CC BY
40 n 0 O IMPROVING UZBEKISTAN'S POSITION IN INTERNATIONAL RATINGS L U L 0 AND INDEXES: THEORY, PRACTICE, AND STRATEGY
OLIY TA'LIM MUASSASALARIDA HAMKORLIKDA O'QITISH STRATEGIYALARINI QO'LLASH ORQALI TA'LIM SAMARADORLIGINI
OSHIRISH USULLARI Ashurova Dildora Gafurovna
Buxoro davlat pedagogika institute tayanch doktoranti https://doi.org/10.5281/zenodo.10143481
Annotatsiya. Ushbu maqolada til o'rganish faoliyatida samarali muloqot va hamkorlik strategiyalarni universitet talabalari orasida qo'llash zaruriyati haqida fikr yuritilgan . Ushbu strategiyaning kuchli va samarali tomonlari bilan birgalikda uni tashkil etishda duch kelinishi mumkin bo'lgan qiyinchiliklar haqida ham ma'lumot berilgan. Bundan tashqari maqolada ingliz tilini o'rganish sharoitida universitet talabalari o'rtasida hamkorlikni osonlashtiradigan strategiyalarni ishlab chiqishga qaratilgan metodlar ham keltirilgan.
Kalit so'zlar: hamkorlikdagi ta'lim modeli, hamkorlik madaniyati, konstruktivizm, juftlikda ishlash.
Аннотация. В данной статье рассматривается необходимость использования эффективных стратегий общения и сотрудничества среди студентов вузов в деятельности по изучению языка. Наряду с сильными сторонами и эффективностью этой стратегии также представлена информация о трудностях, с которыми можно столкнуться при ее реализации. Кроме того, в статье представлены методы, направленные на разработку стратегий, способствующих сотрудничеству между студентами вузов в контексте изучения английского языка.
Ключевые слова: модель совместного обучения, культура сотрудничества, конструктивизм, парная работа.
Abstract. This article discusses the need to use effective communication and cooperation strategies among university students in language learning activities. Along with the strengths and effectiveness of this strategy, information is also provided about the difficulties that may be encountered in its implementation. In addition, the article presents methods aimed at developing strategies that facilitate cooperation between university students in the context of English language learning.
Keywords: collaborative learning model, collaborative culture, constructivism, pair work.
Kirish. Hamkorlikdagi ta'lim (CL) 1900-yillarga va undan oldingi davrlarga borib taqaladigan chuqur nazariy va amaliy ildizlarga ega bo'lgan o'rganish modelidir (Jonson, Jonson va Smit, 1998). Hamkorlikdagi ta'lim modeli o'quvchilarning motivatsiyasini XXI asr talablariga mos keladigan tarzda oshirishga va'da beradigan modeldir (Jonson va Jonson, 2014).
Hamkorlikdagi ta'lim - bu o'quvchilarga to'rtdan olti kishilik guruhlarda ishlashga va o'zaro bog'liq holda o'z ta'limini yaratishga imkon beradigan o'rganish usuli (Slavin, 1987). Bu ta'limning konstruktivistik modeli bo'lib, u talabalardan ma'lumotni o'rganishni talab qiladi va talabalarni o'quv jarayonining markaziga qo'yadi (Wadsworth, 1996).
Hamkorlikdagi ta'lim o'qituvchilardan talabalarni o'qitishni emas, balki ularni ma'lumot manbalariga yo'naltirishni talab qiladi. Shunday qilib, talabalar o'zlarining bilimlarini yaratadilar. Boshqa tomondan, u konstruktivizm maqsadini ham oshiradi va o'qituvchilarga har bir talaba maqsadli o'rganish darajasiga erishganligini ta'minlashga imkon beradi.
Asosiy qism. Ko'pgina tadqiqotchilar tomonidan ta'kidlanishicha, hamkorlikdagi ta'lim motivatsiya darajasini va talabalarning akademik muvaffaqiyatini oshiradi (Adu & Galloway,
0 n 0 O IMPROVING UZBEKISTAN'S POSITION IN INTERNATIONAL RATINGS L U L 0 AND INDEXES: THEORY, PRACTICE, AND STRATEGY
2015; Bayraktar, 2011; Keramati, 2010; Slavin, Hurley va Chamberlain, 2003) Garchi hamkorlikdagi ta'lim bolalar bog'chasida (Artut, 2009), boshlang'ich ta'limda (Tarhan, Ayyildiz, Ogunc, & Sesen, 2013; Ibrohim, 2012; Qonun, 2011) va umumiy o'rta maktab ta'limida (Orora, Keraro, & Wachanga, 2014; Topping va boshqalar, 2011; Keramati, 2010) muvaffaqiyat va motivatsiya kabi ijobiy natijalarga olib chiqishi tasdiqlangan bo'lsada, biroq u Universitet darajasida e'tibordan chetga qolmoqda (Herrman, 2013),
Shuni inobatga olib, hamkorlikda o'qitishdan universitet darajasida foydalanib , uning ta'sirini tushunishga va u haqida ba'zi ta'sirlarni taklif qilishga imkon beradi deb fikr yuritdik. Quyida davlat universitetlarining pedagogika fakultetelarida tahsil olayotgan bo'lajak o'qituvchilar uchun darslarda hamkorlik strategiyalarini ishlab chiqish uchun e'tiborga olinishi kerak bo'lgan bir necha usullarni keltirib o'tamiz.
1. Joriy vaziyatni baholash: jamoangiz yoki tashkilotingiz ichidagi hamkorlik va muloqotning hozirgi darajasini baholashdan boshlang. Ushbu sohalardagi kuchli va zaif tomonlarni aniqlang va ularning istiqbollari va muammolarini tushunish uchun jamoa a'zolaridan fikr-mulohazalarni to'plang
2. Aniq maqsadlar qo'yish: hamkorlik va muloqot ko'nikmalarini oshirish uchun aniq maqsadlarni belgilang. Ushbu maqsadlar aniq, o'lchanadigan, erishish mumkin, mavzuga tegishli va berilgan vaqt bilan bog'liq bo'lishi kerak (SMART). Masalan, maqsadlar faol tinglash ko'nikmalarini yaxshilash, jamoa a'zolari o'rtasida ishonchni kuchaytirish yoki jamoaviy uchrashuvlar chastotasini oshirish bo'lishi mumkin.
3. Hamkorlik madaniyatini rivojlantirish: hamkorlik va ochiq muloqotga yordam beruvchi madaniyatni yarating. Bunda guruh a'zolarini qarorlar qabul qilishda faol ishtirok etishi, fikr almashishi va konstruktiv fikr bildirishga undash tushuniladi. Jamoaviy ishning muhimligini ta'kidlash va hamkorlikni qo'llab-quvvatlovchi me'yor va ko'rsatmalarni belgilash muhimdir.
4. Ta'lim va rivojlanishni ta'minlash: hamkorlik va muloqot ko'nikmalariga qaratilgan o'quv dasturlari va seminarlarini taklif qiling. Bular nizolarni hal qilish, samarali tinglash, fikr-mulohaza va tan olish, turli muloqot uslublarini tushunish bo'yicha sessiyalarni o'z ichiga olishi mumkin. Ushbu dasturlar ichki yoki tashqi manbalardan olib kelinishi mumkin.
5. Muntazam muloqotni rag'batlantirish: Jamoa yoki tashkilot ichida muntazam va ochiq muloqot uchun kanallarni o'rnating. Bunga muntazam jamoaviy uchrashuvlar, hamkorlik vositalari va texnologiyalaridan foydalanish hamda g'oyalar va yangilanishlarni almashish uchun forumlar tashkil etish kiradi. Fikr-mulohazalarni rag'batlantirish va jamoa a'zolariga bir-birlari bilan muloqot qilish imkoniyatini yaratish.
6. Ishonch va psixologik xavfsizlikni rivojlantirish: Ishonch samarali hamkorlik va muloqot uchun asosdir. Jamoa a'zolari o'z g'oyalarini baham ko'rishlari, tashvishlarini bildirishlari va tavakkal qilishlari uchun xavfsiz muhit yarating. Jamoa a'zolari o'rtasida ishonchni mustahkamlash uchun shaffoflik, hurmat va faol tinglashni rag'batlantiring.
7. Fikr-mulohaza va e'tirofni taqdim etish : odamlar bir-biriga ijobiy va konstruktiv fikr bildirishga rag?batlantiriladigan fikr-mulohazalarga boy muhit yarating. Motivatsiya va hamkorlikni rivojlantirish uchun individual va jamoaviy hissalarni tan oling Muntazam ravishda bilimdagi rivojlanishni ko'rib chiqing va hamkorlik va muloqot ko'nikmalarini yaxshilash bo'yicha ko'rsatmalar bering.
8. Monitoring o'tkazish va baholash: amalga oshirilgan hamkorlik strategiyalarining samaradorligini doimiy ravishda kuzatib boring va baholang. Jamoa a'zolarining
0 n 0 O IMPROVING UZBEKISTAN'S POSITION IN INTERNATIONAL RATINGS L U L 0 AND INDEXES: THEORY, PRACTICE, AND STRATEGY
fikr-mulohazalarini to'plang va belgilangan maqsadlarga erishishni kuzatib boring. Zarur bo'lganda tuzatishlar kiriting va natijalar asosida strategiyalarni aniqlang.
Muhokama va natijalar
Universitet talabalari uchun ingliz tilini o'rgatishda hamkorlik strategiyalarini ishlab chiqish uchun mumkin bo'lgan mavzulardan biri "Ingliz tilini o'qitishda samarali guruhlarda ishlash usullari: hamkorlik va muloqot ko'nikmalarini oshirish" bo'lishi mumkin. Ushbu mavzu ingliz tilini o'rganish sharoitida universitet talabalari o'rtasida hamkorlikni osonlashtiradigan strategiyalarni ishlab chiqishga qaratilgan.
Hamkorlik strategiyalari talabalarning muloqot ko'nikmalarini, tanqidiy fikrlash qobiliyatlarini va umumiy tilni bilish darajasini qanday oshirishi haqida o'rganib olishlariga imkoniyat beradi. Bundan tashqari, talabalar bilan hamkorlikda o'qitish strategiyalarini qo'llash, guruh muhokamalari, juftlik ishlari, rolli o'yinlar va loyihaga asoslangan vazifalar kabi hamkorlikni rag'batlantiradigan turli texnika va tadbirlarni o'rganishlariga olib keladi. Hamkorlikda o'qitishning yuqorida sanab o'tilgan usullarini davlat universitetining Pedagogika fakultetida joriy etilishi, bo'lajak o'qituvchilarning hamkorlikdagi ta'lim asosidagi haqiqiy sinf muhitini his qilishlariga va ko'rsatmalarini tushunishlariga olib keladi. Ma'lumki, bo'lajak o'qituvchilar o'zlari olgan bilim yoki nazariyalarni amaliyotga tatbiq etishda qiynaladilar (Ross, 1994) Shuning uchun bu usullar ular uchun amaliyot vazifasini ham o' taydi. Hamkorlik va muloqot ko'nikmalarini oshirish uchun hamkorlik strategiyalarini ishlab chiqish talaba yoshlarga katta foyda keltirishi mumkin.
Universitet darajasida hamkorlikda o'qitishning joriy etilishi ijobiy natijalardan ichki qadr-qiymat, o'rganishga bo'lgan ishonch va o'z-o'zining samaradorligini baholash kabi o'lchovlarning oshishiga olib kelishi mumkin .(Ryan va Deci, 2000). O'z taqdirini o'zi belgilash nazariyasida o'quvchilar ta'limni qadrlashini, o'ziga ishonchni qozonishini va o'z mohiyatiga ko'ra o'rganishga qiziqishlarini ta'kidlaydi. (Deci & Ryan, 1991). Shunday qilib, o'qituvchilar ichki motivatsiyani oshirish
ta'limning kerakli komponentidir chunki u o'rganishga ijobiy ta'sir qiladi (Lei, 2010), ayniqsa meta-tahlilda (Cerasoli, Nicklin, &Ford, 2014 yil).
Hamkorlikda o'rganish faol o'rganishni ta'minlashi kuzatilgan. Ushbu turdagi o'rganish orqali o'quvchilar o'zlari haqida to'g'ri tasavvur hosil qilish uchun tushunchaga ega bo'ladilar. Shuningdek, hamkorlikdagi o'rganish o'qituvchiga faoliyatni to'g'ri baholashni ta'minlaydi. Shunday qilib, hamkorlikda o'rganish sinfda ishtirok etish, motivatsiya, metakognitiv xabardorlikni oshirish va o'qituvchilarni baholash uchun universitet darajasida ham qo'llanilishi kerak.
Hamkorlikda o'rganish amaliyotchilari metodning ijobiy va salbiy tomonlarini tushunib, undan unumliroq foydalanar, ta'lim fakultetlarida tatbiq etilganda metod haqida aniqroq ma'lumot olardilar. Shunday qilib, ular o'zlarining ta'lim tajribalarida ushbu usuldan aniqroq va motivatsiya bilan to'g'ri foydalanishlari mumkin bo'lardi.
Demak, hamkorlikda o'qitishning universitet talabalarining ichki motivatsion e'tiqodlariga ijobiy ta'siri o'qituvchilar uchun bu usulni darslarda qo'llash uchun yorqin belgidir.
Xulosa. Biz doimo shuni yodda tutishimiz kerakki, hamkorlik va muloqot ko'nikmalarini oshirish doimiy jarayon bo'lib, barcha jamoa a'zolaridan izchil harakat va sadoqatni talab qiladi.
REFERENCES
0 n 0 O IMPROVING UZBEKISTAN'S POSITION IN INTERNATIONAL RATINGS L U L 0 AND INDEXES: THEORY, PRACTICE, AND STRATEGY
1. Adu, E. O. va Gallovey, G. Kooperativ ta'limning talabalar iqtisodidagi yutuqlari va iqtisodga munosabatiga ta'siri. Journal of Economics, (2015) , 6(1)-son, 30-36 bet
2. Bandura, A. Kognitiv rivojlanish va faoliyatda o'z-o'zini ta'sirchanlik. Pedagogik psixolog, (1993), 28(2), 117-148 bet.
3. Bandura, A. Kognitiv rivojlanish va faoliyatda o'z-o'zining samaradorligi. Pedagogik psixolog, (1993), 28(2), 117-148 bet.
4. Cerasoli, C. P., Niklin, J. M. va Ford, M. T. Ichki motivatsiya va tashqi rag'batlantirish birgalikda ishlashni bashorat qiladi: 40 yillik meta-tahlil. Psixologik axborotnoma, (2014), 140 (4) soni, 980-1008 bet.
5. Dandy, K. va Bendersky, K. Talabalar va o'qituvchilarning oliy ta'limda o'qishga bo'lgan e'tiqodlari: o'qitish uchun ta'sir. International Journal of Teaching & Learning in Higher Education, (2014) 26(3) soni, 358-380 sahifalar.
6. Freiberger, V., Steinmayr, R., & Spinath, B. Kompetentlik e'tiqodlari va idrok etilgan qobiliyatlarni baholash: ular ichki motivatsiya va muvaffaqiyatga qanday hissa qo'shadi? O'rganish va individual farqlar, (2012), 22 (4), 518-522 bet.
7. Jonson, D. V. va Jonson, R. T. 21-asrda hamkorlikda o'rganish. Anales de Psicología, (2014), 30 (3) soni, 841-851 sahifalar.
