Научная статья на тему 'ОИЛАДА ЁШЛАРНИНГ СОҒЛОМ ТУРМУШ ТАРЗИ ТЎҒРИСИДАГИ ТАСАВВУРЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ МУАММОСИНИНГ ИЖТИМОИЙ-ПСИХОЛОГИК ОМИЛЛАРИ'

ОИЛАДА ЁШЛАРНИНГ СОҒЛОМ ТУРМУШ ТАРЗИ ТЎҒРИСИДАГИ ТАСАВВУРЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ МУАММОСИНИНГ ИЖТИМОИЙ-ПСИХОЛОГИК ОМИЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Психологические науки»

CC BY
56
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Ключевые слова
Соғлом турмуш тарзи / дунёқараш / саломатлик / оила психологияси / жисмонан соғлом / ақлан баркамол / тасаввур / соғлом авлод / ижтимоий муҳит / ҳаёт даражаси. / healthy lifestyle / worldview / Health / Family Psychology / physically healthy / mentally harmonious / imagination / healthy generation / social environment / level of life.

Аннотация научной статьи по психологическим наукам, автор научной работы — A. Saidov, F. Abdulxairov

Мақолада оилада ёшларнинг соғлом турмуш тарзи тўғрисидаги тасаввурларини шакллантириш муаммосининг ижтимоий-психологик омиллари таҳлил қилинади. Шунингдек, мақолада оилада соғлом турмуш тарзи ҳақидаги тасаввурларни шакллантириш бўйича психологик тавсиялар ўртага ташланади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SOCIO-PSYCHOLOGICAL FACTORS OF THE PROBLEM OF FORMING YOUNG PEOPLE'S IDEAS ABOUT A HEALTHY LIFESTYLE IN THE FAMILY

The article analyzes the socio-psychological factors of the problem of the formation of perceptions of young people in the family about a healthy lifestyle. Also in the article, psychological recommendations for the formation of perceptions of a healthy lifestyle in the family are thrown into the middle.

Текст научной работы на тему «ОИЛАДА ЁШЛАРНИНГ СОҒЛОМ ТУРМУШ ТАРЗИ ТЎҒРИСИДАГИ ТАСАВВУРЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ МУАММОСИНИНГ ИЖТИМОИЙ-ПСИХОЛОГИК ОМИЛЛАРИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ОИЛАДА ЁШЛАРНИНГ СОГЛОМ ТУРМУШ ТАРЗИ ТУГРИСИДАГИ ТАСАВВУРЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ МУАММОСИНИНГ ИЖТИМОИЙ-

ПСИХОЛОГИК ОМИЛЛАРИ Саидов Азамат Исмоилович

Самарканд давлат чет тиллар институти Магистратура булими бошлиги, психология

фанлари доктори, доцент Абдулхаиров Фирдавсий Уткир угли

Самарканд давлат чет тиллари институти укитувчиси https://doi.org/10.5281/zenodo.7436769

Аннотация. Мацолада оилада ёшларнинг соглом турмуш тарзи тугрисидаги тасаввурларини шакллантириш муаммосининг ижтимоий-психологик омиллари таулил цилинади. Шунингдек, мацолада оилада соглом турмуш тарзи уацидаги тасаввурларни шакллантириш буйича психологик тавсиялар уртага ташланади.

Калит сузлар: Соглом турмуш тарзи, дунёцараш, саломатлик, оила психологияси, жисмонан соглом, ацлан баркамол, тасаввур, соглом авлод, ижтимоий мууит, уаёт даражаси.

СОЦИАЛЬНО-ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ ФАКТОРЫ ПРОБЛЕМЫ ФОРМИРОВАНИЯ ПРЕДСТАВЛЕНИЙ МОЛОДЕЖИ О ЗДОРОВОМ ОБРАЗЕ

ЖИЗНИ В СЕМЬЕ

Аннотация. В статье анализируются социально-психологические факторы проблемы формирования у молодежи представлений о здоровом образе жизни в семье. Также в статье представлены психологические рекомендации по формированию представлений о здоровом образе жизни в семье.

Ключевые слова: здоровый образ жизни, мировоззрение, здоровье, семейная психология, физически здоровые, психически здоровые, воображение, здоровое поколение, социальная среда, уровень жизни. SOCIO-PSYCHOLOGICAL FACTORS OF THE PROBLEM OF FORMING YOUNG PEOPLE'S IDEAS ABOUT A HEALTHY LIFESTYLE IN THE FAMILY

Abstract. The article analyzes the socio-psychological factors of the problem of the formation of perceptions of young people in the family about a healthy lifestyle. Also in the article, psychological recommendations for the formation of perceptions of a healthy lifestyle in the family are thrown into the middle.

Keywords: healthy lifestyle, worldview, Health, Family Psychology, physically healthy, mentally harmonious, imagination, healthy generation, social environment, level of life.

Дунёда ёшларнинг соглом турмуш тарзи тугрисидаги тасаввурларини оилада шакллантиришнинг ижтимоий-психологик хусусиятлари буйича куйидаги устувор йуналишларда тадкикотлар олиб борилмокда: оилада ёшларнинг соглом турмуш тарзи тугрисидаги тасаввурлари шаклланишининг психологик компонентларини такомиллаштириш, оилада ёшларнинг соглом турмуш тарзи тугрисидаги тасаввурлари шаклланишига имконият яратувчи психологик мух,итни яратиш, соглом турмуш тарзи тугрисидаги тасаввурлар шаклланишида ота-оналарнинг фарзандларга ибрат ва намуна сифатидаги таъсири, оиладаги шахслараро муносабатлар баркарорлиги ва оилада ёшларнинг соглом турмуш тарзи тугрисидаги тасаввурлари шаклланишида миллий

1621

БС1ТЖСТ ЛЖБ ЖЖОУАТЮЖ

ЮТЕЯМАТЮМЛЬ 8С1ЕОТ1Р1С ГОШМАЬ УОШЫЕ 1 188иЕ 8 иШ-2022: 8.2 | КБК 2181-3337

кадриятларнинг урни, соглом турмуш тарзини таргиб килишнинг маънавий-маърифий жихдтлари, этнопсихологик омилларини такомиллаштириш борасида бир катор илмий тадкикот ишлари олиб борилмокда.

Соглом турмуш тарзи хдкида суз борар экан, унинг энг аввало инсон тани ва вужудининг бетоб булишига сабаб булувчи зарарли одатлардан фориг булишни тасаввур килишга урганиб колганмиз. Бу атама, энг аввало, согликни саклаш ходимлари фаолияти билан боглик тарзда тушунтирилади. Аммо, соглом турмуш тарзини шакллантиришда -тан ва вужуд, акл хдмда идрок бевосита одамники, унга боглик булгани учун х,ам инсон рух,ияти конуниятлари ва сирларини урганувчи фан булмиш психологиянинг унга алокаси бор. Шунга кура, психология фанида соглом турмуш тарзи психологияси тушунчаси мавжудки, у соглом турмуш тарзига энг аввало, инсон онги ва тафаккурининг инъикоси сифатида карайди. Демак, х,ар биримиз учун сув ва хдводек зарур булган соглигимизни таъминлаш ва бунга эришиш учун соглом турмуш тарзига одат килиш нафакат тиббиёт ходимлари, балки психологларнинг, психология фанининг х,ам изланиш предмети сифатида намоён булади.

Шу маънода, психология соглом турмуш тарзини шакллантиришда инсон феъли, хулк-атвори ва турли психологик х,олатлари нуктаи назаридан урганганда: асосан, х,ар биримиз гуёки сирдек туюлган рух,иятимизнинг узимизни сог-саломат, бешикаст ва тетик х,ис килишимизга алокадор кандай жихдтлари борлигини, уни бошкариш оркали уз бойлигимиз - саломатлигимизни саклаш борасида кулимизда кандай имкониятлар мавжудлигини, соглом турмуш тарзи психологиясини шакллантириш х,ар биримизга уз рух,ий х,олатимизни бошкариш, онгу-шууримизда руй бераётган узгаришларни вактида илгаш оркали уни мутадил тутиш, узгарувчан шарт-шароитларга мослашиш йулларини, бу борадаги профилактикани урганадиган фан хдмда фойдали амалиёт сифатида тобора хдётимизга дадил кириб келмокда.

^олаверса, соглом турмуш тарзини шакллантиришнинг психологик жихдтларига -инсон феъл-атворини; соглом турмуш тарзига нисбатан шахснинг муносабатини; соглом турмуш тарзини шакллантиришнинг ижтимоий-психологик омилларини; шахснинг индивидуал-психологик хусусиятларини; шахс усиб-улгайган оила мух,итнинг таъсири, яъни ташки омилларни киритиш мумкин.

Маълумки, оила - бу х,ар бир жамиятнинг мини социумидир. Жамиятнинг ва ижтимоий хдётнинг бир булаги тарикасида оиланинг узига хос вазифалари бор, уз навбатида бу вазифаларнинг х,ар бири маълум билимларга эга булишни ва энг мух,ими масъулиятни х,ис килиш талабини куяди. Агарда тузилган оила жамиятнинг бир булаги сифатида такомиллашмаса ёки "усмаса", айникса маънан ва рухдн тараккий этиб бормаса, оиладаги томонларнинг узаро вазифалари ва кизикишлари аник белгиланмай колса, бундай оиланинг келажаги фаровон булмайди. Шунинг учун муваффакиятли оила меъёрлари, яъни андозаларини ёки алгоритмларини белгилашдан аввал бир нарсага ахдмият беришимиз даркор.

Оила энг мураккаб гурух,лардан х,исобланади. У нафакат жиддий ёндошувни, оила кураётганлар бир бирларини синчковлик билан урганиб чикишини, балки кейинчалик х,ам бутун хдёт давомида деярли х,ар куни, керак булса х,ар соатда умр йулдошлар бир-бирларига булган муносабатлари хусусида чукур фикр юритишларини талаб килади. Шундагина оила бахтли, соглом ва узок давом этади. Шунга кура,

1622

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

муваффакиятли оила моделини (модулини) яратиш учун соглом турмуш тарзини белгиловчи барча жихатларнинг андозаларини аниклаб чикиш керак. Аввалига булажак турмуш уртокларнинг хар бири учун алохида, сунг ушбу андозаларни амалий бажарилишига кумаклашувчи механизмларни топиш даркор, яъни фаровон оилани яратиш йулларини аниклаш зарур, бошкача килиб айтганда, алгоритмларни ишлаб чикиш лозим. Бунда маънавий; психологик;жисмоний; тиббий жихатлар инобатга олиниши лозим.

Маънавий жихдтлар меъёрлари - эркаклар учун хам , аёллар учун хам бир хил, яъни оила фаровонлигини таъминловчи ижобий фазилатларга асосланган булиши зарур: билим даражаси, укимишлилик даражаси, масъулият, дунёкарашнинг бир бирига мослиги, маданияти, такомиллашишга интилиш туйгуси.

Психологик жихатлар меъёрлари - куйидаги фазилатларда намоён булиши мумкин; толерантлик, яъни хамжихатликда, жон куярликда, окилаликда, одоб-ахлокда ва хушмуомалаликда. Аёллар эса бокиралик, мулойимликни шакллантиришлари лозим, хамиша узиникини уктиришга интилишдан кочишлари керак. Рухий меъёрларни шакллантирувчи алгоритм бевосита маънавий алгоритм билан боглик ва куп жихатдан ёшларнинг таълим-тарбиясига бориб такалади.

Жисмоний жихатлар меъёрлари - жисмонан комиллика интилиш, тренажёр заллар, фитнес клубларга бориб туришга ундовчи харакатларда уз аксини топади, яъни жисмоний согломлашиш нуктаи назаридан хаёт тарзи фалсафасини тараккий эттириш омилларини хисобга олиш зарур.

Ёшлар орасида маънавиятни шакллантириш - мураккаб ва куп киррали, у ёки бу оиланинг узига хосликлари, атроф-мухит хамда шароитларидан келиб чиккан холда, ёндошувни талаб киладиган жараён. Мамлакатимизда ёш авлод тарбиясида маънавият масаласига жуда катта ахамият берилади. "Маънавият-маърифат" марказлари, "Оила илмий-амалий тадкикот" марказлари ва махаллалар самарали фаолият юритибгина колмай, ёш авлод тарбиясидаги маънавият масаласи давлат микёсидаги мавкега эга ва барча таълим муассасаларида ёшларнинг маънан комил булиб вояга етишлари учун жавобгар булиши зарур.

Шунингдек, муваффакиятли оилани куришда хам булажак умр йулдошларнинг рухияти бир бирига мослиги жуда ахамиятли эканлигини таъкидлаш жоиз. Психологик амалиётда таъкидланича, бу борада тушунтириш ишларини олиб бориш лозимлиги курсатилади, у хам булса ёшлар (булажак турмуш уртоклар) маълум вакт мобайнида бир бирларини яхширок урганишлари ва бир бирларининг индивидуал фазилатларини аниклаб олишлари учун учрашишлари лозимлиги хусусида тушунтириш ишлари олиб борилиши шарт.

Барчамизга маълумки, узбек оиласида соглом турмуш тарзини шакллантириш, купрок оила (аёллар)га боглик: оила аъзоларининг жисмоний тарбияга муносабати, тоза-озодалиги, орасталиги, болалар режими, тарбияси (овкатланиш тартиби, кийиниш маданияти, хордик чикариш, дарс килиш) ва хакозолар.

Шу боисдан хам, бугунги кунда мамлакатимизда долзарб ва ахоли саломатлигининг манбаи хисобланадиган жисмоний тарбияга ахамиятни кучайтириш, унинг барча оилаларга кириб боришига эришиш учун жойларда аёлларни бу ишга кенг жалб этиш - оилавий спортни таргиб этиш давр талабидан келиб чикмокда.

1623

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

^айд этиб утилган ижобий самараларга эришиш учун эса, мазкур йуналишда юртимизда олиб борилаётган ишларни янада кучайтириш, барча турдаги оммавий ахборот воситаларидан ва кенг жамоатчилик кучидан максадли фойдаланган холда, ахоли уртасида соглом турмуш тарзини мунтазам равишда кенг таргибот килиш, оилаларга муъжаз спорт жихозларини олиб кириш, махаллаларда, таълим масканларининг барча бугинларида спорт залларини, майдончаларини замон талабларига хос ва мос равишда барпо этиш ва тегишли жихозлар билан тулик таъминлаш, спорт тугараклари, секциялари турларини купайтириш, ушбу даргохларда фаолият олиб бориши учун махаллий кадрларни тайёрлаш, оилавий спорт билан шугулланадиган, ва уни таргибот этадиган фаол жамиятимиз аъзоларини рагбатлантириб бориш максадга мувофик булар эди.

Юкоридагилардан хулоса килиб таъкидлаш мумкинки, соглом турмуш тарзи, бир томондан, инсоннинг жисмоний саломатлиги ва камолотини назарда тутса, иккинчи томондан, инсон маънавий ва мафкуравий саломатлиги, унинг шахс сифатидаги тула камол топишининг асосини ташкил килади. Нафакат жисмоний, балки ижтимоий, рухий жихатдан узини соглом хис килган одамгина жамиятнинг фаол аъзоси булиб, узига ва атрофидагиларга наф келтириши мумкин.

REFERENCES

1. Ismailovich A. S. PROBLEMS OF IMPROVING PSYCHOLOGY OF HEALTHY LIFESTYLE OF UZBEK FAMILY //Scientific reports of Bukhara State University. - 2020. - Т. 4. - №. 1. - С. 313-318.

2. Saidov A. SOCIAL PSYCHOLOGICAL SIGNIFICANCE OF THE FORMATION OF A CULTURE OF A HEALTHY LIFESTYLE IN THE FAMILY //Science and innovation. -2022. - Т. 1. - №. B7. - С. 867-871.

3. Sharifjon To'lqin o'g A. et al. TA'LIM-TARBIYA TIZIMI VA O'QITUVCHILAR FAOLIYATIDA PSIXOLOGIK XIZMATNING AHAMIYATI //MODELS AND METHODS FOR INCREASING THE EFFICIENCY OF INNOVATIVE RESEARCH. -2022. - Т. 1. - №. 11. - С. 57-60.

4. Azamat, S. (2022). On The Basis Of National Values To Raise A Healthy Generation In The Family. Journal of Positive School Psychology, 6(10), 2417-2420.

5. Ismailovich S. A. Socio-Psychological Problems of Educating an Independent-Minded, Creative Person in the Educational Process //CENTRAL ASIAN JOURNAL OF LITERATURE, PHILOSOPHY AND CULTURE. - 2021. - Т. 2. - №. 12. - С. 4-7.

6. Саидов А., Джураев Р. Баркамол авлодни тарбиялаш-соглом турмуш тарзини шакллантиришда спортнинг урни //Общество и инновации. - 2021. - Т. 2. - №. 2. - С. 203-208.

7. Саидов А. pedagogik mahorat: ёшлар уртасида соглом турмуш тарзини шакллантириш устувор вазифа сифатида //центр научных публикаций (buxdu. uz). - 2020. - Т. 2. - №. 2.

8. Саидов А. СОЕЛОМ ВА БАРКАМОЛ ШАХСНИ ТАРБИЯЛАШНИНГ ИЖТИМОИЙ-ПСИХОЛОГИК МАСАЛАЛАРИ //Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS). - 2021. - Т. 1. - №. Special issue. - С. 262-266.

1624

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

9. Саидов А., Джураев Р. Воспитание гармоничного поколения-роль спорта в формировании здорового образа жизни //Общество и инновации. - 2021. - Т. 2. - №. 2. - С. 203-208.

10. Saidov A. Historical roots of formation of healthy lifestyle culture psychology in the family //International Journal of Pharmaceutical Research. - 2020. - Т. 12. - №. 4. - С. 628-630.

11. Ismoilovich, S. A. SOCIO-PSYCHOLOGICAL PROBLEMS OF THE FORMATION OF THE PSYCHOLOGY OF A HEALTHY LIFESTYLE OF FAMILIES

12. Saidov A., Avulkhairov F., Razakov F. SCIENTIFIC AND THEORETICAL FOUNDATIONS OF THE PROBLEM OF THE FORMATION IN THE FAMILY OF PERCEPTIONS OF A HEALTHY LIFESTYLE OF YOUNG PEOPLE AND THE STATE OF ITS STUDY //Science and innovation. - 2022. - Т. 1. - №. B7. - С. 1432-1436

13. Axmedov, A. (2022). The negative effect of internet gambling on youth psychology. AsianJournalof Multidimensional Research, 11(5), 76-79

1625

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.