CC BY
34УДК 882.6-09
Т. М. Федарцова, кандыдат филалапчных навук, дацэнт (БДТУ)
АСАБЛ1ВАСЦ1 С1НТАКС1ЧНЫХ СРОДКАУ У ПАЭЗ11 ДРУГОЙ ПАЛОВЫ ХХ I ПАЧАТКУ ХХ1 СТАГОДДЗЯУ
У артыкуле паказана, як побач з распаусюджаным1 стыл1стычным1 ф1гурам1 (полгандэ-тон, асшдэтон, рытарычнае пытанне, рытарычны зваротак, рытарычны вокл1ч i шш.) творцы вершаваных радкоу выкарыстоуваюць анадыплосiс, гемiнацыю, хiязм, рэтрадацыю i iнш. Такiм чынам, выкарыстанне разнастайных сiнтаксiчных фiгур надае беларускай паэзп сваеасаблiвую рытмiчнасць i адпаведную iдэi твора танальнасць, пэуны зарад экспрэаунасщ i эмацыянальнасцi.
The article shows how creators of poetic lines use both anadiplosis, germination, hayazm, retardation and common stylistic figures (polisendeton, asyndeton, rhetorical question, rhetorical appeal, rhetorical call, etc.). Thus, the use of various syntactic figures gives Belarusian poetry original rhythm and corresponded style as well as expressiveness and emotionality.
Уводзшы. Наша жыццё немагчыма уявщь без прысутнасщ у îm паэтычнага слова. Безу-моуна, i сёння яно арыентавана на найлепшыя клашчныя першаузоры i каноны. Але мяняецца час, мяняецца i паэтычны сштаксю. Таму сёння паэзiя iмкнецца пазбягаць ашсальнасщ, шчодра убiрае у сябе медытатыунасць, iмкненне да ф> ласофсюх разваг i высноу, каб зразумець зака-намернасщ жыцця i перадаць iх у маляушчых, дакладных щ шмватчных вобразах. Знайсщ не толью сваё слова, сваю тэму, непауторнасць сюжэта, але пабудаваць верш на экспрэси мас-тацкага маулення - творчае крэда кожнага паэ-та, кожнай адоранай асобы.
Асноуная частка. У пачатку ХХ ст. паэзи былi шырока распаусюджаны рытарычныя ф> гуры. Таю стылютычны прыём у вершаванай мове, яю значна узмацняу эмацыянальны напал выказвання, быу цалкам апрауданы пста-рычна. Бо моц паэтычнага дара лепшых твор-цау служыла спрадвечнай мары беларусау быць гаспадарамî на сваёй зямль Таму асноу-miMi з рытарычных фîгур у пачатку ХХ ст. былî рытарычнае пытанне, рытарычны зваротак i рытарычны воклiч.
Рытарычнаге пытанне не патрабуе адказу ад рэцыпiента, бо заключае у сабе сцвярджэнне. Для прыкладу возьмем урывак з верша Якуба Коласа «Беларусам»:
Цi ж мы, хлопцы, рук не маем,
Щ ж нам сшы Бог не дау?
Цi ж над родным нашым краем
Прамень волi не блшчау? [1, с. 149].
Рытарычнае пытанне распаусюджана сёння у грамадска-патрыятычнай лiрыцы.
У Мiхася Башлакова у трэцяй частцы паэмы пра чарнобыльскую бяду «Лiлея на цёмнай вадзе» чытаем:
Хто здраду асудзщь?
У званы хто ударыць?
Хто песняй абудзiць Даунiшнiя мары Аб вол^ аб долi
Шчаслiвай i светлай? [2, с. 100].
Тут адрасант не указаны дакладна. Гэта могуць быць паэтавы аднадумцы, чытачы, люд Беларуа щ сусвету наогул.
Да рытарычных звароткау звяртаюцца амаль што усе беларусюя паэты i шсьменнш. Даволi часта сустракаюцца яны у творчасцi Р. Барадулiна, В. Зуёнка, А. Вярцiнскага, Н. Ма-цяш i iнш.
Генадзь Бураукш у вершах пра каханне са зборшка «Чытаю тайнапiс вачэй_» рытарычны зваротак адрасуе сваёй адзiнай, непауторнай ка-ханай жанчыне - жонцы: Ты помнiш сад, Парэчкамi зарослы, Дзе ля паркана быу куток таемны, Куды збягалi мы з табой штовечар Ад пшьных матак i сяброу цiкауных? Ты помнiш? [3, с.25].
Рытарычныя воклiчы заусёды ужывалюя у грамадзянскай i медытатыунай лiрыцы, а жан-чыны-паэткi перанеслi гэты прыём i у лiрыку кахання. Бо менав^а абвостранае пачуццё ка-хання заусёды з'яуляецца эмацыянальна-сэнса-вым ядром беларускай жаночай лiрыкi другой паловы ХХ стагоддзя. Так, Нша Мацяш у збор-нiку «Душою з небам гаварыць» прымяняе гэту стылютычную фiгуру больш за 14 разоу. У вер-шы «Вяртанне жаурукоу», наадварот, з дапамо-гай рытарычнага воклiчу яна перасатварае звы-чайную прыродную з' яву - прылёт птушак на Палессе у першую вясну пасля Чарнобыля -у праблему грамадскага гучання:
Вы жывыя! Вярнулiся! Нейк амаглi Пашчу стронцыю, продань дарогi!.. Журавелькi-жураукi мае, жураул^ Сцяг вясны над палескай разлогай! [4, с. 291].
Паэтка сцвярджае думку, што пакалечаная зямля абавязкова адродзiцца, калi мы будзем любщь сваю малую радзiму так жа горача, як любяць яе жаурую.
Шматзлучмкавасць, або пол1стдэтон, ак-тыуна ужываецца у фальклоры, празаiчных i вершаваных арыгiнальных творах. Як стылю-тычная фiгура у выказваннi дапамагае закцэн-таваць увагу на кожным аднародным члене сказа. Улiчваючы той факт, што i самi аднародныя члены сказа - актыуны сродак экспрэсй мастац-кага радка, атрымлiваецца двайное узмацненне выразнасцi:
Ты не хавайся, не уцякай
За цень начны, за небакрай,
За дождж абложны щ за снег,
За жарт, за песню щ за смех, -
Бо як, аслеплены табой,
Змагу знайсщ прыстанак свой [5, с.328].
Дадзены прыём выкарыстоуваецца таксама з мэтай перадачы эмацыйнага маулення, што выклшае пэуную напружанасць i адначасова цалкам забяспечвае рознабаковыя характарыс-тык асоб, прадметау, дзеянняу.
Бяззлучмкавасць, або астдэтон. Як адва-ротны прыём полiсiндэтона таксама узмацняе экспрэсда: яго мэта - не толью паказаць раз-настайнасць з'яу i праяу жыцця. Звычайнае, на першы погляд, канстантаванне выяуляе аутар-сюя эмоцыi, дапамагае зрабiць ацэнку пэунай сiтуацыi. Ва урыуку з рамана «Алiмпiяда» 1вана Пташнiкава пры ашсанш незвычайнай з'явы прыроды - снег у маi - аутар амаль не выкарыстоувае злучнiкi: ён сам шбы у сумным здзiyленнi, у задуменш ад таго, што адбылося. Бяззлучнiкавасць у дадзеным выпадку шюст-руе карцiну нерухомасцi, спакою, неверагод-най цiшы. Аутар стварае статычны малюнак снежнага мая не без экспрэсй сштэтычнага узроуню, а дакладней - з дапамогай бяззлучш-кавай сувязь
Зауважна, што асiндэтон надае выказванню сцiсласць, дапамагае перадаць хуткую змену з'яу i падзей, а у вершаваным творы аутар iмк-нецца яшчэ i ахапiць большую iх колькасць на абмежаванай плошчы. Возьмем для прыкладу верш Анатоля Вярцшскага «...Мужчына. Жан-чына. Чаканне». Бо тут бяззлучнiкавасць з'явь лася асноуным мастацкiм прыёмам, якi дазво-лiy своеасаблiва перадаць развiццё гендарных узаемаадносш:
Мужчына. Жанчына. Чаканне. Шуканне. Блуканне. Час. Жанчына. Мужчына. Спатканне. Вганне. Пытанне. Адказ.
Мужчына. Жанчына. Дыханне. Сэрцабiццё. Забыццё. Жанчына. Мужчына. Каханне. Мужчына. Жанчына. Жыццё [6, с. 5].
Перыяд сгнтакачны. Гэта складаная сштак-сiчная адзiнка з адным галоуным i некалькiмi даданымi сказамi, якая ахоплiвае i шэраг вершаваных радкоу або нават строфау. Перыяд сiнтаксiчны дапамагае аутару узвысщь паэтыч-ную танальнасць, стварыць аратарскую штана-цыю. Сiнтаксiчны перыяд ужыты Я. Коласам у вершы «Водгулле»:
Цi коска зазвонiць у час касавщы,
Цi песню дзяучо запяе. Цi неба заззяе у агнях блiскавiцы,
Цi вецер задзьме-зазлуе. Цi гром гучнабежны пракоцiцца у хмарах,
Цi грукне над лесам пярун, -Усё водгук знаходзщь у вольных абшарах, Усё iх дакранаецца струн [7, с. 100].
На адзшым разгорнутым сiнтаксiчным пе-рыядзе пабудаваны i верш Макшма Танка, наш-саны тэрцэтамi:
Куды б цябе лёс не закшуу, Калi ты аб роднай краше Яшчэ захавау успамiны;
Калi не забыу свае мовы I колер блаюту вясковы, Шум Нарачы, шэлест дубравы;
Цi маеш хоць жменьку зямлi той, Калiсь тваiм потам палггай, Кiёк падарожны з ракггы;
Цi нейкае з дому пасланне, Ц толькi адно абяцанне Цябе успамшаць на свiтаннi;
Пад крык журавоу пералётных, -Дык ты, на чужыне гаротнай, Яшчэ не самотны [8, с. 251].
У перыядзе сiнтаксiчным звычайна узнiкае рэтардацыя - запавольванне дзеяння. У эшч-ных, лiра-эпiчных i драматычных творах гэта дасягаецца увядзеннем устауных сцэн, этзо-дау, апiсання прыроды, лiрычных адступлен-няу, экскурсау у мшулае i г. д. У лiрычных вершаваных творах рэтардацыя часам узшкае у разгорнутых сiнтаксiчных перыядах, галоуны сказ разбiваецца на дзве частю: першая зна-ходзiцца у пачатку перыяду, а заключная -у канцы яго. Гэта дапамагае завастрыць увагу чытача на думцы, выказанай перш за усё у га-лоуным сказе. Вось прыклад рэтардацыi у паэ-ме Васшя Зуёнка «Сялiба»:
Той край,
iмшарны, з сумам верасоу, Дзе цар -
ядловец, шзенью пярэстар, Дзе цецярук пад чорнае крыло Хавае у дождж па сем цяцер пярэстых, Дзе валiць з ног цвярэзшкау чабор, Нiбы пяршак найлепшай самай пробы, Дзе выжыла адно найменне -бор -
Як выспа памiж лядау, расцяробау, Дзе прагная сасна дае засеу I б'юць крынiцы з вечнаю надзеяй, Дзе з году у год лясшк Якiм лысеу I цiха старадрэвшы радзелi, -Той край -
мая радзiма... [9, с. 91].
Часам сэнсавыяуленчая роля рэтардацьп раскрываецца у канцы твора, у яго пуанце.
Пуант - у перакладзе з французскай мовы азначае вастрыё, востры - гэта нечаканая, рэз-кая канцоука твора, якая часта выяуляецца у дасцшнай афарыстычнай форме. Значэнне пуанта, як правша, сэнсавае: у iм заключаны новы паварот паэтычнай думкi, своеасаблiвая паэ-тычная «разгадка» папярэднiх радкоу. Най-больш характэрны пуант для таюх жанрау, як байка, эпiграма, анекдот. Але часам i лiрычны верш будуецца з яго дапамогай. Возьмем верш Ншы Мацяш «Без цябе»:
А мне усё лепей без цябе. Працую - не гарую. Спакойнай сiле не слабець -Магу звярнуць гару я.
Бясплённа дзень не прамше, На мары не патрачу. Смяюся, калi смешна мне, А плачацца - не плачу.
Так, мне усё лепей без цябе. Жшво наспела у часе. № тлуму, ш трывог цяпер. .. I ш хвiлiны шчасця [4, с. 148].
Майстрам вершаванага пуанта з' яуляецца Ма^м Танк. Нават верлiбр «Творчыя мукi» ён прысвячае гэтаму прыёму:
Дзень прачынаецца звычайна: Унукi пачынаюць гарцы, Бурлiць, пасвютвае чайнiк, I бульбу ты дзярэш на тарцы. Гуляе у печы жар пякельны, А на распаленай патэльш Сняданне весела сквярэцца -Ужо за стол завеш ахвочых,
А я злую, што не удаецца Каторы дзень мне верш закончыць, Як твае дранЫ, крамянай Пуэнтаю неспадзяванай [10, с. 56].
Яшчэ адзiн экспрэсiуны прыём сштакшчна-га узроуню - гнверсгя (перастаноука - лац.) Гэта такая перастаноука слоу або словазлучэнняу у вершаваным радку, якая парушае iх звычайны граматычны парадак. I прымушае падкрэслiць пэунае слова щ думку. У вершы Максiма Лужа-нiна «На усходзе сонца» чытаем:
А як уцешна мне было, Што сонца, хоць усе абшары Дауно чакалi на святло, Пакуль ты хустачку да твару Не завязала, -не узышло! [11, с. 59].
Сттакычны паутор. Паутор аднатыпо-вых сштакшчных канструкцый - прыём далё-ка не новы у беларускай версiфакыцыi. Але i ён мае свае адметнасщ у кожнага з беларусюх творцау.
Напрыклад, Анатоль Вярцiнскi ужывае ана-дыплосгс, або стык, - такую стылютычную фi-гуру, у якой наступны сказ пачынаецца з таго самага словазлучэння, яюм заканчваецца папя-рэднi сказ:
Ваукоу баяцца - у лес не хадзщь. Не хадзiць у лес - не мець лясшы. Лясшы не мець - не мець хацшы. Хацiны не мець - дзяцей не радзщь [12, с. 328].
Дадзены мастацкi прыём, вщаць, з-за яго прыччападобнасцi, актыуна ужываюць паэткi Валянцiна Аколава, Нiна Шклярава, Данута Бi-чэль, вершы яюх насычаны медытатыунасцю.
Анадыплосiс стау абавязковым прыёмам у вянках санетау i вянках вянкоу санетау. Бо па законе жанра адмысловасць вянка санета зак-лючаецца у тым, што у сваiм кананiчным вы-глядзе гэта пятнаццаць санетау, дзе першыя ча-тырнаццаць звязаны у своеасаблiвае кальцо (вянок), таму што апошш радок кожнага санета (санетны замок) паутараецца у першым радку наступнага, а апошнi радок чатырнаццатага са-нета паутарае першы радок першага санета. Пятнаццаты санет называецца магiстралам (цi магiстраллю) i цалкам складаецца з першых радкоу папярэдшх чатырнаццацi санетау, што надае цэласнасць i знiтаванасць усяму твору.
Часта радю з паУторамi у вянках i вянках вянкоу санетау гучаць афарыстычна. У першую чаргу гэта тычыцца вянка вянкоу санетау Змiт-рака Марозава «Апакалшсю душы». Аутар
ужывае у творы не толью вядомыя прыказкi, але i перасатварае iх. Такiм чынам мова вянка вянкоу набывае яшчэ большую вобразнасць, сщсласць у змесце i глыбшю думкi. Сапрауды, прыказка i прымаука - таксама сэнсава завер-шаная цвёрдая мiнi-форма. Паэт смела экспе-рыментуе з ёю: то уводзщь прыказку цi пры-мауку у першы катрэн, дзе яны пачынаюць тэ-му — як у друпм i чацвёртым санетах адзшацца-тага вянка («Пакуль карэнне у доле не змарнее, / Датуль i дрэвы кронамi шумяць»; «Каш балiць — людзей не вшаваць»), то працягвае iмi тэму у другiм катрэне, напрыклад, у пятым санеце трэ-цяга вянка («Трымай, казак, мацней каня за грыву»), чацвёртым санеце адзiнаццатага вянка («Лягчэй ад веку браць, чым аддаваць»), то стварае аутарскае выслоуе, як у трынаццатым санеце шостага вянка («Плуг не рауня гуллiва-му пяру»).
Але найчасцей прыказкi i прымаую сустра-каюцца у тэрцэтах: першы санет адзшаццатага вянка («Хто на канi, той едзе i кiруе»), чацвёр-ты санет гэтага ж вянка («Жыццё пражыць — не поле перайсцi») i г. д. 1ншым часам прыказка, прымаука щ аутарсю афарызм уведзены у са-нетны замок. Гэта тычыцца другога, дзясятага, адзiнаццатага, восьмага i пятага санетау адпа-ведна адзшаццатага, дзясятага, сёмага, трэцяга, другога вянкоу. У другiм санеце адзшаццатага вянка прыказю i выслоyi знiтавалi у адно цэлае тэму першага катрэна i выснову апошняга тэр-цэта, чым сцверджана класiчная закончанасць думю у санетным творы. Таму у развазе аб стане маральнасщ грамадства i асобы аутар не мог пазбегнуць вопыту папярэдшкау i звярнууся да прыказак i прымавак, якiя i па унутраным фша-софскiм змесце, i па форме дакладна пасуюць санету. 1х шматлiкае выкарыстанне Марозавым хутчэй наватарства, чым кампенсацыя недахо-пу уласных думак. Ды i уводзяцца яны аутарам у тэкст не фармальна, а з'яуляюцца стрыжнем глыбiннага роздуму паэта над сэнсам жыцця.
Калi працягваць развагу пра экспрэауныя сродкi сiнтаксiчнага узроуню, то адразу успамь наецца паэтычны досвед нашага сучасшка Mi-хася Башлакова i яго майстэрства удала выка-рыстоуваць гемтацыю. Дадзеная сштакшчная фiгура заснавана на шматразовым пауторы сло-вазлучэнняу або сказау, што надае мауленню велiчна-спакойны, але узвышана-патрабаваль-ны тон. А як шакш, калi гаворка iдзе пра жыццё да Чарнобыля i пасля? Кат душа паэта засму-чана лёсам роднага Палесся? А развап настой-лiва вяртаюць у басаногае дзяцшства i шчасл> вае юнацтва, мшы куточак - родную вёску Це-руху, але там ужо шхто не чакае паэта. Эма-цыйнае сэнсавае напауненне беларускай паэзи
спрадвеку iшло праз перадачу сакральных па-чуццяу. Таму кнiга вершау носiць назву «Палын. Чарнобыль». Выйшла яна у свет у 1995 годзе на трох мовах - беларускай, рускай i англшскай.
Яшчэ больш вытанчана Miхась Башлакоу падае прыём гемiнацыi у паэтычным зборшку «Пяро зязюлi паднiму», якi працягвае тэму ф> зiчнага i маральнага Чарнобыля. Напрыклад, у другой частцы паэмы «Лiлея на цёмнай вадзе» паэт расказвае пра iмкненне жыхароу адселеных вёсак трапiць на Радаушцу на могiл-кi, а iх не пускаюць у зону адчужэнння:
Засумую
Па родных мясцiнах, Белым лебедзем Закрычу^ На Радз1му сваю, На Радз1му сваю, На Радз1му сваю Палячу... [2, с. 86].
Гемшацыя - адзш з любiмых прыёмау Ана-толя Вярцшскага. У вершы «Плач спаленай вёсю» з дапамогай пауторау адных i тых жа словазлучэнняу i сказау аутар акцэнтуе увагу на значнасщ вялiкага гора, якое нясе вайна:
Людзi добрыя, рады прывецiць бы вас, Ды прыйшлi мы у нядобры час, у нядобры час, у нядобры час, у нядобры час.
Рады сустрэць бы вас хлебам да соллю, Ды вось сустракаем смяротным болем, смяротным болем, смяротным болем, смяротным болем. [6, с. 102].
I у першым, i у друпм выпадках гемiнацыя наблiжае паэтычныя казаннi сучасных аутарау да старажытных плачау.
У першае дзесяцiгоддзе новага веку творцы прыгожага слова пачалi актыуна ужываць такi мастацкi прыём, як хгязм. Гэта люстраное раз-мяшчэнне частак паэтычнага выказвання, кат iнтанацыйна i вiзуальна падкрэслiваецца паутор адпаведнага слова. У рускiм паэтычным сштак-сiсе хiязм пачау ужывацца значна раней, чым у беларускай вершфшацьп. Майстрам х1язму мож-на лiчыць I. Севяранiна. У беларускай паэзи удалыя прыклады хiязму паказау Анатоль Вяр-цiнскi у вершы «Гора - не бяда»:
Гора - не бяда, бяда - не гора, пабыла-сплыла, шбы вада.
Няма прауды -
гэта ужо горай,
гэта ужо цэлая бяда.
Гора - не бяда,
бяда - не гора... [13, с. 29].
Умаучанне (недаказ, абрыу) - раптоуны пе-рапынак у мауленнi, iнтанацыйна падкрэслены i графiчна абазначаны шматкроп'ем. Гэты пры-ём разлiчаны на здагадку чытача, своеасаблiвае аднадушша з творцай. Умаучанне будзщь фан-тазiю рэцышента. Гэта адна з найбольш важных стылютычных фiгур, паколькi, паводле Юрыя Лотмана, роля невядомага тэксту (любо-га у семантычных адносшах), уведзенага у бес-перапынную канструкцыю вершаванага цi пра-заiчнага твора, непарыуна мацнейшая за ролю звычайнага тэксту.
Майстрам розных вiдау умаучання лiчыцца Янка Купала. У вершы «Перад будучыняй» (1922) ён падае гэту стылiстычную фiгуру у трэщм радку катрэна:
У вершы «.О так! Я пралетар!» Янка Купала ужыу надзвычай рэдкi у л^аратурнай практыцы вiд умаучання - на пачатку твора. Тым самым паэт адразу упiсау верш у щэа-лагiчны кантэкст свайго часу, калi сярод ба-льшавiкоу распачалася вострая палемша па-мiж «нацыяналiстамi» (нацыял-патрыётам^ нацыянал-дэмакратамi) i «штэрнацыяналю-тамi» (шавшютам^ касмапалiтамi). Умаучанне яшчэ больш падкрэслiвае горкую iронiю свайго часу.
Умаучанне ужыват Якуб Колас, Макшм Танк, Пiмен Панчанка, Уладзiмiр Караткевiч.
Якуб Колас, напрыклад, выкарыстау здоль-насць умаучання не толькi абрываць слова, асобны вершаваны радок альбо знаходзiцца унутры радка, але займаць сабой цэлы радок цi некалью радкоу. У гэтым выпадку умаучанне ¡нтанацыйна увасабляецца у працяглай паузе, а на шсьме паказваецца суцэльным шматкроп'ем. Так, у паэме «Рыбакова хата», натсанай 12-рад-коУямi, у трэцяй страфе XI раздзела чатыры апошнiя радкi заменены шматкроп'ем.
Умаучанне, або недаказ, - гэта адна з самых улюбёных сштакшчных ф^ур паэтычнага мау-лення Нiны Мацяш. Прычым паэтка выкарыс-тоувае розныя па месцы у паэтычным радку i па графiчным афармленнi вщы фiгуры:
а) традыцыйна ставiць шматкроп'е у канцы паэтычнага радка, як у вершы «Лауцам чорнага ката у чорным пакоi»:
О, як дажыць хацела б я Да дня, калi магу без болю Аб Беларусi запяяць!.. [4, с. 436].
б) у пачатку i у канцы сказа у вершы «Свяцiся»:
.Не щу па вадзе,
А лячу над лядзянай балотнай вадою.
... Не сцяжынка вядзе -
Над густой збажыною крыляю... [4, с. 391].
Тут думка шбы бярэцца у кольца разваг. Та-му таю вщ фiгуры можна квалiфiкаваць як кольца умоучвання, цi недаказ-кольца.
в) радок перарываецца недаказам. Паказаль-ным з'яуляецца верш «Маналог каханай Касту-ся Калiноускага»:
«...галубка...чарнабровая мая.мая галуб-ка.
.галубка.чарнабровая мая.мая галуб-ка.»
О Божухна немiласэрны!..
Костусь!.. [4, с. 422].
г) значна радзей недаказ сустракаецца у па-чатку радка:
.I прыпасе нялёгкае iмгненне:
Зноу змрочна, глуха.
А ты не маеш права на сумненне,
На стому духу [4, с. 195].
Даволi часта умаучанне ужываецца у вян-ках вянкоу санетау. Гэта даволi своеасаблiвая i адмысловая разнавiднасць спалучэння цвёр-дай вершаванай санетнай формы, якая склада-ецца з чатырнаццащ асобных вянкоу санетау i пятнаццатага «Вянка мапстральнага». Кожны з наступных вянкоу санетау пачынаецца рад-камi папярэдняга вянка санета, а вянок мапс-тральны убiрае у сябе першыя радю усiх па-пярэднiх двухсот дзесящ санетау i складаецца з пятнаццащ санетау. Мiкалай Вiняцкi у вян-ку вянкоу санетау «Загойвай боль, сшь ясна-вокай зоркi...» нават ужывае умаучанне у за-галоуку.
Заключэнне. Такiм чынам, выкарыстанне разнастайных сiнтаксiчных фiгур надае бела-рускай паэзii своеасаблiвую рытмiчнасць i ад-паведную iдэi твора танальнасць, пэуны зарад экспрэшунасщ i эмацыянальнасщ, якiя адыгры-ваюць значную ролю у плане адэкватнага усп-рымання кантэксту паэтычнага твора.
Лiтаратура
1. Колас Я. Збор творау у 20 т. Мшск: Бела-руская навука, 2007. Т. 1. Вершы 1898. 1910. 622 с.
2. Башлакоу М. Пяро зязюлi паднiму: паэма i вершы. Мшск: Маст. лгг., 2001. 271 с.
3.Бурауюн Г. Ч^1таю тайнашс вачэй.: вершы пра каханне. Мшск: Юнацтва, 2001. 158 с.
4. Мацяш Н. Душою з небам гаварыць: выб-раная лiрыка. Мшск: Маст. лiт., 1999. 462 с.
5. Танк М. Збор творау у 13 т. Мшск: Бела-руская навука, 2008. Т. 5. Вершы (1972-1982). 448 с.
6. Вярцшсю А. Жанчына. Мужчына. Кахан-не..: лiрыка. Miнск: Чатыры чвэрцi, 2003. 64 с.
7. Колас Я. Збор творау у 20 т. Мшск: Бела-руская навука, 2007. Т. 1. Вершы 1911. 1938. 440 с.
8. Танк М. Збор творау у 13 т. Мшск: Бела-руская навука, 2007. Т. 3. Вершы (1954-1964). 447 с.
9. Зуёнак В. Сялiба: вершы. Мшск: Маст. тт., 1973. 96 с.
10. Танк М. Збор творау у 13 т. Мшск: Бе-ларуская навука, 2008. Т. 6. Вершы (19831995). 454 с.
11. Лужанш М. Вярнуся ветрам: вершы, са-тыра, гумар. Мшск: Маст. лгг., 1987. 126 с.
12. Вярцшсю А. Святло зямное: выбр. вершы, паэмы . Мшск: Маст. тт., 1981. 430 с.
13. Вярцшсю А. Выбраныя творы. Мшск: Кшгазбор, 2009. 528 с.
Пастуту 13.03.2014
