PEDAGOGIK VA AXBOROT-KOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI INTEGRATSIYASIDA O‘QUVCHILARNING SHAXSIY KOMPETENTSIYASINI RIVOJLANTIRISH Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

PEDAGOGIK VA AXBOROT-KOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI INTEGRATSIYASIDA O'QUVCHILARNING SHAXSIY KOMPETENTSIYASINI RIVOJLANTIRISH

Umirov Boboyor Baxtiyor o'g'li

Samarqand Davlat universiteti tayanch doktoranti [email protected] https://doi.org/10.5281/zenodo.7370477

Izoh: Ushbu maqolada o'quvchilarni tayyorlash pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini integratsiyalash jarayonida shaxsiy kompetentsiyasini rivojlantirish ko'rib chiqiladi.

Tayanch so'zlar: kompetentsiya, shaxsiy kompetentsiyasini rivojlantirish, nazariya, texnologiya, amaliyot, pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari integratsiyasi jarayonida o'quvchisini tayyorlash moduli.

Annotation: This article examines the development of personal competence in the process of integration of pedagogical and information and communication technologies.

Key words: module of training students in the process of integration of competence, personal competence, theory, technology, practice, pedagogy and information and communication technologies.

Ijtimoiy hayotning barcha sohalari kabi ta'limning rivojlanishi hozirgi davrda dolzarbdir va mamlakatimiz kelajagini belgilab beruvchi ustuvor vazifalardan biridir. Bu vazifalar respublika qonunchiligi va me'yoriy hujjatlarida aks ettirilgan. Xususan, O'zbekiston Respublikasi Prezidentining "Harakatlar strategiyasi to'g'risida"gi Farmoni O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish to'g'risida"gi 2017-yil 7-fevraldagi PQ-4947-son 4.4-bandga muvofiq. ijtimoiy sohani rivojlantirishning ustuvor yo'nalishlarida ta'lim va fanni rivojlantirishni ta'minlaydi. Keyinchalik uzluksiz ta'lim tizimini takomillashtirish va kadrlar tayyorlash siyosatini davom ettirish zamonaviy mehnat bozori talablariga javob beradigan yuqori malakali kadrlar (1). Belgilangan vazifalar bo'lajak o'qituvchilardan alohida e'tiborni talab qiladi oliy o'quv yurtlarida tayyorlangan informatika har tomonlama o'rganildi vakolatli.

Kompetentsiya, kasbiy va shaxsiy fazilatlar va xususiyatlar bo'lish shaxs, bilim, ko'nikma va ularni amaliyotda qo'llash qobiliyatini birlashtiradi, shuningdek mustaqil va ijodiy ishlay olish qobiliyati (2). O'qituvchining kasbiy kompetensiyasi ko'plab ilmiy ishlarda o'rganilgan tadqiqotlar, ular asosida biz professionalni shakllantirish vazifalariga e'tibor qaratamiz informatika o'qituvchisining malakasi. Hozirgi vaqtda ta'lim integratsiya uchun qo'llaniladi (o'zaro ta'sir, qo'llab-quvvatlash

va qo'shimchato) pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT) (3). Integratsiya jarayonida informatika o'qituvchilarini tayyorlashning asosiy vazifalari pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari quyidagilardan iborat:

1. Informatika o'qituvchisi mutaxassisligi bo'yicha bilimlarni chuqur o'rganib, tushunchaga erishish. pedagogik va axborot texnologiyalarining o'quv jarayonida tutgan o'mi va roli;

2. Zamonaviy o'quv-texnik vositalardan foydalanish, asosiy tushunchalar, qonunlar va didaktik muhitlarni yaratishda, qabul qilishda o'qituvchi tomonidan o'zlashtiгilishi kerak bo'lgan qoidalar talabalarning ruhiy holatini hisobga olish;

3. Pedagogik va axborot-kommunikatsiya integratsiyasini qo'llash texnologiya o'гganishni tashkil etishda pedagogik loyihalashni, diqqatni talab qiladi pedagogik loyihalash, bilim, ko'nikma va malakalarni shakllantirish va tizimli rivojlantirish ushbu sohadagi vakolatlar;

4. Tayyorgarlik bo'yicha bir qator tadqiqot ishlarini diqqat bilan tahlil qilib Informatika o'qituvchilari, biz kompyuter fanlari o'qituvchisini tayyorlashga ishonamiz Pedagogika va AKT sohalarini alohida modullarga bo'lish mumkin: "Nazariy", "Texnologik" va "Amaliy".

Informatika o'qituvchilari uchun "Nazariy" o'quv modulida biz darajani aniqlaymiz maxsus bilimlar, algoritmlar, bilimlar, tamoyillar, nazariyaning asosiy tushunchalarini bilish o^ganishda pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish maxsus fanlar. O^ganilgan bilim darajalari asosiy ma'lumotlardan boshlab kiritilgan ma'lumotlar, ma'lumotlarni o^ganib, bilimga aylantiradi va ularni ilmiy darajaga keltiradi bilim (ma'lumotlar ^ ma'lumot ^ bilim ^ ilmiy bilim). "Texnologik" modul quyidagi tayyorlash texnologik jarayonlarini o'z ichiga oladi informatika o'qituvchisi: multimedia didaktik vositalarini yaratish qobiliyati kasbiy faoliyat, pedagogik va axborotni tashkil etish texnologiyalar, ularni integratsiyalash, foydalanish, barcha bilim, ko'nikma va ko'nikmalami qo'llash muhiti pedagogik dizayndagi kompetensiyalar. "Amaliy" modul informatika o'qituvchisining amaliy mashg'ulotlaгga tayyorligini o'z ichiga oladi faoliyati: o'quv jarayonini tashkil etishni loyihalash va ta'limni tashkil etish loyihaga asoslangan jarayon.

Ushbu modullar o'z navbatida kichikroq modullarga bo'linadi, ular quyidagilarni o'z ichiga oladi (3):

1. Pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari, ularning integratsiyasi, chuqur mutaxassislik, kasbiy bilim, ko'nikma, qobiliyat va shaxsiy fazilatlar;

2. Pedagogik va axborot-kommunikatsiya vositalaridan foydalanishni joriy etish maxsus fanlarni o^ganish va o'qitish texnologiyalari;

3. Fanlarni, tashkilotlarni o'rganishda pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va teskari aloqa integratsiyasidan foydalanishni amalga oshirish. mustaqil ish, monitoring va baholash;

4. Maxsus uchun multimedia elektron didaktik vositalarni yaratish fanlar;

5. Maxsus fan bo'yicha o'quv dasturi, texnologik xaritalar ishlab chiqish, dars tahlili fanlar;

6. Pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini tahlil qilish, fanni o'qitishda foydalaniladi: qo'llash usullari va vaqtini bilish pedagogik va axborot texnologiyalari;

7. Pedagogik va integratsiyalashgan holda darslarni samarali tashkil eta olish axborot-kommunikatsiya texnologiyalari;

8. Integratsiyadan foydalangan holda tadqiqot ishlari va loyihalarda ishtirok etish pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari;

9. Ma'naviy-ma'rifiy ishlarni olib borish, ota-onalar bilan hamkorlikda ishlash pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari integratsiyasiga asoslangan. Yuqoridagi kichikroq modullarning ulanishini yaxshiroq tushunish uchun ularni taqdim etish tavsiya etiladi grafik shakl. Bu erda "nazariy" modullar doira shaklida ifodalanadi, to'rtburchak ko'rinishidagi "texnologik", professionalda "Amaliy" modullar ko'pburchak shaklida informatika o'qituvchisining faoliyati (1-rasm)

NAZARIY TEXNOLOGIYA AMALIYOT

Bizda tizimda tayyorlangan informatika o'qituvchilarining tayyorgarligi modellari mavjud oliy ma'lumotli, "Nazariy", "Texnologik" va "Amaliy" modullar

Pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini chuqur o'rganish, ularning integratsiyasining asosiy komponentlari. Shu bilan birga, informatika o'qituvchisi kerak "Pedagogik texnologiya nima?", "Nima mavjud pedagogik texnologiyalar turlari?", "Pedagogik texnologiyalardan qanday foydalanish kerak informatika o'qitishda?", "Interfaol usullardan qanday foydalanish kerak?", "Nima AKT?", "AKTdan foydalanishning afzalliklari nimada?", "Integratsiya nima?", "Nima uchun? Men pedagogik va axborot-kommunikatsiyani birlashtirishim kerak texnologiyalari?", "Pedagogik va axborot-kommunikatsiya integratsiyasi qanday amalga oshiriladi maxsus fanlarni o'qitishda texnologiyalar?", "Buning uchun nima qilish mumkin?"

Bundan tashqari, chuqur maxsus fanlar davlat tomonidan belgilangan ta'lim standartlar, kasbiy bilim va shaxsiy fazilatlarni egallash.

1. O'qituvchiga dars berish orqali maktablar, pedagogik bilimlardan foydalanishda bilim, ko'nikma va malakalarni shakllantirish texnologiya, o'quv jarayonida AKT, o'quvchilarni integratsiyalash, o'rganish va o'rgatish oson ular o'rgangan bilim va ko'nikmalar.

2. Pedagogik va axborot-kommunikatsiya integratsiyasidan foydalanish mustaqil ishlarni tashkil etish, nazorat qilish va baholash texnologiyalari. Hozirda fan sohasida mustaqil ishlash, talabalar bilimini nazorat qilishdan foydalaniladi pedagogik va axborot-kommunikatsiya integratsiyasining bir necha turlari texnologiyalar. Masalan, guruhni 3-4 kishidan iborat kichik guruhlarga bo'lish informatika fanidan amaliy va laboratoriya mashg'ulotlari, dagi ishlardan foydalanish hamkorlik, loyihalash texnologiyalari, mantiqqa asoslangan vazifalarni yaratish savollar, muammoli ta'lim texnologiyalari, individual baholash uchun foydalanish talabalar Ispring, Easy Ouizzy, MyTest va boshqa test dasturlari [4].

3. Maxsus uchun multimedia elektron didaktik vositalarni yaratish fanlar: bugungi kunda multimedia elektron axborot vositalari ishlab chiqiladi va informatika o'qituvchilarining o'quv jarayonida foydalaniladi. Farq informatika o'qituvchilari va boshqa fan o'qituvchilari o'rtasida ular informatika fanlarini o'rgatadilar, shuningdek, elektron ta'lim vositalarini yaratadilar ulardan mualliflik huquqi bilan foydalaning. Shuning uchun bo'lajak informatika o'qituvchilari yosh avlodga informatika fanini o'rgatish va bilim olishi uchun sharoit yaratish HTML, Autoplay, Namo yordamida elektron qurilmalar yaratish texnologiyalari haqida, Macromedia Dreamweaver, Macromedia Flash va boshqalar.

4. O'quv dasturlarini ishlab chiqish, ishlanmalar, texnologik xaritalar tuzish, maxsus fanlar bo'yicha darslarni tahlil qilish; Uslubiy dastur ichida Informatika darsning uslubiy asosini (maqsad, mazmun, shakl, darsda foydalaniladigan vositalar,

pedagogik va axborot texnologiyalari; o'qituvchilar va talabalarning kurs faoliyati) va to'liq ochib berilgan [4].

5. Qo'llaniladigan pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini tahlil qilish intizomni o'qitish: informatika o'qituvchisiga pedagogik dars berilishi kerak faoliyati, darsda pedagogik va axborot texnologiyalaridan foydalanish qo'llaniladigan pedagogik, psixologik, ergonomik va boshqa jihatlarni tahlil qilish o'qituvchi va uning hamkasblari;

6. Pedagogik va.dan foydalangan holda o'qitish va o'qitishni samarali tashkil etish uchun axborot-kommunikatsiya texnologiyalari informatika fani o'qituvchilari bilishi kerak pedagogik texnologiyalar, ularning turlari, axborot texnologiyalaridan foydalanish, roli va o'quv jarayonida elektron ta'lim resurslarining ahamiyati va ulardan foydalanish usullari vaqtning istalgan nuqtasi.

7. Integratsiyadan foydalangan holda tadqiqot olib borish va loyihalarda ishtirok etish pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari. Biz buni bilamiz zamonaviy o'qituvchi nafaqat dars beradi, balki turli loyihalar, tanlovlarda ishtirok etadi va 17 www.auris-verlag.de Sharqiy Yevropa ilmiy jurnali tadqiqot, uning pedagogik faoliyatini yanada rivojlantirishga hissa qo'shadi. O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o'qituvchilari tomonidan "Yilning eng yaxshi o'qituvchisi", "Eng yaxshi intizom o'qituvchisi", "Innovatsion pedagogik va axborot texnologiyalari" va "Eng yaxshi o'qituvchi-tadqiqotchi" va boshqalar.

8. Ma'naviy-ma'rifiy ishlarni olib borish, ota-onalar bilan hamkorlikda ishlash pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari integratsiyasiga asoslangan. In Pedagogik faoliyat davomida o'qituvchi doimiy ravishda ota-onalar bilan ishlashga to'g'ri keladi. Informatika o'qituvchisi ota-onalarga talabalar haqida, ularning darajasi haqida ma'lumot beradi darslarga tayyorgarlik, o'quv faoliyati, ta'lim muassasasida bo'lish paytida xatti-harakatlari muassasa. O'qituvchi veb-saytga turli xil guruh tadbirlarini joylashtiradi talabalar, ota-onalar va keng jamoatchilikni xabardor qiladi. Axborotlashtirishning rivojlanishi ota-onalar bilan chat orqali muloqotning jadal rivojlanishiga yordam beradi, e-mail va telegram, bu esa talabalarning samaradorlik uchun mas'uliyatini oshiradi ularning ta'lim faoliyatini rivojlantirish. Shunday qilib, oliy ta'lim tizimidagi asosiy vazifamiz o'qituvchi kadrlar tayyorlashdan iborat pedagogik va axborot-kommunikatsiya integratsiyasi jarayonida informatika texnologiyalar, nazariy va texnologik bilimlarini amaliyotda qo'llashga o'rgatish.

Adabiyotlar:

1.O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 7-fevraldagi 1-son qarori. UP-4947. Yoniq O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha Harakatlar strategiyasi. "To'plam O'zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari, 6-son, 70-modda. 2017 y.,

2. Lyash AA. Informatika o'qituvchilarini o'qitish metodikasining mazmunli tarkibiy qismi kasbiy ta'limda axborot va ta'lim tizimlarining pedagogik texnologiyalaridan foydalanish Faoliyat: Ta'lim texnologiyalari va jamiyat: xalqaro elektron jurnal, 2011 yil, № 2.

3. Qayumova N.A. Bunda axborot-ta'lim tizimlarini tayyorlash va AKT o'qituvchilarini tayyorlash muhit. Monografiya. Toshkent, 2015 yil; 192.

4. Qayumova N.A. Informatika o'qituvchisining metodik tizimini yaratish pedagogik va axborot texnologiyalarining integratsiyalashuvi shartlari. Xalqaro Qozoq Turk Universiteti: Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya "Tashkilotning shakllanishi Raqobatbardosh mutaxassis milliy qiyofasi", 22-23 aprel, Turkiston, 2016 yil; 86-89 Больше информации об этом исходном текстеЧтобы получить дополнительную информацию, введите исходный текст Отправить отзыв Боковые панели

5. Egorova G.N. Interfaol ta'lim texnologiyalari kognitiv faollikni oshirish vositasi sifatida // O'rta kasb-hunar ta'limining holati, rivojlanish yo'nalishlari va istiqbollari: Sat. Xalqaro materiallar ilmiy-amaliy yozishmalar. konf. (2017 yil 24 mart). Cheboksari: CHKI RUK, 2017. - S. 75-80.

6. Portnov M.S. O'rta maxsus ta'lim muassasalarida informatika o'qitish muammolari // O'rta kasb-hunar ta'limining holati, rivojlanish yo'nalishlari va istiqbollari: Sat. Xalqaro materiallar sirtdan ilmiy-amaliy. konf. (2016 yil 25 mart). Cheboksary: CHKI RUK, 2016. S. 129-135.

7. Portnov M.S. O'rta maxsus o'quv yurtlarida dasturlashni o'qitishning ayrim muammolari to'g'risida / M.S. Portnov, A.V. Rechnov // O'rta kasb-hunar ta'limining holati, rivojlanish yo'nalishlari va istiqbollari: Sat. Xalqaro materiallar ilmiy-amaliy yozishmalar. konf. (2017 yil 24 mart). Cheboksari: CHKI RUK, 2017. - S. 97-102.

8. Rechnov A.V. Talabalarning mustaqil ishlari sifatini oshirish uchun zamonaviy AKT vositalarini qo'llash /A.V. Rechnov, V.P. Filippov // O'rta kasb-hunar ta'limining holati, rivojlanish yo'nalishlari va istiqbollari: Sat. Xalqaro materiallar sirtdan ilmiy-amaliy. konf. (2017 yil 24 mart). Cheboksari: CHKI RUK, 2017. - S. 107-111.

6. Filippov V.P. Algoritmik fikrlash dasturlash uchun asos sifatida / V.P. Filippov, M.S. Portnov // O'rta kasb-hunar ta'limining holati, rivojlanish yo'nalishlari va istiqbollari: Sat. Xalqaro materiallar ilmiy-amaliy yozishmalar. konf. Cheboksari: CHKI RUK, 2019. - B. 85-89