Научная статья на тему 'ОЛТИ БУРЧАКЛИ АРАЛАШТИРИШ БАРАБАНИНИНГ АСОСИЙ ПАРАМЕТРЛАРИНИ ВА ИШ РЕЖИМИНИ АНИҚЛАШ'

ОЛТИ БУРЧАКЛИ АРАЛАШТИРИШ БАРАБАНИНИНГ АСОСИЙ ПАРАМЕТРЛАРИНИ ВА ИШ РЕЖИМИНИ АНИҚЛАШ Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
1
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
барабан / олти бурчак / уруғлик чигити / дорилаш / колосникли панжара / тўлиқлик. / барабан / шестигранник / посевной семян / травление / колосниковая решетка / комплектность.

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — Диёров Хусан Гулмуродович

Мақолада пахта чигитини дорилашда қўлланиладиган олти бурчакли аралаштириш барабанининг параметрларини ва иш режимларини аниқланган. Тўла омилли тажрабалар асосида параметрлар тавсия қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по технике и технологии , автор научной работы — Диёров Хусан Гулмуродович

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Determination of the main parameters and mode of operation of the hexagonal mixing drum with additional mixers

В статье описаны параметры и режим работы шестигранного смесительного барабана, используемого при обработке семян хлопчатника. Параметры рекомендованы на основе полных факторных экспериментов.

Текст научной работы на тему «ОЛТИ БУРЧАКЛИ АРАЛАШТИРИШ БАРАБАНИНИНГ АСОСИЙ ПАРАМЕТРЛАРИНИ ВА ИШ РЕЖИМИНИ АНИҚЛАШ»

УДК 677.051

ОЛТИ БУРЧАКЛИ АРАЛАШТИРИШ БАРАБАНИНИНГ АСОСИЙ ПАРАМЕТРЛАРИНИ ВА ИШ РЕЖИМИНИ АНЩЛАШ

Диёров Хусан Гулмуродович ТерМТИ, доценти, т.ф.ф.д., diyorovhusan@gmail.com+998944649433

Аннотация. Маколада пахта чигитини дорилашда кулланиладиган олти бурчакли аралаштириш барабанининг параметрларини ва иш режимларини аникланган. Тула омилли тажрабалар асосида параметрлар тавсия килинган.

Аннотация. В статье описаны параметры и режим работы шестигранного смесительного барабана, используемого при обработке семян хлопчатника. Параметры рекомендованы на основе полных факторных экспериментов.

Abstract. The article describes the parameters and operating modes of the hexagonal mixing drum used in cotton seed treatment. The parameters are recommended based on full factorial experiments.

Калит сузлар. барабан, олти бурчак, уруглик чигити, дорилаш, колосникли панжара, туликлик.

Кючевые слова. барабан, шестигранник, посевной семян, травление, колосниковая решетка, комплектность.

Key words: drum, hexagon, seed sowing, etching, grate, complete set.

Пахта тозалаш корхоналарида туксизлантирилган уруглик чигитни тайёрлаш, дастлабки чигитларни ифлосликлардан тозалаш, саралаш, механик туксизлантириш, улчамлари буйича калибрлаш, дорилаш, кадоклаш ва копларга жойлаш жараёнларини уз ичига олади [1].

Дорилаш жараёнида препаратнинг уруглик материали буйлаб бир хил таксимланишига дори тайёрлаш камералари ва кайта ишлаш камералари нуктаи назаридан техник воситаларнинг конструктив хусусиятлари, шунингдек, дори ва уруглик материалини етказиб бериш учун курилма тури алох,ида таъсир курсатади. ^айта ишлаш учун техник курилмаларнинг иккита асосий тури мавжуд: оким типидаги машина -препарат ва уруглик материалини кайта ишлаш камерасига етказиб бериш доимий равишда амалга оширилади; порция типидаги машина - уруглик материалининг маълум бир огирлиги учун маълум бир улчанган микдорда препаратни кайта ишлаш камерасига етказиб берилади. Оким типидаги машиналар юкори унумдорликка эга, аммо чигитни дорилашнинг бир хиллиги камрок эканлигига ишонилади [2].

Утказилган тадкикотлар, ишлов берилган чигитларни аралаштиришда бироз яхшиланишни курсатди. Олти бурчакли аралаштириш барабани айланганда, ишлов берилган чигитлар билан маълум бир баландликка кутарилади ва кейин эркин тушади. Бундай х,олда, турли бурчакларга урнатилган панжаралар чигитларнинг радиал ва эксенел окимларини яратади ва шу билан конвектив аралаштириш жараёнини таъминлайди [3].

Них,оят, кушимча панжаралар билан олти бурчакли аралаштириш барабанининг асосий параметрлари ва иш режимини аниклаш учун математик экспериментал режалаштириш ёрдамида экспериментал тадкикотлар утказилди ва B3 тулик факторли эксперимент режаси танланган [4, 5]. Тозаланган чигитларни аралаштириш жараёнига сезиларли таъсир курсатадиган омиллар - олти бурчакли барабаннинг айланиш тезлиги Х1, олти бурчакли барабаннинг деворларига кувурли панжараларни урнатиш бурчаги Х2 ва

ишлов берилган чигитларни аралаштириш вакти Х3. Чикиш параметрлари чигитларни дорилашнинг туликлиги ва чигит буйича иш унумдорлиги олинди (1-жадвал).

Турли омиллар учун интерваллар х,ар бир омилнинг оптималлаштириш мезонларига таъсирини х,исобга олган х,олда ва дастлабки тадкикотлар натижалари асосида танланган [4].

Режалаштириш матрицаси амалга оширилгандан сунг, тажриба натижаларини кайта ишлаш, регрессия коэффициентларини х,исоблаш, уларнинг ахдмиятлилигини бах,олаш, жараённинг такрорланиши ва х,осил булган тенгламанинг адекватлигини текшириш ЭХМдан фойдаланган х,олда компьютер маълум дастури асосида [5] усули буйича амалга оширилди.

1-жадвал

Омиллар даражалари ва уларнинг узгариш интерваллари_

№ Омиллар Улчов Омиллар белгиланиши узгарувч анлик узгарувчанлик даражаси

бирлиг и Х,акики й Код-лан-ган интерва ллари -1 0 + 1

1 Олти киррали барабаннинг айланиш айл /мин ю Х1 3 7 10 13

частотаси

2 Олти киррали барабаннинг деворига

урнатилган трубали град. а Х2 30 90 120 150

панжаранинг огиш бурчаги

3 Дориланган

чигитларнинг сек. 1 Х3 58 40 98 156

аралаштириш вакти

Экспериментал натижаларни кайта ишлаш ва регрессия коэффициентларининг ахдмиятини бах,олашдан сунг, тегишли тарзда тавсифловчи куйидаги регрессия тенгламалари олинди:

Чигитларни дорилашнинг туликлиги: У1 = 96,746 + 0,470 XI + 2,060 Х2 + 4,593 Х3 - 4,829 Х12 + + 1,542 Х1Х2 + 1,550 Х1Х3 - 2,579 Х22 + 0,617 Х2Х3 — 7,946 Х32 Чигит буйича иш унумдорлиги:

У2 = 4,262 + 0,177 Х1 + 0,170 Х3 - 0,273 Х12 — 0,240 Х32 Аниклик учун 3.10 ва 3.11-расмларда тажрибаларни математик режалаштириш учун танланган кириш параметрларининг узгаришига караб чикиш параметрларининг узгариши графиклари курсатилган.

Х1 Х2 Хз У1

-1 -1 0,129866 88,53104

-0,6 -1 0,129866 91,27332

0,2 -1 0,129866 92,47032

0,2 -1 0,129866 92,12204

0,6 -1 0,129866 90,22847

1 -1 0,129866 86,78963

хЗ=0Д2987

95

70

1-расм. Вошка кириш омилларининг белгиланган кийматлари билан олти бурчакли барабаннинг айланиш тезлигига караб чигитларни кайта ишлашнинг туликлигидаги угаришлар графиклари

1-расмдан куриниб турибдики, олти бурчакли барабаннинг айланиш тезлигига караб, бошка кириш омилларининг белгиланган кийматлари билан, олти бурчакли аралаштиришнинг айланиш тезлигининг ошишига караб, чигитларни дорилаш туликлигидаги узгаришлар графикларидан куриниб турибдики, барабан унинг минимал кийматидан асосий кийматига кадар, олти бурчакли аралаштириш барабанини колдириб, чигитларнинг дорилаш туликлигининг ортиш анъанасига эга. Олти бурчакли аралаштириш барабанининг айланиш тезлиги унинг асосий кийматидан максимал кийматига кутарилиши билан, олти бурчакли аралаштириш барабанидан чикиб кетган чигитларнинг туликлиги пасаяди. Бирок, Х2 = 0 катъий белгиланган кийматда чигитларни кайта ишлашнинг туликлигидаги фарки ахдмиятсиз булиб, 2- расмда курсатилган графикдан куринадики, киймати Х1=-1 булса, олти бурчакли аралаштириш барабанидан чикувчи чигитларни саралаш туликлиги 91,7% га тенг, Х1=0,2 билан базавий кийматга якин, олти бурчакли чигитдан чикадиган чигитларни дорилаш туликлиги. аралаштириш барабани 97,1% ни ташкил килади ва максимал киймат Х1 = +1 булса, олти бурчакли аралаштириш барабандан чикадиган чигитларни дорилашнинг туликлиги 93,0% ни ташкил килади. Ушбу маълумотлардан келиб чикадики, олти бурчакли аралаштириш барабанининг деворларига кушимча кувурли панжараларни урнатишнинг исталган бурчаги 120° га тенг.

x1 x2 x3 y1

-1 0,193802 -1 80,34195

-1 0,193802 -0,6 86,69242

-1 0,193802 -0,2 90,50017

-1 0,193802 0,2 91,7652

-1 0,193802 0,6 90,48751

-1 0,193802 1 86,6671

2-расм. Олти бурчакли аралаштириш барабанида ишлов берилган чигитларни бошка кириш омилларининг белгиланган кийматлари билан аралаштириш вактига караб чигитларни дорилашнинг туликлигидаги узгаришлар

графиклари

2-расмдан куриниб турибдики, олти бурчакли аралаштириш барабанида ишлов берилган чигитларни аралаштириш вактига караб, бошка кириш омилларининг белгиланган кийматлари билан, аралаштиришнинг купайишига караб, чигитларни

дорилаш туликлигидаги узгаришлар графикларидан куриниб турибди. Олти бурчакли аралаштириш барабанида ишлов берилган чигитларнинг минимал кийматидан асосий кийматгача булган вакти, олти бурчакли аралаштириш барабанидан чикадиган чигитларнинг тули; бугинланиши ортиб бориш тенденциясига эга ва 91,7-97,6% оралигида булади. Олти бурчакли аралаштириш барабанида ишлов берилган чигитларни аралаштириш вакти унинг асосий кийматидан максимал кийматга кутарилиши билан, олти бурчакли аралаштириш барабанидан чикадиган чигитларни кайта ишлашнинг туликлиги х,ам ошади, лекин кийматларнинг бироз пасайиши билан, бу омилнинг максимал кийматига якин ва 86,1-91,3% гача камаяди.

Бу экспериментал тадкикотлар давомида олинган маълумотларнинг ишончлилигини курсатади, чунки мантикан, олти бурчакли аралаштириш барабанида ишлов берилган чигитларни аралаштириш вакти канчалик узок булса, аралаштириш шунчалик яхши ва чигитларни кайта ишлашнинг туликлиги шунчалик юкори булади. Шу билан бирга, олинган натижаларга бошка омилларнинг таъсири мавжуд булиб, улар олти бурчакли аралаштириш барабанида чигитларни тулик дорилаш кийматларида мух,им рол уйнайди, шунинг учун ишлов берилган аралаштириш вактининг кийматлари билан олти бурчакли аралаштириш барабанидаги чигитларнинг асосий кийматидан максимал кийматигача, олти бурчакли аралаштириш барабанидан чигитнинг туликлиги бироз пасайиш билан, масалан, 5-8% га олинган.

х1 х2 х3 у1

-0,73923 -1 -1 79,48438

-0,73923 -1 -0,6 85,70189

-0,73923 -1 -0,2 89,37669

-0,73923 -1 0,2 90,50876

-0,73923 -1 0,6 89,09812

-0,73923 -1 1 85,14475

3-расм. Кириш параметрларининг тозалаш самарадорлигига боFликлигининг

узгариш графиги

Шундай килиб, олти бурчакли аралаштириш барабанида ишлов берилган чигитларни аралаштириш муддати канча узок булса, ишлов берилган чигитларни аралаштириш шунчалик яхши булади ва чигитни даволашнинг туликлиги шунчалик юкори булади, деб айтишимиз мумкин.

х1 х2 х3 у2

-1 0,193802 -1 3,402

-1 0,193802 -0,6 3,6236

-1 0,193802 -0,2 3,7684

-1 0,193802 0,2 3,8364

-1 0,193802 0,6 3,8276

-1 0,193802 1 3,742

4-расм. Олти бурчакли аралаштириш барабанида ишлов берилган чигитларни бошца кириш омилларининг белгиланган кийматлари билан аралаштириш вактига караб чигитнинг унумдорлигининг узгариши графиклари

4-расмдан куриниб турибдики, ишлов берилган чигитларни олти бурчакли аралаштириш барабанида бош^а кириш омилларининг белгиланган кийматлари билан аралаштириш вактига караб чигитларни дорилаш унумдорлигининг узгариши, аралаштириш вактининг ошиши, ишлов берилган чигитларни олти бурчакли аралаштириш барабанида унинг минимал кийматидан асосий кийматигача. Олти бурчакли аралаштириш барабанидан чикадиган чигитларни кайта ишлаш мах,сулдорлиги ортиб боради ва 3,8-4,2 т/соат оралигида булади. Олти бурчакли аралаштириш барабанида ишлов берилган чигитларни аралаштириш вакти унинг асосий кийматидан максимал кийматга кутарилиши билан олти бурчакли аралаштириш барабанидан чикадиган чигитларнинг ишлов бериш унумдорлиги х,ам ошади, лекин кийматларнинг бироз пасайиши билан. Ушбу коэффициентнинг максимал кийматига якин, барабан айланиш тезлигининг минимал кийматларида соатига 3,7 т гача камаяди. Олти бурчакли аралаштириш барабанининг айланиш тезлигининг асосий ва максимал кийматларида унумдорлик курсаткичлари соатига 4,0 т ни ташкил килади.

Бу экспериментал тадкикотлар давомида олинган маълумотларнинг ишончлилигини курсатади, чунки ишлов берилган чигитларни олти бурчакли аралаштириш барабанида аралаштириш вакти чигитларни даволаш самарадорлигига таъсир килади. Олинган натижаларга бошка омиллар таъсир курсатади, улар олти бурчакли аралаштириш барабанида чигитларни дорилаш унумдорлиги кийматларида мух,им рол уйнайди, шунинг учун олти бурчакли аралаштиришда ишлов берилган чигитларни аралаштириш вактининг кийматлари билан. барабан унинг асосий кийматидан максимал кийматига кадар, олти бурчакли аралаштириш барабанини аралаштириш барабанини колдириб, чигит дорилаш унумдорлиги бир оз пасайиш билан, масалан, 0,3 т / соатга эришилди.

Параметрлар тасодифий кидириш усулларидан фойдаланган х,олда замонавий компьютер дастурлари ёрдамида оптималлаштирилган. Натижада, ишлов берилган чигитларни олти бурчакли аралаштириш барабанида аралаштиришнинг технологик жараёнининг куйидаги оптимал параметрлари олинди:__

Омиллар кийматлари Х1 Х2 Хз

Кодланган -0,7392 0,194 0,129

Х,акикий 8,782 125,8 105,5

Яхлитланган 9,0 126 106

Куп омилли тадкикотлар натижаларига кура, биз рационал кийматни кабул киламиз: олти бурчакли аралаштириш барабанрининг айланиш тезлиги 9,0 айл/мин, олти бурчакли аралаштириш барабани деворига кушимча кувурли аралаштиргичларни урнатиш бурчаги 1260 ва ишлов берилган чигитларни аралаштириш вакти. олти бурчакли аралаштириш барабанида 1,46 мин ни ташкил этди.

АДАБИЁТЛАР

1. Уруглик чигит тайёрлаш технологик регламенти. ПДИ-22-2010. "Узпахтасаноат" уюшмаси. "Пахтасаноат илмий маркази" ОАЖ. Тошкент-2010. 28 бет.

2. Пахтани дастлабки кайта ишлаш. (Укув кулланма). Э.Зикриёевнинг умумий тахрири остида. Тошкент "Мехнат", 2002, 408 бет.

3. Румшинский Л.З. Математическая обработка результатов эксперимента. М. 2009.

4. А.А.Акрамов, Х.Г.Диёров, Р.Р.Хасанов, Х.С.Усмонов и М.Ю.Ходжаева. Разработка шестигранного смесительного барабана протравливателя опушенных семян хлопчатника. Universum: технические науки Выпуск: 3(96) март 2022, 54-57 с.

5. Х.Г.Диёров, А.А.Акрамов, Р.Р.Хасанов. Разработка и изготовление перемешивающего рабочего органа и подготовка его к исследованиям. Сборник научных статей 6-й Всероссийской научной конференции перспективных разработок молодых ученых 22-23 марта 2022 года. Курск-2022. 389-392 с.

6. Имомкулов, К. Б. (2016). ИССЛЕДОВАНИЕ ДЕФОРМАЦИИ ПОЧВЫ ПОД ВОЗДЕЙСТВИЕМ РАБОЧИХ ОРГАНОВ ПОЧВООБРАБАТЫВАЮЩИХ МАШИН В УСЛОВИЯХ ДЕБЛОКИРОВАННОГО РЕЗАНИЯ. In Современные тенденции развития аграрного комплекса (pp. 1226-1228).

7. Имомкулов, К. Б., & Кучкоров, С. К. (2019). РЕЗУЛЬТАТЫ ИССЛЕДОВАНИЙ ПО ОБОСНОВАНИЮ ВЫСОТЫ ВЫРАВНИВАТЕЛЯ ЧИЗЕЛЬНОГО РЫХЛИТЕЛЯ. In ПЕРСПЕКТИВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ ВЗАИМОДЕЙСТВИЯ НАУКИ И ОБЩЕСТВА В ЦЕЛЯХ ИННОВАЦИОННОГО РАЗВИТИЯ (pp. 82-85).

8. Djuraevich, D. A., Maxsudovich, T. V., & Adixamjonovich, Q. A. (2016). Definition of movement laws of winging and milling drums of the unit for processing of soil and crops of seeds. European science review, (5-6), 197-200.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.