CC BY
36
ml. kpt. inz. Ariadna KONIUCH st. kpt. mgr inz. Daniel MALOZI^C
Zaklad-Laboratorium Badan Chemicznych i Pozarowych CNBOP
ZASADY POST^POWANIA ZE SRODKAMI OCHRONY ROSLIN PODCZAS PROWADZENIA DZIALAN RATOWNICZYCH
Cz^sc III - Akty prawne wprowadzaj^ce uregulowania w zakresie srodkow
ochrony roslin
Streszczenie
W niniejszym artykule omowiono wymagania stawiane srodkom ochrony roslin w zakresie wprowadzenia do stosowania i obrotu na terenie RP na podstawie obowi^zuj^cych przepisow.
Summary
This article contains field of application of regulatory requirements by reason of introducing pest control products into the polish domestic market.
1. Normy i normatywy wyst^powania pestycydow w srodowisku
Pestycydy obj?to normami stosunkowo niedawno. W Stanach Zjednoczonych opracowaniem norm zajmuje si? obecnie Amerykanska Agencja Ochrony Srodowiska (US Envirnmental Protection Agency - EPA), w Europie Unia Europejska (EU), na swiecie propozycje norm opracowuje Swiatowa Organizacja Zdrowia - World Health Organization (WHO). Poszczegolne kraje wzoruj^ si? na normach EPA, EU, WHO, przy opracowaniu wlasnych norm i normatywow dotycz^cych najwyzszych dopuszczalnych zawartosci substancji toksycznych w poszczegolnych elementach srodowiska.
W Polsce opracowaniem norm zwi^zanych ze srodkami ochrony roslin zajmuje si? PKN, niemniej jednak od dluzszego czasu w tym zakresie nic si? nie zmienia. W chwili obecnej na terenie RP srodowisko zwi^zane ze srodkami ochrony roslin posilkuje si? nizej
wymienionymi dokumentami normalizacyjnymi [13] (takze tymi wycofanymi bez zast^pienia):
• PN-61/C-04650 - Srodki ochrony roslin - Szybka metoda biologiczna oznaczania skutecznosci pylistych srodkow owadobojczych na musze domowej - NORMA WYCOFANA BEZ ZASTAPIENIA,
• PN-61/C-04651 - Srodki ochrony roslin - Metoda oznaczania chloru hydrolizuj^cego w srodkach owadobojczych opartych o DDT i HCH - NORMA WYCOFANA BEZ ZASTAPIENIA,
• PN-61/C-84113 - Srodki ochrony roslin - Azotox plynny 40, 33 i 25 - NORMA WYCOFANA BEZ ZASTAPIENIA,
• PN-61/C-84130 - Srodki ochrony roslin - Azotox 50 do zawiesin - NORMA WYCOFANA BEZ ZASTAPIENIA,
• PN-72/C-04660 - Srodki ochrony roslin - Metoda oznaczania pozostalosci herbicydow pochodnych kwasu fenoksyoctowego w glebie,
• PN-84/C-04635 - Woda do nawadniania roslin na uzytkach rolnych oraz do ich opryskiwania chemicznymi srodkami ochrony roslin,
• PN-92/R-36601 - Maszyny i urz^dzenia do ochrony roslin - Terminologia,
• PN-93/R-36157 - Maszyny do ochrony roslin - Opryskiwacze rolnicze - Pojemnosc nominalna zbiornika i srednica otworu wlewowego,
• PN-C-04657:1999 - Srodki ochrony roslin - Pakowanie, przechowywanie i transport
• PN-C-04665:2001 - Srodki ochrony roslin - Oznaczanie pH, kwasowosci i zasadowosci,
• PN-EN ISO 11369:2002 - Jakosc wody - Oznaczanie wybranych srodkow ochrony roslin - Metoda z zastosowaniem wysokosprawnej chromatografii cieczowej z detekj UV po ekstrakcji cialo stale-ciecz,
• PN-EN ISO 1401:2002 (U) - Wçze gumowe - Wçze tloczne ze wzmocnieniem tekstylnym do srodkow ochrony roslin,
• PN-ISO 4102:1994 - Maszyny do ochrony roslin - Rozpylacze - Gwint przyl^czeniowy,
• PN-ISO 5682-2:2005 - Sprzçt do ochrony roslin - Urz^dzenia opryskuj^ce - Czçsc 2: Metody badan opryskiwaczy hydraulicznych,
• PN-R-87026:1996 - Surowce zielarskie - Metody oznaczania pozostalosci srodkow ochrony roslin - insektycydôw chloroorganicznych i fosforoorganicznych oraz fungicydôw dwutiokarbaminianowych.
2. Toksycznosc srodkow ochrony roslin
Stopien toksycznosci mozna scharakteryzowac wielkosciami LD50 i LC50. W przypadku dlugotrwalego kontaktu z substancjami toksycznymi stosowany jest takze wskaznik ADI1, czyli dopuszczalna dzienna dawka okreslona w przeliczniku na kg wagi ciala. W Tabeli 10 zawarto dopuszczalne dla czlowieka dzienne dawki wybranych pestycydow. W odniesieniu do zwi^zkôw mutagennych i rakotworczych WHO wprowadzilo pojçcie stçzenia substancji toksycznej, powoduj^cej „dopuszczalne ryzyko" zachorowania jednej osoby na 100 000 ludzi. Najczçsciej jednak stosuje siç kryterium NDS , czyli najwyzsze dopuszczalne stçzenia substancji toksycznej w wodzie, atmosferze, zywnosci, glebie, czy na stanowisku pracy. Wielkosc ta jest scisle zwi^zana z dawk^, jak^. mozna bezpiecznie wprowadzic do organizmu. [9]
Tabela 1
Dopuszczalne dzienne dawki dla czlowieka (ADI) wybranych pestycydow [9, 10, 11]
Zwi^zek Dopuszczalna dawka, ^g/kg ciala/ dzien
Lindan 0,3
Heptachlor 0,5
DDT 5
Dieldryna 0,05
Aldryna 0,1
Chlordan 0,05
Symazyna 0,7
Atrazyna 5
1 ADI - dawka dzienna akceptowalna (Acceptable Daily Intake)
2 NDS w literaturze anglojçzycznej znalezc mozna jako MCL (Maximum Contaminant Level)
3. Srodki ochrony roslin, a regulacje prawne
W dniu 18 grudnia 2003 r. Sejm RP przyj^l Ustawç o ochronie roslin, dostosowuj^c polskie prawodawstwo w tym zakresie do prawnych uregulowan Unii Europejskiej.
Ustawa o ochronie roslin reguluje nastçpuj^ce obszary zwi^zane posrednio lub bezposrednio ze srodkami ochrony roslin:
• ochrona roslin przed organizmami szkodliwymi, zwlaszcza kwarantannowymi, w tym nadzor fitosanitarny nad miçdzynarodowym obrotem roslinami i produktami roslinnymi oraz kontrola zdrowotnosci roslin,
• dopuszczanie srodkow ochrony roslin do obrotu oraz substancji aktywnych do stosowania w srodkach ochrony roslin,
• zapobieganie zagrozeniom dla zdrowia czlowieka, zwierz^t oraz dla srodowiska, ktore mog^. powstac w wyniku obrotu i stosowania srodkow ochrony roslin,
• organizacjç Panstwowej Inspekcji Ochrony Roslin.
• Pozwolenie na dopuszczenie srodka ochrony roslin do obrotu wydaje Minister Rolnictwa
i Rozwoju Wsi, jezeli srodek:
• zawiera substancjç aktywn^. dopuszczon^. przez Komisjç Europejsk^ do stosowania w srodkach ochrony roslin,
• jest skuteczny w zwalczaniu organizmu szkodliwego,
• nie wykazuje zagrozenia dla zdrowia czlowieka, zwierz^t lub srodowiska, a w szczegolnosci wod powierzchniowych, podskornych i wody przeznaczonej do picia,
• nie wykazuje niepoz^danego dzialania na organizmy, ktore nie s^. zwalczane.
• Srodki ochrony roslin (z wyj^tkiem organizmow zywych) dopuszczone do obrotu i stosowania klasyfikuje siç w zakresie toksycznosci oddzielnie dla ludzi, pszczol i organizmow wodnych (ryb, rozwielitek i glonow) jako:
• bardzo toksyczne,
• toksyczne,
• szkodliwe,
• sklasyfikowane jako pozostate.
Kazdy srodek ochrony roslin jest scharakteryzowany przy pomocy 3 odrçbnych okreslen toksycznosci: dla ludzi, pszczol oraz organizmow wodnych. Jesli tylko w jednym
przypadku (np. dla organizmow wodnych) srodek zostal sklasyfikowany jako toksyczny lub bardzo toksyczny, w kwestiach dotycz^cych opakowan i odpadow opakowaniowych stosuje siç wowczas postanowienia art. 10 Ustawy z dnia 11 maja 2001 o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. Nr 63, poz. 638, z pozn. zm.) [2]
Zabiegi przy uzyciu srodkow ochrony roslin w produkcji rolnej i lesnictwie mog^. byc wykonywane przez osoby, ktore ukonczyly szkolenie w zakresie stosowania srodkow ochrony roslin i posiadaj^. aktualne zaswiadczenia o ukonczeniu tego szkolenia. Szkolenia, o ktorych mowa, mog^. byc prowadzone przez jednostki organizacyjne upowaznione przez wojewodzkiego inspektora ochrony roslin i nasiennictwa, wlasciwego ze wzglçdu na siedzibç tych jednostek. Zaswiadczenia o ukonczeniu szkolen zachowuj^. waznosc prze okres 5 lat od dnia ukonczenia szkolenia.
Posiadacze gruntow, na ktorych s^. prowadzone zabiegi ochrony roslin, s^. zobowi^zani do prowadzenia ewidencji zabiegow, zawieraj^cej:
• nazwç rosliny,
• powierzchnie, na ktorych s^. wykonywane zabiegi ochrony roslin oraz terminy ich wykonywania,
• nazwy zastosowanych srodkow ochrony roslin i ich dawki,
• przyczyny zastosowania srodkow ochrony roslin.
Ewidencja powinna byc przechowywana co najmniej przez okres 2 lat od dnia wykonania zabiegu ochrony roslin.
Srodki ochrony roslin stosuje siç przy uzyciu sprawnego technicznie sprzçtu, ktory jest uzyty zgodnie z przeznaczeniem i zapewnia skuteczne zwalczanie organizmow szkodliwych, a takze nie powoduje zagrozenia zdrowia czlowieka, zwierz^t lub srodowiska. Opryskiwacze ci^gnikowe i samobiezne polowe lub sadownicze mog^. byc wprowadzane do obrotu, jezeli ich sprawnosc techniczna zostala potwierdzona badaniami przeprowadzonymi przez jednostki organizacyjne upowaznione przez wojewodzkiego inspektora. Przepis ten stosuje siç takze do opryskiwaczy bçd^cych w eksploatacji.
Badania sprawnosci technicznej opryskiwaczy powinny byc przeprowadzone w odstçpach czasu nie dluzszych niz 3 lata.
Srodki ochrony roslin na terenie otwartym stosuje siç:
• sprzçtem naziemnym, j ezeli :
- prçdkosc wiatru nie przekracza 3 m/s,
- miejsce stosowania srodka ochrony roslin jest oddalone o co najmniej 5 m od krawçdzi jezdni drog publicznych, z wyl^czeniem drog publicznych zaliczanych do kategorii drog gminnych, i co najmniej 20 m od budynkow mieszkalnych i zabudowan inwentarskich, pasiek, plantacji roslin zielarskich, ogrodow dzialkowych, rezerwatow przyrody, parkow narodowych, stanowisk roslin objçtych ochrony gatunkow^, wod powierzchniowych oraz od granicy wewnçtrznego terenu ochrony strefy posredniej ujçc wody.
• sprzçtem agrorolniczym, jezeli:
- jest on wyposazony w specjalne urz^dzenia do stosowania srodkow ochrony roslin oraz gdy do srodka ochrony roslin zostanie dodana substancja obci^zaj^ca,
- wilgotnosc wzglçdna powietrza jest nie mniejsza niz 60% i prçdkosc wiatru nie przekracza 3 m/s,
- powierzchnia upraw, na ktorej stosuje siç srodek ochrony roslin, wynosi co najmniej 5 ha i w przypadku kierunku wiatru wiej^cym w stronç obiektow, o ktorych mowa byla wyzej, jest oddalona od tych obiektow o co najmniej 500 m.
Odpowiedzialnosc za naruszenie niektorych przepisow Ustawy o ochronie roslin [3] - karze grzywny podlega ten, kto:
• wprowadza, przemieszcza, hoduje lub przechowuje na terytorium RP organizmy szkodliwe bez pozwolenia lub dokumentu przewozowego,
• uniemozliwia lub utrudnia Inspekcji wykonywania czynnosci urzçdowych,
• nie wspoldziala z wojewodzkim inspektorem przy wykonywaniu czynnosci kontrolnych,
• nie poinformuje o uwolnieniu siç do srodowiska organizmow kwarantannowanych,
• wprowadza rosliny lub produkty roslinne, ktorych wprowadzenie na terytorium RP jest zakazane,
• wprowadza do obrotu zaprawiony material siewny zawieraj^cy srodki ochrony roslin niedopuszczone do obrotu lub zastosowane niezgodnie z ich przeznaczeniem,
• stosuje material siewny do innych celow niz siew lub sadzenie,
• prowadzi konfekcjonowanie lub obrot srodkami ochrony roslin nie posiadaj^c wymaganego aktualnego zaswiadczenia o ukonczeniu szkolenia,
• sprzedaje srodki ochrony roslin nalez3.ce do bardzo toksycznych i toksycznych dla czlowieka osobom nie posiadaj^cym wymaganego, aktualnego zaswiadczenia o ukonczeniu szkolenia w zakresie ich stosowania,
• nie prowadzi ewidencji nabywcow srodkow ochrony roslin zaliczanych do bardzo toksycznych lub toksycznych dla czlowieka, lub nie przechowuje jej przez 2 lata,
• sprzedaje srodki ochrony roslin w opakowaniach zastçpczych,
• sprzedaje srodki ochrony roslin przy zastosowaniu automatow lub samoobslugi, w handlu okrçznym oraz osobom nietrzezwym lub niepelnoletnim,
• sprzedaje srodki ochrony roslin w pomieszczeniach, w ktorych jest prowadzona sprzedaz zywnosci lub pasz,
• sprzedaje srodki ochrony roslin w opakowaniach nie zawieraj^cych aktualnej etykiety - instrukcji stosowania,
• wprowadza do obrotu opryskiwacze bez waznego dokumentu potwierdzaj^cego ich sprawnosc techniczn^,
• stosuje srodki ochrony roslin sprzçtem niesprawnym technicznie lub uchyla siç od obowi^zku przeprowadzenia technicznego badania opryskiwaczy,
• podaj e informacj e niezgodne z etykiety - instrukcj 3 stosowania,
• stosuje niedozwolone srodki ochrony roslin w strefach ochronnych zrodel, ujçc wody lub na terenach uzdrowisk, otulin parkow narodowych i rezerwatow przyrody,
• nie prowadzi ewidencji wykonywania zabiegow przy uzyciu srodkow ochrony roslin lub nie przechowuje jej przez okres 2 lat,
• stosuje srodki ochrony roslin lub uprawia rosliny wbrew zakazom, ograniczeniom lub warunkom okreslonym przez wojewodç,
• wykonuje zabiegi srodkami ochrony roslin, nie maj^c wymaganego aktualnego zaswiadczenia o ukonczeniu szkolenia w zakresie stosowania srodkow ochrony roslin,
• wprowadza i stosuje srodki ochrony roslin niezgodnie z obowi^zuj^cymi zasadami ich stosowania.
Ustawa o ochronie roslin [2] dokonuje wdrozenia m.in. Dyrektywy Wspolnot Europejskich [1]: 91/414/EWG z dnia 15 lipca 1991 r. dotycz^cej wprowadzenia do obrotu srodkow ochrony roslin (Dz. Urz. WE L 230, 19.08.1991). Dyrektywa ta wraz ze zwiqzanymi z ni3 aneksami stanowi podstawowy akt prawny Unii Europejskiej w zakresie stosowania srodkow ochrony roslin. Dla uzytkownikow szczegolnie istotny jest Aneks I, ktory stanowi wykaz substancji aktywnych dopuszczonych we wszystkich panstwach czlonkowskich do stosowania w postaci roznych formulacji srodkow ochrony roslin. [1]
Srodki ochrony roslin, jakie mog3 byc stosowane w Polsce s^ wymienione w Rejestrze Srodkow Ochrony Roslin Dopuszczonych Do Obrotu i Stosowania, znajduj^cym siç na
stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.[12] W rejestrze tym na rok 2007 wymienia siç 787 srodków ochrony roslin dopuszczonych do obrotu i stosowania na terenie RP wraz z [3, 13]:
• nr zezwolenia,
• nazw^ srodka ochrony roslin,
• rodzajem srodka ochrony roslin (np. fungicydy),
• podmiotem, który uzyskal zezwolenie na dopuszczenie srodka ochrony roslin do obrotu (nazwa, siedziba i adres),
• zawartosci^, nazw^ oraz producentem substancji aktywnej srodka ochrony roslin,
• zawartosci^ substancji nie bçd^cej substancji biologicznie czynn^,
• okresleniem toksycznosci dla ludzi (klasa),
• okresleniem toksycznosci dla pszczól (klasa),
• klas^ toksycznosci dla ryb,
• klas^ toksycznosci dla rozwielitek,
• klas^ toksycznosci dla glonów,
• okresleniem toksycznosci dla organizmów wodnych (klasa),
• termin waznosci zezwolenia,
• uwagami.
W Rozporz^dzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 marca 2002 r. w sprawie szczególowych zasad wydawania zezwolen na dopuszczenie srodków ochrony roslin do obrotu i stosowania, Dz. U. 2002 Nr 24, poz. 250, z pózn. zm. okreslono zasady klasyfikacji srodków ochrony roslin dla ludzi, pszczól oraz organizmów wodnych.
Zgodnie z wymaganiami [4] etykieta srodka ochrony roslin powinna zawierac:
• imiç, nazwisko, miejsce zamieszkania i adres albo nazwç i adres siedziby, numer telefonu, faksu lub adres e-mail wnioskodawcy (osoby/instytucji odpowiedzialnej za wprowadzenie srodka ochrony roslin do obrotu i stosowania na terenie RP),
• nazwç handlow^ srodka ochrony roslin, zawartosc substancji biologicznie czynnych oraz jego formç uzytkow^ w postaci kodu,
• okreslenie rodzaju srodka, jego przeznaczenie i sposób dzialania,
• nazwç zwyczajow^ substancji biologicznie czynnej wraz z okresleniem grup chemicznych, do których substancja nalezy oraz jej zawartosc wyrazon^.:
- dla srodkow ochrony roslin o stanie skupienia stalym, aerozoli i cieczy lotnych
0 maksymalnej temperaturze wrzenia 50°C lub cieczy lepkich o minimalnej lepkosci
1 Pas w 20°C - w procentach wagowych,
- dla innych cieczy - w procentach wagowych i w gramach na litr w 20°C,
- dla gazow - w procentach objçtosciowych.
• nazwç zwyczajow^ kazdej substancji niebçd^cej substancji biologicznie czynn^ ktora jest klasyfikowana jako bardzo toksyczna, toksyczna, szkodliwa lub zr^ca i wchodzi w sklad srodka w stçzeniu wyzszym niz 0,2% - w przypadku substancji bardzo toksycznych i toksycznych, albo 5 % w przypadku substancji bardzo szkodliwych i zr^cych,
• numer zezwolenia na dopuszczenie srodka do obrotu i stosowania oraz datç jego wydania,
• okreslenia toksycznosci srodka dla ludzi, pszczol i organizmow wodnych, z wyl^czeniem srodkow sklasyfikowanych jako pozostale,
• miçdzynarodowe symbole i objasnienia,
• miçdzynarodowe umowne znaki ostrzegawcze (piktogramy) (Rysunki 7,8),
• okreslenie rodzaju zagrozenia dla ludzi, zwierz^t i srodowiska w formie standardowych zwrotow (zwroty „R"),
• okreslenie warunkow bezpiecznego postçpowania ze srodkami ochrony roslin w formie standardowych zwrotow (zwroty „S"),
• opis objawow zatrucia i sposobow udzielania pierwszej pomocy ludziom,
• zakres i terminy stosowania srodka, jego dawki, sposob sporz^dzania cieczy uzytkowej, warunki rolnicze i srodowiskowe, w ktorych srodek moze byc stosowany,
• okreslenie grupy uzytkownikow w przypadku, gdy srodek przeznaczony jest do stosowania wyl^cznie przez tç grupç,
• okres karencji i prewencji,
• wykaz roslin, ktore mozna uprawiac nastçpczo,
• datç produkcji srodka i okres jego waznosci,
• informacje, czy srodek mozna stosowac w strefach ochrony zrodel i ujçc wody oraz na terenie uzdrowisk, otulin parkow narodowych i rezerwatow,
• okreslenie warunkow przechowywania srodka,
• okreslenie sposobu postçpowania z opakowaniami, resztkami cieczy uzytkowej i wod^. po myciu sprzçtu uzywanego do stosowania srodka,
• numery telefonow osrodkow toksykologicznych,
okreslenie zawartosci netto srodka wyrazonej w gramach lub kilogramach albo mililitrach lub litrach,
numer partii srodka lub inny sposób jego identyfikacji,
imiç, nazwisko i adres albo nazwç i adres siedziby, numer telefonu, faksu lub adres e-mail importera lub dystrybutora srodka. Opakowania srodków ochrony roslin [4]:
s^. zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby ich zawartosc nie wydostala siç na zewn^trz,
s^. wykonane z materialu oraz maj^ zamkniçcie, które nie s^. podatne na oddzialywanie zawartosci opakowania oraz nie wchodz^ z nim w reakcje chemiczne tworz^ce szkodliwe lub niebezpieczne zwi^zki,
E
wybuchowy
F
wysoce latwopalny
N
niebezpieczny dla srodowiska
T
toksyczny
O
utleniacz
F+
skrajnie latwopalny
C zr^cy
T+
bardzo toksyczny
Xi Xn
drazni^cy szkodliwy
Ryc.1. Miçdzynarodowe symbole i objasnienia dla srodkow ochrony roslin (czarne symbole
na pomaranczowym tle) [4]
• sa trwale, wytrzymale na napiçcia lub naprçzenia powstajace w wyniku czynnosci zwiazanych z ich przemieszczaniem oraz nie ulegaja odksztalceniom, maja zamkniçcia uniemozliwiajace ich otwarcie przez dzieci - w przypadku srodkow przeznaczonych do stosowania przez uzytkownikow nieprofesjonalnych o pojemnosci nie wiçkszej niz 3 litry, z wylaczeniem srodkow sklasyfikowanych jako pozostale.
Wskazanych zostalo 70 substancji czynnych wchodzacych w sklad srodkow ochrony roslin, ktorych stosowanie jest zabronione lub ktore moga w okreslonych sytuacjach, miec szkodliwy wplyw na zdrowie ludzi, zwierzat i srodowisko oraz zakres ograniczenia stosowania srodkow zawierajacych te substancje.
W Rozporzadzeniu Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2004 r. zmieniajacym rozporzadzenie w sprawie oznakowania opakowan substancji niebezpiecznych i preparatow niebezpiecznych (Dz. U. Nr 260, poz. 2595), ustalono dodatkowe zwroty okreslajace warunki bezpiecznego stosowania srodkow ochrony roslin oraz ich numery, ktore stanowia uzupelnienie zwrotow „S" [5,7]:
1. Zwroty o znaczeniu ogolnym (SP).
Na oznakowaniu wszystkich srodkow ochrony roslin umieszcza siç nastçpujacy zwrot, ktory uzupelnia siç napisem podanym w nawiasie, jezeli to wlasciwe:
• SP 1
Nie zanieczyszczac wod produktem lub jego opakowaniem (Nie myc aparatury w poblizu wod powierzchniowych. Unikac zanieczyszczania wod poprzez rowy odwadniajace z gospodarstw i drog).
2. Zwroty okreslajace warunki bezpiecznego stosowania.
2.1. Zwroty okreslajace warunki bezpiecznego stosowania w odniesieniu do osob stosujacych srodki ochrony roslin (SPo).
• SPo 1
Po kontakcie ze skór^. najpierw usun^c produkt such^. szmatk^, a nastçpnie przemyc skór$ duz^ ilosciq, wody.
• SPo 2
Wyprac odziez ochronn^ po uzyciu.
• SPo 3
Po zapaleniu produktu nie wdychac dymu i niezwlocznie opuscic obszar poddany zabiegowi.
• SPo 4
Opakowanie otwierac na zewn^trz pomieszczen i w suchych warunkach.
• SPo 5
Dokladnie wietrzyc pomieszczenia poddane zabiegowi/szklarnie (przez okreslony czas). Przed ponownym wejsciem poczekac do wyschniçcia cieczy.
Ryc.2. Miçdzynarodowe umowne znaki ostrzegawcze (piktogramy o powierzchni nie
mniejszej niz 1 cm ) [4]
2.2. Zwroty okreslajace warunki bezpiecznego stosowania w odniesieniu do srodowiska (SPe).
• SPe 1
W celu ochrony wod podziemnych i organizmow glebowych nie stosowac tego ani zadnego innego produktu zawieraj^cego (okreslic substancjç aktywn^. lub klasç substancji, kiedy dotyczy) dluzej niz (okreslony czas), czçsciej niz (okreslona czçstosc).
• SPe 2
W celu ochrony wod podziemnych, organizmow wodnych nie stosowac na glebach (okreslic typ gleby lub warunki glebowe).
• SPe 3
W celu ochrony organizmow wodnych, roslin niebçd^cych obiektem zwalczania, stawonogow oraz owadow niebçd^cych obiektem zwalczania konieczne jest okreslenie strefy ochronnej w odleglosci (okreslona odleglosc) od terenow nieuzytkowanych rolniczo, zbiornikow i ciekow wodnych.
• SPe 4
W celu ochrony organizmow wodnych, roslin niebçd^cych obiektem zwalczania nie stosowac na nieprzepuszczalnych powierzchniach, takich jak: asfalt, beton, bruk, torowiska, i w innych przypadkach, gdy istnieje wysokie ryzyko splywania cieczy.
• SPe 5
W celu ochrony ptakow, ssakow wolnozyj^cych produkt musi byc calkowicie przykryty gleba Nalezy rowniez zapewnic calkowite jego przykrycie na koncach rzçdow.
• SPe 6
W celu ochrony ptakow, ssakow wolnozyj^cych usuwac rozsypany produkt.
• SPe 7
Nie stosowac w okresie rozrodczym ptakow.
• SPe 8
Niebezpieczne dla pszczol. W celu ochrony pszczol i innych owadow zapylaj^cych nie stosowac na rosliny uprawne w czasie kwitnienia. Nie uzywac w miejscach, gdzie pszczoly maj3 pozytek. Usun^c lub przykryc ule na czas zabiegu i przez (okreslic czas) po zabiegu. Nie stosowac, kiedy wystçpuj^ kwitn^ce chwasty. Usuwac chwasty przed kwitnieniem. Nie stosowac przed (okreslic czas).
2.3. Zwroty okreslajace warunki bezpiecznego stosowania w odniesieniu do dobrej praktyki rolniczej (SPa).
• SPa 1
W celu unikni?cia powstawania odpornosci nie stosowac tego ani zadnego innego produktu zawierajacego (okreslic substancj? aktywna lub klas? substancji, kiedy dotyczy) dluzej niz (okreslony czas), cz?sciej niz (okreslona cz?stosc).
2.4. Zwroty okreslajace warunki bezpiecznego stosowania dla rodentycydow (SPr).
• Spr 1
Przyn?ty musza byc rozlozone w taki sposob, aby zminimalizowac ryzyko zjedzenia przez inne zwierz?ta. Zabezpieczyc przyn?t? w ten sposob, aby nie mogla zostac wywleczona przez gryzonie.
• SPr 2
Obszar poddany zabiegowi musi byc oznakowany podczas zabiegu. Wyszczegolnic niebezpieczenstwo zatrucia (pierwotnego lub wtornego) antykoagulantem i wlasciwe antidotum.
• SPr 3
Martwe gryzonie usuwac z obszaru poddanego zabiegowi kazdego dnia. Nie wyrzucac do pojemnikow na odpady komunalne i nie wywozic na skladowiska odpadow przeznaczonych do unieszkodliwiania odpadow komunalnych.
3. Kryteria doboru dodatkowych zwrotow okreslaiacych warunki bezpiecznego stosowania w odniesieniu do osob stosuiacych srodki ochrony roslin (SPo).
• SPo 1
Po kontakcie ze skora najpierw usunac produkt sucha szmatka, a nast^pnie przemyc skor? duza iloscia wody. Zwrot przypisuje si? srodkom ochrony roslin zawierajacym skladniki, ktore moga gwaltownie reagowac z woda, takie jak cyjanki lub fosforek glinu.
• SPo 2
Wyprac odziez ochronna po uzyciu. Zwrot jest zalecany w przypadku, gdy wymagane jest stosowanie odziezy ochronnej przez osoby stosujace produkt. Jest obowiazkowy dla wszystkich srodkow ochrony roslin zaklasyfikowanych jako bardzo toksyczne lub toksyczne.
• SPo 3
Po zapaleniu produktu nie wdychac dymu i niezwlocznie opuscic obszar poddany zabiegowi. Zwrot przypisuje si? srodkom ochrony roslin stosowanym do fumigacji w przypadkach, w ktorych uzycie srodkow ochrony indywidualnej drog oddechowych nie jest uzasadnione.
• SPo 4
Opakowanie otwierac na zewn^trz pomieszczen i w suchych warunkach. Zwrot przypisuje siç srodkom ochrony roslin zawieraj^cym skladniki, ktore mog3 gwaltownie reagowac z wod^. lub z wilgotnym powietrzem, takie jak fosforek glinu, lub mog3 spowodowac samorzutny zaplon, takie jak alkilenobis (ditiokarbaminiany). Zwrot mozna przypisac takze lotnym produktom, ktorym przypisano zwroty R20, R23 lub R26. W poszczegolnych przypadkach konieczna jest ocena eksperta w celu oszacowania, czy preparat ze wzglçdu na jego wlasciwosci i opakowanie moze stwarzac zagrozenie dla osoby go stosuj^cej.
• SPo 5
Dokladnie wietrzyc pomieszczenia poddane zabiegowi, szklarnie (przez okreslony czas). Przed ponownym wejsciem poczekac do wyschniçcia cieczy. Zwrot moze byc przypisywany srodkom ochrony roslin stosowanym w szklarniach lub w innych zamkniçtych przestrzeniach, takich jak magazyny.
4. Kryteria doboru dodatkowych zwrotow okreslaj^cych warunki bezpiecznego stosowania ze wzglçdu na ochronç srodowiska (SPe).
• SPe 1
W celu ochrony wod podziemnych, organizmow glebowych nie stosowac tego ani zadnego innego produktu zawieraj^cego (okreslic substancjç aktywn^ lub klasç substancji, kiedy dotyczy) dluzej niz (okreslony czas), czçsciej niz (okreslona czçstosc). Zwrot przypisuje siç srodkom ochrony roslin, dla ktorych ocena przeprowadzona zgodnie z jednolitymi zasadami wykazuje, w przypadku jednego lub kilku zastosowan wymienionych na oznakowaniu, ze srodki zaradcze zmniejszaj^ce ryzyko s^ niezbçdne, aby unikn^c kumulacji w glebie, ujemnych skutkow dla dzdzownic oraz innych makro- albo mikroorganizmow glebowych lub zanieczyszczenia wod podziemnych.
• SPe 2
W celu ochrony wod podziemnych, organizmow wodnych nie stosowac na glebach (okreslic typ gleby lub warunki glebowe). Zwrot przypisuje siç jako srodek zaradczy zmniejszaj^cy ryzyko w celu unikniçcia potencjalnego zanieczyszczenia wod podziemnych lub powierzchniowych w podatnych warunkach (np. zwi^zanych z rodzajem gleby, topografi^ lub w przypadku gleb zdrenowanych), jezeli ocena przeprowadzona zgodnie z jednolitymi zasadami wykazuje, w przypadku jednego lub kilku zastosowan wymienionych na oznakowaniu, ze srodki zaradcze zmniejszaj^ce ryzyko s^ konieczne, aby unikn^c skutkow, ktorych nie mozna zaakceptowac.
• SPe 3
W celu ochrony organizmow wodnych, roslin nie bçdacych obiektem zwalczania, stawonogow oraz owadow nie bçdacych obiektem zwalczania konieczne jest okreslenie strefy ochronnej w odleglosci (okreslona odleglosc) od terenow nie uzytkowanych rolniczo, zbiornikow i ciekow wodnych. Zwrot ten przypisuje siç w celu ochrony roslin nie bçdacych obiektem zwalczania, stawonogow nie bçdacych obiektem zwalczania lub organizmow wodnych, jezeli ocena przeprowadzona zgodnie z jednolitymi zasadami wykazuje, w przypadku jednego lub kilku zastosowan wymienionych na oznakowaniu, ze srodki zaradcze zmniejszajace ryzyko sa niezbçdne, aby uniknac skutkow, ktorych nie mozna zaakceptowac.
• SPe 4
W celu ochrony organizmow wodnych, roslin niebçdacych obiektem zwalczania nie stosowac na nieprzepuszczalnych powierzchniach, takich jak: asfalt, beton, bruk, torowiska, i w innych przypadkach, gdy istnieje wysokie ryzyko splywania cieczy. W zaleznosci od sposobu stosowania srodka ochrony roslin mozna przypisywac ten zwrot, aby zmniejszyc ryzyko splywania cieczy w celu ochrony organizmow wodnych albo roslin niebçd^cych obiektem zwalczania.
• SPe 5
W celu ochrony ptakow, ssakow wolnozyjacych produkt musi byc calkowicie przykryty gleba. Nalezy rowniez zapewnic calkowite jego przykrycie na koncach rzçdôw. Zwrot ten przypisuje siç srodkom ochrony roslin, takim jak np. granule, ktore musza zostac przykryte, aby chronic ptaki lub ssaki wolnozyjace.
• SPe 6
W celu ochrony ptakow, ssakow wolnozyjacych usuwac rozsypany produkt. Zwrot ten przypisuje siç srodkom ochrony roslin, takim jak np. granule, aby uniknac spozycia przez ptaki lub ssaki wolnozyjace. Zwrot zalecany dla wszystkich preparatow w stanie stalym, ktore uzywane sa w postaci nie rozcienczonej.
• SPe 7
Nie stosowac w okresie rozrodczym ptakow. Zwrot ten przypisuje siç, gdy ocena przeprowadzona zgodnie z jednolitymi zasadami wykazuje, w przypadku jednego lub kilku zastosowan wymienionych na oznakowaniu, ze taki srodek zaradczy jest niezbçdny.
• SPe 8
Niebezpieczne dla pszczol. W celu ochrony pszczol i innych owadow zapylajacych nie stosowac na rosliny uprawne w czasie kwitnienia. Nie uzywac w miejscach, gdzie pszczoly maja pozytek. Usunac lub przykryc ule na czas zabiegu i przez (okreslic czas) po zabiegu. Nie stosowac, kiedy wystçpuja kwitnace chwasty. Usuwac chwasty przed kwitnieniem. Nie stosowac przed (okreslic czas). Zwrot ten przypisuje siç, gdy ocena przeprowadzona zgodnie z jednolitymi zasadami wykazuje, w przypadku jednego lub kilku zastosowan wymienionych na oznakowaniu, ze srodki zaradcze zmniejszajace ryzyko musza byc podjçte, aby chronic pszczoly i inne owady zapylajace oraz ich potomstwo.
5. Kryteria doboru zwrotow okreslajacych warunki bezpiecznego stosowania odnoszacych siç do dobrej praktyki rolniczej (SPa).
• SPa 1
W celu unikniçcia powstawania odpornosci nie stosowac tego ani zadnego innego produktu zawierajacego (okreslic substancjç aktywna lub klasç substancji, kiedy dotyczy) dluzej niz (okreslony czas), czçsciej niz (okreslona czçstosc). Zwrot przypisuje siç, gdy takie ograniczenie jest niezbçdne, aby ograniczyc ryzyko rozwoju odpornosci.
6. Kryteria doboru zwrotow okreslajacych warunki bezpiecznego stosowania dla rodentycydow (SPr).
• SPr 1
Przynçty musza byc rozlozone w taki sposob, aby zminimalizowac ryzyko zjedzenia przez inne zwierzçta. Zabezpieczyc przynçtç w ten sposob, aby nie mogla zostac wywleczona przez gryzonie. Zwrot umieszcza siç na etykiecie w sposob widoczny, aby zapewnic podporzadkowanie siç osob stosujacych srodki zwalczajace gryzonie tak, aby mozliwosc niewlasciwego uzycia byla ograniczona do minimum.
• SPr 2
Obszar poddany zabiegowi musi byc oznakowany podczas zabiegu. Wyszczegolnic niebezpieczenstwo zatrucia (pierwotnego lub wtornego) antykoagulantem i wlasciwe antidotum. Zwrot umieszcza siç na etykiecie w sposob widoczny, tak aby przypadkowe zatrucie bylo wylaczone tak dalece, jak jest to mozliwe.
• SPr 3
Martwe gryzonie usuwac z obszaru poddanego zabiegowi kazdego dnia. Nie wyrzucac do pojemnikow na odpady komunalne i nie wywozic na skladowiska odpadow przeznaczonych do unieszkodliwiania odpadow komunalnych. Aby uniknac wtornego zatrucia zwierzat zwrot
przypisuje siç wszystkim rodentycydom zawieraj^cym antykoagulanty jako substancje aktywne.
Wedlug Rozporz^dzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2004 r. zmieniaj^cego rozporz^dzenie w sprawie kryteriow i sposobu klasyfikacji substancji i preparatow chemicznych (Dz. U. Nr 243, poz. 2440), srodek ochrony roslin klasyfikuje siç ze wzglçdu na zagrozenie stwarzane dla pszczol na podstawie oceny poziomu ryzyka wykonanej zgodnie z wytyczn^. Europejskiej i Srodziemnomorskiej Organizacji Ochrony Roslin (EPPO) PP 3/10.
Zgodnie z przepisami [8] srodki ochrony roslin ze wzglçdu na zagrozenie stwarzane dla pszczol klasyfikuje siç jako:
• bardzo toksyczny dla pszczol w przypadku wysokiego ryzyka,
• toksyczny dla pszczol w przypadku sredniego ryzyka.
Srodkow ochrony roslin nie klasyfikuje siç pod wzglçdem toksycznosci dla pszczol w przypadku niskiego ryzyka, dodatkowo srodkow ochrony roslin nie klasyfikuje siç ze wzglçdu na zagrozenie stwarzane dla pszczol, gdy narazenie pszczol na kontakt ze srodkiem ochrony roslin jest wykluczone, tj. w przypadku:
• zaprawiania materialu siewnego i stosowania srodkow doglebowo, z wyj^tkiem srodkow o dzialaniu systemicznym,
• stosowania w pomieszczeniach zamkniçtych,
• stosowania pod oslonami, jezeli nie s^ w nich wykorzystywane owady zapylaj3.ce rosliny,
• stosowania j ako przynçty gryzonioboj cze,
• srodkow stosowanych dla zabezpieczania i leczenia ran drzew.
Dodatkowe zwroty wskazuj^ce szczegolny rodzaj zagrozenia dla ludzi lub srodowiska stwarzanego przez srodki ochrony roslin stanowi^ uzupelnienie zwrotow R oraz ich numery [6, 8]:
• RSh1 - Dziala toksycznie w kontakcie z oczami.
• RSh2 - Moze powodowac nadwrazliwosc na swiatlo.
• RSh3 - Kontakt z parami powoduje oparzenia skory i oczu, kontakt z ciecz^. powoduje odmrozenia.
Kryteria przypisywania zwrotow wskazuj^cych szczegolny rodzaj zagrozenia stosowane w przypadku srodkow ochrony roslin.
• RSh1 - Dziala toksycznie w kontakcie z oczami. Zwrot ten przypisuje siç wowczas, gdy badania dzialania drazni^cego na oczy wykazaly widoczne objawy dzialania ukladowego
(np. zwiazane z inhibicja cholinoesterazy) lub zaobserwowano padniçcia zwierzat badanych, ktore sa prawdopodobnie zwiazane z wchlanianiem substancji aktywnej przez blony sluzowe oka. Zwrot ten stosuje siç rowniez wtedy, gdy istnieje dowod dzialania ukladowego u ludzi w wyniku kontaktu z oczami. W takich przypadkach nalezy takze okreslic wlasciwe srodki ochrony oczu.
• RSh2 - Moze powodowac nadwrazliwosc na swiatlo. Zwrot ten przypisuje siç wowczas, gdy istnieje wyrazny dowod pochodzacy z badan doswiadczalnych lub z udokumentowanego narazenia ludzi, ze produkty wywoluja nadwrazliwosc na swiatlo. Zwrot ten stosuje siç takze w przypadku produktow zawierajacych substancjç aktywna lub skladnik, ktore wywoluja nadwrazliwosc na swiatlo u ludzi, jezeli produkt zawiera skladnik foto-uczulajacy w stçzeniu 1% wagowy lub wiçkszym. W takich przypadkach nalezy takze okreslic wlasciwe srodki ochrony indywidualnej.
• RSh3 - Kontakt z parami powoduje oparzenia skory i oczu, kontakt z ciecza powoduje odmrozenia. Zwrot ten przypisuje siç srodkom ochrony roslin w postaci skroplonego gazu (np. preparatom zawierajacym bromek metylu). W takich przypadkach nalezy takze okreslic wlasciwe srodki ochrony indywidualnej. Zwrotu nie stosuje siç, jezeli zastosowano zwrot R34 lub R35.
Podsumowanie
Powyzej omowione zagadnienia dotyczace wymagan stawianych srodkom ochrony roslin miçdzy innymi w zakresie wprowadzenia do stosowania i obrotu na terenie RP na podstawie obowiazujacych przepisow, to kolejny krok do znalezienia koncepcji zasad postçpowania ze srodkami ochrony roslin podczas prowadzenia dzialan ratowniczych.
Literatura
1. Dyrektywa Wspólnot Europejskich: 91/414/EWG z dnia 15 lipca 1991 r. dotyczaca wprowadzenia do obrotu srodków ochrony roslin , Dz. Urz. WE L 2З0, 19.0B.1991
2. Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, Dz. U. Nr 6З, poz. 6З8, z pózn zm.
3. Ustawa z dnia 1B grudnia 200З r. o ochronie roslin, Dz .U. Nr 11, poz. 94, z pózn. zm.
4. Rozporzadzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 marca 2002 r. w sprawie szczególowych zasad wydawania zezwolen na dopuszczenie srodków ochrony roslin do obrotu i stosowania, Dz. U. 2002 Nr 24, poz. 250, z pózn. zm.
5. Rozporz^dzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 wrzesnia 2003 r. w sprawie oznakowan opakowan substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, Dz. U. 2003 Nr 173, poz. 1679 z pózn. zm.
6. Rozporz^dzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 wrzesnia 2003 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych, Dz. U. 2003 Nr 171, poz. 1666 z pózn. zm.
7. Rozporz^dzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2004 r. zmieniaj^ce rozporz^dzenie w sprawie oznakowania opakowan substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, Dz. U. Nr 260, poz. 2595
8. Rozporz^dzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2004 r. zmieniaj^ce rozporz^dzenie w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych, Dz. U. Nr 243, poz. 2440
9. M. Biziuk (red.), Pestycydy - wystçpowanie, oznaczanie i unieszkodliwianie, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 2001r., s. 74^75
10. M. Biziuk, Metody izolacji i oznaczania lotnych zwi^zków chlorowcoorganicznych oraz wybranych pestycydów w wodach naturalnych i uzdatnianych, Wydawnictwo Politechniki Gdanskiej, Gdansk 1994 r.
11. M. Nikonorow, Pestycydy w swietle toksykologii srodowiska, PWRiL, Warszawa 1979 r.
12. www.minirol.gov.pl
13. www.pkn.pl
