CC BY
2ОИД БА БАЪЗЕ НАМУД^ОИ АЛО^ИДАИ ВОСИТА^ОИ МУОСИРИ БОЗОРГОНЙ ДАР СО^АИ ХИЗМАТРАСОНЙ
САНГИНЗОД ДОНИЁР ШОМАХМАД - доктори илмхри х,у;ук;шиносй, профессори
кафедраи х,у;ук;и факултети таърих ва х,у;ук;и ДДОТ ба номи С. Айнй. АБДУЧАБОРЗОДА ХУШБАХТ АБДУЧДБОР - унвончуи кафедраи ^у;у;и факултети
таърих ва х,у;ук;и ДДОТ ба номи С. Айнй.
Воситах,ои муосири бозоргонй дар сох,аи хизматрасонй аслан раванди огох, кардани шунавандагони ма;саднок дар бораи мах,сулот ва хосиятх,ои он мебошад. Калиди муваффа;ияти х,ар як ташкилот ин аст, ки бозоре, ки муштариёни онх,о ба барномаи маркетинги он тавач,ч,ух,и бештар доранд, барои худ дуруст муайян намояд. Х,атто ташкилоти бузурги эътирофшудаи бозор аз чониби гурух,х,ои муайяни ах,олй барои таблиги мах,сулоти худ рох,намой мекунанд. Воситах,ои муосири бозоргонй дар сох,аи хизматрасонй мачмуи воситах,о, каналх,о, робитах,ои муста;им (паёмх,о) ва баръакс (реаксияи ;абулкунанда) дар раванди таъсири мута;обилаи низоми маркетинг бо мух,ити беруна, инчунин мачмуи шаклу воситах,ои муносибатх,ои байнишахсии он мебошад.
Барои расонидани паёмх,ои бана;шагирифташуда ба истеъмолкунанда чунин намудх,ои воситах,ои муосири бозоргонй дар сох,аи хизматрасонй истифода мешаванд:
1. Реклама. Дар асоси Крнуни Ч,умх,урии Точикистон "Дар бораи реклама" аз 1 августи соли 2003, №34 реклама - иттилооте, ки дар х,ар шакл, тавассути х,ар навъ воситах,о оид ба шахси во;ей ва х,у;ук;й, молх,о, гоях,о ва ташаббусх,о (ахбори рекламавй) пах,н мешаванд ва барои доираи васеи шахсон пешбинй шуда, чих,ати ташаккул ё дастгирии шав;мандй ба шахсони во;ей ва х,у;ук;й, молх,о, гоях,о, ташаббусх,о таъин гардида, барои фурухтани молх,о, гоях,о ва ташаббусх,о мусоидат менамояд. Конун муносибатх,оеро, ки дар раванди истех,сол, чойгиронй ва пах,нкунии реклама дар бозорх,ои мол, кор ва хизматрасонии (минбаъд - мол) Ч,умх,урии Точикистон, аз чумла бозорх,ои хизматрасонии бонкй, сугуртавй ва дигар хизматрасоних,о, ки бо истифодабарии маблагх,ои шахсони во;ей ва х,у;ук;й ало;аманд мебошанд, инчунин дар бозорх,ои ;огазх,ои ;иматнок ба вучуд меоянд, танзим менамояд1.
Реклама дар чах,они муосир на;ши хеле мухдмро мебозад. Хеч гуна мол ё хизматро бидуни таблиги дуруст ва босифат фурухта намешавад. Бана;шагирии маъракаи таблиготй имкон медих,ад, ки мубодилаи маблагх,о дар тамоми давра мушохдда шавад. Инчунин, он имкон медихдд, ки фаъолияти таблиготиро дар як давраи муайян танзим намуда, онро пурмазмунтар ва ма;садноктар намоем. Хамаи ин дар навбати худ боиси сердаромад гардондани маблагх,о ва кам шудани харочот ба бучети реклама мегардад. Аз ин ру, ин мавзуъ мух,им аст. Бана;шагирии маъракаи таблиготй як раванди хеле мураккаб ва тулонй аст. Дар бана;шагирии маъракаи таблиготй ду субъекти асосй -таблигкунанда ва агентии таблиготй чалб карда мешаванд. Дар раванди бана;шагирии маъракаи таблиготй аз чониби таблиггар намояндагони хадамоти маркетингй, таблиготй ва молиявй иштирок мекунанд. Тамос бо агентии таблиг одатан аз чониби менечери таблигот анчом дода мешавад. Аз чониби агентии таблиготй тамос бо таблигкунанда аз чониби мудири шуъбаи хизматрасонй ба мизочон амалй карда
1 Конуни Ч,умхурии Точикистон "Дар бораи реклама" аз 1 августи соли 2003, №34// Ахбори Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон, с.2003, №8, мод.457; с.2007, №6, мод.432; с.2008, №10, мод.824; с.2011, №12, мод.843; с.2012, №4, мод.262; с.2014, №11, мод.672; с.2015, №3, мод.224; Конуни Ч,умхурии Точикистон аз 18 июли соли 2017, №1456; Конуни Чумхурии Точикистон аз 18 июли соли 2017, №1457; Конуни Ч,Т аз 13.06.2007 № 276, аз 6.10.2008 № 445, аз 26.12.2011 № 779, аз 16.04.2012 № 812, аз 27.11.2014 № 1163, аз 18.03.2015 № 1202, аз 18.07.2017 № 1456, № 1457, аз 2.01.2018 № 1496, аз 19.07.2022 № 1914, аз 24.12.2022 № 1947.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
мешавад. Дар раванди бана;шагирии маъракаи таблиготй намояндагони шуъбаи эчодй (директори эчодй, дизайнер, копирайтер) ва медиана;шагир низ иштирок мекунанд.
Дар асоси Конуни Ч,умх,урии Точикистон "Дар бораи реклама" - дар муносибатх,ои рекламавй 4 субъект ширкат меварзанд: 1. рекламадих,анда - шахси во;ей ё х,у;ук;й, ки бо фармоиши он реклама тах,ия ва пах,н карда мешавад; 2. истех,солкунандаи реклама -шахси во;ей ё х,у;ук;ие, ки чойгир ё пах,нкунии иттилооти рекламаро пурра ё ;исман дар шакли тайёр барои пах,нкунй омода месозад; 3. пах,нкунандаи реклама - шахси во;ей ё х,у;ук;ие, ки чойгир ё пах,нкунии иттилооти рекламаро бо рох,и пешних,од ё истифодаи молу мулк, аз чумла, воситах,ои техникии радио, телевизион, инчунин шабаках,ои ало;а, ва;ти намоиш ва бо истифода аз дигар воситах,о анчом медих,ад; 3. истифодабарандагони реклама - шахсони во;ей ё х,у;ук;ие, ки реклама ба маълумоташон расонида мешавад.
Натичаи амалх,ои муштараки субъектони дар боло овардашуда тах,ияи на;шаи маъракаи таблиготй барои як давраи муайян мебошад. Барои огози кор ташкилот бояд шартх,ои техникиро барои гузаронидани маъракаи таблиготй тах,ия кунад. Шартх,ои техникй комилан ба вазифаи муштарй асос ёфтаанд. Дар ин вазифа фармоишгар (рекламадих,анда) мах,сулотеро, ки маъракаи таблиготии он бояд ба на;ша гирифта шавад, таърихи он, дар бораи он, ки пештар барои таблиг чй гуна кушишх,о гузаронида шуда буданд, чй натич,ах,о ба даст оварда шудаанд, пурра тавсиф мекунад. Хдмаи ин маълумот бояд дар ихтиёри фармоишгар бошад ва дар сурати набудани он ичрокунанда бояд аз шуъбаи маркетинги ширкати муштарй маълумоти иловагй талаб кунад. Агар саволх,ое вучуд дошта бошанд, ки ичрокунанда ба онх,о чавоб наёбад, дар ин х,олат зарур аст, ки бо фармоишгар бо саволх,ои иловагй тамос гиред. Фармоишгар ба таври возех, мураттаб мекунад, ки чй гуна х,адафх,о ва вазифах,оро дар назди ширкати таблиготй мегузорад, то натича уро ;онеъ гардонад. Хадафх,о метавонанд комилан гуногун бошанд, масалан: баланд бардоштани огох,ии бренд то 20%, зиёд кардани фуруш 10%, шинос кардани истеъмолкунандагон дар бораи беназирии моли ин бренд. Инчунин муайян кардан лозим аст, ки ширкат барои ин таблиг чй маблаг сарф кардан мехохдд ва ичрокунандагон бояд дар кадом давра таблиг пешних,од кунанд2.
Кддами навбатй дар бана;шагирии таблиг ин х,исоб кардани харочоти таблиги ра;ибон аст. Ин раванд барои фах,мидани он, ки бозор то чй андоза фаъол аст ва ра;ибон барои таблиг чй ;адар маблаг сарф кардан мехох,анд ва чй гуна ва дар кадом васоити ахбори омма таблиг мекунанд, зарур аст. Одатан вазъияти та;рибан 10 ташкилоти ра;обаткунандаро та^лил мекунад. Барои ба даст овардани ин гуна маълумот онх,о ба муассисах,ои тад;и;отие мурочиат мекунанд, ки барои ин мониторинг мегузаронанд. Ин мониторинг харочотро бо нархх,ои расмй, ба истиснои тахфифх,о инъикос мекунад, аммо таносуби умумии харочотро х,оло х,ам фах,мидан мумкин аст. Мониторинг инчунин маълумотх,ои зеринро дар бар мегирад: дар кадом барномах,ои телевизионй таблиги ра;ибон чойгир карда шудааст, дар кадом мачаллах,о, чй ;адар давомнокии реклама ва андозаи таблиготи чопй. Умуман, мониторинг нишон медихдд, ки ра;ибон кадом омехтаи медиаро истифода кардаанд. Дар натича, марказх,ои тад;и;отй дар бораи руйхатх,ои ра;ибон, харочоти таблиги онх,о, ;уллах,ои баландтарини фаъолияти ра;ибон, муносибати истеъмолкунандагон ба мах,сулоти ра;ибон маълумот медих,анд. Пас аз он, бевосита ба тах,ияи стратегияи таблиготй гузаштан лозим аст. Пас аз та^лили х,адафх,о ва вазифах,ои дар боло зикршуда, вазъияти ра;ибон, бана;шагир ва менечер ба тах,ияи стратегияи таблиги бренд идома медих,анд. Онх,о хусусиятх,ои истеъмолкунандаро
2 Джабраилова Л.Х., Магомедов А.М., Ибрагимова З.М. Реклама как инструмент маркетинговой деятельности: концепция, цель, задачи, функции, классификация видов рекламы// Журнал прикладных исследований. 2022. Т. 6. № 11. С. 471-476.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
муайян мекунанд (чй гуна чинс, чандсола, вазъи оилавй ва молиявй, дар бораи ин бренд чй медонад)3.
Хадафи на;шакаш дар ин марх,ила муайян кардани мушкилоти мухдмтарини истеъмолкунанда ва мачбур кардани тамоми агентй ба кор оид ба х,алли он аст. Дар ин марх,ила ба ихтиёри мутахассисон ду вазифа гузошта мешавад: вазифаи эчодй ва медиа. Баъд аз ин кор ба таври ма;саднок ба шуъбаи эчодй мегузарад, вале вай танх,о баъди ичрои вазифаи эчодй ба кор шуруъ мекунад ва аз чониби сардори шуъбаи мизоч имзо карда мешавад. Кори шуъба аз вохурих,о бо мизочон огоз мешавад, зеро барои гирифтани маълумоти пурра дар бораи он, ки онх,о дар вазифаи эчодй чй медоранд ва барои ноил шудан ба дастовардх,ои бех,тарин самарабахшии реклама чй зарур аст. Мутахассисон бояд ;увваи худро ба самти дуруст равона кунанд. Баъди шуъбаи эчодй шуъбаи медиа ба кор дохил карда мешавад, пас он ба шуъбаи ВАО меравад, аммо, дар ин марх,ила танх,о як вохурй бо муштариён имконпазир аст, ки дар он чузъиёти супориш мух,окима карда мешавад ва баъд аз он шуъба ба кори худ огоз мекунад. Кори шуъбаи ВАО ба дарёфти посух ба саволх,о нигаронида шудааст: аудиторияи ма;саднок чист, минта;авй, мавсимй, ва;ти таблиг. Пас аз он, тах,ияи та;вими таблигот огоз мешавад, яъне кори шуъбаи таблигот. Вазифаи ин шуъба тах,ияи он таблиготе мебошад, ки натичах,ои таблиготи муста;имро дастгирй ва такмил медих,анд4.
Пас аз омода ва ба ВАО интишор гардидани таблигот, онро та^лил кардан, ба самаранокии он бах,о додан, бартарй ва ну;сонх,ои кори анчомдодаро муайян кардан лозим аст, то дар оянда кори он бех,тар шавад. Бояд ;айд кард, ки х,ангоми бана;шагирй ва ташкил аз хатогих,ои маъмултарине, ки х,ангоми эчоди паёмх,ои таблиготй рух медих,анд, бояд пешгирй карда шавад. Онх,о метавонанд набудани тасвири доимии мол ё хизмати таблигшуда, идеяе, ки мохдяти брендро инъикос намекунад, инчунин муаррифии молро дар дарачаи олй ифода намоянд. Хамаи ин метавонад ба мах,сулоти эълоншуда зарари чуброннопазир расонад ва кушишх,оро барои ба бозор пешбарй кардани мах,сулот кох,иш дихдд.
2. PR (public relations) равобити ичтимой - х,амох,ангсозии кушишх,о барои ба вучуд овардани тасаввуроти мусбй дар бораи мах,сулоти муайян дар шуури одамон аст. Масалан, интишорот дар матбуот, пиар дар телевизион, нуткщо ба воситаи радио.
Сохди ичтимой бо низоми х,ифзи ичтимоиии ах,олй хос аст: тибби ройгон, барномах,ои васеи давлатй оид ба дастгирии шах,рвандони эх,тигчманд, фархднг, илм, маориф, х,аракатх,ои ичтимой. Алокд бо чамъият вазифаи идоракунии коммуникатсиониро ичро мекунад. Дар амалияи хорича онх,о «паблик рилейшнз» (PR) -Publik Relations (PR) номида мешаванд. Худи ибораи «алокд бо чамъият дар охири солхди 80-ум ба вучуд омад. "Паблик рилейшнз. Ин чй аст?" - хдмин тавр номида мешуд китоби профессори Сэм Блэк, ки дар ин бора аввалин шуда х,арф зад. Дар адабиёт зиёда аз панчсад мафхуми PR мавчуд аст. Институти муносибатх,ои чамъиятии Британияи Кабир PR-ро хдмчун «кувваи банак;шигирифташуда ва амалинамудае, ки ба самти ташкил ва нигох, доштани муносибати хуб ва фах,миши дучонибаи миёни ташкилот ва чамъият равона аст» муайян мекунанд. Мафхуми классическии PR-ро С. Блэк додааст: «PR -ин санъат ва илми бадаст овардани манфиатнокй бо рох,и фах,миши дучониба, ки ба дурустй ва маълумотдихд асос ёфтааст». Кузнецов В.Ф. чунин мехдсобат: «Алокд бо чамъияти низоми амалх,ои маълумотию тах,лилй, ки принсипаш таъмини амалинамоии мак;садх,ои субъекти идоракунй дар асоси муносибати шасй ва эх,тиромона бо чамъият мебошад, ифода мекунад». PR як кдсми чудонашавандаи идоракунии самараноки
3 Едлин В.А. Адресованность рекламы неопределенному кругу лиц в контексте рекламы, распространяемой в сети интернет// Закон и право. 2022. № 1. - С. 53-58.
4 Сорокина Е.В. Роль рекламы в экономике. сторонники и противники рекламы//Молодой ученый. 2021. № 30 (372). - С. 88-90.
тамоми шакли фаъолияти ташкилотмебошад: давлатй ва махаллй, истехсолй, тичоратй, чамъиятй ва гайра, ки муносибати ракобати гайринархиро (обру, эътибор, боварй, якдигарфахмй ва г.) дар бар мегирад. Дар монографияи машхури Катлип С.М., Сентер А.Х., Брум Г.М. мафхуми зеринро пешниход намуданд: "Паблик рилейшнз - ин функсияи идоракунй мебошад, ки ба барохмонй ва нигохдории муносибатхои манфиатноки дучонибаи ташкилот ва чамъият, ки муваффакият ё нокомй аз он вобаста аст, мусоидат мекунад". Дар лугати байналмиллалии Уэбстер мафхуми истилохи PR чуни наст "мусоидаткунй ба барпо намудани якдигарфахмй ва некхохй миёни шахсиятхо ва дигар одамон, гурухи одамон ё чамъият дар умум, бо рохи пахн намудани маводхои ифодакунанда, инкишофи мубодилаи маълумот ва бахо додани таассуроти чамъият". Ба мафхумхои гуногун нигох накарда, мухаккикон ба акидаи мазкур розиянд: фаъолият дар сохаи алока бо чамъият як кисми чараёни идоракуни коммуникатсия миёни ташкилот ва макони максадноки он мебошад. Макони максаднок мумкин аст ба маънои васеъ чун чамъият фахмида шавад. Аз мафхумхои дар боло номбаршуда хулоса намудан мумкин аст: бе донистани PR хамкории самаранок бо чамъият ба рох мондан номумкин аст5.
Он ба бунёди имичи хуби ташкилот, чи тичоратй ва чи гайритичоратй бо мушохида намудани субъектони алохидаи чамъият ёрй мерасонад. Алока бо чамъият муносибатро дар чамъият танзим мекунад, ба ташкилотхои ичтимой барои маълумоти заруриро ба чамъият расондан ва дар чавоб аз он муносибати боваринок гирифтан ёрй мерасонад. PR ичтимой бо тичорат ва сиёсат алокаи зич дорад, зеро аз онхо хаёт ва некуахволии шахрвандон вобаста аст. Шуъбахои ташкилот оид ба алока бо чамъият, ки хизматрасониро дар сохаи ичтимоии шахрвандон ба амал мебарорад, инхоро таъмин мекунад: корхои ташкилотро чамъият мефахманд ва кабул мекунанд; роххои муошират бо одамонро, ки хизматхо пешниход карда мешавад таъсис медихад; таъсис ва нигох доштани шароит барои чалби воситахо; барои амалй намудани максади ташкилот кор карданро ба одамон, аз аъзои шуро ва кормандони кироя сар карда то ихтиёрию мансабдор фахмондан; коркард ва пахн намудани акидае, ки ба максади ташкилот мувофикат мекунад. Шуъбахои ичтимой наметавонад PR ичтимоиро эътироф накунанд, зеро таъсири онро ба самаранокии фаъолияти онхо дарк кардаанд. Дар робита бо ин кор бо чамъият бояд мавкеи хосаро дар марке-тинги хизматхои ичтимои касб намояд. Максади стратегияи пурзур намудани алока бо чамъият ин шинос шудани чамъият бо фаъолияти сохаи сеюм, дар он пайдо намудани маълумоти дакик оиди он, ки шуъбахои ичтимой ва ташкилотхои гайритичоратй бо чй амал карда истодаанд, ба шумор меравад. Муносибати мутакобилаи шуъбахои ичтимой ва ВАО инчунин яке аз вазифахои мураккаб мебошад. Ба хамаи он нигох накарда, ки дар хамаи рузномахо чой барои масъалахои ичтимой чой дорад, рузноманигорон на он кадар дар бораи ташкилотхои гайритичоратй менависанд, зеро кори онхоро хуб намедонанд. Ба PR ичтимой танхо агентихои ангуштшумор машгул хастанд, дар он вакт чи тавре, ки тачрибаи мамлакатхои сохаи ичтимоияшон пешрафта нишон медихад, ахамияти маркетинг дар он ба таври назаррас боло рафта истодааст. Ин бо омилхои зерин алокаманд аст: васеъ шудани хизматрасонии ичтимой; мураккабшавии масъалахои ичтимой (нашъамандй, чинояткорй ва г.), ки бояд хал шаванд; набудани ракобат, асосан ба ин масъала давлат ва баъзан ташкилотхои чамъиятии хайриявй машгул мешаванд. Механизми баамалбарории акидахои ёрии ичтимоиро бояд таъсис дод. PR махз ба ёрии хамин омадааст. Ба PR ичтимой мумкин аст халли масъалахои гуногуни ичтимоиро ба воситаи сахмияхои гуногун дохил кунем. Муносибат бо чамъият ин таъсир ва алокаи дучониба мебошад, ки дар чараёни муоширати хаконй миёни ташкилоти бохам амалкунанда ва гуруххои гуногуни ичтимой, иттиходияхои чамъиятй, макони максаднок дар шароити харруза ба вучуд меояд. Мукаррар намудани муоширати дучониба хамчун коммуникатсияи консенсусй дар чорчубаи чавобгарии ичтимой бо талаботхои зерин пеш
5 Сангинов Д.Ш. Х,укук,и сохибкори ва тичорати Чумхурии Точикистон (матни лексия): Воситаи таълими // Душанбе: «ЭР-граф», 2014. - Са*. 306-309.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
меорад: барои ташкилот сазовор шудан ба муносибати хуби чамъият ба воситаи пахн намудани маводхои ифодакунанда оид ба фаъолияти худ ба манфиати чамъият зарур аст; барои чамъият бошад ин ба даст овардани амалинамоии хукуки чамъият ва донистани хамаи хукухо дар чорчубаи фаъолияти ташкилоти ичтимой, ки ба хаёти чамъият тааллук доранд, ба шумор меравад. Вазифаи асосии PR ин ба вучуд овардани боварй мебошад. PR ичтимой барои мукаррар намудани хамохангй дар муносибатхои ташкилот ва чамъият, ба вучуд овардани муносибатхои эътимодноки ахолй ва хукумат зарур аст, зеро ин аломат хаёти оромонаи мамлакат ба шумор мера-вад. Ин вазифаро ташкилотхо ва гуруххои ташаббускор ба худ мегиранд. Онхоро зарур аст то бо атрофиён муносибат карда тавонанд, то ба маълумоти хама кори хайрхохонаи худро расонад. Фаъолияти шуъбаи алока бо чамъияти хислати маълумотию коммуникатсионй дорад, ки барномахо, мубодилаи маълумот дар чараёни муомилоти дучонибаи ташкилоти ичтимой бо чамъият хамчун шарти мукаррар ва дастгирй намудани муносибати якдигарфахмй, некхохй миёни онхоро дар бар мегирад. Хислати доимии муносибат бо чамъиятро мумкин аст дар намуди намунахои маълумотию коммуникатсионй, ки доираи муошира-ти дучонибаро инъикос мекунад, механизми психологй, ки дар холати коммуникатсия кор мекунад, тасаввур кардан мумкин аст. Намудхои асосии коммуникатсия, ки дар сохаи хизматхои ичтимой татбик карда мешаванд инхо мебошад: реклама; дастги-рии (хавасмандгардонии) истифодаи хизмат; кор бо чомеа; ишти-роки шахсй. Тачрибаи мамлакатхои ичтимоиёташон пешрафта нишон медихад, ки ахамияти маркетинг боло рафта истодааст. Ин бо омилхои зерин алокаманд аст: васеъ шудани хизматрасонии ичтимой; мураккабшавии масъалахои ичтимой (нашъамандй, чинояткорй ва f.), ки бояд хал шаванд; набудани ракобат, асосан ба ин масъала давлат ва баъзан ташкилотхои чамъиятии хайриявй машFул мешаванд. Функсияи коммуникатсияи хизматхои ичтимой: иттилоотй: кадом хизматхо хастанд, дар кучо расонда мешаванд, инихоб вучуд дорад ё не; таъсис додани мукарраротхои рафтори нав (руй гардондан аз тамокукашй, ташвикоти зиддимашруботй ва дигар унсурхои хаёти таври солим); таъсис додани имичи хуби шуъбахои ичтимой ва ташкилотхои Fайритичоратй, баръакс бартараф намудани тасаввуроти манфии муштарй нисбати корхона; хамохангсозии кувваи муассисахои ичтимой ва сармоягузорон дар халли масъалаи ичтимой; таъсис додани роххои «алокаи баръакс» миёни ташки-лоти ичтимой ва муштарй барои назорати амали низом ва ислохи зарурй кардан. Дачми кори машваратчиёни PR аз хислат ва шу-мораи ташкилоте, ки онхо кор мекунанд вобаста аст. Дар ташкилоти Fайритичоратй доираи фаъолияти пресс -секретар ё менечера оид ба алока бо чамъият дар кучое набошад васеъ аст. Максади накшаи PR инхо буда метавонанд: ба чамъият фахмонад, ки ташкилоти тичоратй чист; дар бораи таърихи корхона ва самти фаъолияти он, мавкеи он дар пешравии тичорат маълумот дихад; барои амалй намудани накшаи худ восита чамъ кунад; диккати хокимиятро ба ташаббуси худ нигаронад; ба шуъбахои ичтимой ва дигар ташкилотхои Fайритичораии эхтиёчманд хабар дихад, ки барои онхо чикор карда метавонанд; ёфтани ихтиёрихо.
Ало;аи чамъиятй як шакли махсуси ало;аи маркетингй мебошад, ки ба ташаккули муносибатх,ои муайян дар идоракунии аудиториях,ои гуногун асос ёфтааст. Ало;аи чамъиятй фаъолияти мута;обилаи ташкилот ва чомеаро ташкил мекунанд, ки ба таъсиси эътимод ва муносибати мусбй ба манбаи иттилоот, ба таври назаррас баланд бардоштани самаранокии муошират нигаронида шудааст. Дар х,оле ки таблиг ба эчоди муносибатх,о дар атрофи мах,сулот ё хизмати пешних,одшуда ва хавасмандгардонии фуруши муассир нигаронида шудааст. Ба чузъх,ои функсионалии ало;аи чамъиятй иборатанд аз: робитаи муассир бо ВАО ва сохторх,ои хадамоти давлатй; ташаккул додани робита бо сармоягузорон; ташаккул ва идоракунии симои корхона; ташкил ва
гузаронидани чорабинихои PR; хамкории дохиликорпоративй бо кормандон; идоракунии бухрон6.
3. Хидматрасонии пас аз фуруш - ;исми мухими дастгирии коммуникатсияи маркетингй мебошад. Он аз хидматрасонии муштариён пас аз фуруши мол иборат аст. Далели мухим барои нигох доштани эътимоднокии ширкат дар давраи пас аз фуруш инчунин пешниходи кафолат барои моли фурухташуда мебошад.
Хидматрасонии пас аз фуруш (инчунин бо номи хидматрасонй, дастгирии техникй, хидматрасонии пас аз фуруш маълум аст) мачмуи фаъолиятхои ширкат мебошад, ки ба мизочон имкон медихад, ки махсулоти харидашуда (махсусан махсулоти аз чихати техникй мураккаб) ё хизматро о;илона ва пурра истифода баранд. Вазифаи хидматрасонии пас аз фуруш аз таъмини кори бефосилаи инфрасохтори муштарй (хама гуна тачхизот) ё нармафзор - во;еан, кори бефосила - хох тачхизоти компютерй дар офис, хох системахои мухандисии бино ё системахои махсусгардонидашуда дар на;лиёт мебошад.
Хизматрасонии пас аз фуруш одатан се намуди фаъолияти имконпазирро дар бар мегирад:
1. Хизматрасонии абонентй (аз руи шартнома);
2. Хизматрасонй берун аз шартнома;
3. Хизматрасонии пешгирикунанда ба на;ша гирифта (аз чумла мунтазам)7.
Хизматрасонии абонентй. Аксарияти ширкатхои хизматрасонй бо мизочони худ аз
руи шартномахои абонентй кор мекунанд. Ин маънои онро дорад, ки бо фармоишгар шартнома баста мешавад, ки дар давоми як мох (ду, шаш, як сол) баъзе корхо анчом дода шавад. Масалан, ин метавонад хизматрасонии тачхизоти касса дар макон бошад -бартараф кардани мушкилот бо мошинхои хазинадории онлайн дар як ё якчанд ну;таи савдо. Номгуи хизмат аз руи шартнома ;атъиян махдуд карда мешавад. Шартномаи хидматрасонй аксар ва;т SLA - созишномаеро дар бар мегирад, ки параметрхои хизматро танзим мекунад: доираи масъалахои халшаванда, шумораи боздидхо ва мухлатхои халли онхо. Дохил кардан ва мониторинги SLA дар шартномахо як тачрибаи хуб аст. Он ба шумо имкон медихад, ки мувофи;ати хизматхои пешниходшударо бо интизорихои муштарй чен кунед ва мутаносибан худи интизорихо идора кунед. Дар системахои ёрирасон барои автоматикунонии хизматрасонии пас аз фуруш, параметрхои ин созишномаро барои хар як муштарй танзим кардан мумкин аст ва бо истифода аз модулхои мувофи; "имконпазирии" SLA -ро таъмин мекунад. Ва;те ки муштарй дархост барои хизматро тиб;и шартномаи абонентй ё ходисаи нокомии хизмат ;абул мекунад, дархост бавучуд меояд. Дар ин холат, зарурати нигох доштани бахисобгирии арзиши кори мушаххас (барои муштарй) нест, аммо у бояд тафтиш кунад, ки оё шартнома во;еан дароз карда шудааст ва оё тачхизоти дар ариза нишондодашуда ба руйхати хизматхои пешниходшуда дар асоси ин шартнома дохил карда шудаанд ё не. Илова бар ин, мизоч метавонед ва;ти сарфкардаи намояндаи хадамотро барои бастани шартнома ва ;аноатмандии муштариён барои тахлили дохилй арзёбй кунед.
Хизматрасонй берун аз шартнома. Баъзе хизмат аз доираи шартнома берун баромада метавонанд. Масалан, он метавонад таъмири тачхизоти наверо дар бар гирад, ки хануз ба шартнома ворид карда нашудааст. Илова бар ин, аризахо метавонанд ба объектхои дар SLA нишондодашуда дахл дошта бошанд, аммо барои халли дигар шартхо талаб карда шаванд (масалан, ду маротиба зудтар бастани шартнома ариза аз
6 Елисеева А.В., Долгина Е.С., Безбородова Ю.В. Эффективные инструменты PR в профессиональной деятельности PR- специалиста// Символ науки: международный научный журнал. 2016. № 3-1 (15). - С. 6064.
7 Балабанова Л.В., Германчук А.Н. Стратегия сервисного обслуживания клиентов в системе трейд-маркетинга//Торговля и рынок. 2022. Т. 2. № 4-1 (64). - С. 13-23.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
рун). Чунин дархостхо хамчун кори яква;та ба назар гирифта мешаванд ва дар ;арорхои махсуси Help Desk оид ба хизматрасонй, инчунин пардохтхо барои ин корхо дар байни ташкилотхо алохида сабт карда мешаванд. Аксар ва;т чойхои корй берун аз доираи "стандарта" вучуд доранд ва баъзан танхо дархостхои якдафъаина аз муштариёне, ки шартномаи абонентй надоранд. Чунин дархостхо бояд алохдда сабт карда шаванд. Барои кори берун аз шартнома, дархостхо инчунин дар системахои ёрирасон пур карда мешаванд, аммо дигар зарурати тафтиши риояи шартнома вучуд надорад. Аммо бояд арзиши хизматро барои муштарй сабт кард - барои хисобнома. Одатан, як ширкати хизматрасонй доираи махдуди хизматхоро пешниход мекунад (масалан, таъмири тачхизоти сантехникй), ки барои онхо нархнома тахия шудааст. Бо ин ма;сад, системахои хадамоти махсуси кумакрасон модулхои бахисобгирии чунин кори якдафъаина доранд, ки дар асоси маълумоти онхо муштари метавонед дархостхои ходисахоро хисоб кунед ва бо як чанд клик ба мизочон хисобнома-фактурахо дихед, ки дар он руйхати да;и;и амалхо ичро карда мешаванд ва бо та;сим кардани арзиши онхо нишон дода мешавад. Дархостхои якдафъаина, албатта бори иловагй ба ширкат ва мухандисон мебошанд. Вале онхоро ба манфиати ташкилот истифода бурдан мумкин аст. Масалан, берун аз доираи шартнома ичро намудани чунин дархостхои якдафъаина метавонад асоси системаи мукофотпулии кормандон гардад. Инчунин, бо истифода аз чунин дархостхо, ширкат метавонад "хизматрасонй"-и навро санчед ва гипотезахоро санчад. Бо ичрои чунин корхо метавонед омори дурусти тарофакунонии самти нав ва ба шартномахои муштарй дохил кардани онро чамъоварй кунед. Агар ширкато то хол кори якдафъаинаро берун аз шартномаи абонентй ичро накунад, он гох мавчудияти чунин модул дар системаи ёрирасон имкон медихад, ки ин самтро аз рузи аввали ;абул ва тахлили маълумот дар бораи он, ки чй гуна аст, ташкилот зуд ба кор андозад, кор фоидаовар аст ва оё зарурати инкишоф додани ягон хизмат ва гайра вучуд дорад.
Хизматрасонии пешгирикунанда ба на;ша гирифта. Ба гайр аз дархостхое, ки дар доираи муносибатхои шартномавй ё бе онхо дода шудаанд, корхои ба на;ша гирифта шуда мавчуданд. Чунин корхоро дар стандартхои саноатй барои тачхизот ё дар хуччатхои меъёрии танзимкунанда сабт кардан мумкин аст. Инчунин, кори бана;шагирифтаро худи муштарй муайян карда метавонад ва хадафи таъмини бардавомии тичорати уро дошта бошад. Намунахои бехтарини чунин корхо иваз кардани диски фискалй дар як кассаи онлайн мебошанд, ки бояд хар 13 ё 36 мох анчом дода шаванд, тачхизоти вазнбардорй ё нигохдории лифтхо. Ичро накардани корхои бана;шагирифташуда метавонад боиси боздоштани тичорати муштарй, чарима барои ширкатхои хизматрасонй ва агар сухан дар бораи ходисахои талафоти одамон (дар хамон лифтхо) бошад - ба хукми во;еии зиндон барои кормандон оварда расонад. Хизматро берун аз доираи шартнома ичро кардан ва ё ба он дохил кардан мумкин аст (дар ин маврид ха;;и абонентй одатан зиёд мешавад). Дар хар сурат, пур кардани дархостхо барои чунин хизмат зарур аст, аммо дар баъзе системахои ёрирасон ин корро тавассути му;аррар кардани чадвал автоматй кардан мумкин аст, ки тиб;и он дархостхои як намуди муайян бавучуд меояд8.
Хамин тари;, реклама, PR (public relations) равобити ичтимой ва хидматрасонии пас аз фуруш воситахои муосири бозоргонй дар сохаи хизматрасонй мебошанд, ки кафолатдихандаи тадби;и ху;у;и фармоишгар (мизочро) дар робита бо ичрокунанда буда, сифати баланди хизматрасониро дар хама самт таъмин менамояд.
8 Закиров В.М., Аметова А.А. Анализ эффективности систем обслуживания сервисных услуг// Universum: технические науки. 2021. № 11-2 (92). С. 76-79.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
АДАБИЁТ:
1. Балабанова Л.В., Германчук А.Н. Стратегия сервисного обслуживания клиентов в системе трейд-маркетинга//Торговля и рынок. 2022. Т. 2. № 4-1 (64). - С. 13-23.
2. Джабраилова Л.Х., Магомедов А.М., Ибрагимова З.М. Реклама как инструмент маркетинговой деятельности: концепция, цель, задачи, функции, классификация видов рекламы// Журнал прикладных исследований. 2022. Т. 6. № 11. С. 471-476.
3. Едлин В.А. Адресованность рекламы неопределенному кругу лиц в контексте рекламы, распространяемой в сети интернет// Закон и право. 2022. № 1. - С. 53-58.
4. Елисеева А.В., Долгина Е.С., Безбородова Ю.В. Эффективные инструменты PR в профессиональной деятельности PR- специалиста// Символ науки: международный научный журнал. 2016. № 3-1 (15). - С. 60-64.
5. Закиров В.М., Аметова А.А. Анализ эффективности систем обслуживания сервисных услуг// Universum: технические науки. 2021. № 11-2 (92). С. 76-79.
6. ^онуни Чумхурии Точикистон "Дар бораи реклама" аз 1 августи соли 2003, №34// Ахбори Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон, с.2003, №8, мод.457; с.2007, №6, мод.432; с.2008, №10, мод.824; с.2011, №12, мод.843; с.2012, №4, мод.262; с.2014, №11, мод.672; с.2015, №3, мод.224; ^онуни Чумхурии Точикистон аз 18 июли соли 2017, №1456; ^онуни Чумхурии Точикистон аз 18 июли соли 2017, №1457; ^онуни ЧТ аз 13.06.2007 № 276, аз 6.10.2008 № 445, аз 26.12.2011 № 779, аз 16.04.2012 № 812, аз 27.11.2014 № 1163, аз 18.03.2015 № 1202, аз 18.07.2017 № 1456, № 1457, аз 2.01.2018 № 1496, аз 19.07.2022 № 1914, аз 24.12.2022 № 1947.
7. Сангинов Д.Ш. йукуки сошибкор! ва тилорати Лумаурии Точикистон (матни лексия): Воситаи таълим! // Душанбе: «ЭР-граф», 2014. - Сах. 306-309.
8. Сорокина Е.В. Роль рекламы в экономике. сторонники и противники рекламы//Молодой ученый. 2021. № 30 (372). - С. 88-90.
