CC BY
0
Open access journal
www.in-academy.uz
l-'Á
^é'M
4JRASIAN journal of
T&CIINOI.OGY AND INNOVATION
"OTA" ROMANINING POETIK XUSUSIYATI
Bahriddinova Dilnoza
Navoiy davlat pedagogika instituti o'zbek tili va adabiyoti 1-bosqich
magistranti
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Received: 24th January 2024 Accepted: 30th January 2024 Online:31th January 2024
KEY WORDS Roman, poetik, metafora, dramatik, rezonanslashish.
Ushbu maqolada Ulug'bek Hamdam "ota" romani poetik ijodini belgilovchi mohiyatiga chuqur kirib borishi, uning yozish uslubining nozik jihatlari va romanidagi mavzu teranligi haida fikryuritilgan.
Hikoya mahorati va hayotga o'ziga xos nuqtai nazari bilan "Ota" romani qisqa vaqt ichida mamlakatning eng sevimli mualliflaridan biri sifatida tanildi. Uning asarlari zukkolik, joziba va injiqlik bilan singdirilgan bo'lib, ularni o'quvchilar uchun yoqimli qochishga aylantiradi.
Ulug'bek Hamdam "ota" romani mazmunini to'g'ri tushunish uchun u yozilgan davrning ijtimoiy-siyosiy muhitiga chuqur kirib borishimiz kerak. "Ota" romani O'zbekistonda jiddiy o'zgarishlar va o'tish davrida yuzaga kelgan bo'lib, uning xalqi duch kelgan ijtimoiy o'zgarishlar va muammolarni o'zida aks ettirgan. Aynan shu ob'ektiv orqali Ota o'ziga xoslik, madaniy meros va ijtimoiy o'zgarishlarning shaxslarga ta'siri mavzularini o'rganadi. Ulug'bek Hamdamning ijodiy dahosi alohida tug'ilmaydi, balki kechinmalar va ilhomlardan iborat gobelen ta'sirida. Uning ijodi O'zbekistonning boy madaniy merosidan ilhom olib, an'anaviy xalq og'zaki ijodi va urf-odatlarini o'z hikoyalari to'qimasida to'qgan. Otaning tabiatga, o'zbek manzarasining go'zalligiga mehr-muhabbati ham tabiat olamining jonli suratlarini bemalol chizganligidan uning yozuvlarida ham yaqqol namoyon bo'ladi. Qolaversa, romanidagi mavzu va personajlarning shakllanishida Otaning shaxsiy kechinmalari, insoniy munosabatlar va his-tuyg'ularga oid kuzatishlari katta rol o'ynaydi.
Ulug'bek Hamdam ota romani o'zining majoziy tilda qo'llangani, jonli tasviri bilan o'quvchilarni maftun etadi. Ehtiyotkorlik bilan yaratilgan ta'riflar orqali Ota o'z qahramonlari va sharoitlariga jon bag'ishlaydi va o'quvchilarga uning xayoliy dunyosiga qadam qo'yish imkonini beradi. Metaforalar qahramonlarning fikrlari va his-tuyg'ulariga oyna bo'lib, ularning ichki kurashlari va istaklarini chuqurroq tushunishga imkon beradi. Har bir jumla puxtalik bilan yaratilgan bo'lib, o'quvchilarga manzur bo'ladigan so'z simfoniyasini yaratadi. Ritm tuzilishidagi qasddan tanlanganlar nafaqat matnning estetik jozibadorligini oshiradi, balki hikoyaning umumiy oqimi va tezligiga ham hissa qo'shadi. Ulug'bek Hamdam ota romanida timsol va allegoriya markaziy o'rinni egallab, hikoyaga teranlik va ma'no qatlamlarini qo'shadi. Ramziy motivlardan foydalangan holda, asar turli xil mavzularni o'rganadi va o'quvchilarni voqealar va personajlarning chuqurroq ma'nolari haqida o'ylashga taklif qiladi. Bu boyituvchi
Open access journal
www.in-academy.uz
o'qish tajribasini yaratadi, chunki o'quvchilar yashirin haqiqatlarni ochishga va insoniy holatning nozik tomonlarini ochishga undaydi.
Ulug'bek Hamdam "ota" romani sahifalariga muhabbat va ishqiy munosabatlar singib, qahramonlar hayotini bir-biriga bog'lovchi ip vazifasini o'taydi. Ota sevgining murakkab tomonlarini o'rganadi, ishqiy munosabatlarning hayajon, yurak iztiroblari va o'zgartiruvchi kuchini o'rganadi. Sevgining past-balandlari orqali kitobxonlar bu tuyg'uning umumbashariy tabiati va uning hayotimizni shakllantirish qobiliyatini eslatib turadi.
O'zlik va o'z-o'zini kashf qilish "Ota" romanida tez-tez uchraydigan mavzulardir, chunki uning qahramonlari shaxsiy o'sish va tushunishning murakkab relyefida harakat qilishadi. Ota o'z-o'zini kashf qilish yo'lini ustalik bilan o'rganadi, o'zining asl shaxsini qabul qilish bilan bog'liq qiyinchiliklar, g'alabalar va o'zgarishlarni yoritadi. Qahramonlarning o'z-o'zini anglash yo'lidagi izlanishlari orqali o'quvchilar o'z-o'zini kashf qilish yo'llari haqida fikr yuritishga undaydi.
Ulug'bek Hamdam ota romanida tabiat olami doimiy fon bo'lib xizmat qiladi, tabiat va manzara hikoyada ajralmas rol o'ynaydi. Otaning o'zbek manzarasini yorqin tasvirlashi o'quvchilarni tabiat go'zalligi va qudrati bilan qamrab oladi, qahramonlarning his-tuyg'ulari, ichki manzaralarini aks ettiradi. Tabiat dunyosining inson tajribasiga qarama-qarshi qo'yilishi o'zaro bog'liqlik tuyg'usini yaratadi va o'quvchilarga biz yashayotgan dunyoning go'zalligi va nozikligini eslatadi.
Ulug'bek Hamdam "ota"da bosh qahramon o'z-o'zini kashf etish va o'zgarish sari maftunkor sayohatga otlanadi. Biz ularning qo'rqoq va noaniq shaxsdan ishonchli va chidamli xarakterga aylanganiga guvoh bo'lamiz. Bir qator qiyin voqealar va uchrashuvlar orqali qahramonning e'tiqodlari, qadriyatlari va his-tuyg'ulari shubha ostiga olinadi va oxir-oqibat shakllanadi, bu esa o'qishni chuqur jalb qilish va o'zaro bog'lash tajribasini yaratadi.
Ulug'bek Hamdam "ota"dagi ikkinchi o'rindagi personajlar shunchaki qahramon hikoyasining aksessuari emas; ular hikoyani oldinga siljitishda muhim rol o'ynaydi. Har bir yordamchi qahramon o'ziga xos nuqtai nazarni keltirib chiqaradi va qahramonning rivojlanishiga hissa qo'shadi. Bebaho hayotiy saboqlarni beradigan dono ustozmi yoki juda kerakli komikslarni taqdim etuvchi g'alati yordamchi bo'ladimi, bu qahramonlar umumiy hikoyaga chuqurlik va boylik qo'shadi.
Ulug'bek Hamdam "ota"an'anaviy chiziqli hikoya qilishdan ajralib, o'quvchilarni oyoq osti qiladigan chiziqli bo'lmagan hikoya tuzilishini tanlaydi. Hikoya vaqt o'tishi bilan oldinga va orqaga sakrab, o'tmish, hozirgi va kelajakka nazar tashlaydigan tarzda rivojlanadi. Ushbu noan'anaviy yondashuv o'quvchilarni qiziqtiradigan va turli voqealar o'rtasidagi sirlar va aloqalarni ochishga intilib, shubha va intriga elementini qo'shadi.
Roman dramatik taranglikni kuchaytirish va kutish tuyg'usini yaratish uchun fleshbacklar va bashoratlardan mohirona foydalangan. Boshqa tomondan, bashorat qilish kelajakdagi voqealarga ishora qiladi, kutishni kuchaytiradi va o'quvchilarni voqea qanday rivojlanishini ko'rishga intiladi. Ushbu hikoya usullari murakkablik qatlamlarini qo'shadi va o'quvchilarni taxmin qiladi.
Ulug'bek Hamdam "ota"ning qiziqarli jihatlaridan biri ko'p nuqtai nazar va hikoyachilardan foydalanishdir. Hikoya faqat qahramon nuqtai nazaridan aytilmaydi; Buning o'rniga, turli belgilar navbatma-navbat o'z tajribalari va fikrlarini hikoya qiladi. Ushbu
Open access journal
www.in-academy.uz
yondashuv voqealarni yanada to'liqroq tushunish imkonini beradi va o'quvchilarga voqeani turli tomonlardan ko'rish imkonini beradi. Shuningdek, u inson tajribasining nozik tabiatini ta'kidlaydi va muallifning turli ovozlarni olishdagi mahoratini namoyish etadi.
Ulug'bek Hamdam "ota"nashr etilgandan so'ng tanqidchilar va kitobxonlar tomonidan keng olqishlandi. Uning tetiklantiruvchi she'riy uslubi, bir-biriga o'xshash personajlari va o'ylantiruvchi mavzulari o'ziga xosligi va ta'sirchanligi bilan olqishlandi. Romanning o'quvchilarni o'ziga jalb etish va o'ziga jalb etish qobiliyati madaniy chegaralarni ortda qoldirib, xalqaro e'tirof va e'tirofga sazovor bo'ldi.
Ulug'bek Hamdam ota ijodi o'zbek adabiyotiga chuqur va doimiy ta'sir ko'rsatdi. Uning aql-zakovati, hazil-mutoyiba va inson tajribasiga oid chuqur tushunchalari hikoyachilikda yangi standartni belgilab berdi. Ko'pgina zamonaviy mualliflar uning she'riy uslubi va hikoyasidan ilhom olishadiive texnikasi, ularni o'z asarlarida to'qish. Ulug'bek Hamdam «ota»ning o'zbek adabiyotiga ta'siri sobit bo'lgani yozuvchining mahorati va ijodining azaliy dolzarbligidan dalolatdir.
Ulug'bek Hamdam "ota"da tadqiq etilgan mavzular hozirgi zamonda ham dolzarbligicha qolmoqda. Roman o'z-o'zini kashf qilish, chidamlilik va insoniy munosabatlardagi murakkablik kabi universal tajribalarni o'rganadi. Uning o'zaro bog'liqligi va abadiy tushunchalari uning barcha avlodlar o'quvchilari bilan rezonanslashishda davom etishini ta'minlaydi.
Xulosa qilib aytadigan bo'lsak, Ulug'bek Hamdam "ota" romani hikoyaychilik qudratidan dalolat beradi. Roman o'zining metafora tili, ritmik naqshlari, ramziy obrazlari bilan o'zining boy gobelenlari orqali o'quvchilarni o'ziga rom etadi, ularni chuqur his-tuyg'ular va o'ylantiruvchi mavzular olamiga singdiradi. O'quvchilar ushbu ajoyib asar bilan shug'ullanishda davom etar ekan, Ulug'bek Hamdam "ota" romanidagi poetik xususiyatlar o'z aksini topib, kelajak adiblar avlodlariga ilhom va ta'sir ko'rsatishda davom etadi.
References:
1. Ulug'bek Hamdam "Ota" romani - T:. 2020. "YAngi asr avlodi". - 208 b. // www.ziyo.com kutubxonasi.
2. Isomiddinov Z. Ikki ayol.//Tafakkur, 2007, 4-son/47-bet
3. www.ziyo.com. kutubxonasi.
