CC BY
24Редактор алган 11.06.2020 ж.
ЕТАМБ 76.03.31+34.39.49
ЭеЖ 576.3/.7
ПЛАЗМИНОГЕНД1К АКТИВАТОР ЖУЙЕСШЩ ЦЫЗМЕТШ ЗЕРТТЕУ
И.К. Мухаммад Ахтер, А.С. Абилхадиров, С.М. Шайхин
МРК «Микроорганизмдердщ республикалык коллекциясы» КР БЕМ FK, Нур-С^лтан К., Казахстан
uPA жэне uPAR-н кан тамырлары мен ^лралардыц ecyi мен регенерациясы, ангиогенез, эмбриогенез, сондай-ак жасушалардын ecyi мен козгалуындагы патологиялык жэне бiркатар калыпты физиологиялык Yрдicтердi реттеyдегi рeлi сипатталган. Кеп функционалды uPA жYЙеci фибринолиз, нейрогенез Yрдicтрiнде гана емес, сонымен катар корганыс реакцияларын жYргiзyде жэне агзадагы калыпты кан агымын реттеуде негiзгi функцияларды орындайды.
Кiлт сездер: uPA, uPAR, акуыз, урокиназа, жасуша.
STUDY OF THE PLASMINOGEN ACTIVATOR SYSTEM
I. Mukhammad Akhter, A. Abilkhadirov, S. Shaikhin
RSE "Republican collection of microorganisms" SC MES RK, Nur-sultan s., Kazakhstan
The role of uPA and uPAR in the regulation of pathological and several normal physiological processes in the growth and regeneration of blood vessels and tissues, angiogenesis, embryogenesis, as well as cell growth and migration is described. uPA multifunctional system plays a key role not only in the process of fibrinolysis, neurogenesis, but also in conducting protective reactions and regulating normal blood flow in the body.
Keywords: uPA, uPAR, protein, urokinase, cell.
ИЗУЧЕНИЕ СИСТЕМЫ АКТИВАТОРА ПЛАЗМИНОГЕНА
Мухаммад Ахтер И.К., Абилхадиров А.С., Шайхин С.М.
РГП «Республиканская коллекция микроорганизмов» КН МОН РК, Нур-Султан, Казахстан
Описана роль uPA и uPAR в регуляции патологических и ряда нормальных физиологических процессов в росте и регенерации кровеносных сосудов и тканей, ангиогенезе, эмбриогенезе, а также росте и миграции клеток. Многофункциональная система uPA играет ключевую роль не только в процессе фибринолиза, нейрогенеза, но и в проведении защитных реакций и регуляции нормального кровотока в организме.
Ключевые слова: uPA, uPAR, белок, урокиназа, клетка.
Плазминогенд1к активатордыц урокиназа тэр1зд1 кепфункционалды жуйеа (uPA жYЙеci) физиологиялык жэне патологиялык Yрдicтердi дамытуда протеолитикалык жэне реттеуш1 функцияларды орындайды. Протеолитикалык функция илазминогенд1 белсендешруге жэне оны фибринолитикалык жYЙенi реттеуге жауап беретш плазминге айналдыруга багытталган, сонымен катар байланыстырушы улпа матриксшшщ (Б¥М) деструкциясын камтамасыз ететш матрикспк металлопротеиназа (ММП) жол салушысын белсенденд1руде жетекш1 рел аткарады [1,2].
Урокиназалы жYЙе uPAR—uPA жогары аффинд1 рецепторын жэне плазминогеннщ белсенд1 эндопептидазасына дешн белсенд1 емес зимогенд1 ыдырататын жэне белсенденд1ретш uPA жэне серинд1 протеазаны камтиды. uPA рецептор-байланыстырушы N-соцды эпидермальд1 домен тэр1зд1 есу факторынан (GFD), C-соцды протеолитпк домен жэне Крингл доменшен турады. GFD домен uPA мен uPAR-дыц жогары спецификалык байланысуына жауап беред1, ал Крингл uPA-uPAR кешеншщ турактануын жэне оныц жасушадан тыс матрикспен езара эрекеттесуш колдайды. uPAR кдоамында Yш гомологиялык домен бар жэне GPI-зэюр кемепмен плазма мембранасына бектлген [3].
ОР1-зэюр мембрананьщ iшiндегi жогары латералды козгалушылыкты камтамасыз етедi, бул иРЛЯ-дыц жумыс iстеуi Yшiн мацызды, себебi ол жылжушы жасушалардыц алдыцгы шетiнде uPA/uPAR кешенiн кластерлеуiне себепшi болады жэне окшауланган протеолиздi жещлдетедi [4]. иРА жасушаныц бетiнде иРАК-мен байланысады жэне бул байланыс иРА белсендiлiгiн арттырады [5,6]. иРА жэне иРАК YЙлескенде жасушадан тыс матрикстщ протеолизiн жэне сонымен катар баска да жасушалык YPДiстердi кейбiреуiн iске косады (сурет 1) [7,8].
Сурет 1 - Урокиназа жэне оныц рецепторларыныц жасуша жылжуына эсер ету механизми А-иРА-плазминогеннщ урокиназа типт немесе урокиназа активаторлары, иРАК-урокиназа рецепторы, GPI-гликозилфосфатидилинозитол, D1-D3-урокиназа рецепторыныц домендерi, Б-ЭД-есу доменi, КД-Крингл домеш, В-ЖТМ-жасушадан тыс матрикс. Сурет макаладан алынган [9].
иРА жYЙесшщ иРА аркылы аткаратын протеолиздiк функцияларымен катар ол дабыл рецепторы болып табылатын жэне бiркатар киназалардыц активациясына катысатын иРАК рецепторы аркылы реттеушi функцияларды орындайды [10]. Сонымен катар, иРА жYЙесi интегриндер, витронектиндермен де эрекеттесе отырып,белгiлi бiр сигнал беру жолдарын белсендiредi [11]. иРА белсендшп ец мацыздысы РА1-1 болып табылатын 1 жэне 2 - РА1-1 жэне РА1-2 типтегi плазминоген активаторыныц эндогендi ингибиторлары аркылы реттеледi. иРА жYЙесiнiц курамдас белiктерi - иРА, иРАК жэне РА1-1 мен РА1-2 ингибиторлары адгезия, пролиферация, апоптоз, хемотаксис жэне жасуша жылжуы Yрдiстерiне катысады, сонымен катар эпителиальды-мезенхималык ауысу мен ген экспрессиясын белсендендiруге елiктiрiлуi мYмкiн [12,13]. Бул процестердщ барлыгы гомеостазды колдауга багытталган тамырлардыц есуi мен калпына келуi сиякты калыпты физиологиялык жагдайларда, сонымен катар, канцерогенез, кабыну, фиброз жэне фибринолиз Yрдiстерiнде айкын керiнетiн патологиялык жагдайларда да жYредi [1,14].
Деректер бойынша, урокиназа жYЙесi жYрек-кан тамырлары жYЙесiнiц жумысына катысатынын керуге болады. Осыган дейiн иРА жэне иРАК жылжу мен пролиферациялану кезiндегi кан тамырлары жасушаларында экпрессияланатыны жэне атеросклероз бен рестеноз сиякты жYрек-кан тамырлары ауруларыныц патогенезiне катысатындыгы керсетiлген [15,16]. иРА плазма, зэр курамында жэне бYЙректе болады. Кептеген жасушаларда иРА рецепторлары бар. иРА-ны жасуша бетiндегi иРАК рецепторымен байланыстыру иРА-ныц жогары белсендi формасыныц пайда болуын жэне плазминогеннщ плазминге айнала отырып белсенденуiн ынталандырады. Бул YPДiс жасушадан тыс матриксте жYредi, ол Б¥М деградациясында, кебеюде жэне жасуша жылжуында мацызды рел аткарады [2,17].
иРА плазмин протеолизшщ иРА-делдалы аркасында матрикстыц деградациясына жэне есу факторыныц белсенденуiне алып келетiн тамырлы жасушалардыц жылжуы мен кебеюше септiгiн тигiзедi [18]. Бiрак, иРА-да жасуша аралык дабылды терапиялык белсендендiру аркылы жYзеге асыратын серозды жэне тирозиндi фосфорлау жэне ^оА мен
Rac1^i белсендендiру сиякты протеолитикалык емес функциялар бар [19]. Рекомбинантты uPA немесе трансфекцияны плазмага eHrÍ3y кезiнде урокиназаньщ курамы in vivo жергiлiктi артуы тамырлы жасушалардыц жылжуын, олардыц пролиферациясын жэне фенотиптiк трансформациясын ынталандыру аркылы iшкi артериялардыц ремодельденyiне жэне нео-интиманыц тYзiлyiне ыкпал етедi [15].
uPA-ныц (pro-uPA) бастама формасы 10q24 хромосомасында орналаскан PLAU генiмен кодталады жэне 54 кДа М.м бар амин кышкылыныц 411 калдыктарынан (а.к.) туратын бiр тiзбектi профермент тYрiнде секреттеледi [20]. pro-uPA молекуласы бiрнеше функционалды мацызды домендердi камтиды. Атап айтканда, pro-uPA посттрансляциялы тасымалдауды камтамасыз ететiн дабылдык домен (1-5 а.к), uPAR рецепторымен uPA-ныц байланысуын камтамасыз ететш есу факторы сиякты N-соцды домен (6-46 а.к), PAI-1 ингибиторымен жэне интегриндермен байланысуга жауапты, сондай-ак рецептормен бiрге жасуша жылжуын жэне uPA кешенш турактандыруга катысатын аймактары бар крингл доменi (50-131 а.к.), линкерлi домен (132-147 а.к.), трипсин тэрiздi белсендiлiгi бар каталиттiк немесе протеолитпк домен (148-411 а.к) [12,21].
Ею плазминоген активаторы урокиназа жэне улпалык плазминоген активаторы (уПА) фибринолиздi реттеyдегi кызметтерi уксас, бiрак олардыц тамыр кабыргаларына эсерi эртYрлi болып шыкты. Сонымен, егер урокиназа закымдалган артериядагы неоинтима есyiне гана емес, сонымен катар тамырдыц тарылуына ыкпал етсе - калыцдатылган регидтi адвентиция калыптасуы аркасында конструктивт ремодельдеуге септшн тигiзсе, онда tPA, керiсiнше, оцтайлы ремодельдеуге ыкпал ететiн неоинтима есушщ азаюы мен тамырдыц кецеюiне алып келедi [22]. Транскрипциялык матрицалар эдiсiн колдана отырып, авторлар урокиназа закымдалган тамырга эсер еткен кезде кабынуга карсы гендер тобыныц экспрессиясын, сондай-ак митохондриялык тыныс алуды жэне тотыгу кYЙзелiсiн реттейтiн гендердiц кебейетiнiн керсетп [23]. ¥лпалык плазминоген активаторы, керiсiнше, тамыр тонусын реттеуге катысатын гендердщ, сондай-ак жYЙке улпаларыныц кызметiне катысатын гендердщ экспрессиясын арттырады [24]. Демек, плазминоген активаторлары гендердiц транскрипциясы мен трансляциясы Yрдiстерiне эсер етyi мYмкiн. Осылайша, урокиназа реактивтi оттегiнiц белсендi формаларыныц енiмдерiн кебейтетiн Nox1 жэне Nox4 оксидазаларын индукциялай отырып, тамырлы тепс булшыкет жасушаларыныц пролиферациясын ынталандырады [25].
СYткоректiлерде эндотелий жасушаларымен синтезделетiн жэне тамыр кабыргасында локализацияланган улпалык типтегi плазминоген активаторы (tPA, EC 3.4.21.68) аныкталган. tPA плазминогенде uPA байланысын ыдыратады. Оныц фибринге жогары жакындыгы бар жэне фибринолизде шешyшi рел аткарады. Ею фермент те прекурсорлар тYрiнде кершед^ олардыц негiзгi активаторы плазмин [2]. Шетш жYЙкенiц кысылуынан кейiн калпына келетiн тышканныц шеткерi жYЙкесiнде аксондардыц максималды есyi, плазминоген активаторларыныц мРН^ экспрессиясыныц едэyiр артуымен байланысты [26].
Осылайша, плазминнщ пайда болуына экелетш uPAR мен uPA эрекеттесyi, жасуша бет!нде де, перицеллюлярлы кецiстiкте де жYредi, бул Б¥М деградациясында мацызды рел аткарады жэне пролиферация, есу, инвазия жэне ангиогенез Yрдiстерiнiц дамуын камтамасыз етедь
Нейрогенез
Орталык жYЙке жYЙесiнiц дамуындагы uPA-ныц мацызды релi туралы мэлiметтер бар. Ягни, uPA-uPAR молекулалык кешенi нейритогенез Yрдiсiндегi нейрондык желiлердiц дурыс калыптасуы Yшiн ете мацызды нейрондардыц миграциясы кезiндегi дабылды жасуша аралык жеткiзyге катысады [27]. Сонымен катар, uPAR-uPA-ц ми нейрондары мен астроциттерi арасындагы езара эрекеттесудщ делдалы ретiндегi жаца биологиялык кызмет аныкталды [28]. uPA нейрондарыныц uPAR астроциттерiмен байланысуы ишемиялык закымданган мидыц синапстарын калпына келтiрyге ыкпал етедi [29]. Бул функция плазминнiц тYзiлyiн кажет етпейдi, бiрак бiркатар сигналдык киназалардыц активациясы
аркылы делдал болады [30]. In vitro зерттеулерi керсеткендей, плазминоген активаторлары культивацияланатын перифериялык нейрондар мен Schwann жасушалары аркылы секреттеледi [31].
Тышкан эмбрионындагы урокиназа рецепторларыныц экспрессиясын, in vivo эмбриональды дамуыныц алгашкы кезендер1нде, ми кыртысыныц калыптасуыныц мацызды кезецдерде (E14) езгерте отырып, авторлар урокиназа рецепторларын гиперэкспрессиялайтын нейрондар бакылау нейрондарына Караганда кыртыстыц жогаргы кабаттарына кеб1рек кешетшш аныктады. Бул адамдар мен CYткоректiлердiц когнитивт кызметтер1 мен жогары жYЙке кызметiне жауап беретiн салалары. MYi^rn, сол себеппен урокиназа рецепторлары гендерi алынып тасталган (нокаутты) тышкандардыц ми кыртысындагы тежегiш интернейрондардыц жетiспеушiлiгiмен, сондай-ак адамдарда кездесетiн аутизм мен шизофренияга тэн мiнез-к¥лык ауыткуларымен байланысты ауыр эпилепсия дамиды [32]. Ддамдардагы аутизм мен когнитивт ауыткулардыц дамуындагы урокиназа рецепторларыныц катысуына аутистiк спектрi жэне сейлеу кабiлетi бузылган наукастарда uPAR генi (Т-аллеля rs344781) полиморфизмiнiц кездесушщ жогары жиiлiгi женiндегi деректер дэлел бола алады
[33].
Фибринолиздiн мацызды катысушысы ретiндегi урокиназа жYЙесi жасушадан тыс матриксты калпына келтiру Yшiн немесе регенерация кезiнде жYЙке мен кан тамырларыныц есуiн женiлдету Yшiн гана емес, сонымен катар жасушалардыц, соныц iшiнде баганалы жасушалардыц закымдалу аймагына коныс аударуы Yшiн, жэне де бурыннан дифференциалданган жасушалардыц фенотипш езгерту Yшiн кажет екенi белгш болды, ягни бул трансдитерификация деп аталады, эпителиалды-мезенхималык ауысу деп аталады (ЭМД) [33]. Эпителиалды жасушалар мыкты жасушааралык байланыстардыц салдарынан кеп жасушалы кабат тYрiнде болады. Бул жасушалар байланыстрады буза отырып, кабаттан шыгып, мезенхималык фенотипi бар, ягни кыскаратын акуыздар мен баганалы сипатка ие бiртутас жылжитын жасушаларга айналуы мYмкiн екендiгi белгiлi болды. Бул YPДiстер улпалардыц закымдануы кезiнде жYредi жэне репарация мен регенерация кезшде мацызды рел аткарады. Регенерация YPДiстерi аякталганнан кейiн керi процесс жYредi -мезенхималды-эпителиалды ауысу (МЭД), нэтижесiнде мезенхималык фенотип маркерлершщ экспрессиясы темендейдi, жасушалар ездершщ эпителиалды касиеттерiн калпына келтсредь
Двторлар урокиназа рецепторларыныц экспрессиясы эпителиалды фенотипте жасушаларды устап туратындыгын, ал рецепторлар бойынша нокаут ЭМД-ды iске косатынын керсеттi. CRISPR/Cas9 геномын редакциялау технологиясын колдана отырып, авторлар Neuro2a нейробластома жасушаларында uPAR-ты нокауттап, олардыц кешушщ улгайганын, эпителиалды маркерлер экспрессиясыныц темендегенш жэне мезенхималык маркерлер экспрессиясыныц жогарылаганын аныктады. Эпителий жасушаларыныц мезенхималык жасушаларга айналуы жаракаттыц тез жазылуына ыкпал етедi. Егер бул Yрдiс мезенхималык жасушалардыц эпителийге айналуымен аякталган жагдайда жазылу фиброзсыз етедi [33]. Егер бул YPДiс бузылган, мезенхималык жасушалар тыртык тYзiп, фибробласттарга айналады жэне жасушадан тыс матрикс секреттейдь Жара жазылмаган жагдайда, эпителалды кабатымен немесе фиброзды улпамен жабылмаган жагдайда юш пайда болуы мYмкiн [34]. Созылмалы жара профиброзды жасушадан катерлi юшке дейiн, жасушадан тыс матрица мен ЭМД коагуляциясы, фиброзы, кабынуы, кайта курылуы жиi жYретiн курылым деп тYсiндiрiледi. ^атерлi iсiк кезiндегi ЭМД юк жасушаларыныц кешу Yрдiстерi активациясымен тYЙiседi, бул iсiк жасушалары сабак тYзетiн жэне химиотерапияга деген бiрнеше турактылыкка экелетiн ете колайсыз YPДiс, ягни олардыц инвазиясы мен дормантты метастаздардыц пайда болуына себеп болып табылады [35]. uPA-uPAR жYЙесiнiц нейрогенездегi мацыздылыгын керсететiн дэлелдерге карамастан, аксон есуi мен тармакталуындагы uPA мен uPAR релi элi кунге дейiн анык зерттелмеген.
Корытынды
Бул шолуда бiз есу мен тармактану YPдiстерiндегi, сондай-ак жYЙке жасушаларыныц жылжуындагы uPA мен uPAR мацызды релш сипаттадык. Сонымен катар, кеп
функционалды uPA жYЙеci фибринолиз YPДiciнде гана емес, корганыш реакцияларын жYргiзiп, агзадагы калыпты кан агымын реттеуд1 камтамасыз ететш непзп функцияларды орындайды. Сондай-ак, бул Б¥М деградациясында жэне кан тамырлары мен улпалардыц есу1 мен калпына келушде, ангиогенезде, эмбриогенезде, жасуша жылжуында, сонымен катар патологиялык жэне б1ркатар калыпты физиологиялык YPДicтердi реттеуде мацызды.
Цолданылган эдебиеттер mismi
1. Jaiswal R.K., VarshneyA.K.,Yadava P.K. Diversity and functional evolutionof the plasminogen activator system. Biomed.//Pharmacother. - 2018. - V. 98. - P. 886-898.
2. Айсина Р.Б., Мухаметова Л.И. Структура и функции системы плазминоген/плазмин.//Биоорганич. химия. - 2014. T. 40 (6). - C. 642-657. D01:10.7868/S0132342314060025. PMID: 25895360.
3. Collen D. The plasminogen (fibrinolytic) system.//Thromb. Haemost. - 1999. - V. 82. - P. 259.
4. Bruneau N., Szepetowski P. The role of the urokinase receptor in epilepsy,in disorders of language, cognition, communication and behavior, and in thecentral nervous system.//Curr. Pharm. Des. - 2011. - V. 17. - P. 1914.
5. Characterization of the cellular binding site for the urokinasetypeplasminogen activator./ Estreicher A., Wohlwend A., Belin et al. //J. Biol. Chem. - 1989. - V. 264. - P. 1180.
6. Vassalli J., Baccino D., Belin, D. A cellular binding site for the Mr 55,000 form of the human plasminogen activator urokinase.//J. CellBiol. - 1985. - V. 100. - P. 86.
7. Activation of p38 MAP-kinase andcaldesmon phosphorylation are essential for urokinase-induced humansmooth muscle cell migration./Goncharova E.A., Vorotnikov A.V., Gracheva E.O. et al.//Biol. Chem. - 2002. -V. 383. - P. 115.
8. Urokinase induces matrix metalloproteinase-9/gelatinase B expression in THP-1 monocytes viaERK1/2 and cytosolic phospholipase A2 activation and eicosanoidproduction./Menshikov M., Torosyan N., Elizarova E. et al. //J.Vasc.Res. - 2006b. - V. 43. - P. 482.
9. Фибринолитики: от разрушения тромбов до процессов роста и ремоделирования сосудов, нейрогенеза, канцерогенеза и фиброза./Ткачук В.А., Парфенова Е.В., Плеханова О.С. и др.//Терапевтический архив. - 2019. - № 09. - С. 4-9.
10. Smith H. W., Marshall C.J. Regulation of cell signalling by uPAR.Nat.//Rev. Mol. Cell Biol. - 2010. - V. 11 (1). - P. 23-36. DOI: 10.1038/nrm2821. PM1D:20027185.
11. Mekkawy A.H., Pourgholami M.H., Morris D.L. Involvement of urokinasetypeplasminogen activator system in cancer: an overview.//Med. Res. Rev. - 2014. - V. 34 (5). - P. 918-956. DOI: 10.1002/med.21308. PMID: 24549574.
12. Reversibleinteractions between plasminogen activators and plasminogen activator inhibitor-1./ Mimuro J., Kaneko M., Murakami T. et al.//Biochim. Biophys. Acta. - 1992. - V. 1160 (3). - P. 325-334. D01:10.1016/0167-4838(92)90095-U. PMID: 1477106.
13. Kruithof E.K., Baker M.S., Bunn C.L. Biological and clinical aspects ofplasminogen activator inhibitor type 2.//Blood. - 1995. - V. 86 (11). - P. 4007-4024.PM1D: 7492756.
14. Роль мультидоменной структуры урокиназы в регуляции роста и ремоделирования сосудов./Ткачук В.А., Плеханова О.С., Белоглазова И.Б., Парфенова Е.В.//Укр. биохим. журнал. - 2013. - Т. 85 (6). - С. 18-45.
15. Chemotactic effect of urokinase plasminogen activator: a major role for mechanisms independent of its proteolytic or growth factor domains./Poliakov A.A., Mukhina S.A., Traktouev D.O. et al.//J. Recept. Signal Transduct. Res. - 1999. - V. 19. - P. 939.
16. The chemotactic action ofurokinase on smooth muscle cells is dependent on its kringledomain.Characterization of interactions and contribution to chemotaxis./ Mukhina S., Stepanova V., Traktouev D. et al.//J. Biol. Chem. - 2000. - V. 27. - P. 16450.
17. Mondino A., Blasi F. uPA and uPAR in fibrinolysis,immunity and pathology.// Trends Immunol. - 2004. -V. 25 (8). - P. 450-455. DOI: 10.1016/j.it.2004.06.004. PMID: 15275645.
18. Blasi, F., Carmeliet P. uPAR: a versatile signalling orchestrator.//Nat. Rev. Mol.Cell Biol. - 2002. - V. 3. - P.
932.
19. Urokinase-type plasminogenactivator expression by neurons and oligodendrocytes during processoutgrowth in developing rat brain./Dent M.A., Sumi Y., Morris R.J., Seeley P.J.//Eur. J. Neurosci. - 1993. - V. 5. - P. 633.
20. The receptor-binding sequence of urokinase.A biological functionfor the growth-factor module of proteases./Appella E., Robinson E.A., Ullrich S.J. et al.// J. Biol. Chem. - 1987. - V. 262 (10). - P. 4437-4440. PMID: 3031025.
21. The kringle stabilizes urokinase binding to the urokinase receptor./Bdeir K., Kuo A., Sachais B.S. et al.//Blood. - 2003. - V. 15 (10). - P. 3600-3608. DOI: 10.1182/blood-2003-03-0949. PMID: 12881310.
22. Урокиназа стимулирует, а тканевой активатор плазминогена подавляет развитие стеноза кровеносных сосудов./Плеханова О.С., Соломатина М.А., Домогатский С.П. и др.//Российский физиологический журнал им. И.М. Сеченова. - 2001. - Т. 87 (5). - С. 584-593.
23. Oligonucleotide microarrays reveal regulated genes related to inward arterial remodeling induced by urokinase plasminogen activator./Plekhanova O., Berk B.C., Bashtrykov P. et al.//J Vasc Res. - 2009. - V. 46 (3). -P. 177-187. doi: 10.1159/000156703.
24. Oligonucleotide microarrays identified potential regulatory genes related to early outward arterial remodeling induced by tissue plasminogen activator./ Plekhanova O., Parfyonova Y., Beloglazova I. et al.//Front Physiol. - 2019. - V. 10. - P. 493. doi:10.3389/fphys.2019.00493.
25. Urokinase plasminogen activator stimulatesvascular smooth muscle cell proliferation via redox-dependent pathways.Arterioscler. Thromb./Menshikov M., Plekhanova O., Cai H. et al.//Vasc.Biol. - 2006a. - V. 26. - P. 801.
26. Siconofi L.B., Seeds N.W. Mice lacking tPA, uPA, or plasminogen genesshowed delayed functional recovery after sciatic nerve crush.//J. Neurosci. -2001. - V. 21. - P. 43-48.
27. uPA-uPAR molecular complex is involved in cell signaling during neuronal migration and neuritogenesis./ Lino N., Fiore L., Rapacioli M. et al. // Dev. Dyn. - 2014. - V. 243 (5). - P. 676-689. DOI: 10.1002/dvdy.24114. PMID: 24481918.
28. Urokinase and urokinase receptor participate in regulation of neuronal migration, axon growth and branching./Semina E., Rubina K., Sysoeva V. et al.// Eur. J. Cell. Biol. - 2016. - V. 95 (9). - P. 295-310. DOI: 10.1016/j.ejcb.2016.05.003. PMID: 27324124.
29. Urokinase-type plasminogen activator (uPA) binding to the uPA receptor (uPAR) promotes axonal regeneration in the central nervous system./Merino P., Diaz A., Jeanneret V. et al.//J. Biol. Chem. - 2017. - V. 292 (7). - P. 2741-2753. DOI: 10.1074/jbc.M116.761650. PMID: 27986809.
30. A cross talk between neuronal urokinase-type plasminogen activator (uPA) and astrocytic uPA receptor (uPAR) promotes astrocytic activation and synaptic recovery in the ischemic brain./Diaz A., Merino P., Manrique L.G. et al.//J. Neurosci. - 2017. - V. 37 (43). - P. 10310-10322. DOI: 10.1523/JNEUROSCI.1630-17.2017. PMID: 28931568.
31. Krystosek A., Seeds N.W. Peripheral neurons and Schwann cells secreteplasminogen activator. //J. Cell Biol. - 1984. - V. 98. - P. 773.
32. Levitt P. Disruption of Interneuron Development.//Epilepsia. - 2005. - V. 46 (7). - P. 22-28. doi: https://doi.org/10.1111/j.1528-1167.2005.00305.
33. Epithelial-mesenchymal transition in tissue repair and fibrosis./Stone R.C., Pastar I., Ojeh N. et al.//Cell Tissue Res. - 2016. - V. 365 (3. - P. 495-506. doi: 10.1007/s00441-016-2464-0.
34. Rybinski B., Franco-Barraza J., Cukierman E. The wound healing, chronic fibrosis, and cancer progression triad.//Physiol Genomics. - 2014. - V. 46 (7). - P. 223-244. doi: 10.1152/physiolgenomics. 00158.2013.
35. Weidenfeld K., Barkan D. EMT and Stemness in Tumor Dormancy and Outgrowth: Are They Intertwined Processes?//Front Oncol. - 2018. - V. 8. - P. 381. doi: 10.3389/fonc.2018.00381.
КорреспонденцияFа авторлар: Мухтар Ахтер Индира К^ажым^кащызы - генетика жэне микроорганизмдердщ биохимиясы зертханасыньщ жетекш гылыми кызметкер^ ф.г.к. КР БFМ ¥К «Республикальщ микроорганизмдер жинагы» РМК; indiara@,mail.ru
