Научная статья на тему 'ПАРЛАМЕНТ ИСЛОҲОТЛАРИДАН МАҚСАД – ДАВЛАТ ВА ЖАМИЯТ ЎРТАСИДАГИ МУВОЗАНАТНИ ТАЪМИНЛАШ'

ПАРЛАМЕНТ ИСЛОҲОТЛАРИДАН МАҚСАД – ДАВЛАТ ВА ЖАМИЯТ ЎРТАСИДАГИ МУВОЗАНАТНИ ТАЪМИНЛАШ Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

CC BY
282
43
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Strategy of Uzbekistan
Область наук
Ключевые слова
ПАРЛАМЕНТ ИСЛОҲОТЛАРИ / ДАВЛАТ ВА ЖАМИЯТ / Парламент / сиёсат / Ўзбекистон / Қонунчилик палатаси / ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш / PARLIAMENTARY REFORM / STATE AND SOCIETY / PARLIAMENT / POLITICS / UZBEKISTAN / LEGISLATIVE CHAMBER / SOCIO-ECONOMIC DEVELOPMENT
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ПАРЛАМЕНТ ИСЛОҲОТЛАРИДАН МАҚСАД – ДАВЛАТ ВА ЖАМИЯТ ЎРТАСИДАГИ МУВОЗАНАТНИ ТАЪМИНЛАШ»

Узбекистан Стратегияси №03 (2020) / ISSN 2181-2535

ИСЛОХОТ ОДИМЛАРИ

Журнал уй вара^аси https://journal.strategy.uz

ПАРЛАМЕНТ ИСЛОХОТЛАРИДАН МАК.САД - ДАВЛАТ ВА ЖАМИЯТ УРТАСИДАГИ МУВОЗАНАТНИ ТАЪМИНЛАШ

Шухрат ДЕХКОНОВ, «Узбекистан стратегияси» журнали бош мухаррири, сиёсатшунос

Бугунги тезкор глобаллашув шароитида дунёнинг аксарият мамлакатларида парламент давлат ва жамият уртасидаги мувозанатни таъминловчи етакчи институтга айланишга улгурди. Парламент -демократиянинг ажралмас таркибий элементи сифатида нафакдт к,онун ижодкорлиги ва устуворлигини, балки вакиллик хокимияти тамойилларини руёбга чикдришда хдм мухим ахдмият касб этмокда.

Узбекистонда хам кейинги вактларда конун чикарувчи олий органнинг урни ва роли сезиларли равишда юксалди. Хдм К,онунчилик палатаси, хам Сенат фаолиятида тизимли узгаришлар, янгиланишлар амалга оширилмокда.

Хусусан, 2017-2021 йилларда Узбекистан Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Хдракатлар стратегияси ва унинг доирасида хар йилги Давлат дастурларида давлат ва жамият курилишини такомиллаштириш, демократик ислохотларни

чукурлаштириш ва мамлакатни модернизация килишда парламентнинг ролини янада кучайтиришга каратилган чора-тадбирларнинг изчил амалга оширилаётгани уз самарасини бермокда.

Шу уринда алохида таъкидлаш лозим, 2017 йилдан эътиборан Узбекистон Президентининг Олий Мажлисга Мурожаат билан чикиш амалиёти - янги демократик институтнЯнг шакллантирилгани парламентнинг мамлакат ва халк, хаётидаги урни ва. р|лини янада мустахкамлаб, давлатни

ривожлантиришнинг янги сиёсий технологиялари жорий этилганидан далолат беради. Шу пайтга кдцар Президент томонидан Олий Мажлисга йулланган учта Мурожаатнома нафакдт парламентнинг, балки бутун махаллий Кенгашлар хамда депутатлар корпуси фаолиятини тубдан модернизация килишнинг асосий негизига айланди.

Шавкат Мирзиёевнинг 2020 йил 24 январь куни Парламентга йуллаган навбатдаги Мурожаатномасида хам «Янги Парламент ва хукуматнинг келгуси 5 йилдаги фаолиятининг

пиpoвapд мaк,сaди — Узбекистoндa яшaётгaн куп миллaтли хaлк,имиз xaётини юксaлтиpишдaн ибopaт булиши ^lap^^rn aлoxидa тaъкидлaнди.

Ma3Kyp Мypoжaaтнoмaдa, уз нaвбaтидa, пapлaмент oлдидa тypгaн мyxим Ba yCTyBop вaзифaлap aник, белгилaб беpилди. Жyмлaдaн, axoли Kyraprah дoлзapб мyaммoлap ечимини топиш бyйичa aник, дaстyp Ba «Йул хapитaси»ни ишлaб чик,иш, yлapни мутасадди идopaлap тoмoнидaн тулик aмaлгa oшиpиш зapypлиги, УШ6У йyнaлишдaги ишлapнинг бaжapилиши юзaсидaн кдтъий пapлaмент Ba депутат нaзopaтини ypнaтиш лозимлиги aлoxидa эътиpoф этилди. Шу мaънoдa, xap биp сенaтop мaмлaкaтнинг мyaйян xyдyдигa биpиктиpилиб, Сенaт кyмитaлapининг мaxaллий Кенгaшлap ^^^arn доимий кoмиссиялapи, yлapдa фaoлият юpитaётгaн депyтaтлap билaн якицддн ишлaш тизими йулга куйилди.

Нaтижaдa хaлк депут^т^и мaxaллий Кенгaшлapининг xyдyдлapни ижтимоий-иктисодий pивoжлaнтиpиш, ижpo XOкимияти opгaнлapи фaoлияти yстидaн нaзopaт Ba юзaгa келaётгaн мyaммoлapни xaл килиш бopaсидaги ишлapи жoнлaнди. Мaxaллий Кенгaшлap xyзypидa «депyтaтлap хoнaси», «сенaтopлap хoнaси» тaшкил этилиб, сaйлoвчилapни кдбул килиш учун 3apyp шapт-шapoитлap яpaтилди.

Уз нaвбaтидa, Пapлaмент тoмoнидaн Биpлaшгaн Миллaтлap Тaшкилoтининг Бapкlapop pивoжлaниш мaкpaдлapи дoиpaсидaги вaзифaлap ижpoсини тaъминлaш бopaсидaги сaъй-xapaкaтлapи ^м кyчaйтиpилди. Дaвлaт paxбapи тaшaббyси билaн Бapкlapop pивoжлaнтиpиш сoxaсидaги Миллий мaк,сaд Ba вaзифaлapнинг 2030 йилгaчa булган дaвpдa aмaлгa oшиpилишини нaзopaт килиш бyйичa Пapлaмент комиссияси тузилди.

Ушбу янги тyзилмaнинг aсoсий вaзифaлapидaн биpи — Бapкapop pивoжлaниш мaк,сaдлapигa эpишишдa ижpo XOкимияти фaoлиятининг сaмapaдopлигини oшиpиш, ушбу мaк,сaдлapни xap биp xyqyqqa py^ra чикiapишдaн ибopaт. Эндиликдэ депyтaтлap Ba сенaтopлap тaшaббyскopлигидa xap биp мaкpaд бyйичa кдбул к,илинган xyжжaтлapнинг xyдyдлapдa бaжapилиши доимий paвишдa ypгaниб бopилиб, мyaммoлapни бapтapaф этиш юзaсидaн aмaлий чopa-тaдбиpлap кypилмoкдa.

Пapлaмент Ba жaмoaтчилик эшитyвлapининг мyнтaзaмлиги йулга куйилгани эсa, xyкyмaт oлдигa тегишли вaзифaлap куйилиб, йиллap мoбaйнидa жoйлapдa йиFилиб колган мaсaлaлap xaл к,илинишига имкон тyFдиpмoкдa.

Бу y^^qa, Конунчилик пaлaтaси Ba Сенaт xyкyмaт aъзoлapи Ba дaвлaт opгaнлapи paxбapлapидaн

11

ташкдри хужалик бошкдруви органлари рахбарларининг хам уз фаолиятига доир масалалар юзасидан ахборотини эшитиши мумкинлиги хакидаги норманинг конун билан мустахкамланиб, Парламент ваколатининг янада кучайтирилгани мак,садга мувофик, булди.

Конунларга киритилган янгиликлардан яна бири -бу парламент текшируви институтини жонлантириш ва кенг куллаш амалиётини тадбик, этишга каратилгани билан ахдмиятлидир. Очик эътироф этиш керак, шу кунга кадар парламент текширувини утказиш буйича амалдаги тартибда бир катор камчиликлар мавжуд эди. Хусусан, Олий Мажлис палаталарида парламент текширувини утказиш борасида алохида карор кабул килиш имконияти йук эди. Шундан келиб чик,иб, парламент текшируви Ко-нунчилик палатасининг ёки Сенатнинг алохида карори билан ёхуд Олий Мажлис палаталарининг кушма карори билан утказилиши мумкинлиги конун билан белгилаб куйилди.

Шу билан бирга, давлат бюджети харажатлари-ни назорат килишда халк вакилларининг ваколат-лари ва ролини ошириш хукукий жихатдан аник мустахкамланди. Таъкидлаш жоиз, бугун Узбекистоннинг барча худудларини баркарор ижтимоий-иктисодий ривожлантириш максадида катта маблаFлар ажратилмокда. Аммо, халк, фаровонлигига

йуналтирилган ана шу маблаFлардан мак,садли фойдаланмаслик, улар-ни талон-торож килиш, узлаштириш, коррупция холатлари учраб турганидан хам куз юмиш мумкин эмас. Конунчиликка киритилган янги нормаларга мувофик,, бундан буён, давлат бюджети харажатларини назорат килишда жойлардаги депутатларнинг урни ва роли сезилади, улар томонидан жойлардаги тизимли муаммоларни аникдаш ва хал этишда халк манфаатини химоя килиш кучаяди.

Парламент назорати самарадорлигини янада ошириш учун конунчиликка парламент суровига жавоб бериш тартибининг янги нормалари киритилгани, уз навбатида, парламент, депутат ва сенатор суровлари таъсирчанлигининг ортишига хамда халкни кийнаётган муаммоларни хал этишга хизмат килиши шубхдсиз. Вахоланки, хозирга кадар утказилган урганишлар, аксарият холларда Олий Мажлис Конунчилик палатаси депутатлари ва Сенат аъзолари томонидан мансабдор шахслар номига юборилаётган суровларга мансабдор шахсларнинг шахсан узи эмас, балки уларнинг урнига турли даражадаги ходимлар жавоб бераётганини курсатаётган эди. Эндиликда жавоб хати, суров кимнинг номига юборилган булса, айнан уша мансабдор шахс томонидан ёки унинг вазифасини

бажариш юклатилган шахс томонидан имзоланиши туфисидаги мажбурий норма белгилаб куйилди.

Яна бир мухим янгилик шундан иборатки, «парламент дипломатияси» институти хам хукукий жихатдан мустахкамланди. Яъни, Олий Мажлис Конунчилик палатаси Спикерининг биринчи уринбосарига парламент дипломатиясини амалга ошириш ва халкаро шартномаларнинг хукумат томонидан бажарилишини назорат килишга доир ишларни ташкил этиш вазифалари белгиланди. Демак, Узбекистонда парламентнинг халк минбари сифатида мамлакат ташки сиёсатини амалга оширишдаги ролини янада кучайтириш хамда янги боскичдаги тизимли ислохотларни самарали амалга оширишнинг кулай ташки мухитини шакллантириш борасида унинг хукук ва имкониятларини кенгайтиришга алохида эътибор каратилмокда.

Шу билан бирга, конунчиликда давлат ва жамият манфаатларига тахдид солувчи, мамлакат хавфсизлиги асосларига, унинг баркарор ривожланишига дахл килиши мумкин булган муайян фактларни, вокеа-ходисаларни ва жараёнларни урганиш максадида парламент текшируви утказилиши ваколати хам белгиланди.

Албатта, давлат ва жамият уртасидаги

мувозанатни хамда крнун устуворлигини сузсиз таъминлашда конун ижодкорлигининг узига хос урни бор. Шундай экан, хар кандай конун лойихдси ишлаб чикилишида мамлакатда амалга оширилаётган ислохотларнинг устувор йуналишлари, юрт тараккиёти ва равнаки йулида белгиланган вазифалар ва максадлар хисобга олиниши зарур. Шу билан бирга, тайёрланган конун лойихдлари аввал кенг жамоатчилик мухркамасига куйилиши, фукаролик жамияти институтлари, илмий доиралар ва мутахассисларнинг экспертлик куригидан утказилиши, оммавий ахборот воситаларида кенг ёритилиши максадга мувофик.

Шу маънода, бугун парламент фаолиятида амалдаги конунчиликни инвентаризациядан утказиш, конуности хужжатларининг салмоFини камайтириб, туфидан-туфи ишлайдиган

конунларни кабул килиш, давр талабларига жавоб бермайдиган конун хужжатларини бекор килиб, конунчилик базасини ихчамлаштириш, мухтасар айтганда, халк хаётининг барча сохаларини эркинлаштириш, одам-ларнинг хукук-манфаат-ларига хизмат киладиган конунларни кабул килиш буйича амалий саъй-харакатларга киришилгани кувонарли хол, албатта.

Хулоса урнида айтганда, 2017-2021 йилларда Узбекистан Республикасини янада ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Харакатлар стра-тегиясида белгиланган демократик ислохотларни чукурлаштириш ва мамлакатни модернизация килишда Олий Мажлис мавкеини кучайтириш, давлат хокимияти тизимида парламентнинг ролини ошириш, унинг мамлакат ички ва ташки сиёсатига оид мухим вазифаларни хал этиш хамда ижро хокимияти фаолияти устидан

парламент назоратини амалга оширишга каратилган ваколатларини янада кенгайтириш, конун ижодкорлиги фаолиятини сифат жихатидан кучайтириш, кабул килинаётган конунларнинг мамлакатда амалга оширилаётган ижтимоий-иктисодий, сиёсий ва суд-хукук ислохотлари жараёнига таъсирини кучайтириш каби вазифалар боскичма-боскич хаётга жорий этиб борилмокда.

Бу, уз навбатида, янги Узбекистонда хукукий демократик давлат асосларини мустахкамлаш ва кучли фукаролик жамиятини шакллантириш борасидаги тизимли ислохотлар самарадорлигига, пировардида, «Халк давлат идораларига эмас, давлат идоралари халкка хизмат килиши керак», деган тамойилнинг амалда карор топишига хизмат килади.

■'' -л

халк давлат идораларига щ эмас, давлат { идоралари халкка хизмат килиши керак

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.