г.
Б^м беру аймагында ПБОтуралы, Ресей педагогi, Т.В. Кудрявцев усынган пiкiрлердi, медициналы| о|ыту саласында тYбегейлi |абылдауга бола ма?-деген сураца, кептеген авторлар:
- бiрiншiден, медицина саласында барльщ о|ыту материалдарын проблемалыщжайлар (ситуациялар) ретiнде |урастыруга болмайтындыгын айтады;
- екiншiден, ПБО о^ытушылардан жаца, жогары жетiлген бiлiктер, дагдылар болуын талап ете отырып, олардыцосы саладан бткттпн жетiлдiру Yшiн, арнайы о|ыту |ажет екендiгiн ескертедi;
- Yшiншiден, студенттерге белгiлi бiр келемде аппарат беру Yшiн ПБО эдiсiмен о^ытуга, бурынгы YPДiстiко|ытуFа Караганда, айтарлы^тай кепуа^ыт^ажетекендИнеске салады [2,3].
Халы|аралы|тэжiрибедестатистикабойынша: 100 апталыщдэрютккурс^а, проблемалыщо^ытуга 120 апта |ажет болса, о^ытушыныц эзiрлiгi Yшiн дэстYрлiкэдiсте 8,6 сагат, ал ПБО эдiсiмен жYргiзуге эзiрлену 20,6 сагатты керекетедi екен [4].
Осы айтылгандар негiзiнде, толы^тай бiлiктi болу, оны жасай бтужэнежогары дагдылыщмежеде болу Yшiн, негiзiнен уа^ытжетюпейпндп аны^талады. Жалпы о|ыту мерзiмiн узарта беруге мYмкiндiкболмауына байланысты, ПБОэдiсiн, YPДiстiко|ытудантолы|бастартпай, тыцгылы^ты-кернект (иллюстрациялы)жэне репродуктивтi эдютермен |оса, интегративтi тYPДе пайдалануды |ажет етедi. Бул жерде мацыздысы, ПБО эдiсi жеке-дара педагогикалы| технология емес, ол эдютер жиынтыгы ретiнде о^ытуды уйымдастыру багытыныцбас^ада о^ытуэдютерЫ енгiзiп, |олдануын |уптайды.
Проблемалы| багыттап о|ыту дегенiмiз - о|ыту барысында студент алдымен белгiлi бiр жайды, фактыны боп, тYсiну проблемасына кезiгiп, соцынан сол проблеманы шешуде дурыс жауабы мен ба^ылауын аны^тау Yшiн, |олайлы жYЙеленген, багытталган iздестiру жолдарын табуды айтады. Проблемалы| жайларды шешуде жаца ойлар туындалып, студенттер ез бiлiктерiне |арай оны |орытып, талдап, усыныстар мен гипотиздердi алга |ойып, негiздеп дэлелдейдк
K¡азiргi кезде, медициналы| жогаргы о|у орындарында, жацадан |олданылып жYрген, о^ытудыц алдыцгы |атарлы эдютершщ бiрi - проблемалы| багыттап о|ыту эдiсi. ПБО эдiсiн |олдану белгiлi бiр зэрулкте, оны шешуге бiрнеше пэндерден: анатомия, физиология, биохимия, патантомия, патофизиология, микробиология, фармакология жэне клиникалы| пэндерден алган бтктер жиынтыгын пайдалану ар^асында, теориялы| жэне клиникалы| пэндер арасындагы айырмашылы^ты жогалта бастады [7].
Проблемалы| iздену кезiнде, о^ытушы |айлалар пайдаланып, зэрулкжай жасайды (сура^тар |ояды, есеп жэнетэжiрибелiктапсырма бередi), ужымдыщталдаууйымдастырады, проблемалыщжайды шешудщ мYмкiн жолдарын iздеп сараптайды, |ортындыныц дурыстыгын дэлелдейдi, ец пайдалы нус^аны iрiктеп алады. О|у материалдарын (соныц шшде дэрiстердi де) проблемалы| эдiспен |уру, о|у жэне саба| беру дегенiмiз о^ытушыныц сабаны ойлап, дэлелдеп, талдап, тыцдаушыларды жетекке алып, белсендi жэне шыгармашылы^рде тужырымжасауга экелуi деп есептеймiз.
Медициналы| жогаргы о|у орындарыныц барлы| факультеттерiнде, курстарында, пэндерiнде ездерЫщ шк проблемаларыныц барлыгы, эр о^ытушыныц сол проблемаларды шешуде ез жолдары бар екен ертеден белгiлi. Пэн мазмуныныц проблемаларын аны^тауда багыттардыц мынандайларына кецт белген дурыс сия^гы.
1. 0мiр сYPУ сапасыныцезгеруiмен байланысты студенттерэдютемелкнус^ауларды орындап |оймай, сол емiр CYPУ зэрулктщ бас|а да шешу жолдарын езi жеке табуыныц ^ажетттИ. Ол Yшiн |ажет адам -о^ытушы. Оныц басты мiндетi: студентке оц кезiмен |арап, жаца материалды |абылдауда оныц сезiмiн тYсiнуi, проблеманы шешу Yшiн оган |олайлы атмосфера жасауы. Былайша айт^анда, бiлiгi бар адамды машы^ты адамга айналдыру.
2. Kазiргi кезде аппарат мол: телевизор, радио, курстастары, жолдастары, муFалiмдер, барлыгы студенттi пассивт тыцдаушыга айналдырады. О|ытушы ез жумысында кYнделiктi зат|а жацаша кезбен |арап, езтэжiрибесi негiзiнде аппараты талдапберугеYЙретуiтиiс.
3. О|улы|тар. О|ытушылардыц о^улы^тарды жазуы (соныц Ынде кредиттiк о|ыту технологиясына сэйкес жумыс о^улы^тарын (рабочий учебник), проблемалы|багыттап о^ытудыц эдютемелко^улы^тарын, т.б.).
Эдебиет бойынша, проблемалыщтапсырманыц бiрнеше тYрлерi бар: проблеманы айтып беру (педагог зэрулiктi езi |ойып езi шешедi), бiрге о|у (педагог зэрулiктi езi |ояды, о^ушылармен бiрiгiп шешедi), зерттеу тYрi (о^ытушы зэрулiктi езi |ояды, оны о^ушылардыцездер! шешедi)жэнетворчестволы|TYрi (проблеманы о^ушылардыц ездерi пiшiндейдi жэне оны ездерi шешуш табады). О|у материалдарын беру |айласына |арай жэне о^ушылардыц белсендi |атысу дэрежесiн есептей келе М.И. Махмутов алты эдiстi аны^тайды [5]: монологиялыщжариялау, эртYрлi пiкiрдежариялау диалогты TYPДежариялау эвристикалыщо^ытуэдю, зеттеушiлiкэдiсжэне багдарламаланган тапсырма эдiсi. Нус^алардыц бiрiншi Yшеуiнiц о|у материалдарын
„ , ~I I ,, „ _________Батыс Казакстан медицина журналы №2(30)2011 ж. 103
Медицинский журнал Западного Казахстана №2 (30) 2011 г. \ ____
окытушылар жариялайды, екiншi Yшеуi - окушылардыч ез бетiмен жасайтын iскерлiктерi. Осы эдiстердiч кай - кайсысы болмасын окушылардыч белсендiлiгiн арттыруга багытталган, сондай-ак окытудыч проблемалылыгын керсетедк Эр есептiч толык мэнi тYсiнiлiп кабылданса, онда ол проблемалык сипат алып, модульдiкокытудычбастамасы болады.
Жогарыдагы айтылган нускаларды колдана отырып, патологиялыкфизиология пэшнде проблемалык окыту барысында, кYPделi сурак, мiндет, оны шешудi, зерттеудi кажет ететiн мынандай тYрлерi колданылады.
1. Проблемалыктапсырма. Ол мYДДелiкдаму сипатына байланысты окушынычталабына сай болуы кажет. Окушыга проблемалыкжайды койып, окытушы оныч ой-ерiсiн кечейтiп, ез бетiмен тану, шындыкты ашу кабiлетiн теречдетуi тиiс. Ол белг^ бiр багытта болуы керек: факт ^ гипотеза ^ теория ^ бiлiк (шындык).
2. Проблеманы шешуде ез бетiнше гипотеза усыну. Бул сатыда окушылар ездерiнiч шешушi нускаларын усынады, талдау жасайды, сэйкестерЫ тачдап дэлелдейдi. Ойлау механизмiн белсендiру сездiк сурактармен жасалады. Окытушы кайсы бiр тужырымды дэлелдеуге логикалык багыт берiп, окушыны бiр, екi адым алFажYргiзiп, шешiмдi ашуга мYмкiндiкбередi.
3. БаспалыкдеректерЫен эзiр бiлiктердi алу эдiсi. Белгiлi бiр такырыпка жэне соган сэйкес сурактарга жауап газет-журналдардан, гатаптардан берiлiп, топта ашыкталданады.
4. Проблемалык талдау жэне эвристикалык кечесу эдiсi. Бул эдiс окытушыныч материалды ауызша беруiмен бiрге, оныч емiрлiк тэжiрибесi, бiлiгiнiч негiзiнде окушылардыч жекелеген кезкарасына эсер ететiн сурактарды бiрлестiрiп жетгазу.
5. Есептер шешу аркылы проблемалык багыттап окыту. Ягни табиги немесе жасанды жагдайлардан куралган жайларды шешуде пайдалы нэтиже алу. Бакылау, сурак белгiлi жайды карапайым шешуге арналган есеп - ойлау кызметiнiч тренажоры. 0з бетiмен есептi шешуi - эр окушыныч езiнше жачалык ашуы, ез бiлiгiн пайдалана бiлуi жэне сол аркылы каншалыкты талаптанганыныч аныкталуы. Бул уакытта окушынычезiнесенiмi артады.
6. Тэжiрибелiк сабактарга ауру Yлгiлерiн (клиническая ситуация) жасау [6]. Бул сабактарда алынган езгерiстер талкыланып, студенттерге дэр^ер мамандыгы бойынша тэжiрибеде байкалган проблемалар керсетоп, оларды ез бетiмен шешуге багыттайды. Тэжiрибе сочында жалпы корытынды жасалып талкыланады [7].
Коммунальды жэне ечбек гигиенасы пэндерiнде окыту YPДiсi, санитарлы- гигиеналык калыпка (мелшер, норма) сYЙенетiн болгандыктан жэне сочгы жылдарда елдердiч гылыми - техникалык жедел дамуына байланысты, бул сала енебойы жетiлдiрудi, жачалык енгiзудi талап етедк Кафедра ужымыныч барлык белiмдерiнде, студенттерге коммунальды жэне ечбек гигиенасы бойынша калыптыч калай шыкканын, адам агзасына эсер ететiн жэне етпейтiн санитарлы - гигиеналык калыптарды калай аныктауга болатындыгын проблемалык есептер, жагдайлар ретЫде тэжiрибелiк сабактарда жYргiзуде. Ол сабактар кестелермен, слайдтармен, барлык оку эдютемелк жэне калыптык кужаттармен жеткiлiктi санда жабдыкталган. Коммунальды жэне ечбек гигиенасы кафедрасыныч профессор - окытушылар курамы оку - эдiстемелiк орталыкусынган бiрегей багдарламалар негiзiнде Yзбей жетiлдiруге жумыла жумыс жасауда. Кафедра мечгерушiсi жэне окытушылар, окытудыч интерактивт тYрi непзЫде, мультимедийлi куралдарды пайдаланып, студенттердi эртYрлi кYPделi есептер, ситуациялыкжайлар шешуге багыттайды.
Педагогпк жэне гылыми эдiстемлiк деректердi талдау жогары оку орындарыныч ттдк емес факультеттерде шетел тiлiн окытуда кептеген эдiстемелiк багыттар жэне технологиялар бар. Солардыч бiрi комуникативтiк багытталган оку YДерiсi кунарлы жэне переспективтк Комуникативтiк эдiс максаты сейлеуге YЙрету, сез аркылы катынасу YДерiсiнен турады 1. Ойлап сейлеу белсендiлiгiн уйымдастыру Yшiн окушылардыч ойын ынталандыратын жэне талкылауды талап ететiн проблемаларды жэне проблемалык жайларды iрiктеп алу.
2. Индевидуальды окытупринципi, окушылардычжеке езiндiкбарлыккасиеттерiн ескерт окыту.
3. Функциялык iрiктеу жэне сейлеудi уйымдастыру- карапайым, минимизацияланган Yлгiлер жасау кажет, себебi сездiкзаттаржиынтыгынтолыккелемде угу киын.
4. Ситуациялык принцип, шет ттдк катынаста окыту YДерiсiнде ситуация уйымдастыру бiрлiгi болып есептеледу айкын коммуникативтi сондыктан сейлеуге кажетттктугызады, дагдыланады.
5. БYкiл окыту YДерiсiн жачалык принципi камтиды, жачалык жэне оны тарату сез сейлеу, ой езгерту, сейлем багытын ауыстыру, жиынтыктау, ынталану, т.б. переспектива бердi.
Кортындылап айтканда, казiргi кезде ПБО еч жачашыл эдiс, бурын студенттер зэрулiк шешуЫ жаттаган болса, ендi олар оны ез бетЫше шешудi Yйренедi, кернект бiлiм, тэжiрибелiк тYPДе угынады. Патологиялык физиология курсы, коммунальдыкжэне ечбек гигиена кафедра окытушылары ПБО эдiсiн
104 Батыс Казахстан медицина журналы №2 (30) 2011 ж. / " "
__/ Медицинскии журнал Западного Казахстана №2 (30) 2011 г.
непзге ала отырып, тэжiрибелiк саба^тарды, дэрiстердi проблемальщ багытта жYргiзiп, сабана студенттердi белсендi ^атыстырып, Yлгерiмдерiн жылдан - жылга жа^сартуды кездеп отыр. Коммуникативтiкэдiс шеттiлдiккоммуникацияжYЙесi, ол шетелттЫдесейлесуге о^ужэне о^ытутекезара сейлесу ар^ылы орындалады. Шетел тiлiне о^ыту 1^рп концепциясы тольщ базальщ стандарт жасау, коммуникативтк ма^сатта жэне о^ыту технологиясы дYниетану-дамуы, жекелi-мотивацияланFан, ягни ^¥рамыжэнео^ытуэдiсiдифференцияланFан болуы керек. Эдебиеттер mi3iMi:
1. Володин Н.Н., Чучалин А.Г., Шухов В.С. Вопросы непрерывного медицинского образования (проблемно-ориентированное обучение) //Лечащий врач. - 2000. - №3. - С. 19-21.
2. Крячко В.Б. Общая педагогика и теория решения изобретательскихзадач // Учителям оТРИЗ. -1999. -№3.-С. 15-17.
3. Кужель С.С. Итоги дискуссии «Роль преподавателей во внедрении проблемно-поисковых средств обучения»//Ес1исайопа1Тес1'1По1оду&8ос^. 2002. - №5.-С. 25-27.
4. Обучение сотрудников классической теории обучения // Управление персоналом. - 2000. - №5. - С. 3841.
5. Махмутов М.И. Организация проблемногообучения в школе.-Москва: «Педагогика».-2007.-38с.
6. Стюард Меннин. Руководство по составлению клинических случаев для ПОО. - Семинар-обучение «Инновационныетехнологии в медобразовании».-Караганда.-26.02-09.03.2007.
7. Стюард Меннин. Методы активного обучения: проблемно-ориентированное обучение. Семинар-обучение «Инновационныетехнологиив медобразовании». - Караганда.-26.02-09.03.2007.
РЕЗЮМЕ
Ж.С. СУНДЕТОВ, Е.Ш. ШАЙХИМОВ, Г.Ж. КАНДЫГУЛОВА, Т.Ж. СУНДЕТОВ ПРОБЛЕМНО-ОРИЕНТИРОВАННОЕ ОБУЧЕНИЕ НА КАФЕДРАХ ТЕОРЕТИЧЕСКИХ ДИСЦИПЛИН
Западно-Казахстанский государственный медицинский университет имени Марата Оспанова. г.Актобе
Студенты учатся решать проблему вместо пассивного слушания лекций и заучивания материала. В ходе самоподготовки они переходят к активному его поиску и усвоению знаний. Поэтому интеграция и координация теоретических, медико-биологических и клинических дисциплин занимает достаточно большое место в учебно-методической работе любого медицинского вуза. А знания должны преподноситься на примерах, а не энциклопедически. Необходимо отметить, что одним из основных требований современной программы по иностранному языку для неязыковых вузов является реализация именно коммуникативного метода обучения.
Ключевые слова: проблема, обучение, кафедра.
SUMMARY
ZH. SUNDETOV, E. SHAYHIMOV, G. ZH. KANDYGULOVA, T. ZH. SUNDETOV PROBLEM-BASED LEARNING ON THE DEPARTMENT OF THEORETICAL DISCIPLINES
West Kazakhstan Marat Ospanov state medical university, Aktobe city
The students learn to solve problems instead of learning of its solving. After listening of the lectures and studying of the material, students automatically switch to the searching and the assimilation of the material. Therefore, the integration and coordination oftheoretical, biomedical and clinical disciplinestake a greatpartinthe educational and methodical work in any medical school. And the experience and skills should be presented as an example, but not encyclopedic. It should be noted that one of the basic requirements of a modern program of learning of foreign language for non-language schools is the realization of exactly the communicative teaching method.
Key words: a problem, a study, a chair.
„ , _I I „„ _________Батыс Казакстан медицина журналы №2(30)2011 ж. 105
Медицинский журнал Западного Казахстана №2 (30) 2011 г. \ ____
