Научная статья на тему 'Пробационный контроль в обновляемом Узбекистане (На примере зарубежных стран)'

Пробационный контроль в обновляемом Узбекистане (На примере зарубежных стран) Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
70
22
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
преступление / пробация / наказание / система наказаний / пробационный контроль / условный приговор. / crime / probation / punishment / punishment system / conditional control / probation

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Ибрагим Атамирзаев, Бехруз Эргашев, Нуршод Усаров

В статье освещается работа, проделанная над приоритетом человеческого фактора в обновленном Узбекистане, повсеместное применение принципа гуманности в пенитенциарной системе, а также концепция контроля над условным осуждением и контроля над условным осуждением в зарубежных странах.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Probation control in the update of Uzbekistan (On the example of foreign countries)

The article highlights the work done on the priority of the human factor in the renewed Uzbekistan, the widespread application of the principle of humanity in the penitentiary system, as well as the concept of control over conditional sentences and control over conditional sentences in foreign countries.

Текст научной работы на тему «Пробационный контроль в обновляемом Узбекистане (На примере зарубежных стран)»

Жамият ва инновациялар -Общество и инновации -Society and innovations

Journal home page: https://inscience.uz/index.php/socinov/index

Probation control in the update of Uzbekistan (On the example of foreign countries)

Ibrahim ATAMIRZAEV1, Behruz ERGASHEV2, Nurshod USAROV3

Namangan State University

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Article history:

Received March 2021 Received in revised form 20 March 2021 Accepted 15 April 2021 Available online 20 May 2021

Keywords:

crime, probation, punishment, punishment system, conditional control, probation.

The article highlights the work done on the priority of the human factor in the renewed Uzbekistan, the widespread application of the principle of humanity in the penitentiary system, as well as the concept of control over conditional sentences and control over conditional sentences in foreign countries.

2181-1415/© 2021 in Science LLC.

This is an open access article under the Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Янгиланаётган Узбекистонда пробация назорати (Хорижий мамлакатлар мисолида)

Калит сузлар:

жиноят,

пробация,

жазо,

жазо тизими, пробация назорати, шартли хукм.

АННОТАЦИЯ

Мазкур мацолада Янгилаётган Узбекистонда инсон омилининг устуворлиги, жазони ижро этиш тизимида инсонпарварлик тамойилини кенг куллаш борасидаги амалга оширилган ишлар шунингдек Пробация назорати тушунчаси х,амда хорижий мамлакатлардаги Пробация назорати масалалари ёритиб берилган.

1 Senior lecturer of the Law Faculty of Namangan State University. Namangan, Uzbekistan.

2 1st year law student of Namangan State University, Namangan, Uzbekistan.

3 1st year law student of Namangan State University, Namangan, Uzbekistan.

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations Special Issue - 4 (2021) / ISSN 2181-1415

Пробационный контроль в обновляемом Узбекистане (На примере зарубежных стран)

АННОТАЦИЯ

Ключевые слова:

преступление,

пробация,

наказание,

система наказаний,

пробационный контроль,

условный приговор.

В статье освещается работа, проделанная над приоритетом человеческого фактора в обновленном Узбекистане, повсеместное применение принципа гуманности в пенитенциарной системе, а также концепция контроля над условным осуждением и контроля над условным осуждением в зарубежных странах.

Инсон дунёга ёмон булиб келмайди, унинг цилган хатти-харакатлари нотугри булиши мумкин, холос. Х,еч бир инсон атайлаб бошца бир кишига зиён етказишни истамайди. Цотиллик, угирлик ва муштумзурлик каби иллатларни эса билиб-билмай жахл устида, ё булмаса, мажбур булгани учун цилиши мумкин. Уз цилмишидан пушаймон булган, тузалиш йулига утган инсонларни цуллаб-цувватлаш эса савобли амаллардандир.

Х,ар цандай жамиятда турли тоифадаги шахслар фаолияти давомида интеллектуал холати ёки яшаш мухити, шароити таъсирида хато ва камчиликларга йул цуяди, мавжуд тартиботни бузади, жиноят деб аталмиш ножуя хатти-харакатни содир этади. Бундай холатда цонунбузар шахсни тарбиялаш, унда муносиб хулц-атворни цайта тиклаш ва нуцсонли хулцини тузатиш фаровонлик ва барацарорликни мацсад цилган жамиятнинг энг мухим вазифаларидан бири хисобланади.

Шу боис мамлакатимиздаги жазони ижро этиш муассасалари фацатгина озодликдан махрум этилган шахсларни сацлаш билан шугулланмайди, аксинча уларни соглом турмуш тарзига цайтариш, жамиятга мослаштириш ишларини хам бажаради. Айницса, бунда огир жиноятларга цул урмаган, ахлоц тузатиш ишлари, мажбурий жамоат ишлари, муайян хуцуцдан махрум цилиш, озодликни ва шартли хукм цилиш каби таъсир чоралари цулланган шахсларни жамиятга мослаштириш нисбатан осонроц кечади. Аммо уларни жамиятда уз холига ташлаб цуйиш хам ярамайди. Бундай шахслар билан алохида ишлаш, ахлоций чоралар, психологик мулоцот ва сухбатлар утказиш, бандлигини таъминлаб, хаётини изга туширишига кумаклашиш талаб этилади.

Хусусан, юртимизда назорат остидаги шахсларнинг хулц-атвори устидан таъсирчан вазифаларни бажариш мацсадида Ички ишлар вазирлиги Жазони ижро этиш бош бошцармаси хузурида Пробация хизмати фаолияти йулга цуйилган. Тузилма Президентимизнинг 2018 йил 7 ноябрдаги "Жиноят-ижроия цонунчилигини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги царори [1] асосида ташкил этилди.

2019 йил 1 январдан уз фаолиятини бошлаган ушбу хизмат махкумларнинг хуцуцлари, эркинликлари ва цонуний манфаатлари химоясини таъминлаш, цайта жиноят содир этилишининг олдини олишга хизмат цилмоцда.

Бугунги кунда куплаб ривожланган мамлакатларда бундай хизмат фаолият юритади.

Жaмият ba иннoвaциялap - Oбщecтвo и иннoвaции - Society and innovations Special Issue - 4 (2021) / ISSN 2181-1415

Пpoбaция - "cинoв" деган мaънoни aнглaтиб, xaлк;apo aмaлиëтдa oзoдликдaн мaxpyм этиш билaн бoFли; бyлмaгaн жaзoлapнинг ижpo этилишини тaъминлaш вa нaзopaтини oлиб бopиш билaн шyFyллaнaди. Xycycaн, шapтли хукм килинган мaxкyмлapни ;aйтa тapбиялaш, yлapнинг xyкyклapини pyëбгa чи;apиш бopacидa ишлap caмapaдopлигини oшиpaдигaн тизим xиcoблaнaди. Яъни суд хукми ëки aжpими билaн oзoдликдaн мaxpyм ;илиш билaн бoFли; бyлмaгaн жaзoлapгa хукм ;илинган шaxcлap тoмoнидaн жaзoнинг ижpo этилишини тaъминлaйди. Бу эca шaxcни жaмиятдaн aжpaтмaгaн xoлдa тapбиялaш имкoнини бepaди.

Айни пaйтдa тизим тoмoнидaн шapтли хукм ;илинган вa жaзoни yтaшдaн мyддaтидaн илгapи шapтли oзoд килинган шaxcлapнинг xyл;-aтвopи ycтидaн тaъcиpчaн нaзopaт aмaлгa oшиpилмo;дa. Haзopaт ocтидaгилapнинг ;aйтa жинoят coдиp этиш xaвфи aни;лaниб, бунга йул ;yймacлик бyйичa пpoфилaктик чopa-тaдбиpлap бaжapилмo;дa.

2020 йилнинг 14 фeвpaл куни "Ички ишлap opгaнлapи пpoбaция xизмaти фaoлиятини caмapaли тaшкил этиш бyйичa ;yшимчa чopa-тaдбиpлap тyFpиcидa"ги Вaзиpлap Maxкaмacи ;apopи [2] к^бул ;илинди. Унгa ^pa, 2020 йил 1 мapтдaн бoшлaб нaзopaт ocтидaги шaxcлapгa ижтим0ий-xyкyкий вa пcиxoлoгик ëpдaм кypcaтиш бyйичa вaзиpлик вa идopaлap ypтacидa yзapo xaмкopлик йулга кyйилaди.

Цapopдaн кyзлaнгaн acocий мaкcaд- нaзopaт ocтидaги шaxcлapдa кoнyнгa итoaткop xyлк-aтвopни, инcoнгa, жaмиятгa, мexнaтгa, мaвжyд тypмyш кoидaлapи вa aнъaнaлapигa xypмaт мyнocaбaтини шaкллaнтиpишдaн ибopaт.

Бyндaн келиб чи;иб aйтиш мумкинки, пpoбaция xизмaти тегишли тaшкилoтлap билaн, xycycaн, Узбeкиcтoн Ёшлap иттифoки, Бaндлик вa мexнaт мyнocaбaтлapи вaзиpлиги, СoFликни caклaш вaзиpлиги, нoдaвлaт нoтижopaт тaшкилoтлap, узини узи бoшкapиш opгaнлapи вa бoшкa мyтacaдди идopaлap билaн caмapaли xaмкopликни йyлгa куяди.

Бaндлик вa мexнaт мyнocaбaтлapи вaзиpлиги нaзopaт ocтидaгилap вa yлapнинг oилa aъзoлapини иш билaн тaъминлaш, ^сбга йyнaлтиpиш, yлap учун буш иш ypинлapи яpмapкaлapини тaшкил этиш билaн шyFyллaнaди. Улapни xa; тyлaнaдигaн жaмoaт вa мaвcyмий ишлapгa жaлб килaди. СoFликни caклaш вaзиpлиги эca нaзopaт ocтидaги шaxcлapни тиббий кypикдaн утгазиш, yлapгa тиббий мacaлaлapдa ëpдaм кypcaтиш, ичкиликкa pyжy кyйгaн шaxcлapни peaбилитacия ;илиш, энг acocийcи, нaзopaт ocтидaгилap ypтacидa coFлoм тypмyш тapзини тapFиб килишгa кapaтилгaн вaзифaлapни бaжapaди.

Тизимнинг caмapaдopлигини oшиpиш мaкcaдидa килинaëтгaн ишлap нaтижacидa биpгинa шaxc тyзaлиш йулит yтaди, биp нeчa жинoятлapнинг oлди oлинaди, ишгa жoйлaшиб, жaмиятдa уз ypнини тoпишгa интилca, у яшaëтгaн oилaнинг тypмyш фapoвoнлиги тaъминлaнaди.

X,ap биp инcoн миллaтнинг биp бyлaги. Жaмиятнинг юкcaлишидa бapчacининг aлoxидa ypни 6OP. Шyндaй экaн, жaмиятимиздa шaxcни тapбиялaш opкaли coFлoм мухит яpaтиш вaзифacинa фaкaт дaвлaт вa мут^дди тaшкилoтлap, бaлки кенг жaмoaтчилик, кoлaвepca, xap биp фyкapoнинг бypчи эганини yнyтмacлик лoзим.

Maмлaкaтимиздa aмaлгa oшиpилaëтгaн иcлoxoтлap, aввaлaмбop, инcoн, унинг мaнфaaтлapи, xyкyклapи вa эpкинликлapи xимoяcини тaъминлaшгa xизмaт килaди. Ривoжлaнaëтгaн мaмлaкaтимиздa инcoнпapвapлик, инcoннинг кaдp-киммaти вa эpкинлиги xap дoим энг мухим мacaлa cифaтидa кaдpлaниб кeлгaн.

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations Special Issue - 4 (2021) / ISSN 2181-1415

Айникса, ёшлик чогида билиб билмай, хавойи хавасга берилиб жиноят кучасига кириб долган ёшларни ахлокан тузатиш, уларни жамиятдан ажратмаган холда кенг жамоатчилик билан узвий хамкорликда кайта тарбиялаш борасида кенг куламли чора-тадбирлар амалга оширилмокда.

Хусусан, Пробация назорати остида турган ёшлар билан мунтазам равишда "Синовдан юксалишга катъий кадам" шиори остида профилактик тадбирлар амалга оширилаётганлиги, Ёшлар иттифокининг махаллий кенгашлари билан хамкорликда "Синовдан кутарилиш учун хал килувчи кадам" шиори остида утказилган турли спорт мусобакалари ва маданий тадбирларнинг утказилиб келинаётганлиги назорат остидаги ёшларнинг онгида конунларимизга итоаткорлик, Ватанга мухаббат, миллий ва умуминсоний кадриятларга хурмат рухиятини шакллантиришга хизмат килмокда. Бу борада Пробация хизмати ва Узбекистон Ёшлар иттифоки хамда унинг жойлардаги кенгашлари билан тизимли хамкорлик йулга куйилган.

Аввало, бу хизматни янада самаралирок килиш, халкаро тажрибага асосланган янгии нновацион тизимни яратиш ва озодликдан махрум килиш билан боглик булмаган жазоларни ижро этиш буйича оммавий фаолиятни амалга оширишга каратилган.

Хусусан, Цозогистон, Циргизистон ва Марокашдаги пробация ходимлари пробация хизмати фаолиятини назорат килиш, жазоларни ижро этишда ошкораликни таргиб килиш, ижро ва жиноий конунчиликни куллаш сохасидаги конунларнинг бажарилишини таъминлашга масъулдирлар.

Пробация хизмати фаолиятида илгор хорижий тажрибаларни урганиш ва жорий этиш, хорижий экспертлар ва мутахассисларни жалб килган холда тажриба алмашиш максадида мамлакатимизда Пробация хизмати ва унинг худудий булинмалари ходимлари иштирокида семинарлар ва тренинглар утказилмокда.

Биргина кушни мамлакат булган Цозогистон Республикасида 2016 йил 30 декабрда "Пробация тугрисида"ги конуни кабул килинди. Янги конун жазо тизими органларининг куп йиллик тажрибасига, Цозогистон Республикасида Жиноят кодексининг, Цозогистон Республикасида Жиноят - процессуал кодексининг янги коидалари талабларига асосланган. Цозогистон Республикасида хам Узбекистон Республикасида булгани каби пробация хизматининг максади жамият хавфсизлигини таъминлашга кумаклашишдир. Цозогистон Республикасининг "Пробация тугрисида"ги конуннинг 1-моддасида пробациянинг максади белгилаб куйилган. Унга кура Пробация - тоифалари конун билан белгиланадиган шахсларнинг хатти-харакатларини тугрилашга каратилган, улар томонидан жиноий хукукбузарликлар содир этилишининг олдини олишга каратилган фаолият турлари ва индивидуал равишда белгиланган назорат ва ижтимоий-хукукий хусусиятлар тизими дейилган [3].

Озодликдан махрум килиш билан боглик булмаган жазога хукм килинган шахсларнинг хаётга кайтиши, содир этилган жиноятлар учун чинакам пушаймонликнинг уйгониши, уларни касбга ургатиш, укитиш ва иш билан таъминлаш учун пробация тизими фаолият олиб бормокда.

Мазкур хизмат махалла фукаролар йигинлари, хукукни мухофаза килувчи органлар, муддатидан илгари озод килинган шахсларни реабилитация килиш ва ижтимоий яраштириш марказлари, бандликка кумаклашиш марказлари билан якин хамкорликда кенг куламли ишларни амалга оширмокда.

Жaмият ba иннoвaциялap - Oбщecтвo и иннoвaции - Society and innovations Special Issue - 4 (2021) / ISSN 2181-1415

^езидентимизнинг жopий йилнинг 29 дeкaбpидa Узбекистан Республи^си Oлий Maжлиcигa килгaн Mypoжaaтнoмacидa xaм coдиp этгaн жинoяти учун oзoдликдaн мaxpyм ;илиш жaзocигa хукм килинган шaxcлapгa енгиллик, янa биp 6OP имкoният бepиш тaoмилини тaкoмиллaштиpиш opкaли инcoнпapвapлик тaмoйилини тyлa-тyкиc pyëбгa чикapишни нaзapдa тyтaдигaн кapaшлap бaëн этилди.

Хусу^н, Mypoжaaтнoмaдa жaзoни ижpo этиш тизимидa инcoнпapвapлик тaмoйиллapини кенг кyллaш бopacидaги ишлap келгуси йилдa xaм дaвoм эттиpилиши, xaлкapo cтaндapтлapдaн келиб чи;иб, 25 тa мaнзил кoлoниялapи бocкичмa-бocкич киcкapтиpилиши, бyндaн бyëн биpинчи мapтa oзoдликдaн мaxpyм этилгaн шaxcгa бepилгaн жaзo eнгилpoFи билaн aлмaштиpилca, у мaнзил кoлoниягa yткaзилмacдaн, пpoбaция нaзopaтигa oлиниши, мaзкyp енгиллик acocидa xoзиpги кyндa жaзoмyддaтини yтaëтгaн 6 минг нaфap шaxcгa уз мaxaллacи нaзopaти ocтидa oилacи бaFpидa булиш им^нияти яpaтилиши тaъкидлaнди [4].

Maзкyp Mypoжaaтнoмa чинaкaм мaънoдa инcoнпapвapликнинг ëpкин ифoдacи cифaтидa нaмoëн булиб, coдиp этган жинoяти учун жaзoгa хукм килинган шaxcлapни xaм poзи ;илиш, yлapни фapoвoн жaмиятгa мyтaнocиб ;илиб тapбиялaш, мухими, xaтo килгaн шaxcлapни жaмиятдaн aжpaтмacдaн, yлapнинг xyлкини тyзaтишни жaзoни ижpo этиш мyaccacacидaн кyпpoк жaмиятгa, яъни жaмoaтчиликкa ут^зишни нaзapдa тутди. Бу э^ уз нaвбaтидa, жинoят coдиp этгaн шaxcнинг уз килмишининг мoxияти вa oкибaтлapини тушуниб етиши, тегишли xynoœ чикapиб oлиши, нaтижaдa тyзaлиш йулига утишини тaъминлaш им^ниятини кeнгaйтиpaди.

Xyлoca ;илиб aйтгaндa пpoбaция xoдимлapининг caъй-xapaкaтлapи тyфaйли, aгap нaзopaт ocтидaги биттa oдaм peaбилитaция ;илинш, биp нeчтa жинoятлapнинг oлди oлинaди вa aгap у иш тапишга вa жaмиятдa уз ypнини эгaллaшгa xapaкaт килca, унинг oилacи фapoвoн бyлaди.

Шyндaй экaн, yнyтмacлик ^pa^^ шaxcни тapбиялaш opкaли жaмиятимиздa coFлoм мухитни яpaтиш нaфaкaт ички ишлap идopaлapининг пpoбaция бyлимлapи, бaлки кенг жaмoaтчиликнинг вa, aлбaттa, xap биp фyкapoнинг бypчидиp.

ФOЙДAЛAHИЛГAH AДAБИËTЛAP PУЙXATИ:

1. "Жинoят-ижpoия кoнyнчилигини тyбдaн тaкoмиллaштиpиш чopa-тaдбиpлapи тyFpиcидa"ги Узбекистан Республигаси Пpeзидeнтининг ПЦ-4006-ган Kapopи 2018 йил 7 нoябpь Toшкeнт шaxpи.

2. "Ички ишлap opгaнлapи пpoбaция xизмaти фaoлиятини caмapaли тaшкил этиш бyйичa кyшимчa чopa-тaдбиpлap тyFpиcидa"ги Узбекистан Республигаси Вaзиpлap Maxкaмacи 2020 йилнинг 14 фeвpaль 84-coн кapopи

3. ЦoзoFиcтoн Pecпyбликacи "Пpoбaция тyFpиcидa"ги кoнyни 2016 йил 30 дeкaбpь.

4. Узбекистан Pecпyбликacи Пpeзидeнтининг Узбекистан Pecпyбликacи Oлий Maжлиcгa Mypoжaaтнoмacи, 2020 йил 29 дeкaбpь.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.