CC BY
4"RAQAMLI TA'LIMNING ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI VA ULARNI TA'LIM-TARBIYA
JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARI" MAVZUSIDAGI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
25-oktabr 2023-yil
OLIY TA'LIM MUASSASALARIDA YO'NALISHLARI UCHUN TALABALAR MUSTAQIL ISHLARINI TASHKIL ETISHNING INNOVATSION PEDAGOGIK
TEXNOLOGIYALARI 1Mamadaliyeva Lola Kamildjanovna, 2To'xtasinov Azamat G'ofurovich
1,2Farg'ona politexnika instituti, dsc.lkm@gmail.com https://doi.org/10.5281/zenodo.10034972
Oliy ta'lim uzluksiz ta'lim tizimining muhim bosqichi. Innovatsion taraqqiyotni belgilaydigan, malakali, soha va tarmoqlar bo'yicha chuqur ixtisoslashgan mutaxassislar aynan shu bosqichda tayyorlanadi. Shu bois, davlatimiz tomonidan ta'limning mazkur bosqichini modernizatsiyalashga katta e'tibor qaratilyapti. Jumladan, yangi oliy ta'lim muassasalari tashkil etilayotir, ta'lim yo'nalishlari va mutaxassisliklar soni oshirilmoqda. Oliy ta'lim muassasalarining moddiy-texnik bazasi yaxshilanib, yangi ilmiy laboratoriyalar faoliyati yo'lga qo'yilmoqda. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining so'nggi ikki yilda ta'lim va ilm-fan sohasiga oid o'nlab farmon va qarorlari qabul qilindi. Ularning natijalari hozirdanoq ko'zga tashlana boshladi. 2020-yilda ham oliy ta'lim tizimini takomillashtirish jarayoni davom ettiriladi.
Bugungi kunda eng zamonaviy ilm-fan va texnologiyalardan samarali foydalanish masalalarini kun tartibiga qo'ymoqda. Qolaversa, ushbu texnologiyalardan foydalanish ham innovatsion bilimlarni talab qiladi. Shu bois bo'lajak mutaxassis, ya'ni o'z ustida tinimsiz ishlashi zarur. Bunda oliy ta'lim tizimida kiritilgan fanlarni aksariyat mashg'ulot soatlarini mustaqil ta'lim soatlari tashkil etadi.
Mustaqil ta'limni faollashtirmasdan oliy ta'limda talabalarni samarali o'qitishni ko'z oldimizga keltirish qiyin. Hozirgi davr mutaxassisidan yuqori darajadagi tayyorgarlik, mustaqil ravishda qarorlar qabul qila olish, belgilangan vazifalarni bajarish uchun ko'p ma'lumotlar orasidan kerakligini tanlab olish va bu ma'lum. Hozirgi zamon talabiga javob bera oladigan mutaxassislar tayyorlash uchun o'quv jarayonini tashkil etishni jiddiy ravishda o'zgartirish kerak, ya'ni auditoriya soati, passiv ma'ruza mashg'ulotlar ulushini kamaytirish hisobiga talabalarning mustaqil ishlari salmog'ini oshirish zarur. Talabalarning ta'lim olishda an'anaviy o'qitish usulidan mustaqil faoliyatiga katta e'tibor berib borish asosiy yetakchi g'oyadir. Mustaqil ta'lim talabalarga bilim berishda bu talabani o'z holiga tashlab qo'yish emas, balki pedagog tomonidan muntazam boshqariladigan talabalarning mustaqil faoliyatidir.
Talabalarning mustaqil ishlarini tashkil etishning asosiy maqsadi o'qituvchidan talabaning o'quv faoliyati jarayonida pedagogik yordam ko'rsatishdir. Shuning uchun, agar o'qituvchi muntazam ravishda talaba mustaqil soatlarini rejalashtirish, tashkil etish va nazorat qilishni amalga oshirsa, kutilgan ijobiy natijaga erishiladi.
Talabalarning mustaqil ishlarini tashkil etish juda murakkab, chunki talabaning bilimlarni amalda qo'llash qobiliyati uning turli xil manbalardan olingan ma'lumotlarni qidirish, qayta ishlash va tahlil qilish qobiliyati bilan chambarchas bog'liqdir. Shunday qilib, OTM tizimida talabalarning mustaqil ishlash funksiyasini shakllantirish fundamental vazifalar bo'yicha talablarning yo'nalishlari quyidagicha aniqlanadi:
- axborot va o'qitish (yangi o'quv ma'lumotlarini ishlab chiqish);
- rivojlantirish (intellektual faoliyat, ijod madaniyatini oshirish);
- rag'batlantiruvchi (o'z o'zini o'qitish uchun motivatsiya);
- ta'lim (malakali mutaxassisning shaxsiy va kasbiy fazilatlarini rivojlantirish).
"RAQAMLI TA'LIMNING ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI VA ULARNI TA'LIM-TARBIYA
JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARI" MAVZUSIDAGI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
25-oktabr 2023-yil
OTM tizimi o'quvchilarining mustaqil ishining asosiy vazifalarini o'rganayotganda talabalarning mustaqil ishlashi belgilarini ro'yxatlash va tavsiflash kerak:
- kognitiv yoki amaliy topshiriq, muammoli savollar, ularni amalga oshirish uchun alohida vaqtning mavjudligi;
- ma'lum bir harakatni to'g'ri va eng yaxshi bajarish uchun ruhiy stressning namoyon bo'lishi;
- berilgan vazifalarni hal etish jarayonida talabalarning ongi, mustaqilligi va faolligi namoyon bo'lishi;
- talabaning mustaqil, kognitiv va amaliy faoliyatini boshqarish va o'zini o'zi boshqarish tizimini amalga oshirish.
Oliy ta'limini modernizatsiya qilish va yangilash konsepsiyasi nuqtai nazaridan, injiner-muxandis yo'nalishidagi kasbiy ta'limning talabalarning mustaqil ishlarini rejalashtirish va tashkil etish uchun uslubiy talablarga ko'ra quyidagi vazifalarni ajratish tavsiya etiladi:
- mehnat bozorida raqobatbardosh, malakali, mas'uliyatli, o'z kasbini yaxshi biladigan va tegishli faoliyat sohalariga yo'naltirilgan va malakali xodimni tayyorlash;
- shaxsning tegishli ta'lim olish ehtiyojlarini qondirish.
Oliy ta'lim tizimi o'quvchilarining mustaqil ishlarini tahlil qilish, yig'ilish o'tkaziladigan joy va vaqtga, o'qituvchi tomonidan etakchilik xususiyatiga va boshqarish uslubiga qarab, uni quyidagi turlarga ajratish kerak:
- asosiy auditoriya darslarida mustaqil ishlar (ma'ruzalar, seminarlar, laboratoriya ishlari);
- o'qituvchi rahbarligida rejali maslahat, ijodiy aloqalar, testlar va imtihonlar ko'rinishidagi mustaqil ishlar;
- talaba uy vazifasini o'quv va ijodiy xarakterga ega bo'lganida darsdan tashqari mustaqil ishlar.
Shuning uchun Oliy ta'lim tizimi talabalarining mustaqil ishlarining qo'shimcha turlarini ko'rib chiqish tavsiya etiladi:
- ma'ruza materiallari va darsliklarni o'rganishni ta'minlaydigan ma'ruza materiallari bilan joriy ish (taqqoslash jadvallari, diagrammalar yoki grafiklarni tuzish);
- adabiyotlarni va elektron axborot manbalarini tartib, kurs muammolari bo'yicha izlash (tanlash) va sharhlash (masalan, lug'at tuzish);
- amaliy, seminar mashg'ulotlariga, testga, imtihonga tayyorgarlik (nazorat savollariga javob tayyorlash);
- berilgan muammo bo'yicha maqola yozish;
- uy vazifasi, bilimlarni yangi sharoitlarda qo'llash, modellashtirish, muammoli vaziyatlarni hal qilish;
- o'quv ilmiy-tadqiqot (ilmiy-tadqiqot) ishlarini bajarish; - amaliy (loyihalash) ishlarni tayyorlash va boshqalar.
Shunday qilib, har qanday o'quv faniga oid ishchi dasturning mustaqil qismida mustaqil ish nafaqat "klassik metodologiya" (darslik, me'yoriy hujjatlar bilan ishlash, nazorat savollariga javoblar va boshqalar), balki interfaollik bilan ham taqdim etilishi mumkin. o'quv mashg'ulotlarida "yangi pedagogik texnologiyalar" dan foydalangan holda:
- video-insho tayyorlash;
- texnologik loyihalash;
"RAQAMLI TA'LIMNING ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI VA ULARNI TA'LIM-TARBIYA
JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARI" MAVZUSIDAGI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
25-oktabr 2G23-yil
- casel texnologiyalari.
Shunday qilib, Oliy ta'lim tizimida talabalarning mustaqil ishlarini tashkil etishning an'anaviy usullari, masalan, darslik bilan ishlash yoki eslatma olish va biz o'quv amaliy ishlar, ilmiy-amaliy loyihalarni talabalarning mustaqil ishlarini tashkil etishning innovatsion shakli sifatida ko'rib chiqish lozim. Talabalarning mustaqil ishlarini tashkil etishning innovatsion pedagogik texnologiyalari yuqori sifatli o'quv materiallari, Internetning axborot olamiga foydali kirish, asosiy va qo'shimcha adabiyotlar ro'yxatining aniq ro'yxati va tizimli monitoringni talab qiladi.
