Научная статья на тему 'ОСТРЫЕ ГЕПАТИТЫ НЕЯСНОЙ ЭТИОЛОГИИ У ДЕТЕЙ: ИЗВЕСТНЫЕ И НЕИЗВЕСТНЫЕ ФАКТОРЫ (ОБЗОР ЛИТЕРАТУРЫ)'

ОСТРЫЕ ГЕПАТИТЫ НЕЯСНОЙ ЭТИОЛОГИИ У ДЕТЕЙ: ИЗВЕСТНЫЕ И НЕИЗВЕСТНЫЕ ФАКТОРЫ (ОБЗОР ЛИТЕРАТУРЫ) Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
106
15
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Re-health journal
Ключевые слова
острый / гепатит / дети / неизвестный.

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Рахманова Азиза Махмаражабовна

Данной статьи проведен обзор отчета Всемирной Оргнаизации Здравоохранения (ВОЗ) от апреля 2022 года по поводу острых гепатитов неясной этиологии (ОГНЭ) у детей младшего возраста зарегистрированные в странах европы, США и Израиле. ОГНЭ проявляется преимущественно у детей младшего возраста и отличаются от классических форм вирусных гепатитов. Отслеживанию причины ОГНЭ и дальнейшие эпидемиологические исследования могут способствовать установить связь между отдельными случаями которые позволяют своемременно принят меры по устранению серьезные последствий данного заболевания.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ОСТРЫЕ ГЕПАТИТЫ НЕЯСНОЙ ЭТИОЛОГИИ У ДЕТЕЙ: ИЗВЕСТНЫЕ И НЕИЗВЕСТНЫЕ ФАКТОРЫ (ОБЗОР ЛИТЕРАТУРЫ)»

ОСТРЫЕ ГЕПАТИТЫ НЕЯСНОЙ ЭТИОЛОГИИ У ДЕТЕЙ: ИЗВЕСТНЫЕ И НЕИЗВЕСТНЫЕ ФАКТОРЫ (ОБЗОР ЛИТЕРАТУРЫ)

Рахманова Азиза Махмаражабовна

Научно-исследовательский институт вирусологии Республиканского специализированного научно-практического медицинского центра эпидемиологии,

микробиологии, инфекционных и паразитарных заболеваний

Данной статьи проведен обзор отчета Всемирной Оргнаизации Здравоохранения (ВОЗ) от апреля 2022 года по поводу острых гепатитов неясной этиологии (ОГНЭ) у детей младшего возраста зарегистрированные в странах европы, США и Израиле.

ОГНЭ проявляется преимущественно у детей младшего возраста и отличаются от классических форм вирусных гепатитов.

Отслеживанию причины ОГНЭ и дальнейшие эпидемиологические исследования могут способствовать установить связь между отдельными случаями которые позволяют своемременно принят меры по устранению серьезные последствий данного заболевания.

Ключевые слова: острый, гепатит, дети, неизвестный.

БОЛАЛАРДА УЧРАЙДИГАН УТКИР ИДИОПАТИК ГЕПАТИТЛАР: МАЪЛУМ ВА НОМАЪЛУМ ОМИЛЛАР (АДАБИЁ ТЛАР ШАРХД)

Ушбу маколада 2022 йил апрель ойидан Жахон Согликни Саклаш Ташкилоти (ЖССТ) томонидан дунё мамлакатлари болалари (Европа мамлакатлари, А^Ш, Исроил)да кайд этилаётган номаълум этиологияли уткир гепатитлар (НЭУГ) ёритилган.

НЭУГ хозиргача бизнинг тасаввуримиздаги гепатитларнинг янги шакли булиб унга аълохида эътибор каратиш ва аникланган аълохида холатларни чукур урганиш ва мониторинги хамда дунё амалиёти тажрибасидан келиб чикиб ушбу хасталикга нисбатан самарали курашга тайёр туриш мухимдир.

Калит сузлар: уткир, гепатит, болалар, номаълум.

ACUTE HEPATITIS OF UNKNOWN AETIOLOGY IN CHILDREN: KNOWN AND

UNKNOWN FACTORS

This article reviews cases of acute hepatitis of unclear origin (AHUO) in children registered in Europe, USA and Israel, which was report by the World Health Organization (WHO) from April 2022. AHUO is diagnosed mainly in young children and differs from the classic forms hepatitis.

In spite of unknown origin, the initial assessments of cases point to an infectious etiology. Further epidemiological, immunological, and clinical studies and other techniques are required to identify the etiology, risk factors to response accordingly and decrease complications.

Keywords: acute, hepatitis, children, unknown.

Кириш. 2022 йил апрель ойида Буюк Британиянинг согликни саклаш хавсизлиги Агентлиги (UKHSA) болалар популяциясида номаълум этиологияли уткир гепатитлар (НЭУГ) ни таркалаётгани хакида тахликали хабарни таркатди [1].

Гепатит - жигарнинг ялли-ланиши ва зарарланиши билан кечадиган ва одатда турли вируслар (A, B, C, D ва E) сабаб ривожланадиган касалликдир. Бирок UKHSA хабарномасида юкорида келтирилган холатларда хозиргача бизга маълум булган вирусларнинг хеч кайси бири хдкида гап бормаган ва улар янги номаълум сабабли гепатитлар сифатида эътироф этилган [2].

Ушбу хабарнома ортидан Европа касалликлар таркалиши ва назорат килиш маркази (European Centre for Disease Prevention and Control - ECDC), Америка ^ушма Штатлари

касалликлар таркалиши ва назорат килиш маркази (Centers for Disease Control and Prevention - CDC) ва шунингдек Жах,он согликни саклаш ташкилоти (ЖССТ) х,ам ушбу касаллик хдкида оммани огох,лантирди.

Буюк Британия ортидан болаларда номаълум турдаги уткир вирусли гепатитлар бошка гарб давлатларида, жумладан Испанияда, Америка ^ушма Штатларида ва Исроил давлатида х,ам кайд этилди.

Европа касалликлар таркалиши ва назорат килиш марказининг хабарномасига кура ушбу гепатитлар кечуви жихдтидан уткир характерда булиб текширувларда трансаминаза ферментларининг кескин ортиши ва иктерия (тери саргайиши) билан намоён булади. Гох,ида 16 ёшгача булган болаларда трансаминазаларнинг ортишидан олдин ошкозон ичак томонидан клиник белгилар, жумладан кунгил айниш ва кусиш белгилари кузатилиши мумкин. Европа касалликлар таркалиши ва назорат килиш марказининг йурикномасига кура беморда юкорида кайд этилган белгилар кузатлса унда махдллий согликни саклаш тизимига хабарнома йуллаш ва НЭУГ булиши мумкинлигидан огохлантириш зарур[1].

Болалар орасида НЭУГ 16 ёшгача кайд этилсада, бирок касалланганларни аксариятини мактаб ёшигача булган болалар ташкил этади.

Жах,он Согликни Саклаш Ташкилоти (ЖССТ)нинг 2022-йил 21 - апрелдаги маълумотларига кура даслабги аникланган 169 НЭУГ нинг 17 тасида охир окибатда бемор болалар жигар трансплантациясига мухтожлик кузатилган ва улардан камида бир нафари вафот этган.

Европа касалликлар таркалиши ва назорат килиш маркази директори Андреа Аммон (Andrea Ammon) нинг таъкидлашича х,олатлар айнан шу 26 апрель санасида аслида 190 нафардан ортган булиши мумкин, бирок х,олатларни ишончли верификацияси ва тасдиклаш кийинчилик тугдирганлиги сабабли статистикага киритилмаган (1,2,3).

Европа малаатларида, хусусан Испанияда НЭУГ х,олатларини кайд этиш марказлашган тартибда олиб борилиб согликни саклаш тизимида (ССТ) ва вирусология муассасаларида кузатув ва тезкор аксил жавоб яхши йулга куйилган. Бу эса уз навбатида ССТ даги барча муассасаларни номаълум турдаги уткир гепатитларга нисбатан самарали курашини таъминлайди.

Шу муносабат билан болалар ёшида учраётган ва дунёни турли мамлакатларида таркалиб бораётган гепатитларнинг этиологияси ноаник булганлиги сабабли ушбу адабиётлар шархи амалиёт шифокорларига аник турдаги гепатитлар билан курашда кандай йул тутишни ургатишдан йирокда булиб, факат НЭУГ хдкидаги асосий характеристик маълумотларни бериш билан чекланади.

Эх,тимолий этиологик омиллар. Аденовирус "F 41". Аникланган ва урганилган х,олатларда НЭУГ клиникасида доминант белгилардан бири булиб жигар трансаминазаларини ортиши кузатилганлиги сабаб аденовирус "F 41" эх,тимолий этиологик омиллардан бири булиб саналиши мумкин. Шунингдек купчилик беморлар коринда огрик, ич кетиш ва кусиш билан кузатиладиган ошкозон-ичак томонидан клиник белгилар намоён килганлиги сабаб аденовирус "F 41" омили асосий эхтимолий этиологик омиллардан биридир (2,3,4). Чунки аникланган х,олатларни х,еч кайси бирида одатда вирусли гепатитни келтириб чикарувчи А, В, С, Е каби вирусларни бирортаси аникланмаган. Бирок 74 та х,олатда беморларда аденовирус аникланган. Улардан 18 нафарида эса айнан аденовирус "F 41"; 20 нафарида эса SARS-CoV-2 аникланган булса яна 19 нафарида эса SARS-CoV-2 ва adenovirus биргаликда - коинфекцияси аникланган [2].

Аденовируснинг, хусусан аденовирус F 41 нинг иштироки х,озирги пайтда аосий этиологик агент булиши мумкин деб каралаётган хдкикатга якин гепотезадир. Бирок ушбу гепотеза касалликнинг клиник кечувининг туликлигича ифода этмайди [4,5].

Аденовируслар (AdV) инсонларда куп учровчи патогенлардан бири булиб улар юкори ва пастки нафас йулларида, кузлар ва ичаклар, жигар, сийдик йуллари хатто аденоидлар вегитациясига хам сабаб булиши мумкин булган вируслардир [5].

Одатда аденовируслар бир касалланган инсон ажралмалари оркали иккинчи инсонга ёки зарарланган предметлар оркали хам юкиши мумкин. Инфекция хаво ёки сув оркали хам таркалиши мумкин [5,6].

2022 йил июль ойи хисоботида Женевада ЖСС ташкилоти бош директори Тендрос Адханон (Tedros Adhanom) болаларда аникланган номаълум этиологияли уткир гепатитлар сонини 1100 дан ошганини ва бу дунёнинг 34 мамлакатида, 112 тадкикот ишида кайд этилганини расман тасдиклади [6].

Тадкикотга киритилган болаларининг 38 нафари жигар трансплантациясига мухтож булган ва 10 нафари нобуд булган ва согликни саклаш сохасидаги рахбарларни матбуот анжуманга сабаб булди. ЖСС берилган аввалги маълумотлардан бирида касалликни глобал хатари ва маълум баъзи холатлар орасидаги богликликларни инкор этди [6].

Экспертлар хозирда сабаб ёки таъсир омилларини ва шунингдек аникланган холатлар, Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Согликни Саклаш Агентликлари маълумотларини урганишда кент камровли тадкикотлар олиб боришга ундамокда [6]. Касалликнинг Covid-19 билан боглик SARS-CoV-2 га тегишли жихатида юзасидан ЖСС мулозими Тендрос Адханон таъкидлашича Covid-19 мусбат аникланганлар ва улимлар сони ошмокда, бирок бу Covid-19 нинг бошка бир янги шакли булиши мумкинлигини хам инкор этмади. Чунки унинг фикрича хали жуда куп инсон Covid-19 га вакцинация килинмаган. ЖСС бош директори уз нуткида иммуни Covid-19 га иммунизацияни давом эттириш бутун ер юзида касалликни бартараф этилишига замин яратилиши хакида эслатиб утди.

COVID-19. Турли Университетлар ва марказлар тадкикиотчилари жумладан Исроиллик олимлар узлари утказган ретроспектив тадкикотлари хулосаларига кура болаларда кузатилаётган НЭУГ айнан covid-19 билан огригандан сунг бошлангани хакида эътироф этишган. Шундай тадкикот натижаларидан бири "Болалар гастроэнтерологияси ва овкатланиши" (Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition) журналида чоп этилган. Авторлар беш нафар болани covid-19 инфекциясидан тузалгач жигари хасталангани хакидаги маколани очик манбаъда чоп этишган [7].

Маколада covid-19 ни болаларда кечуви узига хослиги ва унинг муттасил сакланиб колиши хакида гап кетади. Чунки SARS-CoV-2 га мусбат тест аниклангандан сунг гепатит аниклангунга кадар булган вакт уртача 74 кунни ташкил этади. Бу нарса уз навбатида нима учун купчилик болаларда амалга оширилган синама манфий натижа беради. Деярли комил ишонч билан айтиш мумкинки коронавирус билан касалланган болаларни купчилигида PCR синамаси манфийлигига сабаби булган [7].

Маколада кайд этилган беш нафар бемор боладан турт нафарида мукаддам енгил covid аникланган. Яна икки нафари антитаначаларга мусбат синама кайт этган ва хам уз навбатида болалар мукаддам асимптоматик covid утказганини билдиради. Беш нафар бемордан хеч кайси бирида аденовирусга мусбат натижа кайд этилмаган [7].

"Беморларни иккин нафари 3 ва 5 ойлик кукрак ёшидаги гудаклар булиб улар илгари соглом булишган. Ушбу гудакларда тез суратларда уткир жигар етишмовчилиги ривожланиб охир окибатда улар жигар трансплантига мухтож булди" деб таъкидлайди тадкикотчилар. Урнатилган трансплантда хам инфильтрация ва некроз ривожланганлиги кайд этилган. Уч нафар, иккитаси 8 ёш, биттаси 13 ёшли болаларда гепатит холестаз билан кузатилди. "Ушбу беш нафар болада этиологик омилни чукур урганишлар натижаси салбий натижа берди" - дея таъкидлашди тадкикотчи шифокорлар [8].

Клиник кузатилган вазиятли х,олатлар кискача куйидагилар булган:

1. Бир нафар саккиз ёшли бемор 2021 йил январь ойида COVID-19 га чалинган ва 94 кундан сунг гепатология булимига госпитализацияга мухтож булган;

2. Яна бир нафар13 ёшли бемор COVID-19 нинг уткир даврида гепатитга чалинган. Ушбу усмир 39 кунда куринишидан тузалган. Бирок бир ярим ой утгач, яъни COVID-19 мусбат синамасидан 53 кун утиб яна кайтадан гепатология булимига ётишга мажбур булган.

3. Бир нафар уч ойлик гудакда COVID-19 мусбат синамасидан 21 кун утиб жигар етишмовчилиги кузатилган;

4. Яна бир бемор, худди шундай холат беш ойлик болада кузатилиб жигар уткир етишмовчилиги сабаб госпитализация килинган ва ушбу беморда COVID-19 антитаначаларига мусбат синама кайд этилган. Яъни бу дегани, ушбу бемор качондир COVID-19 ни енгил шаклини утказган.

5. Саккиз ёшли бемор 2020 йилнинг охирларида COVID-19 нинг иккинчи тулкинида касалланган ва мусбат COVID-19 синамасидан 130 кун утиб гепатит ташхиси билан госпитализация килинган.

Макола муаллифларини таъкидлашларича жигар етишмовчилиги худди болаларда системали иммун яллигланиши синдроми каби иммун тизимининг провокацияси тарзида юзага келган ва бошка органларда яллигланиш кузатилган бунга ухшаш холатлар аллакачон адабиётларда COVID-19 давоми ёки окибати сифатида каралган. Шунигдек муаллифлар иммун регуляциясини SARS-CoV-2 туфайли бузилиши сабаб болалар организмининг ёки иммун тизимининг аденовирусларга нисбатан бефарк ёки курашмаслик холатига келиб колиши билан тушунтиришган. Бунга ухшаш холат нафакат аденовирусларга нисбатан, балки бошка хар кандай вирусларга нисбатан кузатилиши мумикин [8,12].

Узбекистон илмий ёки оммабоп манбаъларини кидирув натижасида болаларда номаълум этиологияли уткир гепатилар кайд этилганлиги хакида макола ёки маълумот топилмади.

Хулосалар. Болаларда учрайдиган Номаълум Этиологияли Уткир Гепатилар (НЭУГ) - бу гаптитлар хакидаги тасаввурни янгича шакли булиб улар факат болалардагина учрайди. Х,озирга кадар бир канча назариялар шаклланиб улгурган булсада хануз сабаби номаълум. Ушбу гепатитларни клиник манзараси бутунлай узгача булиб ЖССТ томонидан таркатилган хабарнома ва дархол НЭУГ хакида уйлаш кийинчилик тугдирмайди. Касалликда кузатиладиган огир асоратларини енгиллаштириш максадида касалликни эрта аниклаш ва тегишли чора тадбирларни уз вактида амалга ошириш максадида ушбу касаллик хдкида согликни саклаш тизимидаги барча ходимларни бохабар килиш максадга мувофикдир.

АДАБИЁТЛАР

1. Varios países: hepatitis aguda y grave de origen desconocido en niños. 23 abril 2022. Consultado en: https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2022-DON376

2. Rolando, Rodríguez Puga, et al. "Situación actual de la hepatitis infantil de origen desconocido." jorcienciapdcl2022. 2022.

3. Centro Europeo para la Prevención y Control de Enfermedades. Increase in severe acute hepatitis cases of unknown aetiology in children. 28 de abril de 2022. Consultado en: https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/RRA-20220420-218-erratum.pdf

4. Centros para el Control y Prevención de Enfermedades de Estados Unidos de América. Proactive Statement; MMWR on children with acute hepatitis and adenovirus infection in Alabama. 29 de abril de 2022. Consultado en; https://www.cdc.gov/media/releases/2022/s0429-children-hepatitis.html

5. Kulanayake, S. y Tikoo, SK (2021). Proteínas centrales de adenovirus: estructura y función. Virus , 13 (3), 388. https://doi.org/10.3390/v13030388

6. Yadvinder S. Ahi y Suresh K. Mittal (2016). Componentes del empaque del genoma del adenovirus. Frontiers in Microbiology, Vol. 7 https://www.frontiersin.org/article/10.3389/fmicb.2016.01503

7. Urs F. Greber y Justin W. Flatt. Entrada de adenovirus: de la infección a la inmunidad. vol. 6:177-197 (fecha de publicación del volumen, septiembre de 2019) https://doi .org/10.1146/annurev-virology-092818-015550

8. Guillermo Bernaola y Walter Luque. Fisiopatología de las Infecciones por Adenovirus. Asociación de Médicos Residentes del Instituto de Salud del Niño; Volumen 4, N° 2 Oct. 2001 -Mar. 2002 Págs. 41 - 47

9. Goyenechea Hernández A, Grehete González L, Msc M. Paho.org. [citado el 16 de abril de 2022].

10. Disponible en: https://www3.paho.org/spanish/ad/ths/ev/labs_ipk_2.pdf WHO. Acute hepatitis of unknown etiology - the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland. 15 de abril de 2020. Disponible en: https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/multi-country-acute-severe-hepatitis-of-unknown-origin-in-children

11. CDC. Alerts Providers to Hepatitis Cases of Unknown Origin. 21 de abril de 2022. Disponible en: https://emergency.cdc.gov/han/2022/han00462.asp

12. WHO. Multi-Country - Acute, severe hepatitis of unknown origin in children. 23 de abril de 2022. Disponible en: https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/acute-hepatitis-of-unknown-aetiology---the-united-kingdom-of-great-britain-and-northern-ireland

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.