Научная статья на тему 'ПНЕВМОТРАНСПОРТ ҚУВУРЛАРИ ЁРДАМИДА ИНВЕРТОР ҚУРУЛМАСИНИ БОШҚАРУВЧИ МЕХАТРОНИК ТИЗИМИНИ ЖОРИЙ ЭТИШ'

ПНЕВМОТРАНСПОРТ ҚУВУРЛАРИ ЁРДАМИДА ИНВЕРТОР ҚУРУЛМАСИНИ БОШҚАРУВЧИ МЕХАТРОНИК ТИЗИМИНИ ЖОРИЙ ЭТИШ Текст научной статьи по специальности «Естественные и точные науки»

CC BY
26
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
пахта хомашёси / пневмотранспорт ускунаси / ҳаво тезлиги / қувур / қувур кўндаланг кесими / диаметр / аэродинамик куч.

Аннотация научной статьи по естественным и точным наукам, автор научной работы — Холбаев Дониёр Жўрабоевич

Мақолада пахта, чигит, линт, сеператор циклонидан чиққан тола чиқиндиси, циклоний пухни пневмотранспортда ташишда ҳаво тезлиги ва аэродинамик кучнинг қувур кўндаланг кесими бўйича ўзгаришини тадқиқ қилиш натижалари ўз аксини топган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ПНЕВМОТРАНСПОРТ ҚУВУРЛАРИ ЁРДАМИДА ИНВЕРТОР ҚУРУЛМАСИНИ БОШҚАРУВЧИ МЕХАТРОНИК ТИЗИМИНИ ЖОРИЙ ЭТИШ»

ПНЕВМОТРАНСПОРТ КУВУРЛАРИ ЁРДАМИДА ИНВЕРТОР КУРУЛМАСИНИ БОШКАРУВЧИ МЕХАТРОНИК ТИЗИМИНИ ЖОРИЙ

ЭТИШ

Холбаев Дониёр Журабоевич

Наманган мухандислик-технология институти

"Энергетика" кафедраси ката укитувчи xolbayev_doniyor@mail.ru tel.+99893-407-37-26 https://doi.org/10.5281/zenodo.7579702

Аннотация: Маколада пахта, чигит, линт, сеператор циклонидан чиккан тола чикиндиси, циклоний пухни пневмотранспортда ташишда хаво тезлиги ва аэродинамик кучнинг кувур кундаланг кесими буйича узгаришини тадкик килиш натижалари уз аксини топган.

Калит сузлар: пахта хомашёси, пневмотранспорт ускунаси, хаво тезлиги, кувур, кувур кундаланг кесими, диаметр, аэродинамик куч.

Бугунги кунда жахонда ва махаллий бозорларида табиий махсулотлар, шу жумладан табиий толадан тайёрланган матолар ва кийим-кечакка булган талаб йилдан-йил ошиб бормокда. Бу энг аввало, интенсив равишда ошиб бораётган ахоли сони билан боглик. Мамлакат иктисодиётида пахта етиштириш ва уни кайта ишлаш мухим урин эгаллашини, унда олиб борилаётган ислохотлар мамлакат келажагига дахлдор эканини хис килиш мумкин.

Х,аво ёрдамида ташиш жараёни муайян жисм ёки материални йуналтирилган хаво босими ёрдамида бир жойдан бошка жойга максадли узатиш жараёнидир, бунда ташувчи унсур ролини хаво окими бажаради.

Хдвонинг ташувчанлик хусусияти инсонга кадимдан маълум булган. Унинг тинч ва харакатдаги холатлари мавжуд булиб, унинг тинч холати хам одатда муваккат булади. Ташки мухитнинг хар кандай узгариши -температуранинг, босимнинг ошиши ёки пасайиши уни харакатга келтиради.

Бу харакатнинг даражасига караб уни турлича номлаганлар. Энг паст тезликда харакатланаётган хавони ел, сабо, насим, бироз тезлашганда елвизак, шабада, уртача тезликдагисини шамол, яна хам тезлашганда бурон, довул, айланиб, буралиб эсганини куюн, деб атайдилар. Бугунги кунда Узбекистан Республикасида хусусий тадбиркорлик ва кичик бизнесга жуда катта имкониятлар яратилмокда, жумладан кишлок хужали махсулотларини кайта ишлаш жараёнида пахта хом ашиёларини кайта ишлаш жараёнида бир канча илмий изланишлар натижасида амалга ошириб келинмокда. Наманган вилояти, Наманган шахри, "VEN-KON AIR ENGINEERING" МЧЖ корхонасида илмий тадкикот ишимизни олиб бордик. Пахта Андижон - 35 нави пахта, чигит, линт, сеператор циклонидан чиккан тола чикиндиси, циклоний пухни хаво ёрдамида ташиш жараёни ташки атмосферадан алохидаланган ёпик система ичида боради синов тажрибаси утказилди. Бу жараённи тасаввур килиш учун энг содда аэродинамик курилма схемасини кабул киламиз ва дастлаб унда хаво харакати конуниятларини куриб чикамиз. Вентилятор ёки насос пневмоускунанинг уртасида жойлашади. Система сокин турганда, яъни вентилятор ишламаганда у ташки атмосфера хавоси босими остида булади. Бунда, динамик босим нолга тенг ва кувурнинг ичидаги босим ташки атмосфера босимига тенг булади:

Вентилятор ишга туширилгач, у ускунанинг биринчи ярмидан хавони суриболади ва иккинчи томонига хайдаб беради. Натижада, ускунанинг бир томонида вакуумли мухит (сийрак хаво), иккинчи томонида эса зичланган хаво мухити (ортикча босим) булади.

1-расмда Пахта нави 2-расмда Пахта нави Андижон -Андижон - 35 пахтани улчов 35 сеператор циклонидан чиццан тола натижалар олинмоцда чициндиси улчов натижалар олинмоцда

Вентилятор кила оладиган умумий хаво босими Рум кувурдаги статик Рст ва динамик Рд босимлар йигиндисига тенг:

рум Рст +Рд 5 (1)

Аммо, кувурдан чап томондаги, яъни вентиляторгача булган босим манфий - Р (вакуум), вентилятордан кейинги, яъни унг томондаги босим эса мусбат + Р ишорага эга. Бунда, статик босим Рст сурувчи томонда кувур деворидан унинг марказига, хайдовчи (пуфловчи) томонда эса кувур марказидан унинг деворларига томон тик йуналади. Шунингдек, энг катта босим вентиляторнинг кириш ва чикиш тешикларида, яъни вентиляторнинг хар 2 томонида булади караб пасайиб боради. Биз илмий тадкитот утказиш пайтида кувурларни турли хил узунликларда статик ва динамик босим натижаларни олдик.

- киришда манфий, чикишда мусбат ва хар икки томонга - кувур учларига

Биз илмий тадкикот ишини бажариш пайтида 1,1 кВт ли двигателга 2,2 кВт ли инвертор курулмасини частотасини узгартиргич билан бошкариш мехатроник тизимини таклиф килишда SCADA тизимидан фойдаланиш зарур.

Уч хил кундаланг кесим юзаси 140, 200 ва 300 диаметрга ега булган ва кувурларни кушиш оркали масофасини узайтириш оркали ток кучи, кучланиш, кувват, частота, статик босим (П), динамик босим (П), тезлик м/с лардаги кийматлар олинди.

- 1100 1000

Ф- Таги V Ст.'Я) я31 к аоаш Р ¡Ре; ЭПаи к асе Ш Р ра:

Кувур узунлиги Ь (м)

1- график. Динамик, статик ва тулик босимнинг хаво кувури узунлиги буйича таксимланиши.

Натижаларга эътибор берсак, пахта, чигит, линт, сеператор циклонидан чиккан тола чикиндиси, циклоний пухни пневмотранспортда ташишда статик босим хам, тулик босим хам хаво кувури узунлиги буйлаб пасайиб бориш хусусиятига эга эканини куриш мумкин. Шу билан бирга, кичик диаметрли хаво кувурида босимнинг камайиши нисбатан кескинрок. Масалан, 140 мм ли хаво кувурида статик ва тулик босим 45 -50 м масофада нолга тенглашяпти. Шунингдек, 200 мм ли кувурда статик босим 300 мм ли кувурдаги тулик босим кийматлари узаро якин. Бу холат 200 мм ли кувурда босим камайиши 300 мм ли кувурига якин ва уларни узаро алмаштириш катта босим йуколишига олиб келмаслигини курсатади.

Графиклардаги умумий тенденция кичик диаметрли хаво кувурида аэродинамик каршиликнинг нисбатан юкори эканлигидир. Хакикатан хам куплаб тадкикотларда хаво кувури диаметрининг кичрайиши унинг аэродинамик каршилигининг ошишига олиб келиши аникланган.

Графикларга эътибор берадиган булсак, хавонинг бир хил тезликларида диаметри катта булган кувурларда нисбатан катта аэродинамик куч хосил булади. Шунингдек, тезлик ошиб борган сари хосил буладиган куч катталиги орасидаги фарк кескинлашиб бораверади. Саноатда 140, 200, 300 мм диаметрга эга булган кувурларга утилганининг сабаби хам шу булса керак. Чунки, пневмотранспорт ускуналари мамлакатимиз саноатида илк бор куллана бошлаганда пневмотранспорт кувурининг диаметри 300 мм булган. Кейинчалик, саноатда мехнат унумдорлиги ва мос равишда машиналар иш унуми ортиб борган сари пневмотранспорт ускунаси иш унумини хам ошириш зарурати юзага келган ва саноат материал ва энергия сарфи юкори булишига карамай, кувур диаметрини ошириш йули билан муаммони хал килган.

Аммо, хозирги энергия танкислиги шароитида бу ечим узини окламаяпти ва саноат аста секин кичик диаметрдаги кувурлардан фойдаланишга утиб бормокда ва бизнинг аввалги тадкикотларимиз [1] бу тадбирни назарий жихатдан асослаб берди.

Пахта пневмотранспортида оким параметрларини бошкарувчи мехатроник тизимнинг жорий килиниш ва ишлаб чикилган янги курилмаси электр энергия самарадорлигини ошириш буйича олиб борган илмий тадкикот ишининг натижалари асосида янги, пахтани дастлабки кайта ишлаш корхоналаридаги вентилятор электр двигателларига инверторли мехатроник тизим ва дастурий таъминот урнатиш оркали янги, пахта пневмотранспорти кувуридаги хаво окимининг статик босими ва тезлигини рационал бошкарувчи тизим яратилган.

3-расмда Пахта нави Андижон - 35 пахтани чигит улчов натижалар олинмоцда

4-расмда Пахта нави Андижон - 35 пахтани чигитиницувурда статик ва динвамик босимни утказиш цобиляти тажриба натижалар олинмоцда

Илмий тадкикот натижаларини олгандан сунг ишлаб чикаришга жорий этиш максадида Наманган вилояти, Поп туман, "Поп пахта тозалаш маскани ART SOFT TEX CLUSTER" МЧЖ га карашли корхонасида гарамлардаги пахтани ишлаб чикариш цехларига ташиб берувчи стационар пневмотранспорт ускунасига кувурдаги оким параметрларини рационал бошкарувчи инверторли мехатроник тизим урнатилган. ВЦ-12М вентиляторига инвертор курилмасининг урнатилиши пахтани пневмотранспортда ташишда двигателни ишга тушиш пайти (пусковой момент)даги актив ва реактив кувват энергияси камайтириш, авария хрлатларида моторни саклаш ва куйишининг олдини олиш имконини беради. Шунингдек, ташиш масофасига мос равишда кувурдаги хдво босими ва тезлигини ростлаш оркали ташилаётган пахта компонентларининг сифат курсаткичлари амалдаги ускунадагига нисбатан яхшилангани аникланди.

Илмий тадкикот натижаларини "Поп пахта тозалаш" маскани "ART SOFT TEX CLUSTER" МЧЖ, корхонасидаги вентилятор электр двигателларига

махсус дастурий таъминотга эга булган инверторли мехатроник тизимни урнатиш.

Тажрибалар натижасига кура янги курилмада катта куватли двигателлари двигателларни ишга тушиш пайти (пусковой момент)даги актив ва реактив кувват энергияси камайтириш оркали электр энергиясини тежаш имконияти мавжудлиги аникланди.

Фойдаланилган ахборот манбалари:

1. Мурадов Р., Саримсаков О., Хусанов С. Внутризаводская пневмотранспортировка хлопка-сырца: состояние, проблемы и перспективы. Журнал «Механика муаммолари», 2014, №2

2. «Узпахтасаноат» АБ, "Пахтани дастлабки кайта ишлаш" (Первичная обработка хлопка),Т.,«Мехнат», 2002г.

3. Саримсаков О. Пахтани пневмотранспортга узатиш ва хаво ёрдамида ташиш жараёнини такомиллаштириш. Монография. «Навруз» нашриёти, Наманган, 2019 й.

4. Саримсаков О. Д.Тургунов, А.Исакжанов. Пахта хомашёсини пневмо-транспортга узатиш жараёнини амалий урганиш// НамМТИ илмий-техника журнали, №3-4, 2018, 37-41 бет

5. Черный Г.. Газовая динамика. Москва. Наука, 1988.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.