Научная статья на тему 'ПОЧТА ХИЗМАТЛАРИНИНГ ҲИСОБ ВА АУДИТ ОБЪЕКТИ СИФАТИДАГИ ТАСНИФИЙ АСОСЛАРИ'

ПОЧТА ХИЗМАТЛАРИНИНГ ҲИСОБ ВА АУДИТ ОБЪЕКТИ СИФАТИДАГИ ТАСНИФИЙ АСОСЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
16
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ПОЧТА АЛОқАСИ / ПОЧТА ХИЗМАТЛАРИ / КУРЪЕРЛИК ХИЗМАТЛАРИ / УНИВЕРСАЛХИЗМАТЛАР / ПОЧТА ЖЎНАТМАЛАРИ / ЁЗМА ХАТ-ХАБАРЛАР

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Ширинов У.А

Мақолада почта хизматларининг ҳисоб ва аудит объектлари сифатидаги таснифи ва тавсифи баён қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CLASSIFICATION BASIS OF POSTAL SERVICES AS AN OBJECT OF ACCOUNTING AND AUDIT

The article describes the classification and description of postal services as objects of accounting and audit.

Текст научной работы на тему «ПОЧТА ХИЗМАТЛАРИНИНГ ҲИСОБ ВА АУДИТ ОБЪЕКТИ СИФАТИДАГИ ТАСНИФИЙ АСОСЛАРИ»

Ширинов У.А., PhD доц.в.б.

СамИСИ

ПОЧТА ХИЗМАТЛАРИНИНГ ХДСОБ ВА АУДИТ ОБЪЕКТИ СИФАТИДАГИ ТАСНИФИЙ АСОСЛАРИ

Аннотация: Мацолада почта хизматларининг уисоб ва аудит объектлари сифатидаги таснифи ва тавсифи баён цилинган.

Калитли сузлар: почта алоцаси, почта хизматлари, куръерлик хизматлари, универсалхизматлар, почта жунатмалари, ёзма хат-хабарлар.

Shirinov U.A., Ph.D associate professor SamIES

CLASSIFICATION BASIS OF POSTAL SERVICES AS AN OBJECT OF

ACCOUNTING AND AUDIT

Abstract: The article describes the classification and description of postal services as objects of accounting and audit.

Keywords: postal service, postal services, courier services, universal services, postal items, written correspondence.

Мамлакатимиз иктисодиётини жадал ва мутаносиб ривожлантиришда, ахоли хаёт даражаси ва сифатини изчил оширишдахизматлар сохасининг урни бекиёсдир. Зеро, Президентимиз таъкидлаганларидек, «хизмат курсатиш сохаси иктисодиётимизни баркарор ривожлантиришнинг энг мухим манбаи ва омили хисобланади. Жахон тажрибаси бугун айнан ушбу соха ялпи ички махсулотни шакллантириш, ахоли бандлигини таъминлаш, одамларнинг фаровонлигини оширишда етакчи урин тутишини курсатмокда.

Хизматлар сохасида почта алокаси хизматлари мухим урин тутади. Ушбу хизматларсизодамларнинг ва хужалик юритувчи субъектларнинг куплаб ижтимоий-иктисодий, маънавий, маърифий ва бошка талабларини кониктириб булмайди. Бундай талабларнинг усиб бориши, табиий равишда, почта алокаси хизматларини борган сари равнак топтиришни объектив зарурат килиб куяди.

Почта алокаси хизматлариушбу хизматларни курсатувчи субъектларда даромад ва фойда олишнинг асосий манбаи хисобланади. Шунингдек, почта алокаси хизматлари ушбу соха субъектларида маблаF сарфлашнинг бош объекти булиб хисобланади. Айнан шу сифатда почта

ano^acH хизмaтлaри ушбу хизмaтлaрини кyрсaтувчи субъектлaрдa юритилaдигaн бухгaлтерия хдеобининг x,aмдa улaрдa yткaзилaдигaн aудитнинг acocий объекти 6Ули6 x,иcoблaнaди.

Бoшкaрув вocитacи cифaтидa бухгaлтерия хдеоби пoчтa anoKa^ хизмaтлaрини кyрcaтувчи oперaтoрлaр Ba прoвaйдерлaр фaoлиятини ифoдaлoвчи пул бирлигидаги барча микдор кyрcaткичлaр, чунончи дaрoмaдлaр, хaрaжaтлaр, фoйдa ёки 3apap, хyжaлик мaблaFлaри Ba улaрни тaшкил топиш мaнбaлaри тyFриcидaги aхбoрoтлaрни тизимли рaвишдa aкc эттириш, ушбу aхбoрoтлaрни тегишли фoйдaлaнувчилaргa уз Ba^i^a тaкдим этиш кaби тaлaблaргa жaвoб бериши лозим. Молиявий нaзoрaтнинг мухдм тури cифaтидa aудит ушбу cубъектлaр тoмoнидaн тузилгaн молиявий x,иcoбoтлaрни, юз берган жaрaёнлaр Ba oперaциялaрни реcпубликaмиз кoнунлaригa мослиги ёки мое келмacлиги x,aкидa aудитoрлaргa уз фикрини шaкллaнтиришгa имкон бериши керaк. Бухгaлтерия х,иеоби Ba aудит тoмoнидaн улaр олдига кУйилaётгaн ушбу тaлaблaрни тулик Ba хдкконий бaжaрилиши куп жиx,aтдaн anoKa^

хизмaтлaрининг ушбу бoшкaрув вocитaлaри oбъектлaри cифaтидaги тacнифий x,aмдa тaвcифий acocлaрининг мaвжудлигигa бевocитa бoFлик.

Бизнингчa, пoчтa anoKa^ хизмaтлaрини кyрcaтувчи cубъектлaрдa бухгaлтерия хдеоби Ba aудитнинг хуcуcиятлaри мaхcуc cтaндaрт ёки йyрикнoмa мaкoмидaги меъёрий x,ужжaтлaр билaн муcтax,кaмлaниши мaкcaдгa мувoфик. Мое рaвишдa, меъёрий xужжaтлaр билaн муcтax,кaмлaнгaнпoчтa anoKa^ хизмaтлaрини кyрcaтувчи cубъектлaрдa бухгaлтерия х,иеоби Ba aудит хуcуcиятлaрини дaрcликлaр, y^B Ba aмaлий кУллaнмaлaргa хдм киритиш лозим.

Фикримизчa, мaхcуc cтaндaрт ёки йyрикнoмa мaкoмидaги меъёрий x,ужжaтлaрдa, шунингдек улaргa мое рaвишдa тaйёрлaнaдигaн дaрcликлaр, y^B Ba aмaлий кУллaнмaлaрдa пoчтa anoKa^ хизмaтлaрининг хдеоб Ba aудит oбъектлaри cифaтидaги тacнифий acocлaри етaрличa очиб берилиши керaк.

Пoчтa anoKa^ хизмaтлaрининг хдеоб Ba aудит oбъектлaри cифaтидaги тacнифи Ba тaвcифини очиб беришдa, бизнингчa, aввaлaмбoр, улaрнинг «Пoчтa anoKa^ тyFриcидa конун»^ келтирилгaн тaвcифлaри acoc килиб олиниши лозим. Шунингдек, ушбу хизмaтлaрни хиеоб Ba aудит oбъектлaри cифaтидaги тacнифий жиxaтлaрини белгилaшдa реcпубликaмизнинг бош^ конун xужжaтлaри тaлaблaри эътибoргa олиниши керaк.

Бизнингчa, пoчтa aлoкacи хизмaтлaрини бухгaлтерия хиеоби Ba aудит объектюри cифaтидa тacнифлaшдa улaрнинг "Пoчтa anoKa^ тyFриcидa конун'^ келтирилгaн гуруxлaри Ba турлaрини бирлaмчи acoc килиб олиш лозим. Чунки, aйнaн пoчтa anoKa^ хизмaтлaри гуруxлaри Ba турлaри бу хизмaтлaрни кyрcaтувчи cубъектлaр acocий фaoлиятининг бош мaкcaди Ba мaзмунини ифoдaлaйди. Бoшкaрув вocитacи cифaтидa бухгaлтерия

хисобининг бош мэксэди Ba acocий вaзифacи 6Ули6 мaкoн Ba зaмoндa aManra oширилaётгaн no4Ta Бло^си хизмaтлaри гурухгари Ba турлaри тyFриcидa пул бирлигидaги aхбoрoтлaрни йотишдайд этиш, гурухгаш, жaмлaш Ba тегишли фoйдaлaнувчилaргa еткaзиб бериш xиcoблaнaди.

"Почтэ Бло^си тyFриcидa конун"га мувофик бaрчa no4Ta гло^си хизмaтлaри КУЙИДЭГИ 3 Ta гуруxгa бирлaштирилaди (1-рacмгa ^РЭ^).

1-расм. Почта алокаси хизматлари гурухлари

Пoчтa Бло^си хизмaтлaри xaр бир гурухи y3 ичига эник; турдaги хизмaтлaрни oлaди. Чунончи, «Узбекистан почтэси» АЖ веб-caйтидa келтирилгaн мaълумoтлaргa кyрa, пoчтa эло^си хизмaтлaрининг юкоридэ келтирилгaн хэр бир гурухи тэрки6игэ куйидэги хизмэт турлэри киритилган (1-жaдвaлгa кэрэнг).

1-жадвал

Почта алокаси хизматлари алохида гурухларига кирувчи _хизматларнинг турлари_

№ Хизматлар гурухи Гурух таркибига кирувчи хизмат турлари

1 Почта хизматлари о *Оддий, буюртмалихатларнивакийматиэълонкилинганхатларнижунатиш (ичкивахалкаро); о * Оддийвабуюртмали почта карточкаларинижунатиш (ичкива халкаро); о * Оддий, буюртмаливакийматиэълонкилинганбандеролларни республика буйичажунатиштушумлар; о *Оддийвабуюртмалисекограммаларнижунатишдан (ичкивахалкаро); о *Оддийвакийматиэълонкилинмагантоифадагипосилкаларнижунатиш (ичкивахалкаро); о *Буюртмалимайдапакетларнижунатиш (ичкивахалкаро); о *Мосравишдакопланганчопэтилганнашрларнижунатиш (ичкивахалкаро); о *Республика буйичаоддий, телеграфлива электрон пул утказмаларинижунатиш; о * Халкарооддийва электрон пул утказмаларинижунатиш.

2 Куръерлик хизматлар и о *Почта карточкалариниетказиббериш (ичкивахалкаро); о *Хатларниетказиббериш (ичкивахалкаро); о *Бандеролларниетказиббериш (ички); о *Посилкаларниетказиббериш (ичкивахалкаро); о *Тегишликопламалардачопэтилганнашрларниетказиббериш (ичкивахалкаро).

3 Уиверсал хизматлар о *Газета важурналларгаобуналарникабул килиш; о *Пенсия ванафакаларниетказиббериш; о *Даврийнашрлар, журналлар, китобларвабошкаларниетказиббериш; о *Телеграммаларникабулкилишваетказиббериш; о *Шахарлароаровахалкаро телефон сузлашувларихизматлариникурсатиш; о *Коммуналхизматлар (электроэнергия, газ, иситиш, иссиксуввабошкалар) туловларивашахартелефониучун абонент хакиникабул килиш; о Почта маркаларива филателия махсулотлари, даврийнашрлар, журналлар, китоблар, истеъмолтоварларинисотиш. о Посилкаларнисаклаш, ураш, кайтаурашхизматлари; о *Посилкаящиклари,бандеролкаробкаларивахалталарнисотиш; о *Почта жунатмалариманзиллариниёзибберишва почта бланкаларинитулдириббериш; о * Абонентликящикларинитакдимэтиш

Почта алокаси хизматларини бажаришнинг юкорида келтирилган усуллари бир-биридан улар учун ундириладиган хак (тариф) микдори буйича хам фаркланади. Ушбу усуллар почта хизматларини курсатувчи субъектлар оладиган даромадларга бевосита уз таъсирини утказади. Шу

боис хам, почта алокаси хизматларини уларни бажаришда кулланиладиган усуллар буйича туFри хисоб-китоб килиш ва хисобини юритиш ута мухим хисобланади.

Почта алокаси хизматларини курсатишда улар учун тариф ва расценкаларни белгилашга асос килиб олинадиган мезонлар ута мухимдир. Бундай мезонлар сифатида турли улчов бирликларидаги натурал ва пул бирлигидаги курсаткичлар олинади. Чунончи, бундай курсаткичлар тизими хамда уларнинг микдори барча почта операторлари ва провайдерлари учун алохида жунатмалар, утказмалар ва хизматлар буйича бир хилдир.

Почта алокаси хизматларини улар учун туловларни амалга ошириш турлари буйича таснифлаш ута мухим. Ушбу белгисига кура барча почта алокаси хизматлари куйидаги турларга булинади: *накд пулга курсатилган хизматлар;

*пластик карта оркали тулови амалга оширилган хизматлар; *накдсиз пул кучириш оркали курсатилган хизматлар; *корпоратив пластик оркали тулови амалга оширилган хизматлар. Почта алокаси хизматларини солик туловларига муносабатига кура хам туFри таснифлаш катта ахамият касб этади. Бундай тасниф соликка тортиладиган ва соликка тортилмайдиган алока хизматларини, солик имтиёзларига эга булган хизмат турлари хисобини туFри юритишнинг асосий гарови булиб хисобланади.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. O'Ktamovich, P. L. X., & Boxodirovich, E. F. (2022). RAQAMLI IQTISODIYOTNI RIVOJLANTIRISHDA BUXGALTERIYA HISOBNI O'RNI. Journal of marketing, business and management, 1(2), 120-124.

2. Po'Latov Xudoyberdi, O. K. (2022). BUXGALTERIYA HISOBIGA RAQAMLI TEXNOLOGIYALARNI JORIY ETISh YO'LLARI. Journal of marketing, business and management, 1(1), 37-40.

3. Пулатов, Х. У. (2021). ACCOUNTING ACCOUNTS IN WHOLESALE ENTERPRISES. Экономика и социум, (4 -2), 318-323.

4. Пулатов, Х. У. (2021). DIRECTIONS TO IMPROVE TURNOVER ACCOUNTING IN ENTERPRISES OF DIFFERENT ACTIVITIES. Экономика и социум, (5-2), 186-189.

5. Baxromovich, U. K. (2021). Risk Assessment and Internal Control System in Audit. Academic Journal of Digital Economics and Stability, 7, 1-5.

6. Keldiyorqizi, U. S. (2021). The role of international audit standards on the audit of oil and gas companies in Uzbekistan. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11 (3), 1346-1351.

7.Хусанов, М. (2021). Махсус саволлар буйича утказиладиган аудиторлик текширувларининг ташкилий ва методологик асослари. Общество и инновации, 2(4/S), 564-571.

8. XycaHOB, M. (2021). THE NEED FOR A SPECIAL QUESTION-LIKED AUDIT. 3K0H0MHKa h соцнум, (5-2), 539-543.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.