Научная статья на тему 'ОЛМАНИНГ КАЛМАРАЗ КАСАЛЛИГИГА ҚАРШИ FRAGMAN 50% ФУНГИЦИДИНИНГ БИОЛОГИК САМАРАДОРЛИГИ'

ОЛМАНИНГ КАЛМАРАЗ КАСАЛЛИГИГА ҚАРШИ FRAGMAN 50% ФУНГИЦИДИНИНГ БИОЛОГИК САМАРАДОРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

38
19
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
олма / замбуруғ / фунгицид / зарарланиш / касаллик ривожи / биологик самарадорлик.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — З. А. Умаров, А. А. Пулатов, Ж. А. Махманазаров

Ушбу мақолада олманинг калмараз касаллигига қарши Fragman 50% фунгицидининг биологик самарадорлиги аниқланди. юқори самара кўрсатди. Зарарланиш баргларда 7,7% ва мевларда 7,0% гача кузатилди. Касаллик ривожланиши эса баргларда 3,5% ни, меваларда бу кўрсатгич 3,0% гачани қайд этилди. Биологик самарадорлик 91,2% гачани ташкил этди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ОЛМАНИНГ КАЛМАРАЗ КАСАЛЛИГИГА ҚАРШИ FRAGMAN 50% ФУНГИЦИДИНИНГ БИОЛОГИК САМАРАДОРЛИГИ»

Akademik M.Mirzaev nomidagi Bog'dorchilik, uzumchilik va vinochilik

Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 ME VA CHILIK VA UZUMCHILIKNING RIVOJLANISHID^ILM-FANYUTUQLAR^

ОЛМАНИНГ КАЛМАРАЗ КАСАЛЛИГИГА ЦАРШИ FRAGMAN 50% ФУНГИЦИДИНИНГ БИОЛОГИК САМАРАДОРЛИГИ

З. А. Умаров

Академик М.Мирзаев номидаги богдорчилик, узумчилик ва виночилик илмий-тадкикот институти, к.хффд., катта илмий ходими

А. А. Пулатов

Академик М.Мирзаев номидаги богдорчилик, узумчилик ва виночилик илмий-

тадкикот институти, таянч докторанти

Ж. А. Махманазаров

Тошкент давлат аграр университети, ассистенти

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада олманинг калмараз касаллигига карши Fragman 50% фунгицидининг биологик самарадорлиги аникланди. юкори самара курсатди. Зарарланиш баргларда 7,7% ва мевларда 7,0% гача кузатилди. Касаллик ривожланиши эса баргларда 3,5% ни, меваларда бу курсатгич 3,0% гачани кайд этилди. Биологик самарадорлик 91,2% гачани ташкил этди.

Калит сузлар. олма, замбуруг, фунгицид, зарарланиш, касаллик ривожи, биологик самарадорлик.

Кириш. Республикада мевали боглар орасида олма дарахти кенг майдонларда парвариш килинмокда. Етиштирилган хосилни хар-хил касалликлардан химоя килиш, уларни саклаш, хамда эл дастурхонига сифатли килиб етказиб беришда химоя чораларини тугри ва уз вактида ташкил килиш мухим ахамият касб этади.

Олмада калмараз (парша) касаллиги дунёнинг барча мамлакатларида, жумладан республиканинг барча вилоятларида хам кенг таркалган.

Калмараз касаллиги илк бор 1819 йил Швецияда аникланган ва касаллик кузгатувчи замбуругига Venturia inaequalis (Cooke) Wint деб ном берилган. Бу касалликни кузгатувчи замбуругнинг ривожланишида икки боскич, яъни халтали - V. inaequalis ва конидияли - Fusicladium dendriticum (Wallr) Fuck. даври борлигини аниклаган. Муаллифнинг таъкидлашича, замбуругнинг халтали даври сапротроф булиб, тукилган баргларнинг улик тукималарида ривожланса,

Google Scholar

15-iyun, 2022 Respublika anjumani

374

Akademik M.Mirzaev nomidagi Bog'dorchilik, uzumchilik va vinochilik

Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 ME VA CHILIK VA UZUMCHILIKNING RIVOJLANISHID^ILM-FANYUTUQLAR^

конидияли даври эса паразит булиб, барг, мева ва новдаларнинг тирик хужайраларида ривожланади. Кейинчалик бу касаллик Германия (1833 й.), А^Ш (1934 й.), Англия (1945 й.), Россия ва Австрия (1962 й.) каби давлатларда кайд этилган [8].

Калмараз касаллиги окибатида мева хосилининг микдори ва сифати бевосита (мевалар тукилиши, бозорбоплигини йукотиши, омборхоналарда саклаш пайтида чириб кетиши) (дарахтлар ривожланиши сусаяди, ва уларнинг киш совугига чидамсиз булиб колиши, мевадаги яралар оркали бошка хашарот ва микроорганизмлар кириб олиши ва мевани чиритиши) камаяди. Бахорда салкин хаво ва юкори намлик кузатилганда хосилнинг 70 фоизигача ёки купроги йукотилиши мумкин касаллик Узбекистонда (ва кушни мамлакатларда) хам мухим иктисодий ахамиятга эга [2, 3,8].

Туркманистоннинг субтропик кисмида, яъни ^оракалин туманида олма барглари калмараз касаллиги билан 89,0-92,0% гача, меваси 48,0-56,0% гача зарарланган шимолий худудларда бу курсаткич баргларда 16,5% ва меваларда 9,6% ни ташкил этган [1].

Олмада учрайдиган калмараз касаллиги туфайли кучли зарарланган барглар эрта тукилиб, унинг хосилига салбий таъсир курсатади, яъни зарарланган гул тугунчалари тукилиб кетади. Ушбу касаллик окибатида етиштирилаётган мева сифати пасайиб, унинг киймати 2-3 баробаргача камайиб кетган [6, 8]

Тадкикотнинг усуллари. Тадкикотлар микология ва кишлок хужалиги фитопатологиясида умум кабул килинган усуллар асосида бажарилди. Интенсив олма богларида касалликларга карши фунгицидларни куллаш, биологик самарадорлик аниклашда Ш.Т.Хужаев услубий кулланмаларидан фойдаланилди. Маълумотлар Б.А.Доспехов курсатган услуб буйича дисперцион тахлил килинди [4, 7].

Синалаётган фунгицид 3 кайтарилиш, 5 тадан дарахтларда кулланилди. Кимёвий ишлов вегетация давомида 3 маротаба; дарахтларни куртаклари буртаётганда, гуллашдан сунг, 2-кимёвий ишловдан 14 кундан кейин 1000 л/га ишчи эритма хисобида утказилди.

Тадкикот натижалари. Тадкикотларимиз 2020 йилда Тошкент вилояти, Тошкент туманида жойлашган академик М.Мирзаев номидаги БУ ва ВИТИ интенсив олма богини 7 ёш хосилга кирган, "Фуджи" нави калмараз касаллигига карши фунгицидларнинг биологик самарадорлигини урганиш максадида кичик дала тажрибаларида тадкикотлар олиб борилди. Олма богларида замбуруг кузгатадиган касалликларга карши Бга§шап 50% фунгициди 0,4 кг/га сарф-меъёрда синовдан

Google Scholar

15-iyun, 2022 Respublika anjumani

375

о ®

о го

ел «

as

л

в

Sc to S

Т

X ^

o

o p

i « 2 S P o>

^ В

Sc H T

« й

8 s

S p

Tj

fa

CIQ

3

fa ^

О

о

LtJ

VO о

-J

о

LtJ

о

VO К)

ю

о

Т5 О

о

о

1>J

On Ъо

00 о 1о

JO

1>J

оо lo

Я

Ol S

Ol s

Т5 О:

S Cd

и S

s Sc

fa S

fa В и

T5

3

О Cd

Ю

Ю Ю

H

тГ

fa T5 S fa

ES

и fa T5

S Я

я 2 *-<с

^ е Й

S ^ й

J3 В

зарарланиш, %

касаллик ривожланиши, %

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

СП

fa Т5 ►I

fa Т5

биологик самарадорлик, %

зарарланиш, %

касаллик ривожланиши, %

2 о со fa U fa Т5

биологик самарадорлик, %

S'

S

03

as и

i"' ? > 3 ° S. ere £

«Il

о- « s. Ä er w

■S' S g

lo jr .

S' s § 7 N 4

S N ï В »

; s ^ " S"- s S °

П.

as O.

65

5. CTQ в —

о «

£ £ I

S Q 3

05 ÍE «

t=3 S 2.

¡5 N О

^ ^ «

e- 5 °

Akademik M.Mirzaev nomidagi Bog'dorchilik, uzumchilik va vinochilik ilmiy-tadqiqot instituti

ytadq^

Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 MEVACHILIK VA UZUMCHILIKNING RIVOJLANISHIDA ILM-FAN

50%фунгициди юкори самара курсатди. Калмараз касаллиги билан зарарланиш 7,0% дан 7,7% гача кузатилди, биологик самарадорлик эса 90,4% дан 91,2% гачани ташкил этганлиги аникланди.

REFERENCES

1. Аманов А. Парша в Туркмении // Садоводство. - Москва,1971. -№9.

2. Андреева Н.И. Состояние защиты сельскохозяйственных. Растений от вредителей, болезней и сорняков в Туркменской ССР. Научные исследования по защите растений (Средней Азиипланово-методического совещания, 8-13 декабря 1958 г.), - Ташкент, 1960.- С.312.

3. Ахмедова Ф.Г. Материалы к микофлоре юго-западных отрогов Тянь-Шаня. Материалы 1 координационного совещания микологов республике Средней Азии и Казахстана. - Фрунзе: Изд. АН Киргизистана, 1960. - С. 184.

4. Доспехов Б.А. Методика полевого опыта. - Москва, 1985. - 351 с.

5. Исин М.М. Болезни сада. - Алма-ата: Издателство Кайнар, 1984. - С.247.

6. Каширская Н.Я., Каширская А.А. Защита яблонь // Ж.Защита и карантин растений. - Москва, 2004. - №8. - С.36-37.

7. Ходжаев Ш.Т. Инсектицид, акарицид, биологик фаол моддалар ва фунгицидларни синаш буйича услубий курсатмалар. - Тошкент, 2004. - Б.83-90.

8. Batra L. R. 1979. First authenticated North American record of Monilinia fructigena, with notes on related species. - Mycotaxon, 1979. - Р. 476-484.

9. Biggs A.R. Apple scab. Pages 6-9 in: Compendium of apple and pear diseases. APS Press; APS. - Minnesota, USA, 1991. - P.100.

С.23-24.

Google Scholar

Respublika anjumani

15-iyun, 2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.