CC BY
0O'ZBEKISTONDA TURIZMNI JADAL RIVOJLANTIRISHDA MUTAXASSISLAR HAMKORLIGI PARADIGMASI
X.Yo.Yokubjonova
Namangan davlat universiteti O'zbekiston, Namangan ORCID: https://orcid.org/ 0000-0002-9247-3598 https://doi.org/10.5281/zenodo.13896713
Annotatsiya. Ushbu maqolada turkiy dunyo mamlakatlaridan biri sifatida, O'zbekiston Respublikasining turizm salohiyatini rivojlantirish jarayonidagi qo'llab-quvvatlanishi lozim bo'lgan jarayonlar haqida so'z boradi.
Kalit so'zlar: turistik resurslar, etnolog, mehmonxonalar, biznes imkoniyatlarini, Turkiy xalqlar, boshqaruv xizmatlari, memoriy yodgorliklar.
Аннотация. В данной статье говорится о процессах, которые следует поддерживать для развития туристического потенциала Республики Узбекистан как одной из стран тюркского мира.
Ключевые слова: туристические ресурсы, этнолог, гостиницы, возможности для бизнеса, тюркские народы, управленческие услуги, мемориалы.
Abstract. This article talks about the processes that should be supported in the process of developing tourism potential of the Republic of Uzbekistan as one of the countries of the Turkic world.
Keywords: tourism resources, ethnologist, hotels, business opportunities, Turkic peoples, management services, memorials.
Xususan, bugungi kunda har sohada bo'lgani kabi O'zbekistonda turizm sohasida tub islohotlar amalga oshirilmoqda. Xususan, O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi "O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha Harakatlar strategiyasi to'g'risida"gi PF-4947-sonli, 2016 yil 2 dekabrdagi "O'zbekiston Respublikasi turizm sohasini jadal rivojlantirishni ta'minlash chora-tadbirlari to'g'risida"gi PF-4861-sonli, 2018 yil 3 fevraldagi "O'zbekiston Respublikasi turizm salohiyatini rivojlantirish uchun qulay sharoitlar yaratish bo'yicha qo'shimcha tashkiliy chora-tadbirlar to'g'risida"gi PF-5326-sonli, 2019 yil 5 yanvardagi "O'zbekiston Respublikasida turizmni jadal rivojlantirishga oid qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida"gi PF 5611-sonli farmonlari, 2022 yil 30 apreldagi "Ichki turizm xizmatlarini diversifikatsiya qilishga oid qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida"gi, 2017 yil 16 avgustdagi "2018-2019 yillarda turizm sohasini rivojlantirish bo'yicha birinchi navbatdagi chora-tadbirlar to'g'risida"gi PQ-3217-sonli qarorida hamda mazkur sohaga tegishli boshqa me'yoriy-huquqiy hujjatlarda belgilangan vazifalar belgilangan.
Mamlakatdagi mavjud turistik resurslar yildan-yilga ortib bormoqda. Xususan, turistik resurslari soni va xizmat ko'rsatish sifati jihatidan yuqori salohiyatga ega bo'lgan hududlari sifatida, quyida shahar va viloyatlar yetakchi o'rinda turadi. 1-rasmga qarang.
1-rasm. O'zbekiston Respublikasining yetakchi turistik nuqtalari
O'zbekiston 2023 yilgi musulmonlar uchun sayohatlar indeksida 137 davlat orasida 13-o'rinni egalladi. Islom hamkorlik tashkiloti Xivani 2024-yilda Islom olamining turizm poytaxti deb e'lon qildi. 1200 dan ortiq ziyoratgohga ega mamlakat har yili 1 million ziyoratchini jalb qilishi mumkin. [5]
Bugungi kunda Turkiy dunyo xalqlarning taxminiy miqdori 200 million nafardan oshdi. [1] Hozirgi turkiy xalqlar ro'yxati esa 45 dan ortiqni tashkil etadi. Eng ko'zga ko'ringan zamonaviy turkiy etnik guruhlarga Oltoy xalqi, ozarbayjonlar, chuvashlar, gagauzlar, qozoqlar, qirg'izlar, turkmanlar, turklar, tuvalar, uyg'urlar, o'zbeklar va yakutlar kiradi. Izlanishlarimizdan ma'lum bo'ladiki, turkiy xalqlar miqdori ko'p bo'lgan hududlar quyidagi jadvalda keltirildi.1-jadvalga qarang
1-jadval.
Dunyoda turkiy tilli aholisi katta bo'lgan hududlar [6]
№ Davlat nomi Aholining umumiy miqdori miqdori
1 Turkiya 87,473,805 65,000,000
2 O'zbekiston 36, 501, 442 31,900,000
3 Eron 91,567,738 20,000,000 Aholining 18%
4 Rossiya 144,820,423 12,751,502
5 Qozog'iston 20,592,571 12,300,000
6 Xitoy 1,419,321,278 11,647,000
7 Azeybayjon 10,318,207 10,000,000
8 Yevropa Ittifoqi 449,200, 122 5,876,318
9 Afg'oniston 43,372,950 4,233,600
10 Kyrgyzstan 7,186,009 4,500,000
11 Iroq 46,042,015 3,000,000
12 Tajikistan 10,629,732 1,200,000
13 AQSH 345,426,571 1,000,000
Izoh: jadvaldagi ro'yxatga nisbatan aholisi ko'p bo'lgan mamlakatlar olindi. Yuqorida berilgan jadval ma'lumotlaridan ko'rishimiz mumkinki, eng ko'p ko'rsatkichlar Turkiya davlatiga to'g'ri keladi.[3,4].
Sohani jadal rivojlantirish uchun davlatlar miqyosida soxaga keng qamrovli soxa mutaxassislarini jalb etish lozim:
Sohani barqaror rivojlantirishda turkiy davlatlarning Turkiy davlatlar vakillari Bokudagi yig'ilishda lotin alifbosiga asoslangan, 34 ta harfdan iborat yagona alifbo bo'yicha kelishib olinganligi e'tiborga molik. "Turkiy dunyo: turizm prizmasi orqali hamkorlik" ni barqarorlashtirish va aloqalarni kuchaytirishda bu jarayon muhim bosqichlardan biri hisoblanadi. Bu o'rinda biz, quyigicha paradigmani taklif etamiz, Tomas Kunning fikricha, paradigma ilmiy jamoatchilik birligini ta'minlaydi. [2] Ilmiy namunani, universal qonunlarni aniq hodisalarga tadbiq etish asosida soha turkiy dunyoda barqaror rivojlanadi. Umuman olganda, paradigmani ilmiy tan olingan va qaysidir davrda ilmiy tadqiqot uchun yo'naltirilgan bir yoki bir nechta fundamental yig'indisi, deb ta'riflash mumkin.
Bu jarayonda har bir soxa vakillarining vazifalari quyidagilardan iborat bo'ladi:
1) tarixchi - uning asosiy vazifasi mavjud ma'lumotlarni tizimlashtirishdan iborat bo'lib, ular asosida jamiyatning o'zaro ta'siri, siyosiy vaziyat va muayyan vaqt va muayyan sharoitlarda choralar ko'rish haqida tushuncha paydo bo'ladi.
2) sharqshunos - Sharq mamlakatlari madaniyati, tillari, tarixi, siyosati va boshqa jihatlarini o'rganuvchi mutaxassis. Qoidaga ko'ra, bular Yaqin va O'rta Sharq, Janubiy, Sharqiy va Janubi-Sharqiy Osiyo mamlakatlari, shuningdek, Shimoliy Afrikadagi ba'zi mamlakatlardir. Sharqshunoslar bu hududlarning murakkab va ko'p qirrali tomonlarini, shuningdek, ularning dunyoning qolgan qismi bilan o'zaro aloqalarini o'rganadilar. Sharqshunoslarning asosiy vazifasi Sharqning madaniy, ijtimoiy, siyosiy va iqtisodiy jihatlari haqidagi tushuncha va bilimlarni kengaytirishdir. Ular turli sohalarda, jumladan, fan, xalqaro aloqalar, diplomatiya, biznes, ommaviy axborot vositalari va boshqalarda madaniyatlararo tushunish, hamkorlik va rivojlanishni rivojlantirish uchun ishlashi mumkin.
Turizmni jadal rivojlantirishda mutaxassislar hamkorligi paradigmasi
3) tilshunos. Ish majburiyatlari. Turizm sohasiga oid ilmiy-texnikaviy, ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy va ixtisoslashtirilgan adabiyotlarni, patent tavsiflarini, normativ-texnik va yuk tashish hujjatlarini, xorijiy turizm tashkilotlari bilan yozishmalarni, shuningdek, konferensiyalar, yig'ilishlar, seminarlar va boshqalar materiallarini tarjima qiladi. Og'zaki va yozma, to'liq va qisqartirilgan tarjimalarni amalga oshiradi, shu bilan birga tarjimalarning asl nusxalarning leksik, stilistik va semantik mazmuniga mos kelishini, ilmiy-texnik atamalar va ta'riflarga nisbatan belgilangan talablarga muvofiqligini ta'minlaydi. Tarjimalarni tahrirlaydi. Xorijiy adabiyotlar va ilmiy-texnik hujjatlarning annotatsiyalari va tezislarini tayyorlaydi. Xorijiy materiallar asosida turizm sohasiga oid mavzuli sharhlar tuzishda ishtirok etadi. Turizm va ekskursiya biznesi sohasidagi tarjimalar mavzusi bo'yicha atamalarni birlashtirish, tushuncha va ta'riflarni takomillashtirish bo'yicha ishlarni olib boradi. Tugallangan tarjimalar, izohlar, tezislar hisobini yuritadi va tizimlashtiradi.
Arxeologlar quruqlikdagi va suv ostidagi qazishmalar orqali artefaktlarni izlaydilar va o'rganilayotgan davrga xos materiallar va texnologiyalardan foydalangan holda o'tmish ob'ektlarini qayta qurishadi. Ular ish vaqtining katta qismini ekspeditsiyalarda, tadqiqot va qazishmalarda o'tkazadilar.
Etnologlar
Etnologiya (yunoncha stheos, etnos-«xalq»)-turli xalqlarning xususiyatlarini va ular o'rtasidagi munosabatlarni (madaniy, ijtimoiy yoki sotsial-madaniy antropologiyani solishtirish) solishtiruvchi va tahlil qiluvchi mutaxassis.
Xulosa qilib aytganda, turkiy xalqlar turistik salohiyat bo'yicha hamkorlik prizmasida soxa mutaxassislari eng yirik turkiy xalqlar mavjud bo'lgan turistik destinatsiyalarda turizmni hamkorlikda rivojlantirish bo'yicha ilmiy anjumanlar tashkil etishlari, fikr almashishlari va o'rta muddatli ish dasturi ishlab chiqishlari lozim. Shuningdek, turkiy xalqlar kesimida turizmda yetakchi bo'lgan mamlakatlar soxani rivojlantirish bo'yicha raqobat strategiyalarini ishlab chiqishlari lozim bo'ladi.
REFERENCES
1. "Afghanistan". The World Factbook. Retrieved 13 May 2014.
2. Garibova, Jala (2011), "A Pan-Turkic Dream: Language Unification of Turks", in Fishman, Joshua; Garcia, Ofelia (eds.), Handbook of Language and Ethnic Identity: The Success-Failure Continuum in Language and Ethnic Identity Efforts, Oxford University Press, p. 268, ISBN 978-0-19-983799-1, Approximately 200 million people,... speak nearly 40 Turkic
languages and dialects. Turkey is the largest Turkic state, with about 60 million ethnic Turks living
3. Thomas S. Kuhn., The Structure of Scientific Revolutions, Second Edition, Enlarged, 1962, 1970 by The University of Chicago. All rights reserved. Published 1962. Second Edition, enlarged, 1970, Printed in the United States of America
4. Yunusbayev, Bayazit; et al. (21 April 2015). "The Genetic Legacy of the Expansion of Turkic-
Speaking_Nomads_across_Eurasia". PLOS_One. 11 (4). PLOS:
e1005068. doi:10.1371/journal.pgen.1005068. PMC 4405460. PMID 25898006.
5. https://www.uzdaily.uz/en/uzbekistan-tops-the-world-ranking-of-countries-actively-developing-tourism-
wef/#:~:text=According%20to%20the%20Tourism%20Development,%E2%80%93%2099t h%2C%20Kyrgyzstan%20%E2%80%93%20n2th.
6. https://www.worldometers.info/world-population/iran-population/
