Научная статья на тему 'АҲОЛИНИНГ ЎЗИНИ ЎЗИ БАНДЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ – ИҚТИСОДИЙ БАРҚАРОРЛИКНИ ТАЪМИНЛАШ ОМИЛИ СИФАТИДА'

АҲОЛИНИНГ ЎЗИНИ ЎЗИ БАНДЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ – ИҚТИСОДИЙ БАРҚАРОРЛИКНИ ТАЪМИНЛАШ ОМИЛИ СИФАТИДА Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
172
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
кичик бизнес / ўз-ўзини банд қилиш / «Ўзини ўзи банд қилган шахс сифатида фаолиятни амалга ошириш тартиби тўғрисида низом» / рамий даромад / солиқ / хизмат кўрсатиш.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Зебо Бахтиёровна Наврўззода, Ситора Исламовна Хасанова

Мамлакатимизда аҳоли бандлигини таъминлаш мақсадида аҳолини кичик бизнес ва ўз-ўзини банд қилишига қаратилган қатор сиёсий стратегиялар, қонун лойиҳалари, Президент қарори қабул қилинмоқда. Ушбу мақолада ҳам аҳолининг ўзини ўзи бандлигини ривожлантириш – иқтисодий барқарорликни таъминлаш муҳим омили эканлиги мисоллар асосида таҳлил этилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «АҲОЛИНИНГ ЎЗИНИ ЎЗИ БАНДЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ – ИҚТИСОДИЙ БАРҚАРОРЛИКНИ ТАЪМИНЛАШ ОМИЛИ СИФАТИДА»

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=2223Q

ЛХОЛИНИНГ УЗИНИ УЗИ БAНДЛИГИНИ PИВОЖЛAНТИPИШ -ЩТИСОДИЙ БAPKAPОPЛИKНИ ТAЪМИНЛAШ ОМИЛИ СИФAТИДA

Мaмлaкaтимиздa aхoли бaндлигини тaъминлaш мaкcaдидa aхoлини кичик бизнес Ba Уз-Узини бaнд кдлишига кaрaтилгaн кдтор сиёсий cтрaтегиялaр, конун лoйихaлaри, Президент кдрори кдбул кдлинмoкдa. Ушбу мaкoлaдa xaM aхoлининг узини узи бaндлигини ривoжлaнтириш - икктисодий бaркaрoрликни тaъминлaш мухим омили экaнлиги миcoллaр acocидa тaхлил этилaди.

Калит сузлар: кичик бизнес, уз-узини бaнд килиш, «Узини узи бaнд кдлган шaхc cифaтидa фaoлиятни aмaлгa ошириш тaртиби тyFриcидa низом», рaмий дaрoмaд, солик, хизмaт кyрcaтиш.

Мaълyмки, кичик бизнес Ba хусусий тaдбиркoрлик кoрхoнaлaрининг acocий молиявий мaнбaйи шaхcий мaблaFлaр ёки жaлб кдлинган инвестицион мaблaFлaри Xиcoблaнaди. Мaмлaкaтимиз хyдyдидaги бaрчa тижoрaт бaнклaр хорижий кредит линиялaри хисобига лoйихaлaрни мoлиялaштиришдa, бюджетдaн тaшк;aри Ba шaхcий мaблaFлaри хисобига миллий вaлютaдaги кредит фaoлиятини aмaлгa oширaди. Шу caбaбли хoзирдa бутун дунё микёcидa бу сохдга юкcaк эътибор берилмoкдa Ba уни ривoжлaнтириш кУллaб-кyввaтлaнмoкдa. Узини узи бaнд кдлгaнлaр - бу хизмaтлaр кyрcaтишдa мycтaкил рaвишдa шaхcий мехдати билaн иштирок этaдигaн, мехтат дaрoмaдини олиш учун иш олиб борувчи шaхcлaр. Бyндa yлaр яккa тaртибдaги тaдбиркoр cифaтидa рyйхaтгa oлинмaйди Ba ёллaнмa хoдимлaр мехнaтидaн фoйдaлaнмaйди. Утарнинг фaoлияти «Узини узи бaнд килгaн шaхc cифaтидa фaoлиятни aмaлгa ошириш тaртиби тyFриcидa низом» билaн тaртибгa coлинaди. 2021 йил 1 aBryCT хoлaти бyйичa 68 тyрдaги фaoлият билaн узини узи бaнд килиш мумкин. Хoхишгa кyрa, yлaрнинг бир нечтacини бирвaрaкaйигa тaнлaш мумкин.

Асосий иш жoйидa мехнaт шaртнoмacи бyйичa ишлaб, бир Barçi^^ yзидa узини узи бaнд килиш хaм мумкин. Асосийси, acocий ишдaги фaoлият тури узини

Зебо Бахтиёровна Навруззода

Иктисодиёт фaнлaри бyйичa фaлcaфa доктори (PhD), доцент

Ситора Исламовна Хасанова

Бухоро дaвлaт yниверcитети Иктисодиёт (тaрмoкдaр Ba coхaлaр бyйичa) мyтaхaccиcлиги 1-боскич мaгиcтрaнти

AННОТAЦИЯ

Кириш

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

узи банд килиш учун рухсат берилган фаолият турлари руйхатига кирмаган булиши керак. Масалан, кун буйи мехнат шартномаси асосида котибалик билан шугулланиш, кечаси узини узи банд килган шахс сифатида матн ёзиш буйича хизматларни (копирайтинг) курсатиш мумкин.

Му^окама ва натижалар

Мамлакатимизда ахолини бандлигини таъминлаш максадида ахолини кичик бизнес ва уз-узини банд килишига каратилган катор сиёсий стратегиялар, конун лойихалари, пресидент карори кабул килинмокда. Хусусан, Узбекистон Республикаси Ррезиденти Шавкат Мирзиёев томонидан 2020 йил 8 июндаги «Тадбиркорлик фаолияти ва узини узи банд килишни давлат томонидан тартибга солишни соддалаштириш чора-тадбирлари тугрисида» ги карор кабул килинди. Унга кура, узини узи банд килган шахсларни руйхати кенгайтирилди, уларга бир катор кулайликлар ва имтиёзлар берилди хамда уларнинг фаолиятини масофадан туриб руйхатга олиш учун Давлат солик кумитаси томонидан мобил илова ишлаб чикилди. Шу билан бирга, 2020 йил 1июлдан бошлаб Узбекистонда фукароларнинг узини узи банд килиш буйича фаолият турларининг 67 тагача кенгайтирилиши асосида руйхатга олиш тартиби жорий этилди.

Статистик маълумотларга диккат каратадиган булсак, 2021 йил 1 июль холатига кура, Узбекистонда 852 мингдан ортик узини узи банд килганлар руйхатга олинган булиб, уларнинг 310 минг нафардан зиёдрогини ёшлар ташкил этган булса, Давлат солик кумитаси ахборотига кура, мамлакатда 2022 йил 16 февраль холатига, узини узи банд килганлар сони 1 324 031 нафарга етди. Кайд этилишича, кишлок хужалиги йуналиши буйича 50 691, саноат йуналиши буйича 32 707, маиший хизматлар буйича 23 641, ижтимоий йуналиш буйича 15 183, халк истеъмоли моллари ишлаб чикариш ва хизматлар курсатиш буйича 7 551, ахборот-коммуникация йуналиши буйича 2 274 нафар шахс узини узи банд килди. Куринадики, ушбу соха мамлакат иктисодиётида тезкор суръатлар билан усиб бораётир.

Хизмат курсатиш сохаларида хусусий ва оилавий тадбиркорликни ривожлантириш максадида янги иш жойларини яратиш буйича куйидаги асосий йуналишларни тавсия килиш мумкин:

• янги турдаги ишбилармонлик (касбий) хизматлари кучмас мулк билан савдо килиш, вактинчалик эркин пулларни жойлаштириш, ахборот, маркетинг ва реклама хизматлари, бухгалтерия баланси ва хисоботларини тузиш, электрон котиба;

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

• туристик фирмалари, ахборот коммуникацион технология воситаларини тузатиш таянч пунктлари, ижтимоий психологик марказлар, турли таълим ва касбга укитиш киска курслари каби хизмат курсатиш обектларини ташкил этиш.

• хизмат курсатиш сохаларида алохида якка тартибдаги тадбиркорлик фаолиятини шакллантириш ва ривожлантириш тугрисида меъёрий-хукукий хужжатлар тизимини яратиш лозим;

• хайвонларга караш буйича хизматлар - хайвонларни бокиш;

• болаларни тарбия килиш, укитиш буйича хизматлар, хусусий богча ва мактаблар, оилавий болалар богчалари, оилавий кутубхоналар ва бошка хизмат курсатиш обектларини ташкил этиш.

Узини узи банд килишнинг кандай фойдалари бор? - деган саволга куйидагича жавоб бериш мумкин:

1. Уйдан ишлашнинг конуний имконияти. Узини узи банд килганлар солик текширувлари, жарималар ва ноконуний тадбиркорлик фаолияти буйича айбловлардан куркмасликлари мумкин.

2. Тасдикланган иш стажи ва пенсия. Узини узи банд килганларнинг иш стажи кетаверади, шунинг учун кексаликда кафолатланган пенсия накд деб хисоблаш мумкин.

3. Расмий даромад. Истеъмол кредитлари, имтиёзли карзлар олиш, шунингдек, солик имтиёзларини куллаш мумкин.

4. Минимал солик. Даромад солиги ёки бошка йигимлар йук. Бир йилда Б^Мнинг 1 баравари микдорида ижтимоий солик тулаш кифоя.

5. Узига узи хужайин. Узини узи банд килувчилар учун мехнат шартномаси, рахбар ва катъий иш жадвали йук. Севимли иш билан хохлаган вактда шугулланиш ва бундан конуний даромад олиш мумкин.

6. Мижозлар базасини кенгайтириш. Узини узи банд килган шахслар юридик шахслардан пул утказиш йули билан туловларни кабул килиш учун банкда осонгина хисоб очишлари мумкин. Бундан ташкари, давлат руйхатидан утказилганлик шериклар орасида ишончни уйготади.

7. Минимал хужжатлар. Узини узи банд килганлар якка тартибдаги тадбиркорлар сингари бухгалтерия хисобини юритиш, хисобот юбориш ёки солик декларациясини топширишлари шарт эмас. Даромад ва харажатларни ихтиёрий равишда www.soliq.uz иловасида тугридан-тугри кузатиб боришлари мумкин.

Узини узи банд килган шахслар: бепул руйхатдан утади; иш берувчига эга булмайди; ишчи ёлламайди; уларга мехнат стажи ва пенсия хисобланади; йилда бир марта БХМнинг бир баравари микдорида ихтиёрий равишда ижтимоий солик тулайди; даромадидан солик туламайди; юридик шахслардан пул утказмаларини

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

Kaöyn Kunnrn ynyH öaHKga xucoöpaKaM onnmn MyMKHH; $aKar pyxcaT этнпгaн ^aonHAT Typnapn önnaH myrynnaHagn.

Узини узи банд килганлар куйидагиларни килишлари мумкин: Куйидагилар узини узи банд килганларга мумкин эмас:

• руйхатдаги бир ёки бир нечта фаолият турлари билан шугулланиш; • ишни факат мустакил равишда бажариш; • накд, терминал ва пул утказмаси оркали туловни кабул килиш; • жисмоний ва юридик шахслар билан факат бир марталик иш ёки хизматларни бажариш учун ишлаш; • мижоз билан огзаки ёки ёзма шартнома тузиш; • чет эллик буюртмачилар билан шартнома тузмасдан ишлаш; • норезидентлардан чет эл валютасида ишлар учун туловни кабул килиш. • рухсат берилган фаолият турлари руйхатида курсатилмаган фаолият билан шугулланиш; • якка тартибдаги тадбиркор булиш; • уз фаолият тури буйича кимнингдир кулида ишлаш; • ходимлар ёллаш; • жисмоний ва юридик шахсларга катта х,ажмли иш ёки хизматни узок муддат давомида курсатиш.

Чет эллик буюртмачилар билан кандай ишлаш ва улардан туловларни кандай кабул килиш керак?

Узини узи банд килганлар чет эллик жисмоний шахслар ва юридик шахслар билан шартнома тузмасдан ишлашлари мумкин. Оммавий офертани кабул килиш, электрон хабар алмашиш ёки, жумладан, электрон шаклдаги хдсоб-фактуралар (инвойслар) ишлаш учун асос булиши мумкин.

Бажарилган ишлар учун хориждаги норезидентлардан туловларни Узбекистан банкларидаги хдсоб ракамига хорижий валютада кабул килиш мумкин. Бунда якка тартибдаги тадбиркорлар ёки юридик шахслар сингари Ташки савдо операцияларининг ягона электрон ахборот тизимига бу хдкдаги маълумотларни киритишга хржат йук Олинган маблагларни уз банкида хорижий валютада накд килиб олиш ва ундан уз эхтиёжлари учун фойдаланиш мумкин.

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

Мамлакатимизда ахолини бандлигини таминлаш максадида ахолини кичик бизнес ва уз-узини банд килишига каратилган катор сиёсий стратегиялар, конун лойихалари, пресидент карори кабул килинмокда. Хусусан, Узбекистан Республикаси Ррезиденти Шавкат Мирзиёев томонидан 2020-йил 8-июндаги «Тадбиркорлик фаолияти ва узини узи банд килишни давлат томонидан тартибга солишни соддалаштириш чора-тадбирлари тугрисида» ги карор кабул килинди. Унга кура, узини узи банд килган шахсларни руйхати кенгайтирилди, уларга бир катор кулайликлар ва имтиёзлар берилди хамда уларнинг фаолиятини масофадан туриб руйхатга олиш учун Давлат солик кумитаси томонидан мобил илова ишлаб чикилди. Шу билан бирга, 2020-йил 1-июлдан бошлаб Узбекистонда фукароларнинг узини узи банд килиш буйича фаолият турларининг 67 тагача кенгайтирилиши асосида руйхатга олиш тартиби жорий этилди.

Бундан ташкари, тизимида профессионал таълим муассасалари булган вазирлик ва идораларга 2022 йил 1 майдан таълим муассасаларининг таълим жараёнидан буш булган укув хоналари, ишлаб чикариш устахоналари, бошка бино ва иншоотларини узини узи банд килган шахслар хамда тадбиркорлик субъектларига касб-хунар, хорижий тиллар ёки тадбиркорлик куникмаларига укитиш курсларини ташкил этиш учун 5 йилгача булган муддатга, махсулот ишлаб чикариш ва хизматлар курсатиш учун 5 йилгача булган муддатга ижарага бериш хукуки такдим этилгани хам бу сохада имкониятларнинг янада кенгайганлигидан далолат килади. Хулоса

Тадбркорлик сохаларида янги иш уринлари ташкил этиш, инвестиция, солик, пул- кредит ва илмийтехникавий сиёсатни такомиллаштириш, бозор хизматларининг тармок тузилмасида инновацион таркибий узгаришларни амалга ошириш ижтимоий-иктисодий тараккиётни таъминлашнинг омилларидан бири хисобланади. Ушбу хизматлар курсатиш ахоли турмуш даражаси ва сифатини янада оширилишини таъминлаш имконини беради.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Ozbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev PQ-4742 sonli qarori.

2. Вазирлар Махкамасининг 2020 йил 23 декабрдаги "Узини узи банд килган шахс сифатида фаолиятни амалга ошириш тартиби тугрисидаги низомни тасдиклаш хакида"ги 806-сон карори.

3. Sobirovich M. A., Nizamov D. A. Self-employment and small business development.

4. Davlat statistika qo'mitasi. www.stat.uz

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.