CC BY
2O'zbekistonda ekoturizmni rivojlantirishda maktabgacha yoshdan
ekomadaniyatni shakllantirish asoslari Xasanova Marg'uba Safar Qizi
Maktabgacha ta'lim metodikasi kafedrasi Katta o'qituvchisi, Toshkent amaliy fanlar universiteti, Gavhar ko'chasi 1-uy, Tashkent 100149, O'zbekiston https://doi.org/10.5281/zenodo.11099154
Abstract. This article explores the importance of teaching children environmental awareness and sustainability from a young age in Uzbekistan in order to develop ecoculture and support the growth of ecotourism in the country. It discusses the potential benefits of early education in fostering a responsible attitude towards nature and fostering a culture of environmental conservation among young generations.
Keywords: ecoculture, preschool, ecotourism, Uzbekistan, environmental education.
Annotatsiya. Ushbu maqolada O'zbekistonda ekomadaniyatni rivojlantirish va mamlakatda ekoturizmning rivojlanishini qo'llab-quvvatlash uchun bolalarni yoshligidanoq ekologik ong va barqarorlikka o'rgatish muhimligi o'rganiladi. Unda yosh avlodda tabiatga mas'uliyatli munosabatni shakllantirish va atrof-muhitni muhofaza qilish madaniyatini tarbiyalashda erta ta'limning mumkin bo'lgan afzalliklari muhokama qilinadi.
Kalit so'zlar: ekomadaniyat, maktabgacha tarbiya, ekoturizm, O'zbekiston, ekologik ta'lim.
Аннотация. В этой статье исследуется важность обучения детей экологической осведомленности и устойчивости с раннего возраста в Узбекистане для развития экокультуры и поддержки роста экотуризма в стране. В нем обсуждаются потенциальные преимущества раннего образования в воспитании ответственного отношения к природе и воспитании культуры охраны окружающей среды среди молодых поколений.
Ключевые слова: экокультура, дошкольное образование, экотуризм, Узбекистан, экологическое образование.
KIRISH
O'zbekiston boy tarix, ajoyib me'morchilik va jo'shqin madaniyatga ega mamlakatdir. Ammo bu Markaziy Osiyo davlati o'zining tarixiy joylari va gavjum shaharlaridan tashqari, sayohatchilarga ekoturizm orqali tabiat go'zalligiga sho'ng'ish uchun ham noyob imkoniyatni taqdim etadi.
Barqaror turizm sifatida ham tanilgan ekoturizm atrof-muhitni muhofaza qilish, mahalliy madaniyatni saqlash va mahalliy hamjamiyatlarning farovonligini oshirish maqsadida tabiiy hududlarga tashrif buyurishni o'z ichiga oladi. O'zbekiston kabi beg'ubor landshaftlari va xilma-xil ekotizimlari ko'p bo'lgan mamlakatda ekoturizm tashrif buyuruvchilarga mintaqaning haqiqiy go'zalligini his qilish imkoniyatini beradi hamda tabiatni muhofaza qilish va barqaror rivojlanishni qo'llab-quvvatlaydi.
Maktabgacha yosh bolalarda ekologik javobgarlik va barqarorlik tuyg'usini shakllantirish uchun hal qiluvchi davr hisoblanadi. O'zbekistonda yoshlikdan ekomadaniyatni targ'ib qilish mamlakatda ekoturizmni rivojlantirishga hissa qo'sha oladigan, ekologik ongli fuqarolar avlodini tarbiyalashda muhim ahamiyatga ega. Erta ta'lim bolalarning tabiatga bo'lgan munosabatini shakllantirish va atrof-muhitni muhofaza qilish madaniyatini tarbiyalashda muhim rol o'ynaydi. TADQIQOT METODOLOGIYASI
Yosh bolalarga tabiatni asrash, isrofgarchilikni kamaytirish va barqaror odatlarga amal qilish muhimligini o'rgatish ularning xulq-atvori va tafakkuriga doimiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Atrof-muhit mavzularini maktabgacha ta'lim dasturlariga kiritish orqali o'qituvchilar atrof-muhitga hurmat tuyg'usini tarbiyalashlari va tabiatni muhofaza qilishning umrboqiy qadriyatlarini singdirishlari mumkin. Amaliy mashg'ulotlar, tabiatda sayr qilish va interfaol darslar bolalarda tabiat olam bilan mustahkam aloqani rivojlantirishga yordam beradi va ularni kelajakda O'zbekistonda ekoturizm tarafdori bo'lishga undaydi.
Bolalarni maktabgacha yoshdan boshlab ekologik madaniyat tamoyillari bilan tanishtirish atrof-muhitga e'tiborli insonlar avlodini tarbiyalashda muhim ahamiyat kasb etadi. Barqaror amaliyotlar poydevorini qo'yish va tabiatni erta qadrlash orqali biz tabiiy dunyomizni qadrlaydigan va himoya qiladigan fikrlashni rivojlantirishimiz mumkin. Ushbu maqola ekologik ta'limni yoshligidan boshlashning ahamiyati va u ekoturizm tashabbuslarini rivojlantirishga qanday hissa qo'shishi mumkinligini o'rganadi, erta bolalik ta'limi sayyoramizning yanada barqaror kelajagini shakllantirishdagi rolini ta'kidlaydi.
TAHLIL VA NATIJALAR
Maktabgacha yoshdagi bolalarda ekologik toza qadriyatlar va amaliyotlarni singdirishga e'tibor qaratish orqali biz ularga nafaqat ekologik mas'uliyatli tanlov qilish imkoniyatini beramiz, balki ekoturizmning rivojlanishiga yo'l ochamiz. Yosh avlodga tabiatni asrash, barqaror hayot kechirish, atrof-muhitga hurmat ko'rsatish muhimligini o'rgatish ularning yer yuzining boshqaruvchisi bo'lib yetishishiga zamin yaratadi. Ekologik madaniyatga erta ta'sir qilish orqali bolalar tabiat bilan chuqur aloqani rivojlantirishlari mumkin, bu ularning tabiiy dunyoni saqlashga bo'lgan ishtiyoqini kuchaytiradi va kelajakda ekoturizm tashabbuslarini ilgari suradi.
Maktabgacha ta'lim muassasalarida ekologik madaniyat tamoyillarini joriy etish ekoturizm tashabbuslarini rivojlantirish yo'lidagi asosiy qadamdir. O'qituvchilar bolalarning atrof-muhit muammolari va barqaror amaliyotlar haqida xabardorligini oshirish uchun tabiatda sayr qilish, qayta ishlash loyihalari va bog'dorchilik kabi tadbirlarni o'z ichiga olishi mumkin. Amaliy tajribalar, hikoyalar va yoshga mos muhokamalar orqali yosh bolalar tabiatni muhofaza qilish, biologik xilma-xillik va barcha tirik mavjudotlarning o'zaro bog'liqligi haqida bilib olishlari mumkin. Maktabgacha yoshdagi bolalar tabiat dunyosiga muhabbat va hurmatni erta tarbiyalash orqali ekoturizm faoliyati bilan shug'ullanishga ilhomlangan va kelajak avlodlar uchun yanada barqaror kelajakka hissa qo'shadigan ekologik ongli shaxslarga aylanishi mumkin.
MUHOKAMA
O'qituvchilar maktabgacha yoshdagi bolalarda ekoturizmni rivojlantirishni qo'llab-quvvatlash uchun ekologik madaniyatni tarbiyalashda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Ular qayta ishlash, resurslarni tejash va o'simliklar va hayvonlarga g'amxo'rlik qilish kabi barqaror amaliyotlarni kundalik ishlarga kiritish orqali namuna bo'lib xizmat qilishi mumkin. O'qituvchilar tabiatni o'rganishni rag'batlantiradigan, atrof-muhitga qiziqish uyg'otadigan va sayyoraga nisbatan mas'uliyat hissini uyg'otadigan rag'batlantiruvchi o'quv muhitini yaratishi mumkin. Ekologik toza darslar va tadbirlarni o'quv dasturiga kiritish orqali o'qituvchilar bolalarni tabiatni qadrlaydigan va himoya qiladigan, kelajakdagi ekoturizm tashabbuslari uchun poydevor qo'yadigan, atrof-muhitga e'tiborli shaxslar bo'lib yetishishlariga yordam beradi. O'qituvchilar o'zlarining yo'l-yo'riqlari va yordami orqali atrof-muhitga e'tiborli va ijtimoiy mas'uliyatli global fuqarolar avlodini tarbiyalashlari mumkin.
Bundan tashqari, o'qituvchilar ota-onalar va keng jamoatchilik bilan hamkorlikda yosh bolalarga ekologik madaniyat qadriyatlarini singdirish uchun yaxlit yondashuv yaratishi mumkin.
Mahalliy bog'lar, qo'riqxonalar yoki atrof-muhit markazlariga sayohatlar uyushtirish orqali o'qituvchilar bolalarning barqarorlik va tabiatni muhofaza qilish sa'y-harakatlarini tushunishlarini chuqurlashtiradigan haqiqiy dunyo tajribasini taqdim etishlari mumkin. Bundan tashqari, bolalarni jamoat joylarini tozalash loyihalariga, daraxt ekish va yovvoyi tabiatni asrash tashabbuslariga jalb qilish ularda o'z tabiiy muhitiga egalik qilish va faxrlanish tuyg'usini rivojlantirishga yordam beradi. Doimiy qo'llab-quvvatlash, rag'batlantirish va ta'lim berish orqali o'qituvchilar maktabgacha yoshdagi bolalarda ekologik nazoratga umrbod sodiqlikni ilhomlantirishi mumkin, bu esa kelajakda yanada ekologik ongli va ekoturizmga do'stona jamiyatga yo'l ochib beradi.
Atrof-muhitga muhabbat va hurmatni erta tarbiyalash orqali o'qituvchilar bolalarga tabiat bilan mustahkam aloqani rivojlantirishga yordam berishlari mumkin, bu esa ular o'sib ulg'aygan sari ularning munosabati va xatti-harakatlarini shakllantiradi. Doimiy muhokamalar, amaliy mashg'ulotlar va tajribaviy o'rganish imkoniyatlari orqali o'qituvchilar bolalarga o'z jamoalarida va undan tashqarida barqaror amaliyot va mas'uliyatli turizm tarafdori bo'lish imkoniyatini berishi mumkin. O'qituvchilar yoshligidan bu ekologik ongli tafakkurni tarbiyalash orqali sayyoramiz farovonligini birinchi o'ringa qo'yadigan va atrofdagi dunyoga ijobiy ta'sir ko'rsatishga intiladigan ongli, ongli shaxslar avlodini tarbiyalashda muhim rol o'ynaydi.
XULOSA
Xulosa qilib aytadigan bo'lsak, yosh bolalarda ekologik ongli qadriyatlarni singdirish, atrof-muhitga nisbatan mas'uliyat tuyg'usini tarbiyalash va atrof-muhitga e'tiborli dunyo fuqarolari avlodini tarbiyalashda maktabgacha tarbiyachilarning o'rni katta. Barqarorlik tamoyillarini maktabgacha ta'lim dasturiga kiritish, bolalarni amaliy ekologik faoliyatga jalb qilish va jamoatchilik ishtirokini rag'batlantirish orqali o'qituvchilar bolalarga ekologik toza amaliyot va barqaror turizm tarafdori bo'lish imkoniyatini berishi mumkin. Ekologik ta'limga bo'lgan sadoqati orqali o'qituvchilar tabiatni muhofaza qilish bo'yicha sa'y-harakatlarni qo'llab-quvvatlaydigan va kelajak avlodlar uchun sayyoramizni saqlashga hissa qo'shadigan kelajak rahbarlarini shakllantirmoqda.
Demak, umumiy fikrga keladigan bo'lsak, maktabgacha yoshdan ekomadaniyatni tarbiyalash O'zbekistonda ekoturizmni rivojlantirish yo'lidagi muhim qadamdir. Bolalarga atrof-muhit va barqarorlik masalalari bo'yicha erta ta'lim berish orqali biz O'zbekistonning tabiiy merosini asrab-avaylashga hissa qo'shadigan va barqaror turizm amaliyotini targ'ib qiladigan ekologik ongli avlodni tarbiyalashimiz mumkin. Siyosatchilar, o'qituvchilar va ota-onalar ekologik ta'limni birinchi o'ringa qo'yishlari va yosh bolalarga yanada barqaror kelajak uchun atrof-muhit boshqaruvchisi bo'lish imkoniyatini berishlari shart.
REFERENCES
1. Ehrenfeld, John R. "Sustainability by Design: A Subversive Strategy for Transforming Our World." Yale University Press, 2008.
2. UNESCO. "Education for Sustainable Development Goals: Learning Objectives." UNESCO, 2017.
3. Enz, Cathy. "Hospitality Strategic Management: Concepts and Cases." John Wiley & Sons, 2010.
4. World Tourism Organization (UNWTO). (2021). Tourism and Sustainable Development Goals - Travel to 2030. Retrieved from https://www.unwto.org/publication/tourism-and-the-sustainable-development-goals-journey-to-2030
5. New Mexico Environmental Education Association. (n.d.). Preschool environmental education: connecting young children with nature. Retrieved from https://eeanm.org/wp-content/uploads/PPP-Kids-in-Nature-3jpg
