CC BY
5UDK 678.6/.7;544.23.057;544.25.057
OQAVA SUVLARNI BIOLOGIK TOZALASHDA FUNKSIONAL POLIMER ASOSIDA OLINGAN POLIMER METAL KOMLPLEKSINING
QO'LLANILISHI
Inxonova Aa, Bekchanov Db
aFarmatsevtika va kimyo fakulteti katta o'qituvchisi (PhD), Alfraganus universiteti nodavlat oliy ta'lim tashkiloti, bKimyo fakulteti Polimerlar kimyosi kafedrasi professori, O'zbekiston Milliy Universiteti
Annotatsiya.
Ushbu tadqiqot ishi orqali anion almashinuvchi material (PVC&PEI) asosida olingan Cu-polimer kompleksining sintezi uning oqava suvlar tarkibida mavjud bo'lgan patogen mikroorganizmlarga qarshi antibakterial faolligini o'rganishdir. Cu-Polymer kompleksi sun'iy tayyorlangan eritmadagi mis ionlarini anion almashinadigan materialga sorbsiya qilish orqali sintez qilindi. Polimer-Cu kompleksining gram-manfiy E. coli va gramm-musbat S.aureus bakteriya shtammlariga qarshi faolligi o'rganildi. PVC&PEI-Cu+2 va PVC&PEI-Cu0 antibakterial faollik namoyon qildi.
Kalit so'zlar: anionit, adsorbsiya, polimer-metall kompleks, antibakterial faollik, E. coli, S. aureus.
Aннотация
Целью данной научно-исследовательской работы по синтезу медно-полимерного комплекса, полученного на основе анионообменного материала (ПВХиПЭИ), является изучение его антибактериальной активности в отношении патогенных микроорганизмов, присутствующих в сточных водах. Комплекс Cu-полимер синтезирован путем сорбции ионов меди из искусственно приготовленного раствора на анионообменный материал. Изучена активность комплекса полимер-Cu в отношении грамотрицательных штаммов E.coli и грамположительных бактерий S.aureus PVC&PEI-Cu+2 и PVC&PEI-Cu0 проявили антибактериальную активность.
Ключевые слова: анионит, адсорбция, полимер-металлический комплекс, антибактериальная активность, E. coli, S. aureus.
Annotation
Through this research work, the synthesis of Cu-polymer complex obtained on the basis of anion exchange material (PVC&PEI) is to study its antibacterial activity against pathogenic microorganisms present in wastewater. The Cu-Polymer complex was synthesized by sorption of copper ions from an artificially prepared solution onto an anion exchange material. The activity of the polymer-Cu complex against gram-negative E. coli and gram-positive S.aureus bacterial strains was studied. PVC&PEI-Cu+2 and PVC&PEI-Cu0 showed antibacterial activity.
Keywords: anionite, adsorption, polymer-metal complex, antibacterial activity, E. coli, S. aureus.
1. KIRISH.
So'nggi paytlarda polimer-metall komplekslari (PMC) turli sohalarda1, jumladan, materialshunosliku, biotexnologiyam, atrof-muhitni o'rganishiv, tibbiyotv, dorixonalar, oziq-ovqat va qishloq xo'jaligida keng qo'llaniladigan materiallar sifatida muhim ahamiyat kasb etdi. Foydalanishning bunday o'sishi bakterial patogenlarning hozirgi vaqtda turli xil bakterial kasalliklarni davolashda qo'llaniladigan ko'plab antibiotiklarga qarshi chidamliligining kuchayishi bilan bog'liq bo'lishi mumkinvi. Binobarin, sog'liqni saqlash sohasida turli PMClarning antibakterial faolligi va ularning turli kasalliklarga qarshi kurashishdagi potentsial ahamiyati bo'yicha tadqiqotlarga talab ortib bormoqda.
Polimer-Au, Polymer-Ag, Polymer-Cu, Polymer-Ti va Polymer-Pt komplekslari kabi ko'plab polimer-metall komplekslari ularning antibakterial, sitotoksik va terapevtik qo'llanilishi uchun keng qamrovli o'rganilgan™.
Polimer-metall nanozarrachalar sintezida polimer stabilizatorlari sifatida polivinilprolidon, polietilen glikol, polianilin, poliakrilamid, polivinilxlorid, xitozan, kraxmal, tsellyuloza va boshqalar ishlatiladi. Ag, Au, Zn, Cu ning metall nanozarralari bakteriya va zamburug'lar kabi biologik ifloslantiruvchi moddalarni olib tashlash uchun keng qo'llaniladivm. Nano o'lchamdagi Cu nanozarralari yuqori reaktivligi tufayli kimyoviy va biologik tozalashda yuqori sifatga ega. Mis (Cu) va kumush (Ag) nanozarrachalarini o'z ichiga olgan poliuretanlarning gramm-musbat va gramm-manfiy bakteriyalarga, shuningdek xamirturushga o'xshash zamburug'larga qarshi bakteritsid xususiyatlariga ega ekanligi aniqlandi ix. Ushbu nanozarrachalarning mikroblarga qarshi faolligi ularning oqsil oksidlanishini qo'zg'atish, DNK va RNK molekulalarini parchalash va lipid peroksidatsiyasini
boshlash qobiliyatiga bog'liq. Bundan tashqari, bu nanozarralar mikrob hujayra membranasiga zarar etkazishi mumkin.
Kumush (Ag), simob (Hg), mis (Cu) va qo'rg'oshin (Pb) kabi metallar sitotoksiklikni keltirib chiqarishi mumkin. Ushbu metallar mikroorganizmlar bilan aloqa qilganda, ular organizmlarning biologik funktsiyalariga xalaqit berishi mumkin x. L-sisteindagi tiol guruhining metall ionlari tomonidan oksidlanishiga bog'liq. Tiol guruhlarining oksidlanishi muhim hujayra jarayonlarini buzishi va oxir-oqibat mikroorganizmlarning biologik funktsiyalarini to'xtatishga olib kelishi mumkin xi. Shuni ta'kidlash kerakki, sitotoksiklikning o'ziga xos mexanizmlari va darajasi nanozarrachalar hajmi, kontsentratsiyasi va maqsadli mikroorganizm kabi omillarga qarab farq qilishi mumkin.
Metall ionlari va nanozarrachalarning samaradorligi bakteriya hujayralarining tuzilishiga bog'liq. Mikroorganizmlarning hujayra devorlari oqsillar, lipidlar va uglevodlardan tashkil topgan retikulyar tuzilishga ega. Gram-musbat bakteriyalarning hujayra devori qalin va mustahkam peptidoglikan qatlamidan iborat bo'lib, qalinligi odatda 20-80 nm. Boshqa tomondan, gramm-manfiy bakteriyalar 7-8 nm o'lchamdagi nozikroq peptidoglikan qatlamiga ega bo'lib, u manfiy zaryadlangan lipopolisaxarid tashqi membranasi bilan o'ralgan xii.
Bakteriyalar shtammlarining metall ionlari va zarrachalariga sezgirligiga ularning hujayra devorlarining tuzilishi va qalinligi ta'sir qiladi. Ushbu tadqiqotlar melamin-formaldegid sintezi va PVX ning melamin formaldegid bilan reaksiyasi orqali biologik parchalanadigan kompozit plyonkalarni tayyorlash haqida ma'lumot beradi. Shu sababli, sanoat oqava suvlarini tozalash uchun ekologik toza va barqaror bo'yoq adsorbentlarini ishlab chiqish muhim ahamiyatga ega. Langmuir modelidan foydalanib, kompozit plyonkaning Kongo qizil bo'yog'iga qarshi adsorbsiya qobiliyati aniqlandi. Bundan tashqari, kompozit plyonkalarning antibakterial faolligi E. coli, K. pneumoniae kabi gram-musbat shtammlarga va B. subtilis va S. aureus kabi gram-manfiy shtammlarga nisbatan tekshirildi. Odatda suvda uchraydigan E. coli diareya, vabo va boshqa bakterial infektsiyalarni keltirib chiqarishi ma'lum. Shuning uchun kimyoviy va biologik ifloslantiruvchi moddalarni olib tashlash uchun oqava suvlarni to'g'ri tozalash va tozalashni amalga oshirish juda muhimdir. So'nggi yillarda to'qimachilik, suvni zararsizlantirish va oziq-ovqat mahsulotlarini qadoqlash kabi sohalarda antibakterial materiallarga talab ortib bormoqda.
Hai-feng Chenning ishida uglerod bilan qoplangan mis nanozarrachalari (Cu-NPs@C) eritmadagi mis xlorid va glyukoza aralashmasi orqali karbonlashtirish yo'li bilan sintez qilingan xiii. Olingan namunaning mikro tuzilishi o'rganilib, mis
kukuniga nisbatan E. coli, S. aureus va Pseudomonas shtammlariga nisbatan ancha yuqori antibakterial faollikni ko'rsatdi. Mis nanozarralari g'ovakli grafitli uglerod qatlami ichida samarali tarzda tarqaldi xiv. Ushbu tadqiqot E. coli patogen bakterial shtammiga qarshi mis nanozarralarining antagonistik xususiyatlarini o'rganishga qaratilgan. 12 nm o'lchamdagi nol valentli mis nanozarrachalari (Cu0) inert gaz kondensatsiyasi usuli yordamida sintez qilindi. Bu argon atmosferasida mis metallining bug'lanishini, so'ngra nanozarrachalarning sovushini o'z ichiga oladi.
Ushbu maqolada biz yangi Polymer-Cu kompleksining antibakterial faolligini sintezi va baholashini taqdim etamiz. Kompleks polivinilxlorid va polietilenimin anion almashinuvi (PVX va PEI) materialida mis ionlarining sorbsiyasi orqali sintez qilindi.
Shunisi e'tiborga loyiqki, sintezlangan Polymer-Cu kompleksi gramm-manfiy E. coli va gramm-musbat S. aureus bakteriyalari shtammlariga qarshi kuchli antibakterial xususiyatlarni namoyish etdi. Ushbu topilmalar bakterial infektsiyalarga qarshi kurashda ushbu yangi kompleksning istiqbolli salohiyatini ta'kidlaydi.
Materiallar va kimyoviy moddalar
Ushbu tadqiqot ishida ishlatilgan kimyoviy moddalar quyidagilar: Anion almashinuvchi material (IAM) polivinilxloridni (PVC) poletelinimin (PEI) bilan modifikatsiyasi asosida sintez qilindixv, mis (II) xlorid tuzi (CuCl2 * 2H2O) (Zibo Rongzhi Chemical Corporation , Xitoy), etanol (C2H5OHX Xilong Scientific), etil asetat ( C4H8O2), natriy gidroksid (NaOH), xlorid kislota (HCl), bakterial patogenlar gramm-musbat Staphylococcus aureus (S.aureus), gramm-manfiy ichak tayoqchasi (E. coli), p.aeruginosa va Miller-Hinton agar (TM) Media, Hindiston.) ishlatilgan. Ushbu tadqiqot ishida ishlatilgan boshqa kimoviy moddalar analitik jihatdan toza edi. 200 ml tubi yassi kolbalar, 100 ml o'lchov stakanlari, petri chashkalaridan foydalanildi .
Antibakterial faollik
Ion almashinuvchi smola asosida sintez qilingan polimer-metall kompleksining antibakterial faolligi in vitro sharoitda gram-manfiy E.coli va gramm-musbat S.aureus bakteriya shtammlarida diskli diffuziya usuli yordamida o'rganildi. Patogen mikroorganizmlar dastlab peptonli bulon muhitida 24 soat davomida 37oC haroratda inkubatsiya qilindi. Patogen va shartli patogen mikroorganizmlarning suspenziyalari Petri chashkachalarning gorizontal yuzasiga Miller-Hinton agar ozuqa muhitida (TM Media, Hindiston) sterillangan tayoqchalari yordamida bir xilda ekildi. Patogen va shartli patogen bakteriya shtammlari o'stirilgan petri
chashkachalari biroz quritildi va analitik tarozida 0,01 g dan o'lchab olingan mis polimer kompleks namunalari agarli oziq muhitiga joylashtirildi. Namunalar oziqa muhitidagi faol moddalarga so'rilishi uchun 2 soat davomida muzlatgichda 4oC haroratda saqlandi, keyin esa bakteriyalar termostatda 360C da 16-18 soat davomida inkubatsiya qilindi. Sinovdan o'tgan na'munalarning mikroblarga qarshi faolligi sinov shtamplarining o'sish indeksini kamaygan yoki to'liq to'xtatilgan zonalar hajmiga qarab baholandi. Har bir tajriba uch marta o'tkazildi va o'rtacha qiymatlari olindi.
3.1. IEM va Cu- polimer kompleksini sintez qilish
Sanoat polimeri granulalangan polivinil xloridni polietilenimin asosida modifikatsiyalab tarkibida imin guruh tutgan anion almashinadigan material (IAM) sintez qilindi, va unga sun'iy eritmalardagi mis ionlarining sorbsiya o'rganildi. Cu -PMC sintez qilishning optimal sharoitlarini aniqlash uchun ionitga Cu2+ ionlarini sorbsiyasining vaqtga, haroratga hamda eritma konsentratsiyasiga bog'liqligi o'rganildi. Eritmadagi metall ionlari konsentratsiyasining o'zgarishi spektrofotometrik usul yordamida o'lchandi [15-18].
1 (a) rasmda PVC va PEI asosida sintez qilingan anion almashinadigan materialga mis ionlarining sorbsiya kinetikasi turli konsentratsiya va sorbsiya bo'lish vaqt davomiyligiga bog'liqligi keltirilganxvi . Ionitga mis ionlarining sorbsiyalanishi jarayon vaqtining ortishi bilan solishtirma sorbsiyaning ortganligini va dastlabki ikki soatda sorbsiya jarayonining davomiyligiga to'g'ri proporsional ekanligini ko'rsatdi. So'ng esa jarayonning tezligi sekinlashdi va 10 soatdan sorbsiya jarayoni muvozanat keldi [18-20].
o 2 4 6 s 10 Ce, mol/1
t, hour
1-rasm IAM ga Cu2+ ionlarining sorbsiya kinetikasi (a) va izotermasi (b)
1 (b) rasmda turli haroratlarda IAM ga Cu2+ ionlari sorbsiyasining izotermalari keltirilgan. Grafikdan ko'rishimiz mumkinki, Cu2+ ionlari konsentratsiyasi va haroratining ortishi bilan metal ionlari sorbsiyasini ortishiga
olib keldi. Yuqoridagi natijalardan ko'rinib turibdiki, Cu-polimer kompleksni sintez qilish uchun eng maqbul sharoit harorat 313K, mis ionlari konsentratsiyasi 0,075 mol/l, sorbsiya davomiyligi 10 soat ekan. Quyida IAM asosida sintez qilingan Cu-polimer metal kompleksning sxemasi keltirlgan.
Polivinilxlorid va polietilienimin asosida sintez qilingan anion almashinuv materialda imin va amin guruhlari mavjud bo'ib, mis ionlari anion almashinuvchi materialiga sorbsiylanganda, ular tarkibidagi funksional guruhlar bilan koordinatsion bog' hosil qilib bog'lanadi. Polivinilxlorid va poletilenimin asosida olingan IAM material koordinatsion bog'lanish orqali mis ionlarini maksimal 248 mg/g miqdorida o'zlashtiradi.
Antimikrobial testlar
Kirby Bauer yondashuvidan foydalangan holda Polymer-Cu kompleksining antibakterial xususiyatlarini aniqlash uchun disk diffuziya testi o'tkazildi. Tekshiruv uchun gram-manfiy E.coli va gramm-musbat S.aureus patogen bakteriyalarining ikki xil shtammlari olindi. Namunalarni inkubatsiya qilishdan 24 soat o'tgach, antimikrobiyal disk atrofidagi inhibisyon zonasi o'lchandi. Taqqoslash uchun nazorat namunalari (PVC&PEI, polimer-Cu kompleksi) tekshirildi.
PVC &PEI, PVC&PEI -Cu0 kompleksi va PVC&PEI -Cu+2 kompleksining gram-manfiy E.coli va gramm-musbat S.aureus bakteriya shtammlariga qarshi mikroblarga qarshi faolligi 5-rasmda keltirilgan. PVC&PEI -Cu0 kompleksi. Polimer-metall kompleks atrofida antibakterial zona mavjud, E. coli uchun 26,5 ± 0,5 mm va S. aureus uchun 15,6 ± 0,5 mm, PVC&PEI -Cu+2 kompleksida esa E. coli uchun 20 ± 0,5 mm va S. aureus uchun 4,5 ± 0,5 mm, antibakterial zonaga ega edi. Diametri patogen bakterial shtammlarga qarshi va 50 va 100 mg /g PVC&PEI -Cu+2 S. aureus bakteriya shtampiga nisbatan antibakterial zona hosil qilmadi. PVV&PEI aninoniti har ikkala bakteriya turira nisbatan xech qanday antibakterail zona hosil
Sxema -1 PVC&PEI materailning Cu2+ bilan reaksiya sxemasi
qilmadi. Olingan namunalarning patogen mikroorganizmlarga qarshi faolligi va zonaning diametri (mm)5- 6-rasmlarda tasvirlangan.
2-rasm. Mis-polimer kompleksining a) E. coli va b) S. aureus bakteriya shtammiga nisbatan antibakterial faollik (disk diffuziyasi bilan baholangan) 2
3-rasm. Antibakterial zona diametrining polimer metal kompleksdagi Cu
konsentratsiyasiga bog'liqligi.
E. COli (IIIIII) :E2S£c<mm)
■ Cuft-PM C <m m)
'S* 30 26
S 24 «
a 25 22 —- I
I » Jh I\ ?
r I
Z 5 0 0 |o 0
S 0 -
N 50 100 150 200
Cu concentration (Cu), nig/g
Olingan namunalarning patogen mikroorganizmlarga qarshi faolligi va zonaning diametri (mm) 6-rasmda tasvirlangan. Antibakterial zonaning diametri hamda polimer-metall kompleksida mis konsentratsiyasining ortishi bilan ortadi. Mis kontsentratsiyasi 200 mg/g bo'lgan
PVC&PEI-Cu0 kompleksi E. coli da S. aureus bakteriyasi shtammiga nisbatan yuqori. antibakterial samaradorlik berdi.
1-jadval. Polimer kompozit materiallarining antibakterial faolligi
Namuna E.coli S.aureus Malumot
(mm) (mm)
PVC&PEI -Cu0 19,5 ± 16,5 ± 0,8 Hozirgi
kompleksi 0,5 o'rganish
PVC&PEI -Cu+2 5,1 ±0,5 4,5 ± 0,3 Hozirgi
kompleksi o'rganish
PVC&PEI 0 0 Hozirgi
ion almashinuvchisi organize
Cu-NPs @ C-5 14,4 ±0,5 13,5 ± 0,8 28
CMCS/Cu 23.2 - 45
kompozitlari
Karboksimetilselüloza 14 - 46
/ CuO
Mis-polimer
kompleksini 573 K haroratda qizdirganimizda polimer yuzasida mis nanozarrachalari hosil bo'ladi va uning antibakterial zonasining diametri metall ioninikidan kattaroqdir. PVC&PEI anion almashinuvchisi uchun antibakterial zona kuzatilmadi.
Sxema-2. Polimer-Cu kompleksining bakteriyalarni o'ldirish sxemasi
Yuqoridagi sxemada Polymer-Cu kompleksidagi misning tirik bakteriyalarga qanday ta'sir etishi va ularni o'ldirish ketma-ketligi ko'rsatilgan, unga ko'ra mis bakteriyalarga quyidagicha ta'sir qiladi:
I. Mikroorganizm siritdagi misni oziq moddalar sifatida qabul qilinib hujayra ichiga kiradi;
II. Misning o'ldiradigan dozasi hujayraning normal ishlashiga xalaqit berib membrana yaxlitligini buzadi;
III. Mis bakteriyalar hujayralarining nafas olishiga / metabolizmiga to'sqinlik qiladi, ba'zida DNKning shikastlanishiga olib kelib uni ko'payishdan tuxtatib bakteriyalarni o'ldiradi. Shu sababli, misni o'z ichiga olgan Polymer-Cu kompleksidan oqava suvlarni va boshqa tizimlarni mikroorganizmlardan biologik tozalashda keng qo'llanilishi samarali foyda berishi mumkin.
Xulosa.
Mis ionlari polivinilxlorid va karbamid asosidagi PVC&PEI anion almashtirgichga adsorbsiya qilindi va kimyoviy qaytarilish usuli bilan PVC&PEI -
Cu0 kompleksi olindi. Olingan PVC&PEI-Cu0 kompleksining tuzilishi va tarkibini aniqlash uchun FT-IR, SEM va EDS kabi zamonaviy usullar qo'llaniladi. Sinov namunalari patogen va shartli patogen mikroorganizmlar bo'lgan gram-manfiy E.coli va gramm-musbat S.aureusga qarshi yuqori antibakterial faollikni ko'rsatdi. PVC&PEI-Cu0 kompleksining mikroblarga qarshi zona diametri PVC&PEI-Cu+2 kompleksinikidan kattaroqdir, bu polimer yuzasiga sorbsiya bo'lgan mis metalining konsentratsiyasiga hamda kimyoviy qaytarish yo'li bilan hosil bo'lgan nanoo'lchamdagi mis nanozarrachalari bilan izohlanadi. PVC&PEI anion almashinuvchisi mikroblarga qarshi faollikka ega emas, aksincha PVC&PEI anion almashinuvchisi asosida olingan PVC&PEI-Cu0 kompleksi yuqori antibakterial faollikni ko'rsatdi. Shuning uchun PVC&PEI-Cu0 kompleksi kanalizatsiya va sanoat chiqindilaridan zaharli, og'ir metallar ionlarini adsorbsiyalash va suvni biologik ifloslantiruvchi mikroorganizmlardan tozalashda, organic bo'yoqlarni fotakatizl yo'li bilan parchalashda, organic moddalrni olishda katalizator sifatida qo'llanilishi mumkin.
Qo'llanilgan adabiyotlar:
'Fernandez-García M,Munoz-Bonilla A. Polymeric Materials with AntiProgress in Polymer Science. 2012; 37: 281-339.
https://doi.Org/10.1016/j.progpolymsci.2011.08.005
" Domenech B, Munoz M, Muraviev, DN, Macanas J. Polymer-stabilized palladium nanoparticles for catalytic membranes: ad hoc polymer fabrication. Nanoscale Research Letters. 2011; 6. 406: 1-5. https://doi.org/10.1186/1556-276X-6-406 characterization and biological activity of two new polymeric copper (II) complexes with aketoglutaric acid thiosemicarbazone. Journal of Inorganic Biochemistry. 2002; 89: 36-44. https://doi.org/10.1016/S0162-0134(01)00371-3 iv Eshtursunov, D., Inkhonova, A., Botirov, S., Fayzullayev, Y., Bekchanov , D., & Mukhamediev, M. (2023). Removal of Rhodamine B from Wastewater by Adsorption using Iron Oxide-Polymer Composite Material. Asian Journal of Chemistry, 36(1), 32-36. https://doi.org/10.14233/ajchem.2024.30278
v Prabhu S, Poulose EK. Silver nanoparticles: mechanism of antimicrobial action, synthesis, medical applications, and toxicity effects. International Nano Letters, 2012; 2. 32: 1-10. https://doi.org/10.1186/2228-5326-2-32
vl Md Ikbal Ahmed Talukdar, Irshad Ahamad, Sajid Iqbal, Manzoor Ahmad Malik, Ovas Ahmad Dar, Md. Khursheed Akram, Tasneem Fatma, Athar Adil Hashmi, Fabrication of metal incorporated polymer composite: An excellent antibacterial agent, Journal of Molecular Structure, Volume 1225, 2021, 129091, ISSN 00222860, https://doi.org/10.1016/j.molstruc.2020.129091.
v11 Abdullah A Alswat, Mansor Bin Ahmad, Tawfik A. Saleh, Preparation and Characterization of Zeolite\Zinc Oxide-Copper Oxide Nanocomposite: Antibacterial Activities, Colloid and Interface Science Communications, Volume 16, 2017, Pages 19-24, ISSN 2215-0382,
https: //doi. org/10.1016/j.colcom.2016.12.003.
v111 Palza, H. Antimicrobial Polymers with Metal Nanoparticles. Int. J. Mol. Sci. 2015, 16, 2099-2116. https://doi.org/10.3390/ijms16012099 lxY. Savelyeva, A. Gonchara, B. Movchanb, A. Gornostayb, S.Vozianovc, A. Rudenkoc, R. Rozhnovaa, T. Travinskayaa. Antibacterial polyurethane materials with silver and copper nanoparticles. Materials Today: Proceedings. 2017; 4: 87-94. https: //doi. org/10.1016/j.matpr.2017.01.196
x Talukdar MIA, Ahamad I, Iqbal S, Malik MA, Dar OA, Khursheed Akram M, Fatma T, Hashmi AA. Fabrication of metal incorporated polymer composite: An excellent antibacterial agent. J Mol Struct. 2021 Feb 5;1225:129091. doi: 10.1016/j.molstruc.2020.129091.
x Foster TJ. plasmid-determined resistence to antimicrobial drugs and toxic metal ions in bacteria. Mikrobiol. Rev. 1983; 47(3): 361-409. doi: 10.1128/mr.47.3.361-409.1983
12 Lee S.B.; Koepsel R.R.; Morley S.W.; Matyjaszewski K.; Sun Y.; Russel A.J. Permanent nonleaching antibacterial surfaces 1: Synthesis by atom transfer radical polymerization. Biomacromolecules. 2004; 5: 877-882. https://doi.org/10.1021/bm034352k
13 Hai-feng Chen, Juan-juan Wu , Ming-yue Wu, Hui Jia. Preparation and antibacterial activities of copper nanoparticles encapsulated by carbon. New Carbon Materials. 2019; 34(4): 382-389. https://doi.org/10.1016/S1872-5805(19)30023-X
14 Shahnawaz Ahmad Bhat, Fahmina Zafar, Aftab Hossain Mondal, Azar Ullah Mirza, Qazi Mohd Rizwanul, Nahid Nishat. Efficient removal of Congo red dye from aqueous solution by adsorbent films of polyvinyl alcohol/melamine-
formaldehyde composite and bactericidal effects. J. Clean. Prod. 2020; 255: 120062. https://doi.org/10.1016/jjclepro.2020.120062
15 Инханова A, Бабожонова Г.К., Зокиров С., Бекчанов Д.Ж., Мухамедиев М.Г. Кинетика сорбции ионов ^ (II) из растворов на анионообменника // Universum: химия и биология. - 2021. - Вып. 10-1 (88). С. 79-83 6 Инхонова А., Бекчанов Д.Ж. ^тез полимерно-металлического комплекса с каталитически ми свойствами на основе анионита PVC&PEI // Universum: химия и биология : электрон. научн. журн. 2023. 11(113).
17 Инханова А., Бабожонова Г.К., Сагдиев Н.Ж., Бекчанов Д.Ж., Мухамедиев М.Г. Кинетика сорбции ионов Cr (VI) из кислых растворов на анионообменника // Universum: химия и биология : электрон. научн. журн. Бабожонова Г.К. [и др.]. 2021. 6(84).
xiv Исследование кинетики сорбции ионов cr (vi) из искусственных растворов на анионите AN-31 // Universum: технические науки : электрон. научн. журн. Ботиров С.Х. [и др.]. 2022. 12(105).
18 Rustamov MK, Gafurova DA, Karimov MM, Bekchanov DJ, Rustamova NM, Mukhamediev MG. Application of ion-exchange materials with high specific surface area for solving environmental problems. Russ. J. Gen. Chem. 2014; 84: 2545-2551. https://doi.org/10.1134/S1070363214130106
19 Suyun Khushvaktov, Sunnat Botirov, Arofat Inkhonova, Gulbakhor Babojonova, D. J. Bekchanov, Mukhtor Mukhamediyev; Sorbtic kinetics of chromium (VI) ions to anion exchanger. AIP Conf. Proc. 16 June 2022; 2432 (1): 050038. https://doi.org/10.1063/5.0089565
20 Yarmanov Sherimmat Xalillayevich | Xurramova Fayyoza Turg'un qizi | Zokirov Sardor Orif o'g'li | Botirov Sunnatjon Xudoyberdi o'g'li | Inxonova Arofat. Tabiiy polimerlarga sun'iy eritmalardagi Pb (II) ionlarining sorbsiya kinetikasi//FarDU ilmiy xabarlari 2022(4), 240-244.
