Features of transition to the credit education system and its current State Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

УДК: 378.147

А.Т. ТАЙЖАНОВ, Б.И. ШЭМШ1

О^ЫТУДЬЩ КРЕДИТТ1К ЖYЙЕСIНЕ КвШУДЩ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1 МЕН ОНЬЩ ^АЗ1РГ1 АХУАЛЫ

Марат Оспанов атында^ Батыс Казакстан мемлекетпк медицина университетi, Актебе, Казакстан

Элеуметтiк-саяси пэндер кафедрасы, Жумыс тел.: 56-80-62, Тайжанов А.Т. - профессор, К,Р ЭГА академигi, кафедра жетекшма, ¥ялы тел: 8-701-6758662;

Шэмшi Б.И. - аfа окытушы, гуманитарлык fылымдар магистрi, ¥ялы тел: 8-701-4541541.

Аннотация. Макалада мемлекет басшысы уськан «Бес институционалдык реформа мен оны жYзеге асырудын 100 накты кадамы» ¥лт жоспары кужаты басшылыкка алына отырып, бYгiнгi ^амымызда^ бiлiм беру саласына енгiзiлiп жаткан элемдiк стандарттарfа сай кредиттiк окыту жYЙесiнiн, ерекшелттер^ негiзгi максаттары мен мiндеттерi туралы айтылады жэне оfан дэстYрлi окыту жYЙесiмен салыстыра отырып талдама жасалады. Сонымен б^рге, ез оку орнымызда^ кредиттiк жYЙеге кешу процесiнiн жYPУ барысы туралы накты мысалдар кел^рЫп, онын тиiмдi жактары баяндалады.

Нег'1зг'1 свздер: ¥лт Жоспары, институционалдык реформалар, 100 нак,ты к,адам, реформалау, кредитт'к жYйе, кредитт'к технология, зан,дылык,тар, Болонья хаттамасы, ок,ыту эдстер^Дублин дискрипторлары.

Элемдеп беделдi уйымдардын бiрi - Экономикалык эрттеспк пен даму ¥йымы (ОЭСР) осыдан 1-2 жыл бурын казiргi дYние жYзiндегi бiлiм беру проблемаларына арнаfан баяндамасын жария еттi. Бул кужатта бiлiм берудiн улттык жYЙелерiнiн сапалылыfынын казiргi элеуметтiк прогрестiн непзп факторы екендiгi айтылады. Ендеше, элеуметпк прогрестiн негiзгi факторы пайдалы казбалар да, алтын-валюталык кор да емес, бЫмдЫк денгейi екенiн мойындауымыз керек жэне ол тек манызды фактор, немесе, непзп факторлардын бiрi fана емес, бiрегейi екендiгiне кенiл аударfанымыз жен. Демек, бiлiм берудiн iргелi проблемаларына назар аудара отырып, б^з шын мэнiнде езiмiздiн болашаfымыздын да непзш саламыз деген сез.

Ен алдымен, мына бiр манызды жэне ерекше суракка зер салfан жен: бiлiм берудщ, окытудын тYпкiлiктi максаты неде, жай айтканда, б^з ескелен урпаfымызды не Yшiн окытып жатырмыз? Себебi, осы бiр саналы-

накты максаттык устанымсыз окыту мен бiлiм берудiн барша процесi заман ете келе хаотикалык ауыткулардын жиынтыfына айналары сезсiз. Мше, дэл осы суракка жауап iздеу барысында темендегiдей сурактар мен проблемалар туындайтыны да анык: ненi окыту (оку процесшщ пэндiк-такырыптык келемi); калай окыту - эдiстемелiк мэселелер; ммдер окытады - кадрлар мэселесi; канша окыту керек - окытудын узакты™; каншаfа окыту - оку процесшщ каржылык жаfдайы; кiмдердi окыту керек - бЫм берудiн тYрлiше сатыларында^ бiлiм алушылардын контингентiн калыптастыру;

кайда окыту керек - бiлiм беретш мекемелердiн жYЙесi мен курылымы жэне т.б. Ко^амнын бiр формациядан екшшлге, бурынfы тYсiнiктен жанаfа етуi тусында бул сурактарfа накты жауап беру- киыннын киыны.

Жалпы алfанда, бурын™ Кенеспк жYЙе курамында болfан елдердеп бiлiм беру жYЙесiндегi iргелi езгер^ер олардын нарыктык жолfа тYсуiмен басталды. Бул

баfыттаfы езгерiстер бурынfы ко^амда негiзгi ^ргел^, базалык мэнi бар кундылыктардын орнына суррогатты жэне жалfан кейiптегi шынайы мэнi жок псевдокундылыктардын к^р^гу^не экелдi. Мундай керi ба^пта™, бурынfы мэдени кундылыктарfа мойын бурмаудын бастауында бiздiн бiлiм беру жYЙемiздегi 90-жылдардын аяfындаfы елеулi езгерiстердi айтуfа болады.

Осыны сезiнген Казакстан Yкiметi езшщ егемен, тэуелсiз дамуынын алfашкы ^ндершен бастап, элеуметпк-экономикалык саладаfы барлык реформалар мен езгерiстерде бiлiм саласын естен шыfарfан емес. Буfан осы жылдар iшiнде кабылданfан саяси-стратегиялык мэнi бар кужаттардын бэрi - куэ. Мэселен, «Казакстан -2050» Стратегиясында: <^здщ жастарымыз оку«, жана fылым-бiлiмдi игеруге, жана машыктар алуfа, бЫм мен технологияны кYнделiктi емiрде шебер де тиiмдi пайдалануfа тиiс. Бiз бул Yшiн барлык мYмкiндiктердi жасап, ен колайлы жаfдайлармен камтамасыз етуiмiз керек» [1]-екендiгi айтылады. Осы устаны^а сэйкес, элеуметтiк саясаттын жана ка^идаларын бекiтiп, оfан бiлiм беру мен денсаулык сактау, саламатты емiр салтын бейiмдеу -бYгiнгi кYн талабы. вйткенi, «елiмiздщ болашакта кандай болатыны балаларымыздын бойына езiмiз кандай тэрбиен сiнiретiнiмiзге тiкелей байланысты»[2].

Казакстаннын узак жылдарfа есептелген Даму Стратегиясында «бэсекеге кабiлеттi дамыfан мемлекет болу Yшiн б^з сауаттылыfы жоfары елге айналуымыз керек»[3] - делiнген. Себеб^ казiргi жаhандану заманында бурынfыдай жай жаппай сауаттылык - жеткiлiксiз. Казiргi талап - кай саладаfы бiздiн мамандарымыз да

Yнемi ец озык жабдыктармен жэне | ты^ырыкка феуде ме, мше, осы | сабактарfа бeлiнген. Ал, кредиттiк

ец заманауи eндiрiстерде жумыс ^ дау-дамайдыц ортак шешiмi элi де ^ жYЙе бойынша дэрiстерге 50 минуттан

машы^ын мецгеруге дайын болулары, | тYбегейлi табылмай тур. | туратын бiр саfат, практикалык

функционалдык сауаттылыктарыныц | ДYниежYзiлiк YPДiсте стандарт | сабактарfа да дэл осындай бiр саfаттык,

ЖOfарЫ болуы каЖет. ^ ретшде кабылданfан кредиттiк окыту ^ уакыт бeлiнген. Мiне, окытушылар

БYГiHГi ал^а койыП 0TЫрfаH ^ жYЙесiнiц басты максаты - бiлiм ^ арасындаfы тYсiнiспестiк те осыдан мЫдеттердщ бiрi - жоfары оку ^ алушылардыц ез бетiнше жасайтын ^ туындайды. 80 минуттык жэне 100

орындарыныц бiлiм беру кызме™ен ^ жумыстарына кеп кeцiл бeлiп, олардыц ^ минуттык сабактардыц бiр типте

шектелт калмай, колданбалы жэне | eздiгiнен iзденуiне, бiлiм алуына ^ жYPгiзiлуi eзiнiц жемiсiн бермейтiнi

^лыми-зерттеушЫк баfыттарды да ^ мYмкiндiк беру. Ол жYЙе элемнiц, ^ белгл «Осы аз уакытта не айтып,

белсендi дамытуы. ^ оныц iшiнде Еуропа мен Азияныц озык ^ не талкылап Yлгеремiз?» - деп аfа Ал, бул айтылfандарды орындау ^ мемлекеттерЫде eзiнiц тиiмдi жемiсiн ^ буын eкiлдерi кeптеп наразы болуда.

«Бес институционалдык реформа ^ беруде. Ал, ол бiздiц коfамfа нелiктен ^ Бул - эрине, рас та. Алайда, жаца

мен оны жYзеге асырудыц 100 накты ^ шр^е алмауда, не болмаса, бул процесс ^ технологияныц артыкшылыfы - бЫм

кадамы» улт жоспарында айтылfандай, ^ элi толыfымен орныfа алмай жатыр? ^ алушылардыц eзiндiк жумыстарына

оку эдютемелерш жацfырту мен бiлiм | Диалектиканыц зацдарына сай, ескi | кeп уакыт бeлiнетiндiгiнде. Яfни,

берудщ оцтайлы жYЙелерiн дамытусыз, | мен жацаныц кYресi шексiз болуы ^ бiлiм алушыларfа дэрiстер мен

отандык бiлiм беру жYЙесiне ^ мYмкiн емес, ерте ме, кеш пе, олардыц ^ практикалык сабактарда непзп кeцiл

инновациялык эдiстердi, шешiмдердi ^ ортасынан компромисс табылып, ^ такырыптыц eзектi мэселелерiне,

жэне куралдарды каркынды енгiзусiз | дамудыц жаца сатысына кeтерiлетiнi | негiзгi уfымдарына, фек сeздерiне

мYмкiн емес. Ескiрген немесе сураныс | анык. Оfан тек уакыт категориясы ^ бeлiнiп, eзге де осындай жалпылама

жок ^лыми жэне бiлiм пэндерiнен | «на тeрешi болады. eзiндiк дэстYрi | баfыттар нускауfа бeлiнедi. Есесiне,

арылу, сонымен б^рге, сураныс кeп, ^ бар, бiрнеше ондаfан жылдар бойы ^ бiлiм алушыныц eзiндiк жумыстары

болашаfы бар баfыттарды кYшейту, ^ калыптасып, тэртiпке келiп, элемдiк ^ бiлiм алудыц (берудiц емес - алудыц)

студент жастардыц кэсiптерiне | eркениетте eзiнiц кeптеген тиiмдi ^ негiзгi кeзiне айналады. Бул ретте

баfдарланfан арнаулы, косымша бiлiм ^ жемiстерiн берген кецестiк бiлiм беру || олар: eзiндiк жумыс пен окытушымен

беру курстарын жYPгiзу т.б. - заман ^ жYЙесi мен «жацашыл» деп танылатын ^ бiрлескен eзiндiк жумыстары

талабы. ^ Болонья хаттамасыныц негiзiндегi ^ болып бeлiнедi жэне сабактыц бул

Осындай 17а1-пктерден KеЛiП, ^ бiлiм беру жYЙесiнiц арасындаfы кYрес ^ формаларына жалпы саfаттардыц

елiмiздiц бiлiм беру саласын ^ те - осыныц айfаfы. Ал, булардыц ^ Yштен ем, яfни басым бeлiгi арналfан.

реформалау мен оныц сапасын ^ eзара келiсiмге келер ортак нYктесiн ^ Жаца окыту эдiстерiне кeшудiц

арттыруfа баfытталfан iс-шараларды ^ табу - мэселенщ шешiлу кiлтiн табумен ^ бiздiц когамда киындык келтiрiп жYзеге асыру бYгiнгi KYннiц eзектi | бiрдей. | жаткандыfын немен TYсiндiре аламыз?

такырыбына айналды. Бул мэселе, | Бiз, eз кезегiнде, осы ею жYЙенiц | Олар, ец алдымен, Кецестiк дэуiрде

эсiресе, К,азакстанныц Болонья ^ арасындаfы кейбiр мэселелерге ^ калыптасып калfан менталитеттен

хаттамасына кол койып, бiлiм | олардыц даму мен пайда болу | туындайды. Б^з алдымыздаfы окушы берудiц халыкаралык жYЙесiне | зацдылыктарын, кажеттiлiктерiн ^ болсын, студент болсын «бiлгiземiз», ^ш^мен eзiнiц eзектiлiгiн арттыра ^ ескере отырып, талдама жасауfа кeцiл ^ «YЙретемiз» деген принциппен жумыс TYстi. Элемдiк бiлiм беру YPДiсiндегi | аудармакпыз. | жасаудамыз. Ал,кредиттiк технология

непзп гацт бiлiм берудiц кредитпк | Булардыц арасындаfы басты | болса: «Мiне, саfан баfдарлама; жYЙесi мен технологиясына бeлiнген. ^ айырмашылык - кецестiк жYЙеде ^ мiне,саfан эдiстемелiк кeмекшi курал; Окытудыц осы бiр жYЙесiне ^ негiзiнен окып^а, YЙретуге кeцiл ^ эдебиеттер мен дерек^здер тiзiмi. кeшу бiздiц ко^амымызда TYрлi ^ бeлiнсе, кредиттiк жYЙеде кeцiл eз ^ Ол жайлы негiзгi уfымдар дэрiсте резонанстар тудырып, оц жэне терiс ^ бетшше окып-YЙренуге аударылады. ^ айтылды, ал мынау сенiц не жайында кeзкарастарды арасындаfы таластарfа | Оfан бeлiнетiн уакыт мэселесi де ^ бтущ керек, ненi мецгеруiц керектiгi экелуде. Галымдарымыздыц да, ^ пiкiр алуандылы^ын туfызуда. Бiздiц ^ кeрсетiлген жумыс баедарламасы педагогтарымыздыц да, ко^ам ^ дэстYрлi жYЙеде колданылатын ^ - «СИЛЛАБУС» (студенттiц жумыс кайраткерлерiнiц де арасында бiр | сабактардыц денi академиялык | баfдарламасы) - eзiц окы, eзiц YЙрен, токтам мен ортак шешiмге келу жок. ^ уакыты 40+40 (академиялык екi ^ ал, бтмеген, TYсiнбеген жерлерiц Бул жYЙе бiздiц ко^амдык ортаfа ^ саfат) минуттан туратын дэрiстер ^ болса, окытушымен бiрлескен eзiндiк каншалыкты ент YЙлесiп кеттi, оц ^ мен дэл осындай уакыттык, кeбiнесе ^ жумыска келiп сурап ал» - деген нэтижелерЫ беруде ме, элде ^амды I семинар формасындаfы практикалык! принципке непзделген.

1.49.2016 а.

Батыс Казахстан медицина журналы

Кецеспк жYЙеде кез-келген оку ^ камтамасыз етiлуi жеткЫкт децгейде ^ мультимедиялык слайдтар,

баедарламасы пэннщ максатына, ^ ме - бул осы мэселенiн негiзгi жа^1. ^ интерактивтi такталар кeмегiмен,

мiндетiне жэне олардан туындайтын ^ Klазiргi танда бул проблема кеп ^ эаресе Power Point презентациялары

«Студент б^ керек», «Студент^ ретте интернет желiсiнiн кeмегiмен ^ аркылы оку кецшен таралfан.

жасай алуы керек», «Студенттщ ^ шешiлуде. lзденушiлер акпараттарды ^ Ал, практикалык сабактарды

мына даедыларды менгеруi керек» ^ fаламтордан ала алады. Бiздiн оку ^ жYPгiзуде де негiзгi кeнiл окытудыц

деген принциптерге сYЙенетiн едi. ^ орнымызда бiлiм алушылар Yшiн бул ^ инновациялык эдiстерiне, оныц iшiнде

Ал, казiргi элемдiк стандарттарда ^ проблема салыстырмалы турfыда ^ активтi жэне интерактивт эдiстерге

кeпшiлiк назарына 2002 жылы ^ ез шешiмiн жаксы тауып отыр. Оfан ^ белшуде. Булардыц алfашкысы -

Ирландияныц Дублин каласында ^ дэлел - бiраз уакыттардан берi оку ^ актива, белсендi эдiстерде бiлiм

Бiрлескен сапа бастамаларыныц ^ орнымыздыц шенберiнде акысыз, ^ алушылардыц ез беттерiмен бЫм

(Совместная инициатива качества ^ тепн Wi-Fi желiсiнiн жумыс жасап ^ алуына мYмкiндiктер тудырылып,

- JQI) дискрипторлары эзiрленiп ^ туруында. ^ оларfа окытушыныц да барынша басшылыкка алуfа кажеттi ^ Дегенмен, интернет мэл1мет- ^ белсендi кeмегi кажет еттедк Ал, кузiреттiлiктер (компетенциялар) ^ тершщ барлыfын бiрдей тиiмдi, ^ бYгiнгi кYнi кенiнен насихатталып усынылды. Ол - «Дублин ^ сапалы, шынайы деп те айта алмаймыз. ^ жYPген интерактивтi тэсiлдерде дискрипторлары» деген атпен белгЫ. ^ Сол себепт дYние жYзiнде белгiлi бiр ^ устаздыц кeмегi тек баfыт-баfдар, Бул кузiреттiлiктер 2004 жылдыц 18 ^ fылым салалары бойынша сыннан ^ жалпылама баскаруfа келiп тiрелiп, казанында жасалfан баяндамада ^ eткен, арнайы руксаттары берiлген, ^ сабактыц барлык дерлiк бeлiгi бiлiм бакалаврлар мен магистрлерге ^ белгiлi бiр критерийлер бойынша ^ алушылардыц eз безмен жумыс жасап, жоfарfы бiлiм беруде колданылатын ^ жYЙеленген кiтапхана базалары ^ тапсырмалар орындауына негiзделген. тeрт принцип тYрiнде аныкталады. Бул ^ курылfан. Бiздiн оку орнымыз да бЫм ^ Жоfарыда айтылfандай, студентке дискрипторлар (а^лшын. Descriptor ^ алушыларfа жаfдай жасауды кeздеп, ^ такырып сурактары, онда каралатын

- сипаттама, сипаттаушы элемент) ^ кiтапхананы жабдыктауfа кажеттi ^ мэселелер алдын ала эдктемелт бiлiм алушылардыц белгiлi бiр бiлiм ^ каржыны бeлiп, гаш^тен электронды ^ нускау тYрiнде усынылып, олар eз циклын eткеннен кежн кол жеткiзуi ^ кiтапханалар желтерше косылfан. ^ бетiмен окып-YЙренiп, окытушыныц тиiс нэтижелерiнiн кeрсеткiшi болып ^ Соныц аркасында «Консультант ^ рeлi тек дурыс-бурыстыfына баfдар табылатын минималды стандарттарды ^ студента», «Консультант врача», ^ беру, сабакты тиiмдi уйымдастыру белгiлейдi. Олар: 1) бiлуi жэне у^нуы ^ «Sсорus», «РМЭБ», <^аепсе», «Букап», ^ жэне объективтi баfалауfа fана келiп (тYсiну); 2) бiлiмi мен уfынуларын ^ «Е1^Ьгагу», «МедАрт» мэлiметтер ^ саятын болады.

колдана бiлуi; 3) пiкiрлерiн бiлдiре ^ базаларына, «КазНЭБ» (Каз ¥ЭК) ^ Жалпы бiлiм беру барысында

алуы; 4) коммуникативт даfдылары; 5) ^ кiтапханасына, «WеЬ оf Knowledge» ^ уакыттыц тиiмдi Yнемделуi

бiлiм алуfа деген кабiлеттерi [3]. Кeрiп ^ акпараттык платформасына жэне ^ окытушыныц шеберлтне, эдiстемелiк

отырfанымыздай, булардыц аукымы ^ баскаларына косылу мYмкiндiктерi ^ турfыдан бiлiктi болуына байланысты.

кец жэне мунда бiркатар сапалык ^ жасалfан. ^ Kазiргi кезде бiздiц оку орнымызда

айырмашылыктар бар. Дей турfанмен, ^ Kазiргi уакытта бЫм ^ осындай интерактивтi окыту эдiстерi

жалпы максат ортак - бЫм сапасын ^ алушылармен катар, бЫм берушiлер ^ кенiнен колданылуда. Олардыц

арттыру. Екi жYЙе де оfан жетуде ортак ^ де заман талабынан калмаfаны абзал. ^ катарында проблемалык окыту эдiсi,

мiндеттер кояды, алайда, оfан жету ^ Бул ретте олар eз мамандыктарыныц ^ накты ситуациялар эдiсi, командалык-

жолдары эр килы: бiрi - YЙрету, ал, ^ бiлгiрлерi ретiнде окушылар мен ^ баfдарлы окыту эдiстерi жэне баска да

екiншiсi - eз бетiнше YЙрену. ^ студенттерге уакытты барынша тиiмдi ^ жацашыл эдiстердi атай аламыз.

Ендiгi мэселе - б^з осы екiншi ^ пайдалануfа жаfдай жасауы тиiс. Олар ^ Мэселен, PBL (проблемалык-

жYЙенi енгiзуге каншалыкты ^ eз тарапынан кажеттi оку-эдiстемелiк ^ баfдарлы окыту) эдiсi такырып

дайынбыз? Оfан каншалыкты ^ куралдардыц, окулыктардыц, кажеттi ^ барысында белгiлi бiр кэсiби-пэндiк

мYмкiндiгiмiз бар? Мiне, проблема ^ эдебиеттердщ тиiмдi эзiрленуiн, ^ проблеманы тудырып, оны шешудiн

осында жатыр. Философияда «сананы ^ оларда барынша тиiмдi де колайлы ^ жолын, алгоритмш карапайымнан

турмыс билейдi» - деген ка^да бар. Бул ^ мазмунда^ акпараттардыц берiлуiн ^ кYPДелiге карай апара отырып

- элеуметтiк eмiрмен де дэлелденген ^ камтамасыз етуiлерi кажет. Бул Yшiн ^ табуfа негiзделген. Яfни, сабак аксиома. Я^и, fылыммен, бiлiммен, ^ дэрiстердiн бурын^ стандарттаfыдай ^ басында койылfан проблемалардыц eнермен, мэдениетпен айналысу Yшiн ^ кeп сeздi камтып, кeп бЫм беретiн ^ шешiмiн бiлiм алушылар тYрлi тиiстi экономикалык-материалдык ^ тYрiнен, кeрнекiлiктi схемалар, ^ альтернативалар аркылы оныц база болуы тиiс. Бiздiц ко^амда ^ сызбалар, тезистер, ^рек конспектiлерi ^ соцында шешуге кол жеткiзуi тиiс. студенттерге eз бетшше бiлiм алуfа ^ аркылы жасалfан кыска эрi нуска ^ Буfан уксас СBL (накты ситуациялар) жаедайлар жасалfан ба, олардыц ^ сипатка кeшiрiлгендiгi дурыс. Kазiргi ^ эдiсi алдын ала курастырылfан тиiстi эдебиеттермен, эдiстемелiк ^ кYнi бiздiн оку орнымызда^ ^ бiрнеше стиуациялык есептер бере куралдармен, нускаулармен ^ барлык кафедраларда дэрiстердi ^ отырып, оны шешудщ жолдарын eз

бетiнше iздеуге непзделедГ Ол Yшiн ^ езге студенттерден кейiн, кезек ^ сабактын бул формасы киынды™

окытушы тарапынан курастырылатын ^ тимегендiктен сабакты айта алмадым», ^ женiнен практикалык сабактардан кем

ситуациялык есептердщ дурыс сипатта, ^ «Окып келген такырыбымды баска ^ TYспегенi абзал. Ол Yшiн студентке осы

ма^насы мен мэнi женiнен катесiз ^ бiреу айтып койды» деген сездердi ^ сабакка келудщ кажеттiлiгiн туындату

болуы абзал. Яfни, окытушынын езi ^ жиi естiген кездер де болды. Бул ^ керек. БЫм алушы ез бетiмен осы

баедарламаны жетiк бiлуi, тэжiрибесi ^ - непзшен окытушынын кателiгi. ^ тапсырманы орындай алмайтынын

мен бiлiмi мол, студенттердщ ^ Тэжiрибелi окытушы эртYрлi эдiстердi ^ б^л^п, окытушы кемепне жYгiнуi керек.

айткандарын кур тындап баfалайтын ^ катар колдана отырып, (бiрiне ^ Жалпы алfанда, кредитпк окыту

емес, сол ситуацияны шешуге накты ^ ситуациялык тапсырма берт, бiрiне ^ технологиясы - бЫм беру процесiн

баfдар бере бтгеы жен. ^ окулыкпен жумыс жасатып, ал бiрiне ^ ыктималдандыру мен онтайландыруfа

Кенестiк бiлiм берудiн ^ тест тапсырмаларын шешкiзiп, ал ендi ^ баfытталfан тиiмдiлiктердi камтитын

сонау Макаренко дэуiрiнен берi ^ бiреулерiн сурактар аркылы жауап ^ жYЙе. Ол бiлiм беру процесiнде жалан

кенiнен колданылып келе жаткан ^ бергiзiп, бiрiнiн жауабын екiншiсiне ^ сездiлiктен герi, накты iске баfытталfан

баfыттарынын бiрi - ужымдык тэрбие ^ толыктыртып, (-авт.) болмаса, ^ технологиялар кешеын камтуы тиiс.

мен ужымдык бiлiм беру эдiсi. Бiздер ^ жауап берушлы токтатып, ары карай ^ Бул - белгЫ бiр аукымда элемдт

Батыстык бiлiм берудi прагматизмi ^ жалfастыртып жэне езге де тэстдер) ^ сыннан еткен педагогикалык тэстдер

басым, эркiмнiн ез басы Yшiн жауап ^ мундай жеке бас прагматизмЫе ^ мен эдiстер жYЙесi, б^рак, окыту

беретiн «есептт ко^ам» - деп санасак ^ жол бермейтiнi анык. Бiрак, сабакты ^ жYЙесiнiн ен бастысы, ен озь^ы деуге

та, бYгiнгi танда ужымдык окытудын ^ тиянактау Yшiн уакыттын тым аз ^ де болмайды. вйткенi, кай салада

бiркатар тэсiлдерi бул елдер ^ екендiгiн мойындауымыз кажет. ^ да адамзат танымы мен мYмкiндiгiн

тэжiрибесiне де енпзтген. Солардын ^ Кредиттiк окыту жYЙесiнде ^ бiр нэтижемен немесе белеспен

бiрi - бiздiн оку орнымызда кенiнен ^ сабак уакытына сыймайтын ^ шектеу кателiкке урындырады. К,Р

тарап, кептеген жанашылдык актiлерi ^ мэселелер немесе бiлiм алушынын ^ Президентiнiн Казакстан Халкына

аркылы енпзтген TBL (командалык- ^ ез безмен игеруi киынfа TYседi- ^ Жолдауында жастарfа каратып:

баfдарлы окыту) эд^с^. Мунда бЫм ^ ау деген такырыптар кеп ретте ^ «БЫмд^ енбеккор, бастамашыл,

алушылар алдымен ездерiнiн бастапкы ^ окытушымен бiрлескен жумыстарында ^ белсендi болуfа казiрден бастап

жеке дайындыктарын керсетедi, ал, ^ карастырылfаны жен. Сабактын ^ даедыланындар... Шеберлттщ

кейiн топтык тапсырмаларын шаfын ^ бул TYрi элемдiк тэжiрибеде, бiздiн ^ шынына жете бтсендер, мамандыктын

^ I IUI fj LJIJ II У1 IUI /HUI I. \<UWUiy Uli l| ^

I бул TYрi элемдiк тэжiрибеде, бiздiн топтарfа белiне отырып, командалык ^ елiмiздегi кептеген оку орындарында ^ бэрi - жаксы. Казiр - ^лым мен тапсырмаларды орындайды. ^ аудиториядан тыс сабак ретiнде, ^ инновациянын кYнi туfан заман.

Осылайша, практикалык ^ яfни бурынfыша кенес, консультация ^ Ерiнбей енбек еткен, талмай гылым

сабактарды калыптасып калfан ауызша ^ берулер TYрiнде колданылуда. Ал, ^ iздеген, жалыкпай техника менгерген жаппай сурау эдiсiмен етюзу бiртiндеп ^ бiздiн медицина университетЫде ^ адам озады, турмысы жаксы, абыройы

бiлiм алушыларды тек жазбаша ^ TYсерiн ескеруден туындап отыр жэне ^ карай жалfап кана коймай, оны накты

eз тжмдттн азайтуда. Баскаша айтар ^ ол аудиториялык сабак ретiнде ^ аскак болады» [4]- дедi. Президент болсак, сeзден iске кeшу кeбiрек ^ белгiленген. Бул дэр^ерлт ^ Жолдаудан кейiн жазfан «¥лт жоспары жYзеге асырылатын болады. Дегенмен ^ мамандыктарды катац кадаfалау мен ^ - казакстандык арманfа бастайтын де, бул эдiстердi жаппай колдану ^ бакылаусыз жYзеге асырудыц киы^а ^ жол» атты макаласында бул ойын ары

^ TYсерiн ескеруден туындап отыр жэне ^ тапсырмалармен шектеу, олардыц ^ бул - бiздiц университет Yшiн аса ^ жYзеге асырудыц жолдарын кeрсетiп eз ойларын еркiн айтуfа мYмкiндiк ^ кажет. ^ бердi. Ал, элемдт YPДiске кiрiгу -

бермеуге де экелуi мYмкiн. Соцfы ^ Бiздiц елiмiзде сабактыц ^ алдына Yлкен максаттар койfан кез-кездерi бiздiц жастар арасында дурыс ^ бул TYрiнiц мацызын кeпшiлiк, ^ келген мемлекеттщ басты мiндетi. сeйлемеу, сeздердiц маfыналарын ^ оныц iшiнде бЫм алушылар да, ^ Эдебиеттер тiзiмi: дурыс аша алмау, тiптi сeйлем курай ^ устаздар да TYсiне койfан жок. ^ 1. Казакстан - 2050 Стратегиясы: алмау жэне баска да кемшЫктер ^ Бiркатар жерлерде аудиториядан ^ К,алыптаскан мемлекеттщ жаца саяси жетерлт. Сондыктан, оларfа арнап ^ тыс сабактар болfандыктан, ^ багыты. Астана, 2012. - 20 б. тапсырмалар курастару барысында ^ оfан студенттер де келмейдi, ^ 2. Бул да сонда., .- 48 б.

«Ойынызды айтыныз», «Себептерш ^ тiптi окытушылар да «келмегеш ^ 3. Болонский процесс.

TYсiндiрiнiз», «Атап берiнiз», «Мэнi ^ жаксы» деп арканы кенге салады. ^ Глоссарий // httt//www.jointguality.org.

^ iiiiii ur\,Di i yiuDma^j да \\i\cjnvici cm ^

^ жаксы» деп арканы кенге салады. ^ маfынасын сипаттаныз» жэне ^ Ал, бул сабакта карастырылатын ^ 4. Назарбаев, Н. ¥лт жоспары

баска да тапсырмалар берген жен. ^ мэселелер корытынды бакылау ^ казакстандык арманfа бастайтын жол Бiрак, практикалык сабак уакытынын ^ тапсырмаларынын катарына ^ // Егемен Казакстан. - 2016. - 7 кантар.

50 минутпен (1 академиялык саfат) ^ енгiзiледi, сейтт, бурынfы «б^з муны ^ шектелуi буfан кеп мYмкiндiк ^ сабакта карасты^ан жокпыз, оны ^ бере коймайтыны да рас. Tiптi кей ^ еткен жокпыз» деген сылтаулар ^ ретте студенттер арасынан «мен ^ пайдаfа аспайды. Шын мэынде ^

мен

1.49.2016 а.

Батыс Казахстан медицина журналы

РЕЗЮМЕ | SUMMARY

А.Т. ТАЙЖАНОВ, Б.И. ШАМШИ | А.Т. TAYZHANOV, B.I. SHAMSHI

ОСОБЕННОСТИ ПЕРЕХОДА НА КРЕДИТНУЮ СИСТЕМУ | FEATURES OF TRANSITION TO THE CREDIT EDUCATION ОБРАЗОВАНИЯ И ЕЕ СОВРЕМЕННОЕ СОСТОЯНИЕ | SYSTEM AND ITS CURRENT STATE

Западно-Казахстанский государственный медицинский ^ West Kazakhstan Marat Ospanov State Medical University, университет имени Марата Оспанова, Актобе, Казахстан ^ Aktobe, Kazakhstan

В статье говорится о целях, задачах и об особенностях ^ The article describes the aims, objectives and features of кредитнойтехнологииобученияв контексте Плананации«100 ^ credit technology study in the context of the Plan of the Nation конкретных шагов» по реализации пяти институциональных ^ "100 concrete steps" to implement the five institutional reforms. реформ. Также приведен сравнительный анализ с ^ Also, the comparative analysis with traditional teaching methods традиционными методами обучения. В данной статье на ^ is presented. This article on concrete examples specified a

конкретных примерах указан поэтапный процесс перехода phased transition to the credit system in our university and its на кредитную систему в нашем учебном заведении и его ^ positive aspects.

положительные стороны. | Key words: Nation Plan, institutional reforms, «100

Ключевые слова: План Нации, институциональные ^ concrete steps» reforming, credit system, credit technology, реформы, 100 конкретных шагов, реформирование, | laws, Bologna convention, teaching methods, Dublin descriptors. кредитная система, кредитная технология, ^ закономерности, Болонская конвенция, методы обучения, ^

Дублинские дискрипторы. ^

УДК: 616.314-77

К.К. САИНОВА, Р.М. УРАЗ

Т1С ^АТАРЫНЬЩ А^АУЛАРЫ БАР НАУ^АСТАРДЫ ЖАРТЫЛАИ АЛМАЛЫ-САЛМАЛЫ ПРОТЕЗДЕРМЕН ПРОТЕЗДЕУДЩ САЛЫСТЫРМАЛЫ САРАПТАМАСЫ

(ЭДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ)

Марат Оспанов атында^ Батыс Казакстан мемлекетпк медицина университет^ А^бе, Казакстан

Терапиялык жэне ортопедиялык стоматология кафедрасы

т1с-жак жYйесl патологиясыныц

дэрiгер-стоматолог терапевт 6М110100- «Медицина» ^ кенiнен таралfан тYрлерiнiц бiрi.

мамандыfынын магистранты, тел: 87785510091, e-mail: sainovakarligash@mail.ru ^ Дурыс Ураз Р.М. - м.гк., терапиялык жэне ортопедиялык стоматология кафедрасыныц ^ шайнау тиiмдiлiгiн

протездеу аркасында калыптастырып,

кауымдастырылfан профессоры, жоfары категориялы дэрiгер - стоматолог, тел: 55-30-58, 56-4976, e-mail: drraisa@gmail.com

Аннотация. Ауыз куысы тiндерiнiн тiс протездерi дайындалатын материалдарымен eзара катынасы ортопедиялык стоматология клиникасында™ негiзгi мэселелердiн бiрi болып табылады. Аталfан мэселе бойынша зерттелетiн суракка накты жауап беру ушш эдебиеттерге шолу жасалды.

Нег'зг'! свздер: т'1стерд'1 протездеу, т'1с протездер'не беШмделу, жартылай адентия, алмалы-салмалы т'с протездерi.

^ эстетика мен сeйлеудi жаксартып, ^ сау ауыз куысыныц жаедайына кол ^ жеткiзуге болады [1]. Дегенмен, тк катары акауларын алмалы-салмалы ^ протездермен калпына келтiру ^ жиi альвеолярлы eсiндiнiц немесе ^ альвеолярлы бeлiктiн атрофиялык ^ процестерiмен б^рге жYредi. Сонымен ^ б^рге, тiстерге шектен тыс куш тусу |i жэне олардыц козfалfыштыfынын

Ауыз куысыныц сау тшдершде | адамныц тiндерiне эртYрлi бе^мделу | жоfарылауы сиякты аскынулар тшдердщ курылымын, кызметiн сактап | реакцияларын тудырады. Эсiресе, | кeрiнуi мYмкiн. Будан баска, протез туру ушмн биомеханикалык процестер ^ жартылай жэне толык алмалы-салмалы ^ орны -пндерЫщ бедерiн колдану тендеспртген, бiрак тк протездерiн | протездеу кезiнде реакциялар айкын | протездiн iшкi беткей жэне айнала

жасауfа

арналfан

материалдар ^ байкалады. бeгде дене болып табылады жэне ^ Тiстердiн жартылай болмауы ^

^ тiндер бедершщ сэйкес келмеуiне,

ол eз кезепнде ауыз куысында