Научная статья на тему 'ОРГАНИК ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИНИ ДАВЛАТ ТОМОНИДАН ҚЎЛЛАБ-ҚУВВАТЛАШ'

ОРГАНИК ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИНИ ДАВЛАТ ТОМОНИДАН ҚЎЛЛАБ-ҚУВВАТЛАШ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
159
37
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Органик қишлоқ хўжалиги / биологик фаоллик ўсимликлар энциклопедияси / агротизим / табиий ресурслар / атроф-муҳит бузилиши / экологик фаоллик / экотизим.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — М.З.Холмирзаева

Ушбу мақолада органик қишлоқ хўжалиги атамасининг моҳияти, унинг қандай вазифаларни бажариши, органик қишлоқ хўжалигини ривожлантиришда қўлланадиган асосий тамойиллар кўриб чиқилган. Бугунги куннинг долзарб муаммоларидан бири ҳисобланган дунё аҳолиси сонининг ортиб бориши ва истеъмолга бўлган талабнинг янада ошиб бораётгани, чексиз эҳтиёжларни қондиришда чекланган ресурслардан оқилона фойдаланиб, атроф-муҳитга, инсониятга, биологик хилма хилликларнинг йўқолиб кетмаслигига кимёвий жиҳатдан хавф солмайдиган муқобил усулларни қўллаш зарурлиги келтириб ўтилган. Ушбу феноменни жаҳон тажрибаси ҳамда Ўзбекистон ҳудудидаги ҳолатни таҳлил қилишнатижалари асосида муаммони самарали ҳал этишда органик қишлоқ хўжалигини ривожлантиришнинг муҳимлиги кўрсатиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ОРГАНИК ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИНИ ДАВЛАТ ТОМОНИДАН ҚЎЛЛАБ-ҚУВВАТЛАШ»

>q )> d )> :>

"Talqin va tadqiqotlar" Respublika ilmiy-uslubiy jurnali №7

ОРГАНИК КИШЛОК ХУЖАЛИГИНИ ДАВЛАТ ТОМОНИДАН

КУЛЛАБ-КУВВАТЛАШ

)> I )>*

М.З.Холмирзаева

УзМУ талабаcи https://doi.org/10.5281/zenodo.6900895

тъ

\ :

Аннотация: Ушбу маколада органик кишлок хужалиги атамасининг мохияти, унинг кандай вазифаларни бажариши, органик кишлок хужалигини ривожлантиришда кулланадиган асосий тамойиллар куриб чикилган. Бугунги куннинг долзарб муаммоларидан бири хисобланган дунё ахолиси сонининг ортиб бориши ва истеъмолга булган талабнинг янада ошиб бораётгани, чексиз эхтиёжларни кондиришда чекланган ресурслардан окилона фойдаланиб, атроф-мухитга, инсониятга, биологик хилма хилликларнинг йуколиб кетмаслигига

кимёвий жихатдан хавф солмайдиган мукобил усулларни куллаш зарурлиги

келтириб утилган. Ушбу феноменни жахон тажрибаси хамда Узбекистон

»

худудидаги холатни тахлил килишнатижалари асосида муаммони самарали хал

*

«

этишда органик кишлок хужалигини ривожлантиришнинг мухимлиги курсатиб

»

берилган.

Калит сузлар: Органик кишлок хужалиги, биологик фаоллик усимликлар энциклопедияси, агротизим, табиий ресурслар, атроф-мухит бузилиши, экологик фаоллик, экотизим.

Аннотация: В данной статье рассматриваются сущность органического сельского хозяйства, его основные задачи, а также принципы, используемые при развитии органического сельского хозяйства. Одной из актуальных проблем современности является рост числа населения Земли и увеличение спроса на потребление, необходимость использования альтернативных методов, не представляющих химической угрозы для окружающей среды,

^^^ V I I ^

человечества и биологического разнообразия при удовлетворении неограниченных потребностей, разумном использовании ограниченных ресурсов. На основе мирового опыта донного феномена и анализа результатов положения на территории Узбекистана показано важность развития органического сельского хозяйства в эффективном решении данной проблемы.

Ключевые слова: органическое земледелие, биологическая активность, энциклопедия растений, агросистема, природные ресурсы, деградация окружающей среды, экологическая деятельность, экосистема.

Abstract: This article discusses the essence of the term organic agriculture, what tasks it performs, and the main principles used in the development of organic agriculture. The article contains opinions about the increasing number of the world's * : j*

: * ^ * n>

>q )> d )> :>

"Talqin va tadqiqotlar" Respublika ilmiy-uslubiy jurnali №7

population, which is considered one of the urgent problems of today, and the

increasing demand for consumption, the need to use limited resources wisely to meet unlimited needs, and to use alternative methods that do not pose a chemical threat to

the environment, humanity and biological diversity. The importance of the

3N)

development of organic agriculture in effectively solving the problem has been shown on the basis of the world experience of this phenomenon and the results of the analysis of the situation in the territory of Uzbekistan.

Key words: Organic agriculture, biological activity, encyclopedia of plants, agrosystem, natural resources, environmental degradation, ecological activity, ecosystem.

hhcohhat aparnnraH BaKTugaH 6omna6 xo3upru KyHrana y3 эxтнё^парннн KOHgupumra xapaKaT Kunagu. By ^apaëHga TaôuuHKH neKnaHraH HKTucoguH pecypcnapgaH èonganaHagu. HHCOHHarnuHr 6y èaonuaTH aTpoè-MyxHTra

ce3Hnapnu gapa«:aga canSufi Tatcup Kypcaramu my6x,acu3. Arap HKTHcoguëTHHHr

umnaö HUKapumgaH öomnaö ucTetMonrana öynraH öocKunnapu axmn pe^anamrapunca, arpo^-MyxuTra SynaguraH 3apapnapHH KaMaÖTHpHmHHHr hmkohh 6op. By Sopaga Sup rçaHna KenuKTupuS SynMafigHraH Ba3H$anapHH

Sa^apum 3apyp SynuS, SynapgaH Supu opraHHK ^umnos; xy^anuruHH pHBO^naHTHpnm xucoönaHagu.

OpraHHK KHmnoK xy^anuru Ba yHH puBo^naHTupum oyfiHHa y30K xopH® Ba MaMnaKaTHMH3 onuMnapu Sup rçaHHa hhmhh ronaHumnap onuö SopraHnap. MacanaH BaxaSoB A.B., Xa^uSaKueB ffl.X., TamMaTOB O.A., ByTaSoeB M.T. napHHHr ^mnn uKracoguëT gapcnuruga12, A.M.Litterick Ba C.A.Watson "YcHMHHKnap энцнкпoпеgнflcн"13нннr 2017 Hungaru hkkhhhh Hampuga opraHHK KumnoK xy^anuruHHHr moxh^th KeHr ëpHTuS öepunraH. ByHgaH Tam^apu r.ASgyHa3apoBa Ba CCoguKpBaHHHr hhmhh Ma^onanapuga14 KHmnoK xy^anuruHH HHMa ynyH afiHaH opraHHK KumnoK xy^anuru cu^araga puBo^naHTupum KepaKnuruHH afiTuS yTunraH.

Xp3upru KyHga afipuM o3HK-oBKar Maxcynoraapu peKnaMa KunuHraHHga

»

экoпorнк To3a MaxcynoT ^yMnacura Ky3HMU3 Tymagu. Oy ypuHga y3-y3ugaH

*

-J1VXJJ1V1 XXXV IV' ; 11 jxvy X KU1UVI11 U llj JII .'1 r I > 1J III U^Tl. I I I J J 11 1 I J J

n^r,,,,, rr.^n . T ("V rx,^ r-.^ ..... . ^ O \ / n ^ , , , ,

caBon Tyrunagu? 3KonoruK To3a MaxcynoT HHMa-ro, To3a SynMaraHH HHMa? YnapHH

HCTetMonHH öup-ÖHpugaH KaHgaö a^parnö onaonagu? 3KonoruK T03a MaxcynoTHHHr a$3annHKnapH HHMagaH uöopar?

3KonoruK T03a MaxcynoTHHHr chhohhmh opraHHK MaxcynoT geö aranagu.

OpraHHK Maxcynoraap gefiunraHga opraHHK cy3H "neKnaHraH" MatHocuHH -

12 Vaxabov A.V., Xajibakiyev Sh.X., Tashmatov Sh.A., Butaboyev M.T.. Yashil iqtisodiyot. Darslik. - T.: Universitet, 2020, - 156b.

Litterick A.M., Watson C.A., in Encyclopedia of Applied Plant Sciences (Second Edition), 2017 14 CogugoBa C. 3KonoruK T03a Maxcy^oT HHMa? // Ago^aT h^THMOHH-CHÖCHH ra3eTacH. 2016 HH^, №24-COH.

Sp^"^J J^ ' J^Sp^""

^TOTTOT^- a >

"Talqin va tadqiqotlar" Respublika ilmiy-uslubiy jurnali №7

англатиб, кушимча минерал угитларсиз, захарли химикатларсиз ва бошка техноген таъсирларсиз махсулот етиштириш ёки табиий тоза хомашёлардан

олинган, замонавий технологиялар асосида етиштирилган махсулотлардир деган маънони англатади.

Агар биз узимиздан кейинги авлодлар хаётини асрашни, энергияни саклашни, сув сифатини яхшилашни, табиий биологик хилма хилликларни асрашни, соф табиий махсулотларни истеъмол килишни хохласак, органик кишлок хужалигини дунё амалиётига тадбик этишни янада тезлаштиришимиз зарур.

Органик кишлок хужалиги табиий мувозанатни бузмасдан соглом махсулотни ишлаб чикариш, инсонларнинг озик-овкатга булган эхтиёжларини кондиришнинг янги усули сифатида 1920 йилдан кейин пайдо булди.

Органик дехкончилик тупрок тирик тизимдир деган фикрга асосланади, шунинг учун у тупрок саломатлиги ва унумдорлигини саклаш учун алмашлаб

Г-\Т/*ТХТТТТ->0 ТПКТХТТТТ ХГГЧ1ТТТП1Л Т/ Г* Т Т Л Г ТТТ1ТЛ ТГ ГГ ТТТХТЛ ПП1ЛТХ ГГТТТТХТТ ТГГ'ТТГГТТП1Л ЛЛОИГТТО

экишга, табиий угитлар, усимлик колдиклари, яшил угитлар хамда

зараркунандалар ва касалликларга карши биологик курашга таянади. Органик дехкончиликнинг атроф-мухитга таъсири паст ва деградацияга учраган кишлок хужалиги ерларини тозалаш ва яхшилаш усули булиб хисобланади.

Органик кишлок хужалиги - бу агро экотизим, шу жумладан биологик хилма-хиллик, биологик цикллар ва тупрокнинг биологик фаоллигини ривожлантиришга ёрдам берадиган ишлаб чикаришни бошкариш тизимидир. Бу табиий ресурслардан фойдаланиш ва синтетик угитлар ва пестицидлардан фойдаланишдан воз кечишдир.

Органик кишлок хужалигининг асосий вазифалари куйидагилардан иборат:

- органик кишлок хужалиги тизимида биологик хилма-хилликни ошириш;

- тупрокнинг биологик фаоллигини таъминлаш;

- узок муддатли истикбол учун тупрок унумдорлигини ошириш;

- кайта тикланмайдиган ресурслардан минималлашган холда озукавий моддаларни тупрокка кайтариш учун усимлик ва хайвонлар чикиндиларидан кайта фойдаланиш;

- махаллий кишлок хужалигида кайта тикланадиган манбалардан

гКгчтттто ТТОТТТ1ТТТ •

фойдаланиш;

- тупрокни, сувни ва хавони мухофаза килиш, шунингдек кишлок хужалигининг фаолияти натижасида ифлосланишнинг барча шаклларини минималлаштириш;

I > ^й >

1М ] - > >

I

>q )> d )> :>

"Talqin va tadqiqotlar" Respublika ilmiy-uslubiy jurnali №7

- кишлок xyжaлиги мaх1cyлотлaрининг оргaник яxлитлигини Ba хдëтий xycycиятлaрини caкдaб колиш учун эхтиëткорлик билaн кaйтa ишлaшгa кyмaклaшиш.

Оргaник кишлок xyжaлиги кyйидaги acоcий тaмойиддaргa мувофик

m j

>

кyллaнилaди:

- ишлaб чикaришдa cинтeтик кимëвий моддaдaрдaн фойдaдaнилмaйди;

- кacaдлик Ba зaрaркyнaндaлaргa кaрши кyрaшдa биотexник,

биологик Ba мexaник ycyллaр кyллaнaди;

i 1 >\ Л>

- тупрок унумдорлигини ошириш учун фaкaт тaбиий моддaдaр

1 J I1J ílllil \J 1 I IJljJJl I I I J 1J 11 l^uiyui 1UV111111

ишлaтилaди;

- тaбиий рecyрcлaрнинг йук булишига олиб кeлмacдaн кишлок

xyжaлиги мaхcyлоти ишлaб чикaрилaди.

Олингaн мaълyмотлaргa кyрa, хозирги кyндa Faрбий Европaдa жyмлaдaн,

Голлaндия, Дaния, Бeльгия, Гeрмaниядa 1 гeктaр хдйдaдaдиraн eргa 400-600 кг. минeрaд угит бeрилca, Бeлорycиядa бу кyрcaткич 280 кг/га. дaн ошмaйди. 1990

»

ш-

йиллaрдa жyдa куп мaйдонлaрдa пecтицидлaр yмyмaн кyллaнилмaгaн. Иккинчидaн Бeлорycиянинг интeнcив тexнология acоcидa дeхкончилик олиб борaëтгaн xyжaдикдaридa хоcилдорлик вaктинчaдик юкори бyлгaн бyлcaдa, кeйинчaдик тушиб кeтгaн. Статистик мaълyмотлaргa кaрaгaндa, Европaдa

чло/

экологик тозa кишлок xyжaдик мaхcyлотлaри одaтдaгигa кaрaгaндa 20% дaн 100% ra4a юкори нaрxдa cотилa бошдaнгaн. Роccиянинг бир вилоятидa 80-йиллaрдa 16 тa xyжaдик дон eтиштиришдa пecтицидлaрни кyллaшдaн воз

кeчишгaн Ba нaтижaдa энг гам мeхдaт xaрaжaтлaри хдтобига вилоятдa энг

кe4ишгaн Ba нaтижaдa энг гам мeхнaт xaрaжaтлaри дробит BR^^i^a энг юкори дон хродлини олишга эришишгaн. Оргaник кишлок xyжaдиги хдообига AКШдa (Baшингтон штaти) биттa фeрмeр 5 йил дaвомидa yртaчa 45 ц/гa.дaн бугдой хродлини олгaн. Ушбу фeрмeр xyжaдигининг ëнидaги пecтицид Ba

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

»

кимëвий yFитлaр кyллaгaн фeрмeрлaр 39,9-49,0 цc/гa. хродл олган. Шу билaн бир кaтордa ушбу фeрмeр xyжaдигидa тупрок эрозиягa гам yчрaгaн. 15

Узбeкиcтондa х^ органик кишлок xyжaлигини ривожлaнтириш бойичa * >

бир кaтор тизимли ишлaр олиб борилмокдa. Узбeкиcтон Рecпyбликacи

Baзирлaр Мaхкaмacининг 2017 йил 13 фeврaлдaги 126-Ф-cонли Фaрмойиши

----•• --

хaмдa Кишлок Ba cyB xyжaдиги вaзирлигининг 2017 йил 24 aпрeлдaги 122 -

^ттттт* ^гтЧглтхт.тхт.0 o^rv^nrr О ГVI П тЧтхтттттхттт. ОО о^т^^гг т^гттттоглтх Тглтттт,-отт^

шили бyйриFигa acоcaн 2017 йилнинг 22-23 aвгycт кyнлaри Тошкeнт шaхридa Ba 24 aBrycr куни Сaмaркaнд шaхридa "Узбeкиcтон Рecпyбликacи Ba Мaркaзий Оcиëдa оргaник кишлок xyжaдигини ривожлaнтиришнинг илмий Ba

инcтитyтционaд acоcлaри" мaвзycидaги xaлкaро aнжyмaн булиб утди. Бyндaн _

--

15 Scientific Journal Impact Factor

"-wisr" I

WiW к/

>q )> q )> :>

"Talqin va tadqiqotlar" Respublika ilmiy-uslubiy jurnali №7

кузланган асосий максад республикамизда халкаро тажрибаларга мувофик

#

кишлок хужалигининг янги йуналишларини ривожлантириш учун илмий-техникавий хамкорликни янада кенгайтириш, жахон бозорига юкори сифатли, экологик тоза, ракобатбардош "Узбекбренди" остида кишлок хужалиги махсулотларини етказиб бериш хисобланади.

Маълумки, кишлок хужалигида сунги йилларда кимёвий воситалар пестицидлар, дефолянтлар, десикантлар, гербицидлар ва бошка шунга ухшаш ноорганик батида моддаларни меъёридан ортикча кулланиши махсулот

г- „ ^ г г _ г ^

сифатига таъсирини сезиларли равишда утказа бошлади. Бу эса уз навбатида махсулот сифатининг бузилишига олиб келиши билан бирга экологик тоза махсулот етиштириш талабларига мутлако жавоб бермайди. Органик кишлок хужалигини ривожлантиришнинг асосий максади хам кишлок хужалиги махсулотлари таркибидаги кимёвий моддаларни камайтириб инсониятга зарар етказмайдиган экологик тоза махсулотлар етиштиришдир.

V\ ГТТО ТЛТТТТТХ^Л ТТТТГТТТТ OTITTITTT титпитллтттут! ГМЛППТТТТТЛ ГГ£»\ЛТЛАТТТТТ1ТТТ1ТУ ЛАЛ7ПЛТ1ТТТ1

Хулоса килиб шуни айтиш мумкинки органик дехкончилик сохасини

ривожлантиришга эътибор каратилса натижада дехкончилик ва чорвачилик махсулотлари сифати яхшиланади, тупрок унумдорлиги ошади, маданийлиги яхшиланади. Кишлок хужалиги Узбекистон иктисодиётининг асосий

тармокларидан бири булганлиги сабабли, уни органик кишлок хужалиги сифатида ташкил килиш, ривожлантириш, жахон бозорларида сифатли махсулотлар билан иштирок этишга имконият яратади.

Республикамизда бу борада катор мухим вазифаларни амалга ошириш кузда тутилган. Мисол учун Узбекистон Республикасининг "Яшил иктисодиётга утиш стратегияси"да кишлок хужалигини органик кишлок хужалигига мослаб ривожлантириш буйича бир канча ишларни бажариш вазифаси куйилган. Бу вазифаларни боскичма-боскич бажариш натижасида инсонларнинг хаётига хавф солиши мумкин булган салбий жараёнларнинг олдини олиш мумкин булади.

Ш) ^ *

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Vaxabov A.V., Xajibakiyev Sh.X., Tashmatov Sh.A., Butaboyev M.T.. Yashil iqtisodiyot. Darslik. - T.: Universitet, 2020, - 156 b.

2. Любоведская А., Коршунов С. Правильный подбор технологий органического земледелия. // Научный журнал Агро бизнес 2020, №6.

3. Litterick А.м^ Watson СА^ in Encyclopedia °f Applied Plant Sciences (Second Edition), 2017

4. Абдуназарова Г. Органик дехкончилик: истикбол сари кадам // Солик; ва божхона хабарлари молиявий-идтисодий газета. 2014 йил, №35-сон.

; >;> Ы >

>q ] - )> >

и>,* ^ «KQs

ы> >>

*: >

PV

>>

#<b> Ы )>

j J> >

Ы >

>3»

Ы >

] Й»

"Talqin va tadqiqotlar" Respublika ilmiy-uslubiy jurnali №7

5. Содидова С. Экологик тоза махсулот нима? // Адолат ижтимоий-сиёсий газетаси. 2016 йил, №24-сон.

6. Nazim Uddin M., Md. Latiful Bari, in Safety and Practice for Organic Food, 2019.

№ ЩУ

Ы )> Ы*

Ы>

! >S>

! >>>

Ы )>

] >4>

\ й:> Щ

Ш>

! >1 l3>-

Ы p

] Я> Ы > i >i> +H >

л w> -

]>ji Ы*

>

137

>

q > >

slH >

Ы:>

q

Ы >

>

q

q>j{>: >

и**

>

q

>

q > >

q щъ q

*4>

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.