Научная статья на тему 'ШАФТОЛИНИ МОНИЛОЗДАН ҲИМОЯ ҚИЛИШ'

ШАФТОЛИНИ МОНИЛОЗДАН ҲИМОЯ ҚИЛИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

83
21
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Шафтоли / дарахт / касаллик / монилиоз / фунгицид / самарадорлик.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Фозил Мухаммадиевич Бойжигитов, Акбархон Ахматхонович Азамов

Мевали дарахтларнинг бир неча турдаги касалликлари малум бўлиб уларқа қарши курашда самарали усуллардан фойдаланиш енг асосий омиллардан бири хисобланади. Илмий ишларимиз Шафтоли дарахтида монилиоз касалигига қарши курашда самарадорлиги юқори бўлган фунгицидларни синашдан иборат. Монилиоз касаллигига қарши синовдан ўтказилган фунгицидлар ичида энг юқори самарани Хорус с.д.г. (750 г/кг) ва Скор 25% эм.к. (250 г/л) фунгицидларини катта хажимда қўлланилганда Биологик самарадорлик гул, гулғунча, барг, новда ва меваларда 86,0% дан 87,0% гачани ташкил қилди

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям , автор научной работы — Фозил Мухаммадиевич Бойжигитов, Акбархон Ахматхонович Азамов

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ШАФТОЛИНИ МОНИЛОЗДАН ҲИМОЯ ҚИЛИШ»

Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 ME VA CHILIK VA UZUMCHILIKNING RIVOJLANISHID^ILM-FANYUTUQLAR^

4-SHO'BA. MEVALI BOG' VA UZUMZORLARNI ZARARLI ORGANIZMLARDAN HIMOYA QILISHDA MUAMMO VA YECHIMLAR

ШАФТОЛИНИ МОНИЛОЗДАН ^ИМОЯ ЦИЛИШ

Фозил Мухаммадиевич Бойжигитов

к.х.ф.н., катта илмий ходим, Академик Махмуд Мирзаев номидаги боFдорчилик, узумчилик ва виночилик илмий-тадкикот институти

Акбархон Ахматхонович Азамов

докторант, Усимликлар карантини ва химояси илмий - тадкщот институти

АННОТАЦИЯ

Мевали дарахтларнинг бир неча турдаги касалликлари малум булиб уларка карши курашда самарали усуллардан фойдаланиш енг асосий омиллардан бири хисобланади. Илмий ишларимиз Шафтоли дарахтида монилиоз касалигига карши курашда самарадорлиги юкори булган фунгицидларни синашдан иборат. Монилиоз касаллигига карши синовдан утказилган фунгицидлар ичида энг юкори самарани Хорус с.д.г. (750 г/кг) ва Скор 25% эм.к. (250 г/л) фунгицидларини катта хажимда кулланилганда Биологик самарадорлик гул, гулFунча, барг, новда ва меваларда 86,0% дан 87,0% гачани ташкил килди.

Калит сузлар: Шафтоли, дарахт, касаллик, монилиоз, фунгицид, самарадорлик.

АННОТАЦИЯ

Известно несколько видов болезней плодовых деревьев, и использование эффективных методов борьбы с ними является одним из важнейших факторов. Наше исследование состоит в тестировании фунгицидов, которые очень эффективны в борьбе с монилиозом персикового дерева. Среди фунгицидов, испытанных против монилиоза, наибольшую эффективность показал Хорус с.д.г. (750 г/кг) и Скор 25% ем.к. (250 г/л) Биологическая эффективность при применении в больших объемах фунгицидов составила от 86,0% до 87,0% на цветках, бутонах, листьях, побегах и плодах.

Ключевые слова: Персик, дерево, болезнь, монилиоз, фунгицид, эффективность.

369

ytadqq

Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 ME VA CHILIK VA UZUMCHILIKNING RIVOJLANISHIDA ILM-FAN

ABSTRACT

Several types of diseases of fruit trees are known, and the use of effective methods to combat them is one of the most important factors. Our research consists of testing fungicides that are very effective in controlling peach tree moniliosis. Among the fungicides tested against moniliosis, Horus s.d.g. (750 g/kg) and Score 25% i.c. (250 g/l) Biological efficiency when applied in large volumes of fungicides ranged from 86.0% to 87.0% on flowers, buds, leaves, shoots and fruits.

Keywords: Peach, tree, disease, moniliosis, fungicide, efficiency.

Дозарблиги. Республикада шафтоли боглари майдони йилдан-йилга кенгайиб бормокда. Бу эса уз навбатида шафтолизорларда учрайдиган барг бужмайиши, клястероспориоз, монилиоз, ун шудринг ва бошка касалликларни кенг таркалишига ва хосилдорликни сезиларли даражада камайишига сабаб булмокда. Шафтоли богларида бу касалликлар купайишининг асосий сабаби об-хдво шароити узгариши, эски боглар реконструкция килинмаганлиги, уз вактида агротехник ва кимёвий кураш чоралари тугри олиб борилмаганлигидир.

Монилиоз касаллиги билан купрок ёки камрок даражада барча данакли мева дарахтлар зарарланади. Энг кучли зарарланадиганлари каторига урик, олча, гилос, олхури ва шафтолини хам зарарлайди.

Данак мевали дарахтларнинг монилиоз касаллиги дунёнинг барча мамлакатларида таркалган булиб, мамлакатимизда енг асосий касалликлардан бири хдсобланади.

Касаллик натижасида дарахт новдалари, гуллари ва мевалари зарарланади. Бахорда зарарланган органлар куриб колади. Шу сабабли бу касалликни монилиоз куйиш деб хам аталади. Усимлик зарарланган кисмлари анча вактгача дарахтда сакланиб колади. Mevalarning монилиоз chirishi yoki moniliozning qo'zg'atuvchi замбуруг Monilia cinerea Bonord. U o'simlik mevalarida rivojlanib, meva chirishiga olib keladi.

Тадкикот объекти ва усуллари. Шафтолида учрайдиган монилиоз касаллигини аниклаш ва унга карши курашда фунгицидларни синовдан утказиш буйича кичик дала тажрибалар Наманган вилояти Наманган вилояти Туракургон тумани, "gold fresh fruit" МЧЖ богларида олиб борилди.

Кимёвий ишлов вегетация давомида 3 маротаба; дарахтлар куртак ёйганда, дарахтлар гуллаб булгач ва 2-

Google Scholar

Respublika anjumani

15-iyun, 2022

Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 MEVACHILIK VA UZUMCHILIKNING

RI^OJLAäiSmiS^aMimmmYmmmäimSL

ишловдан 14 кундан сунг 1000 л/га ишчи эритма хисобида утказилди.

Шафтоли дарахтларида монилиоз касаллигини таркалиши ва ривожланишини аниклаш учун усимликнинг 4 томонидан 10 та новдадан барг ва мевалар куриб чикилади.

Гул, барг ва новдаларда монилиоз касаллигини зарарланиш даражаси куйидаги шкала буйича аникланади:

Балл:

0 - касаллик йук;

1 - уругчи ва гулбаргларни нобуд булиши;

2 - гул ва баргларни нобуд булиши;

3 - барча гул ва баргларни куриб колиши;

4 - зарарланган аъзоларда замбуруг сопораларини учраши; новдаларни

куриши.

Касалликнинг таркалиши куйидаги формулада хисобланади:

а х 100

П =

н

П - касалликнинг таркалиши фоиз хдсобида, а - касал усимлик сони,

н - кузатилаётган усимликнинг умумий сони.

Касалликнинг ривожланиши куйидаги формулада аникланади: Е (а • б) • 100

П = ------------------

Н • К

П - касалликнинг ривожланиши %,

Е (а • б) - касаллик билан зараланган аъзоларнинг баллардаги ифодасига

купайтмасининг йигиндиси, Н - кузатилган усимлик аъзоларининг умумий сони, К - шкаладаги энг юкори балл.

Тадкикот натижалари. Мевали дарахтларни асосий касалликлардан химоя килишда энг яхши усуллардан бири бу кимёвий курашдир. Касалликка карши фунгисидлар билан 1- кимёвий ишлов гуллашдан олдин утказилганда колганлари гулашдан сунг ва 2 хафта утказиб амалга оширилса юкори самара олинади.

371

Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 ME VA CHILIK VA UZUMCHILIKNING RIVOJLANISHID^ILM-EANYUTUQLAR^

2020 - 2021 йилларда Наманган вилояти Туракургон тумани, "gold fresh fruit" МЧЖ шафтоли богида шафтолининг монилиоз касаллигига карши фунгицидларнинг биологик самарадорлигини урганилди.

2020-2021 йилларда монилиоз касаллигига карши Хорус с.д.г. (0,3-0,4 кг/га), Скор 25% эм.к. (0,15-0,2 л/га) ва Сапроль 20% эм.к. (1,0-1,5 л/га) фунгицидлари турли сарф-меъёрда синовдан утказилди. Андоза сифатида Трискабол 76% с.д.г. (3,0 кг/га) фунгициди кулланилди.

Назорат вариантда монилиоз касаллиги билан шафтолининг барг, мева ва новдалари 25,0% дан 26,0% гача касалланган булса, касалликнинг ривожи 11,3% дан 13,2% ни ташкил этди.

Монилиоз касаллигига карши синовдан утказилган фунгицидлар ичида энг юкори самарани Хорус с.д.г. (750 г/кг) ва Скор 25% эм.к. (250 г/л) фунгицидларини катта хажимда кулланилган вариантида курсатди. Касалланиш гул, гулгунча, барг, новда ва меваларда Хорус с.д.г. кулланилган вариантда 4% дан 4,6% гача, касалликнинг ривожланиши 1,5% дан 1,9% гачани ташкил килди. Биологик самарадорлик гул, гулгунча, барг, новда ва меваларда 86,0% дан 87,0% гача. Скор 25% эм.к. кулланилган вариантда 3,2% дан 3,6% гача, касалликнинг ривожланиши 1,5% дан 1,8% гачани ташкил килди. Биологик самарадорлик гул, гулгунча, барг,новда ва меваларда 86,0% дан 87,0% гачани ташкил килди.

1-жадвал

Шафтоли богларида монилиоз касаллигига карши кулланилган фунгицидларнинг

биологик самарадорлиги.

Наманган вилояти Туракургон тумани, "gold fresh fruit" МЧЖ (Саманта нави)

T/p Препаратлар я 1 й i s? — Ч 5 S, я S- м A g tv S Усимлик аъчолари 2020 йил Я v 4 * PI. В в i 5 ч g bue. 5 5 § Hog о — К 2021 йил к h 4 к PI В я à £ ч в 5 ^ ч 6 и ь 5 1 g В с 1 С' о Ч К

а s к 1* я ft ва в в i 1 3 ' 5 н — в § 1 1 1# S a Si s S £ В в X 1* « ft CS Г"1 Si в В 1 1 5 в X s. в й 1 С ° л 1 si g ь и в 2 lo S

1 Назорат - (кимёвий шилов берилмаган) - гул, гулгунча барг,мева, новда 25,0 11,3 - 11 26,0 13,2 - 12

2 Трискабол 76% с.д.г (760г/кг) (зирам) 3,0 гул, гулгунча барг.мева, новда 6,0 2.7 82,3 17 5,0 2Д 83,6 18

3 Хорус с.д.г. (750 г/кг) (ципродинип) 0,3 гул,гулгунча барг,мева, новда 10.2 3.2 76,0 16 8,2 4,3 77,3 17

0,4 4,6 1,5 87,0 18 4,0 1,9 86,0 19

4 Скор 25% эм.к. (250 г/л) (дифенокопазол) 0,15 гул,гулгунча барг.мева, новда 9,2 2,5 81,6 17 9,0 2,3 84,4 18

0,2 3,6 1,5 87,9 19 3.2 1,8 86,9 20

5 Сапроль 20% эм.к. (200 г/л) (трифорин) 1,0 гул, гулгунча барг.мева, новда 10.5 4.9 72.7 14 10,2 5,1 70,5 15

1,5 5,2 2,3 74.6 15 5,0 2,2 75,0 16

Андоза сифатида Трискабол 76% с.д.г фунгициди 3 кг/га кулланилганда зарарланиш 5% дан 6% гача, касаллик

372

y-tadqiq

Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 MEVACHILIK VA UZUMCHILIKNING RIVOJLANISHIDA ILM-FAN

ривожланиши 2,1% дан 2,7% гачани ташкил килди. Биологик самарадорлик 82,3%дан 83,6% гачани ташкил килди.

Сапроль 20% эм.к. фунгицидини ишчи эритмалари турли меъёрда синовдан утказилди. Ушбу фунгициднинг юкорида кайд этилган ишчи эритмалари кулланилган вариантларда хам юкори натижалар олинди. Зарарланиш гул, гулгунча, барг,новда ва меваларда 5,0% дан 5,2% гачани, касалликнинг ривожланиши эса мос равишда 2,2% дан 2,3% гачани ташкил этди. Биологик самарадорлик барг,новда ва меваларда 74,6% дан 75% гача етди.

Хулоса. Шафтоли богларида учрайдиган монилиоз касаллигига карши Хорус с.д.г. (0,4 кг/га) ва Скор 25% эм.к. (0,2 л/га) фунгицидларини ишчи эритмалари катта хажмда вегитация давомида 3 маротаба; дарахтлар куртак ёйганда, дарахтлар гуллаб булгач ва 2- ишловдан 2 хафта указиб 1000л/га ишчи эритма хисобида кимёвий ишлов берилса шафтоли хосилдорлиги бир туп дарахтдан Скор 25% эм.к. (0,2 л/га) фунгицидини ыщлланилган вариантда 2020 йил 19 кг дан 2021 йил эса 20 кг дан сифатли хосил сакланиб колинди.

REFERENCES

1. Бойжигитов Ф.М. Основные болезни косточковых плодовых культур и разработка мер борьбы с ними. Автореферат диссертации на соискание ученой степени канд. с/х. н. - Ташкент, 2011. - 23 стр.

2. Исмаилова Э.Т., Койшибаев М . Монилиальная гниль плодовых культур // Защита и карантин растений. - 1999. - № 9. - С. 16-17. ).

3. Хасанов Б.А. Мева ва ёнгок мевали дарахтлар, цитрус, резавор резавор мевали буталар хамда ток касалликлари ва уларга карши кураш. - Тошкент, 2010 Б.32 - 33.

4. Ходжаев Ш.Т. Инсектицид, акарицид, биологик фаол моддалар ва фунгицидларни синаш буйича услубий курсатмалар. - Тошкент, 2004.

5. Чумаков А.Е., Минкевич И.И. и др. Основное методы фитопатологических исследований. // Научные труды ВАСХНИЛ. - Москва, «Колос», 1974. - С.57.

Б.83-90.

Google Scholar

Respublika anjumani

15-iyun, 2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.